Ο εφιάλτης της ακρίβειας, το υπέρογκο κόστος των μετακινήσεων, ο φόβος του Covid-19, δεν πρέπει να μας εμποδίσουν να ταξιδέψουμε, να ονειρευτούμε, να προβληματιστούμε συντροφιά με ένα καλό βιβλίο. Στους δύσκολους καιρούς που ζούμε, τα βιβλία μας προσφέρουν τη δυνατότητα όχι να δραπετεύσουμε από την πραγματικότητα αλλά να την κατανοήσουμε καλύτερα, να μοιραστούμε σκέψεις, συναισθήματα και ιδέες, με «χάρτινους» ήρωες που μερικές φορές αποδεικνύονται πιο ζωντανοί από τους ζωντανούς… Οι προτάσεις που ακολουθούν δεν καλύπτουν όλη τη φετινή εκδοτική σοδειά, που είναι αρκετά πλούσια, και φυσικά δεν προορίζονται μόνο για τις καλοκαιρινές μας αναγνώσεις αλλά και για τους μήνες που έρχονται.
Λογοτεχνία
Σάκης Σερέφας, Άνθρωπος Μαρίκα. Από τη Σμύρνη στην Κοκκινιά, εκδ. Μεταίχμιο
Το πεζογράφημα αυτό δεν είναι η βιογραφία της Μαρίκας Νίνου, αλλά ένα έργο μυθοπλασίας που εμπνέεται από τη ζωή της θρυλικής αυτής τραγουδίστριας, εξηγεί εξαρχής ο συγγραφέας, καθώς τα πραγματολογικά στοιχεία (π.χ. συνεντεύξεις της ίδιας, ακριβείς πληροφορίες) είναι ελάχιστα ή και αντιφατικά. Ωστόσο, το ιστορικό πλαίσιο είναι υπαρκτό, όπως υπαρκτό και αισθητό είναι το πάθος, η φλόγα μιας γυναίκας που πέθανε πολύ νωρίς, στα 35 της χρόνια. Παρόλο που συχνά την χαρακτηρίζουν «μούσα του Τσιτσάνη», στο βιβλίο αυτό ο άνθρωπος Μαρίκα δεν ετεροπροσδιορίζεται από τη σχέση της με τον μεγάλο λαϊκό συνθέτη αλλά αναδύεται σαν μια παλλόμενη ολοζώντανη προσωπικότητα.
Παναγιώτης Κολέλης, Κομμένες γλώσσες, εκδ. ΚΨΜ
Εννέα διηγήματα, εννέα ιστορίες «κοινωνικού ρεαλισμού», που τινάζουν στον αέρα το αφήγημα περί «κανονικότητας». Τίποτα το κανονικό δεν υπάρχει μέσα στον παραλογισμό της καπιταλιστικής κοινωνίας και της καθημερινής ζωής των προσώπων του βιβλίου, την οποία διαβρώνει έως και εξευτελίζει η κρίση. Πρόκειται για το τρίτο βιβλίο ενός νέου συγγραφέα, σαφώς ταγμένου στο πλευρό των ταπεινών και των καταφρονεμένων. Το στοιχείο του παράλογου, που φτάνει μέχρι και το μεταφυσικό, είναι το κοινό νήμα που συνδέει τις εννέα ιστορίες, που δεν επικεντρώνονται γενικά και αόριστα στη σκληρότητα του συστήματος αλλά στη σκληρότητα που είναι ικανοί να δείχνουν οι άνθρωποι ο ένας απέναντι στον άλλον.
Μάρω Δούκα, Να είχα, λέει, μια τρομπέτα, εκδ. Πατάκη
Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα που μιλά για τη γυναικεία διαχρονική εμπειρία, για τα «μικρά και ταπεινά» που συνθέτουν τη ζωή όχι μόνο των προσώπων του βιβλίου αλλά και αναρίθμητων ανώνυμων γυναικών. Η ηρωίδα περιπλανιέται από την Αθήνα του σήμερα στην Κρήτη των παιδικών της χρόνων, συντροφιά με τις τρεις πεθαμένες γιαγιάδες της, την Αφροδίτη, την Εργινιά και τη Φιλαρέτη. Εικόνες, σκέψεις, εμμονές, περιπλανήσεις, στόματα πεινασμένα για ιστορίες, έρωτες, γάμοι, φονικά, πανηγύρια και γεννητούρια, το βουητό της Ιστορίας, ο µόχθος των ανθρώπων, αναπόληση σε πολιτικό φόντο. Είναι το 18ο βιβλίο της καταξιωμένης συγγραφέα Μάρως Δούκα, το οποίο σίγουρα θα ικανοποιήσει τους πολυπληθείς αναγνώστες της.
Λεονάρδο Παδούρα, Σαν σκόνη στον άνεμο, μτφρ. Κώστας Αθανασίου, εκδ. Καστανιώτη
Πρόκειται για το τελευταίο μυθιστόρημα του –δικαίως– πολυμεταφρασμένου, πολυβραβευμένου και πολυδιαβασμένου Κουβανού συγγραφέα, που εξακολουθεί να ζει στην Κούβα, παρόλο που εύκολα θα μπορούσε να κάνει καριέρα στο εξωτερικό. Εδώ ασχολείται με τους Κουβανούς της διασποράς, που επιβίωσαν σε μέρη όπως η Βαρκελώνη, η βορειοδυτική ακτή των ΗΠΑ, η Μαδρίτη, το Πουέρτο Ρίκο, το Μπουένος Άιρες — και το βιβλίο θέτει το ερώτημα αν οι άνθρωποι αυτοί είναι «σκόνη στον άνεμο» ή αν τους δένουν με τον γενέθλιο τόπο τους και το παρελθόν τους πολλά αόρατα νήματα. Ένα συγκινητικό αλλά όχι γλυκερό μυθιστόρημα, που συχνά γίνεται αφορμή για σκέψη.
Χαρούκι Μουρακάμι, Σκοτώνοντας τον Κομεντατόρε, εκδ. Ψυχογιός
Δεν είναι εύκολο να περιγράψεις με λίγες λέξεις το νέο βιβλίο του Μουρακάμι. Πρόκειται για την ιστορία ενός ζωγράφου που προσπαθεί να κάνει ένα πορτρέτο, αλλά βρίσκει τον εαυτό του να μην μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτή τη «συμβατική, ωφελιμιστική μορφή τέχνης». Όπως όλα τα έργα του διάσημου Ιάπωνα συγγραφέα, το φιλόδοξο δίτομο βιβλίο έχει έντονες «δυτικές» επιρροές και βρίσκεται στις παρυφές σουρεαλισμού και πραγματικότητας, μεταξύ κανονικής ζωής και εκείνης που ονειρευόμαστε. Ο έρωτας, η μοναξιά, η τέχνη, ο πόλεμος, το βάρος της ιστορίας, είναι τα κύρια θέματα που πραγματεύεται ο συγγραφέας. Ο Μουρακάμι δημιουργεί ίντριγκα και σασπένς, με κλιμάκωση της αγωνίας στο τέλος κάθε κεφαλαίου.
Φερνάντα Μελτσόρ, Η εποχή των τυφώνων, μτφρ. Αγγελική Βασιλάκου, εκδ. Δώμα
Το βιβλίο της Μεξικανής συγγραφέα Φερνάντα Μελτσόρ αποτελεί εκδοτικό φαινόμενο. Κέρδισε βραβεία, δεκάδες υποψηφιότητες, μεταφράσεις σε τριάντα επτά χώρες. Για το βιβλίο δημοσιεύτηκαν εκατοντάδες άρθρα σε μεγάλα έντυπα, ενώ το Netflix ετοιμάζει την τηλεοπτική μεταφορά του. Η Μελτσόρ χαρακτηρίζεται ως μία από τις σπουδαιότερες φωνές της νέας λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας. Τι είναι αυτό που κάνει το βιβλίο τόσο ξεχωριστό; Πάνω απ’ όλα, το τολμηρό θέμα του, για τη βία στο Μεξικό, τις γυναικοκτονίες και τον φόβο του διαφορετικού σε μια πουριτανική κοινωνία ακραίας φτώχειας και διαφθοράς. Τα βιβλία της Μελτσόρ εξερευνούν μια πραγματικότητα διαιρεμένη από τη βία, τους φυλετικούς και ταξικούς διαχωρισμούς.
Δημήτρης Λιβιεράτος, Ο Μαράτος στο Κονγκό, εκδ. Κουκκίδα
Ο Δ. Λιβιεράτος έχει γράψει δεκάδες βιβλία για την ιστορία του εργατικού κινήματος και για την Αλγερινή Επανάσταση, στην οποία συμμετείχε και ο ίδιος. Είχε επίσης πολεμήσει το Δεκέμβρη του 1944 στην Αθήνα με το 1ο Τάγμα του 4ου Συντάγματος της 2ης Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ. Το τελευταίο του βιβλίο εντάσσεται στην κατηγορία της λογοτεχνίας. Το έργο πραγματεύεται την ιστορία του Δημήτρη Μαράτου, που σε νεαρή ηλικία βρίσκεται στο κίνημα αντίστασης στο Ναυτικό, φυλακίζεται στη Μέση Ανατολή και καταλήγει στο Κονγκό. Γραπτός λόγος με ροή, μεστότητα νοημάτων, και μια δεμένη μυθοπλασία που αναβλύζει βιώματα.
Δοκίμια-μελέτες-ιστορία
Στάθης Ψύλλος, Καρλ Μαρξ: Η μεταφυσική της μεθόδου, εκδ. Εκκρεμές
Ο Στάθης Ψύλλος, καθηγητής φιλοσοφίας της επιστήμης στο ΕΚΠΑ, κάνει μια φιλοσοφική ανάγνωση του έργου του Κ. Μαρξ. Εστιάζει στην αντίληψη του Μαρξ για την αφαίρεση στη σκέψη και στην πραγματικότητα. Η σχέση συγκεκριμένου/ενικού και αφηρημένου/
καθολικού είναι ένα πανάρχαιο και δυσεπίλυτο πρόβλημα. Ο Μαρξ, εκκινώντας από την αντίθεσή του στον ιδεαλισμό του Χέγκελ, απέρριπτε την πραγματική ύπαρξη των αφαιρέσεων, ωστόσο, για να αναλύσει επιστημονικά την αξία, το χρήμα και το κεφάλαιο, ανέδειξε την ύπαρξη της Αφηρημένης Γενικής Εργασίας (ΑΓΕ) πλάι στη συγκεκριμένη εργασία. Η ύπαρξη αφαιρέσεων στον καπιταλιστικό κόσμο και η κυριαρχία τους στις ζωές των ανθρώπων, είναι γεγονός. Το βιβλίο μας βοηθάει να τις δούμε.
Cedric J. Robinson, Ανθρωπολογία του Μαρξισμού, εκδ. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Ο Σέντρικ Ρόμπινσον (1940-2016), αφροαμερικανός πολιτικός επιστήμονας, ακτιβιστής και μελετητής του μαρξισμού είναι ο συγγραφέας του εμβληματικού έργου Ο μαύρος μαρξισμός, που επηρέασε βαθιά το κίνημα της μαύρης απελευθέρωσης στις ΗΠΑ. Στην Ανθρωπολογία του Μαρξισμού, σε μετάφραση Αλ. Μανωλάτου και πρόλογο του Πέτρου Παπακωνσταντίνου, ο συγγραφέας εξετάζει τον μαρξικό κομμουνισμό ως έκφραση και κληρονομιά μια μακράς ευρωπαϊκής σοσιαλιστικής παράδοσης. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, ο σοσιαλισμός του Κ. Μαρξ χαρακτηρίζεται για τον ευρωκεντρισμό του, την επικέντρωσή του στη βιομηχανική εργατική τάξη και την υποτίμηση ή αγνόηση άλλων παραγόντων και κατηγοριών, όπως η φυλετική εκμετάλλευση, οι μη ευρωπαϊκοί λαοί και οι γυναίκες.
Νίκος Ψυρούκης, Η Μικρασιατική Καταστροφή, εκδ. Αιγαίον
Το έργο αυτό αποτυπώνεται η προσπάθεια πρόσδεσης των κυρίαρχων στόχων της ελληνικής αστικής τάξης στα μεγάλα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα, ως εγγύηση υλοποίησής τους. Με εμφανή την πρόθεση να διαχωρίσει τον αγνό πατριωτισμό του λαού από την αστική κρατική αξιοποίησή του, δεν χαρίζεται στις επεκτατικές βλέψεις του ελληνικού κράτους. Ταυτόχρονα, καυτηριάζει τη διαρκή επίθεση του ελληνικού κράτους στους κοινωνικούς αγώνες της περιόδου, ιδιαίτερα μετά το 1919 και τις διώξεις στους αγωνιστές του ΣΕΚΕ.
Michael Llewellyn Smith, Το όραμα της Ιωνίας. Η Ελλάδα στη Μικρά Ασία 1919-1922, εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης
Ο Smith, Βρετανός διπλωμάτης και ακαδημαϊκός, πρέσβης στην Ελλάδα από το 1996 έως το 1999, σκιαγραφεί με εντυπωσιακά αποκαλυπτικό –και κυνικό πολλές φορές– τρόπο τις επιδιώξεις των Βρετανών ιμπεριαλιστών και τις σχέσεις και τους ανταγωνισμούς τους με τις άλλες μεγάλες δυνάμεις της περιόδου. Ενώ εντυπωσιακή είναι η απόδοση των πολιτικών χαρακτήρων του ελληνικού πολιτικού συστήματος, με βάση αξιόπιστες πηγές και τα λεγόμενα και γραφόμενα των ιδίων. Η συντριβή του ελληνικού κράτους και η προσφυγική καταστροφή, δοσμένη από έναν εκπρόσωπο της πρωταγωνίστριας δύναμης όσον αφορά την ελληνική παρουσία στη Σμύρνη.
Νίκος Πελεκούδας, 100+1 χρόνια εθνικών μύθων και κοινωνικών καταστροφών 1821-1922. Πρόσωπα και γεγονότα της ελληνικής κρατικής συγκρότησης, εκδ. Ακυβέρνητες Πολιτείες
Αφιερώνοντας ένα από τα βασικά κεφάλαια του βιβλίου στα γεγονότα που οδηγούν στο 1922 και στην αξιοποίησή τους από την αστική ιστοριογραφία, ο συγγραφέας επιχειρεί να αποδομήσει εθνικούς μύθους πάνω στους οποίους βασίστηκε σχεδόν ολόκληρος ο πρώτος αιώνας του ελληνικού κράτους· την εθνική ενότητα ως προϋπόθεση της κοινωνικής ευημερίας, την καθαρότητα του έθνους, καθώς και το άμεμπτο των προσώπων που η επίσημη ιστορία βάφτισε ήρωες και ευεργέτες. Ταυτόχρονα, αναδεικνύει τις κοινωνικές καταστροφές που προκάλεσαν τα ιδεολογήματα και οι πρακτικές της κυρίαρχης τάξης διαχρονικά
Επιθεώρηση
Τετράδια Μαρξισμού, τ. 15, αφιερώματα σε Παρισινή Κομμούνα και Μικρασιατική Εκστρατεία, εκδ. ΚΨΜ
Το 15ο τεύχος των Τετραδίων Μαρξισμού που κυκλοφορεί, έχει δύο αφιερώματα για δύο πολύ σημαντικές επετείους. Πέρσι συμπληρώθηκαν 150 χρόνια από την Παρισινή Κομμούνα, την εργατική επανάσταση που εγκαθίδρυσε για πρώτη φορά την εργατική εξουσία για 72 μέρες. Τα Τετράδια Μαρξισμού παρουσιάζουν αυτή τη μεγάλη ταξική σύγκρουση, αναδεικνύοντας τα καθολικά της στοιχεία.
Επίσης, φέτος συμπληρώνεται ένας αιώνας από την ήττα της Ελλάδας στη Μικρασιατική εκστρατεία, που σηματοδότησε το τέλος της «Μεγάλης Ιδέας». Το αφιέρωμα παρουσιάζει το πλέγμα των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο και τις επιδιώξεις της ελληνικής αστικής τάξης. Δεν θα μπορούσε να λείπει η στάση του εργατικού κινήματος και του ΣΕΚΕ.
Τετράδια Μαρξισμού / Ένα τεύχος με δύο δυνατά αφιερώματα: Κομμούνα και 1922
