Βιβλία για ανατρεπτικές «συναθροίσεις» της σκέψης

Το τέλος του 2020 μας βρίσκει σε καμπή. Περιορισμοί και απαγορεύσεις παντού, και στην προσωπική ζωή και στο δικαίωμα στον αγώνα, ακόμα και στην ελευθερία της έκφρασης! Τη σκέψη είναι δύσκολο να την απαγορέψουν (ακόμα τουλάχιστον), από μόνη της δεν αρκεί, η αναβάθμισή της είναι αναγκαία. Οι ιδέες και η θεωρία είναι το δικό μας εμβόλιο απέναντι στο σύγχρονο σκοταδισμό. Ορισμένα από τα βιβλία που ξεχώρισαν το προηγούμενο εξάμηνο παρουσιάζει σήμερα το Πριν, με ευχές για βαθιές αναγνώσεις, κριτική αναζήτηση και εξοπλισμό στην μαρξιστική και κομμουνιστική θεωρία.

Μια λοξή ματιά στην Ιστορία-200 χρόνια νεοελληνικού κλαυσίγελου

εκδ. Τόπος

Ο Διονύσης Ελευθεράτος, στο βιβλίο του Μια λοξή ματιά στην ιστορία, προσπαθεί να συμβάλει στην ιστορική γνώση μέσω μιας διαφορετικής αντίληψης της ιστορίας του ελληνικού κράτους, ενόψει και της επετείου από τα 200 χρόνια της επανάστασης του 1821. Ο συγγραφέας φαίνεται ότι ξεφεύγει από την επίσημη ιστοριογραφία –όπως το αντιλαμβανόμαστε από τον τίτλο– και κεντράρει κυρίως σε πτυχές της κοινωνικής και πολιτικής επικαιρότητας της κάθε εποχής, αντλώντας τις πηγές του από τον τότε Τύπο (εφημερίδες, περιοδικά), όντας και ο ίδιος δημοσιογράφος πέρα από «ιστοριοδίφης», όπως λέει στην εισαγωγή. Στόχος του είναι να φωτίσει ορισμένες «σκοτεινές» πτυχές της νεο-ελληνικής ιστορίας οι οποίες, είτε σκόπιμα είτε όχι, δεν καταγράφονται από τους ιστορικούς που προσεγγίζουν τα γεγονότα από τη σκοπιά της κυρίαρχης εθνικής αφήγησης. Γύρω από το βιβλίο πλανάται το ερώτημα αν η «ιστορία επαναλαμβάνεται». Οι 27 ιστορίες που παρατίθενται έχουν αυτό το χαρακτηριστικό — παρουσιάζουν ομοιότητες με ιστορίες του σήμερα, ενώνοντας το «τότε» με το «τώρα».

Ο Marx του κομμουνισμού

εκδ. ΚΨΜ

Ο Αλέξανδρος Χρύσης με το τελευταίο του βιβλίο Ο Marx του κομμουνισμού ολοκληρώνει την ερευνητική του διαδρομή για την εξέλιξη της θεωρίας του Καρλ Μαρξ από τους αριστερούς χεγκελιανούς, την ανθρώπινη αυτονομία και ελευθερία καθώς και τη ριζοσπαστική δημοκρατία προς τον κομμουνισμό. Παρουσιάζεται με συναρπαστικό τρόπο η εξέλιξη των ιδεών του Μαρξ σε συνδυασμό με τη ζωή και τις εμπειρίες του τη δεκαετία του 1840, ιδίως κατά τη διαμονή του στο Παρίσι (Οκτώβριος 1843 – Φεβρουάριος 1845). Η επαφή του με τους γάλλους κομμουνιστές εργάτες σφράγισε το πέρασμά του αυτό. Ο συγγραφέας τονίζει ότι ο Μαρξ δεν «κατάργησε» τη δημοκρατία και τα «δικαιώματα του ανθρώπου» της αμερικανικής και γαλλικής επανάστασης, αντίθετα τα συνέδεσε άρρηκτα με την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας. Μετά και την εμπειρία των καθεστώτων του «υπαρκτού σοσιαλισμού» υπογραμμίζεται η ανάγκη και της «τυπικής/θεσμικής κατοχύρωσης» των δικαιωμάτων και ελευθεριών «στο πλαίσιο μιας τέτοιας σοσιαλιστικής νομιμότητας». Η πολιτική δεν ταυτίζεται με την ύπαρξη του κράτους, αντίθετα η κομμουνιστική κοινωνία αντιμετωπίζεται ως «δήμος», πεδίο διαβούλευσης, διακινδύνευσης, σκοπών και αποφάσεων και όχι πολυτέλειας, και ψηφιακής-τεχνοκρατικής «διαχείρισης των πραγμάτων».

Ναζισμός – τα αίτια γέννησης και γιγάντωσής του

εκδ. ΚΨΜ

Το βιβλίο του Βασίλη Λιόση είναι μία ιστορική μελέτη που, όπως μας επισημαίνει ο ίδιος στον πρόλογό του, επιδιώκει να γίνει ένα χρήσιμο πολιτικό εργαλείο για το κίνημα. Ο Β. Λιόσης επιχειρεί κυρίως να αναδείξει πολιτικά συμπεράσματα έχοντας μελετήσει πρώτα μία πλούσια βιβλιογραφία για το ιστορικό πλαίσιο γύρω από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον φασισμό. Ο προσεκτικός αναγνώστης θα εντοπίσει στις παραπομπές του βιβλίου τις σημαντικότερες ιστορικές μελέτες για κάθε θέμα με το οποίο καταπιάνεται. Ανάμεσά τους τα έργα των Enzo Traverso, Richard Evans, Sergio Bologna, φυσικά του Primo Levi, αλλά και πολλών άλλων. Στο βιβλίο συγκεντρώνεται και συμπυκνώνεται αυτή η πλούσια βιβλιογραφία υπό την οπτική ενός μαρξιστή συγγραφέα. Διαβάζοντας την ιστορία της ανάδυσης του φασισμού στη Γερμανία και στην Ευρώπη ο αναγνώστης θα εντοπίσει αναλογίες με τη δική μας εποχή. Σήμερα το αντιφασιστικό κίνημα έχει μεγαλύτερη πείρα, έχοντας πετύχει και κάποιες σημαντικές νίκες. Ωστόσο σε όλο τον κόσμο παρατηρείται ένα κύμα συντηρητικοποίησης και ανόδου της ακροδεξιάς. Όσο η μνήμη ξεθωριάζει, τόσο ο κίνδυνος του φασισμού θα επανέρχεται.

Η δημοσιογραφία ως τέχνη – αφιέρωμα στον Γιώργο Δελαστίκ

εκδ. Τόπος

Το βιβλίο είναι αφιερωμένο στο Γιώργο Δελαστίκ, στον για δεκαετίες διευθυντή και στυλοβάτη της εφημερίδας μας. Μάλιστα καθώς το βιβλίο ήταν καθ’ οδόν προς το τυπογραφείο ο Γιώργος μας άφησε για πάντα. Στο βιβλίο γράφουν γι αυτόν φίλοι και συνάδελφοί του όπως ο Θανάσης Σκαμνάκης που προλογίζει και οι Πέτρος Παπακωνσταντίνου, Λεωνίδας Βατικιώτης και Μαριάννα Τζιαντζή. Το βιβλίο περιλαμβάνει μία ανθολογία κειμένων του ίδιου του Γιώργου Δελαστίκ με επιλογή του Βασίλη Μπρούμα ο οποίος έχει κάνει και την επιμέλεια του βιβλίου. Γράφει ο Βασίλης Μπρούμας: «Πιστεύω ότι όσοι αγαπούν την καλή αρθρογραφία θα βρουν το βιβλίο ενδιαφέρον και θα νιώσουν ευχαρίστηση διαβάζοντάς το, καθώς θα συνειδητοποιούν ότι οι απόψεις του Γιώργου Δελαστίκ για τα διεθνή και τα εσωτερικά μας θέματα ασκούν διαρκώς ισχυρή επιρροή, έχουν αυξημένη βαρύτητα και είναι ιδιαίτερα επίκαιρες».

Subcomandante Marcos

εκδ. oposito

Μια λεπτομερής και σε βάθος ανάλυση του μυθικού στρατιωτικού ηγέτη των EZLN μέσα από πλήθος μαρτυριών, συνεντεύξεων και φωτογραφικού υλικού. Η μετάφραση και οι ενδελεχείς υποσημειώσεις δίνουν μια συνολική εικόνα της κοινωνικοπολιτικής κατάστασης που οδήγησε μερικούς αντάρτες στα βάθη της Λακαντόνα και τελικά την οργάνωση ενός μαζικού απελευθερωτικού στρατού ιθαγενών που ενεπλάκη σε αιματηρές συγκρούσεις με το μεξικανικό στρατό στην περιοχή Τσιάπας. Στην πορεία προς την εξέγερση του 1994 που έμελλε να εμπνεύσει πολλά κινήματα στην Λατινική Αμερική και παγκόσμια, εξετάζονται όλες οι ειδικές συνθήκες, ταλαντεύσεις και μεταβολές στον επαναστατικό λόγο και πρακτική, έτσι όπως τα βίωσε ο ίδιος ο υποδιοικητής Μάρκος, ή αλλιώς Ραφαέλ Σεμπαστιάν Γκιγιέν Βισέντε πριν φορέσει την μάσκα του επαναστάτη.

Simone de Beauvoir

εκδ. oposito

H Ursula Tidd ασχολείται με τις αθέατες πλευρές της μεγάλης φιλοσόφου και συγγραφέως του «Δεύτερου Φύλου», που συνέβαλλε καθοριστικά στην ανάπτυξη του φεμινιστικού κινήματος και του λεγόμενου «δεύτερου κύματος». Όσο κι αν η θεωρητική αναζήτηση έχει υπερβεί τις φεμινιστικές θεωρίες της, το βιβλίο εξετάζει το σύνολο της προσφοράς της Σιμόν ντε Μποβουάρ στην πολιτική φιλοσοφία, πλευρά που αποσιωπήθηκε εξαιτίας του μεγάλου εκτοπίσματος που είχε ο σύντροφός της Ζαν Πολ Σαρτρ. Η παιδική ηλικία, η σύγκρουση με τα θεμέλια της σοβινιστικής γαλλικής κοινωνίας, η βιωμένη εμπειρία δυο Παγκοσμίων Πολέμων και μια πολυτάραχη προσωπική ζωή αποτελούν μόνο μερικές λεπτομέρειες που συνθέτουν το πορτραίτο μιας φιλοσόφου με μεγάλη συνεισφορά στην απελευθερωτική σκέψη του 20^ου αιώνα.

Βερολίνο, 1933 – Η στάση του διεθνούς Τύπου μπροστά στον Χίτλερ

εκδ. Πόλις

Ένα χρονικό της καθημερινής ζωής των ξένων δημοσιογράφων στο Βερολίνο, από το 1933 έως το 1941. Όταν ο Χίτλερ ανεβαίνει στην εξουσία, διακόσιοι περίπου ξένοι δημοσιογράφοι είναι διαπιστευμένοι στο Βερολίνο. Από αυτούς ελάχιστοι θα απελαθούν, ενώ οι περισσότεροι παραμένουν στην πρωτεύουσα και συνεχίζουν τη δουλειά τους. Γιατί δεν μίλησαν; Γιατί δεν προειδοποίησαν; Ο σφοδρός αντικομμουνισμός των εργοδοτών τους, η ατμόσφαιρα μιας εποχής εξοικειωμένης με τους δικτάτορες συμβάλλουν στο να επικρατήσει μια συλλογική μιντιακή τύφλωση που θα οδηγήσει εν τέλει στην πλήρη άρνηση του Ολοκαυτώματος. Πολύ εύκολη η σύγκριση με το σήμερα σχετικά με το ρόλο της δημοσιογραφίας και της ευθύνης που έχουν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι στη διαμόρφωση μιας πραγματικότητας κατ’ επιταγή της έκαστης κυβερνητικής πλειοψηφίας.

Ο εξάντας της ζωής μας – Συλλογή ομιλιών και κειμένων του Μιχάλη Βασιλάκη για τον Νίκο Τεμπονέρα, 1991-2020

εκδ. ΚΨΜ

Ο Νίκος Τεμπονέρας δολοφονήθηκε πριν 30 χρόνια. Ο Μιχάλης Βασιλάκης έφυγε από τη ζωή πρόσφατα. Ήταν ο γραμματέας του Εργατικού Αντιιμπεριαλιστικού Μετώπου της Πάτρας, μέλος του οποίου ήταν ο Ν. Τεμπονέρας. Οι δύο αγωνιστές της αριστεράς «συναντιούνται» ξανά στο βιβλίο αυτό, μέσα από τις ομιλίες του δεύτερου για τον πρώτο. Στο βιβλίο υπάρχει χρονικό της δολοφονίας Τεμπονέρα και των γεγονότων που ακολούθησαν, αλλά και η κατάθεση του Μ. Βασιλάκη στο δικαστήριο για την υπόθεση, καθώς και φωτογραφικό υλικό και ντοκουμέντα από την περίοδο 1990-91 από την Πάτρα. Όπως αναφέρει ο Μ. Βασιλάκης σε ομιλία του: «Η θυσία του Τεμπονέρα δεν έχει πολιτικούς ιδιοκτήτες, είναι αναφορά αγώνων λαού και νεολαίας. Εκφράζει και αντιπροσωπεύει τον άνθρωπο στην πιο ολοκληρωμένη κοινωνική του υπόσταση».

Από την Περιβαλλοντική Ηθική στην Πολιτική Οικολογία

εκδ. Προπομπός

Ο Κώστας Σκορδούλης έχει μια πολύχρονη και βαθιά ενασχόληση με τα προβλήματα του περιβάλλοντος, με βάση την μαρξιστική ανάλυση και αντίληψη. Το βιβλίο Από την Περιβαλλοντική Ηθική στην Πολιτική Οικολογία, με υπότιτλο Η οικοσοσιαλιστική προοπτική, αποτελεί ένα πολύ χρήσιμο και ευσύνοπτο (208 σελίδες) βοήθημα για όσους ενδιαφέρονται να προσεγγίσουν θεωρητικά την βαθιά περιβαλλοντική κρίση του καιρού μας. Στην αρχή παρουσιάζονται τα βασικά φιλοσοφικά και θεωρητικά ρεύματα σκέψης για τη σχέση ανθρώπου-φύσης, από τον 19^ο αιώνα μέχρι και πρόσφατα: Βαθιά Οικολογία, Κοινωνική Οικολογία, Οικο-φεμινισμός, άλλες ριζοσπαστικές οικολογικές προσεγγίσεις. Εξετάζεται η σχέση τους με την επιστήμη. Στη συνέχεια αναδεικνύεται το έργο του Μαρξ, επιχειρείται κριτική παλιών και νέων ρευμάτων από τη σκοπιά της επαναστατικής θεωρίας και αναπτύσσεται η προγραμματική πρόταση του οικοσοσιαλισμού, τόσο για τον χαρακτήρα του οικολογικού κινήματος σήμερα όσο και για την μελλοντική κοινωνία μετά την ανατροπή του καπιταλισμού.

Ηγεμονία, στρατηγική, οργάνωση

εκδ. Τόπος

Ο δημοσιογράφος και καθηγητής στο τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Παναγιώτης Σωτήρης, ανατρέχει στο θεωρητικό έργο του Γκράμσι και τις προσεγγίζει ως σύγχρονο εργαλείο για την απάντηση στα πρωτότυπα ερωτήματα που έθεσε στο κίνημα και την Αριστερά στη μνημονιακή Ελλάδα η κοινωνική έκρηξη και μια ευρύτατη πολιτική κρίση. Οι έννοιες της ηγεμονίας, του ιστορικού μπλοκ, των πολέμων κινήσεων και θέσεων, του λαού πέρα από τον λαϊκισμό και του σύγχρονου ηγεμόνα για το ζήτημα της οργάνωσης, ανατέμνονται και τίθενται στο σήμερα με βάση την οπτική του Π. Σωτήρη, που διαχωρίζεται τόσο από ένα «φαντασιακό αριστερισμό» όσο και από τον «αριστερό κυβερνητισμό». Αντί επιλόγου σημειώνεται η πρόκληση να σκεφτούμε ξανά την επαναστατική πολιτική και να επιστρέψει η συζήτηση στη στρατηγική με ορίζοντα τον κομμουνισμό.

Homo Automaton – Η τεχνητή νοημοσύνη κι εμείς

εκδ. Garage Books

Έχοντας επικεντρωθεί στην έρευνα γύρω από τα διαδικτυακά θέματα και καταδυθεί στην πρόσφατη βιβλιογραφία, ο Μ. Ανδριωτάκης καταθέτει τους προβληματισμούς του για ένα επίκαιρο θέμα: τις εξελίξεις στα πεδία της πληροφορικής, του διαδικτύου και της τεχνητής νοημοσύνης, και τον τρόπο που επιδρούν στη ζωή των ανθρώπων – εν τέλει στον τύπο ανθρώπου που αναδύεται ως υποπροϊόν (και στόχος;) αυτών των εξελίξεων. Οι απόψεις του περί ψηφιακής τυραννίας, ποσοτικοποίησης των πάντων και τεχνολογιών της πειθούς έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Το ίδιο και η θέση ότι η ελεύθερη βούληση είναι πλέον ευφημισμός και ότι ζούμε σε μια εποχή προκλητικότητας και ναρκισσισμού, όπου όλα γίνονται για τις εντυπώσεις και τα κλικ. Στην κατακλείδα του βιβλίου, ως κρισιμότερο πολιτικό θέμα του μέλλοντός μας αναδεικνύεται η «αμφισβήτηση της τεχνολογικής ηγεμονίας».

Bad Pharma – Τα παιχνίδια που παίζει η φαρμακοβιομηχανία

εκδ. Μεταίχμιο

Αν κι έχει κυκλοφορήσει πριν κάποια χρόνια, το ογκώδες βιβλίο του Goldacre αποκτά στις συνθήκες της πανδημίας εξαιρετική επικαιρότητα – κυρίως, όμως, χρησιμότητα. Η ανάγνωσή του –διαβάζεται απνευστί– είναι μια πραγματική αποκάλυψη. Το τεράστιο πλήθος στοιχείων και τεκμηρίων που παραθέτει όχι μόνο δεν κουράζει, αντιθέτως σκιαγραφεί σελίδα τη σελίδα πώς λειτουργούν οι πολυεθνικές του φαρμάκου: τον τρόπο που ελέγχουν τα δεδομένα, τις διαδικασίες δημιουργίας νέων φαρμάκων, την ανεπάρκεια των ρυθμιστικών αρχών αλλά και τις κακοσχεδιασμένες και μεροληπτικές δοκιμές, τον ρόλο του τμήματος μάρκετινγκ, τις διασυνδέσεις των φαρμακευτικών εταιρειών με τα «έγκριτα» ιατρικά περιοδικά και το πανεπιστήμιο, τους μηχανισμούς χειραγώγησης των γιατρών. Κι όλα αυτά, με απόλυτο κριτήριο τη μεγιστοποίηση του κέρδους από την πώληση ενός αγαθού που θα όφειλε να είναι δημόσιο και δωρεάν.

Αρχειομαρξιστές – Οι άλλοι κομμουνιστές του μεσοπολέμου

εκδ. Ασίνη

Η αρχειομαρξιστική οργάνωση ήταν για χρόνια το σκοτεινό και άγνωστο ηττημένο ρεύμα της μεσοπολεμικής αριστεράς. Από το 1923 μέχρι το 1934, αναδείχθηκε σε ισότιμο ανταγωνιστή του ΚΚΕ για να εξαφανιστεί αφήνοντας μόνο εχθρούς και λίγους φίλους να αφηγηθούν την ιστορία της. Το κενό αυτό προσπαθεί να καλύψει το βιβλίο προσφέροντας ταυτόχρονα μια εικόνα με εργατική οπτική για την ελληνική μεσοπολεμική κοινωνία. Πρόκειται για μια οργάνωση η οποία πειραματίστηκε και μετασχηματίστηκε ραγδαία μέσα σε ένα πολύ μικρό διάστημα, όπως βέβαια και το ΚΚΕ, συνιστώντας την επόμενη μετά το ΣΕΚΕ προσπάθεια συγκρότησης κομμουνιστικού κόμματος με σοβαρή εργατική διασύνδεση. Χρησιμοποιώντας λοιπόν τα εργαλεία της κοινωνικής και πολιτισμικής ιστορίας, οι άσημοι αυτού του κόσμου, αρτεργάτες, υποδηματεργάτες, καπνεργάτες, οικοδόμοι, μυλεργάτες, ζαχαροπλάστες, γκαρσόνια, καπνοπώληδες και ανάπηροι πολέμου, γίνονται οι πρωταγωνιστές του. Κόκκινα Σχολεία της εργατικής αυτομόρφωσης, μαχητικά εργατικά σωματεία, μεγάλες και μικρές απεργίες, συνδικαλιστικές και πολιτικές μάχες, αντιπαραθέσεις που εξελίσσονται σε αιματηρές ενδοκομμουνιστικές συγκρούσεις, αλλά και βίαιες συγκρούσεις με το κράτος αποτελούν πλευρές της διαδικασίας διαμόρφωσης της ελληνικής εργατικής τάξης στο μεσοπόλεμο.

 Διαβάστε και το αφιέρωμα του Πριν τους θερινούς μήνες σε θεωρητικά βιβλία που ξεχώρισαν 

Βιβλία για «βαθιά ανάγνωση» το καλοκαίρι