Το εγχώριο κερδοσκοπικό πάρτι

Γιώργος Μουρμούρης

▸ Το κεφάλαιο «ακονίζει τα μαχαίρια», η κυβέρνηση προσφέρει ασπιρίνες

Ηταν 7 Ιουνίου όταν ο υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Άδωνις Γεωργιάδης, δήλωνε: «Ως Ελλάδα δεν μπορούμε να εξαιρεθούμε των ανατιμήσεων που γίνονται στον πλανήτη, δεν είναι θέμα κυβερνητικής απόφασης, είναι πιθανό ενδεχόμενο να υπάρχουν πληθωριστικές πιέσεις σε όλη την ευρωζώνη». «(Ο υπουργός) κλείνει κατ’ αυτόν τον τρόπο το μάτι στους “αετονύχηδες” που αφήνονται ελεύθεροι να “χαρατσώνουν” τα λαϊκά στρώματα», γράφαμε τότε στο Πριν.

Τρεις μήνες αργότερα, οι αυξήσεις-φωτιά στο ηλεκτρικό ρεύμα και βασικά καταναλωτικά αγαθά αποτελούν ήδη μια εφιαλτική πραγματικότητα, με τις προοπτικές για το αμέσως επόμενο διάστημα να είναι άκρως δυσοίωνες. Έπρεπε η εκρηκτική εμφάνιση του φαινομένου να λάβει διαστάσεις επικίνδυνες για τη δημοτικότητα της –ήδη «τσουρουφλισμένης» από τις πυρκαγιές– κυβέρνησης, για να σημάνει «καμπανάκι κινδύνου» σε Μαξίμου και κυβερνητικό επιτελείο, ώστε να αρχίσουν να διαρρέουν «σχέδια επί χάρτου» για αντισταθμιστικά μέτρα, τα οποία ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός από το βήμα της ΔΕΘ. (σ.σ το παρόν κείμενο γράφτηκε πριν την ομιλία).

Σε κοινέςΚατηγορίες

Ακροδεξιά «κανονικότητα» στην ΕΕ του κεφαλαίου

Απαιτείται ρήξη με τους πυλώνες του συστήματος

Αποκαλυπτικά για την έκταση των ανατιμήσεων είναι τα στοιχεία του Γραφείου Έρευνας Αγοράς IRI και της ΕΛΣΤΑΤ, που για τις τιμές φυτικής και ζωικής παραγωγής εντοπίζουν αυξήσεις 4,6% σε 10 κατηγορίες τροφίμων τον Αύγουστο, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του 2020. Πρώτα στη λίστα των ανατιμήσεων είναι εισαγόμενα βιομηχανικά είδη με 9,3%, ενώ μεγάλες αυξήσεις σημειώνονται στην τιμή του φυσικού αερίου, 80%, του πετρελαίου 40%, στην ηλεκτρική ενέργεια 30%, τις πρώτες ύλες, ακόμα και στον καφέ, 60%, ενώ ακολουθούν τα εγχώρια προϊόντα και κυρίως τρόφιμα, όπως αρνί και κατσίκι 13%, οπωροκηπευτικά 8%, νωπά ψάρια 7%, φρούτα 5%, τυριά και λάδι 3%. Οι ρίζες του κύματος ανατιμήσεων είναι πράγματι διεθνείς και συνδέονται άρρηκτα με τη φύση του πιο διασυνδεμένου αλλά και πιο αρπαχτικού από ποτέ παγκόσμιου καπιταλισμού. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι ελληνικές αρχές και το εγχώριο κεφάλαιο είναι άμοιροι ευθυνών, ούτε ότι δεν υπάρχουν μέτρα που μπορούν άμεσα να ληφθούν υπέρ του λαϊκού εισοδήματος — με προϋπόθεση το πλήγμα στο καπιταλιστικό κέρδος.

Βασικό υπόστρωμα του κύματος ανατιμήσεων (και) στην Ελλάδα αποτελεί η αύξηση στα τιμολόγια του ηλεκτρικού ρεύματος. Πρόκειται για το αποτέλεσμα της πολυθρύλητης «απελευθέρωσης» της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας αλλά και μιας ενεργειακής μετάβασης «κομμένης και ραμμένης» από την ΕΕ στα μέτρα των επιχειρηματικών ομίλων που δραστηριοποιούνται στον κλάδο (βλ. αναλυτικά). Πώς οι αυξήσεις στο ρεύμα επηρεάζουν, παραδείγματος χάρη, το ψωμί; Όπως ανέφερε σε πρόσφατη ραδιοφωνική του συνέντευξη ο πρόεδρος της ομοσπονδίας αρτοποιών Ελλάδος, Μιχάλης Μούσιος, μέσα σε λίγους μήνες τα τιμολόγια των ιδιωτών παρόχων, στους οποίους στράφηκαν πολλοί επαγγελματίες λόγω των ανταγωνιστικών προσφορών, αυξήθηκαν έως και 130%. Για αρτοποιεία με κατανάλωση 10.000 κιλοβατώρες μηνιαίως πρόκειται για μια τεράστια αύξηση, η οποία συνδυαστικά με τις αυξήσεις στα άλευρα και άλλες πρώτες ύλες, σύντομα θα μεταφερθεί στους καταναλωτές.

Αν οι τιμές του ρεύματος και των πρώτων υλών ενδεχομένως οδηγούν στα όριά τους ορισμένες μικρές επιχειρήσεις που μετακυλύουν το κόστος στους καταναλωτές, δεν ισχύει το ίδιο για μεγάλους «παίκτες» του λιανεμπορίου. Πρόκειται για τις αλυσίδες σούπερ μάρκετ των οποίων ο τζίρος το 2020 εκτινάχτηκε στα 11,34 δισ.ευρώ, καταγράφοντας αύξηση 9,7% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Στο πλαίσιο της ελεύθερης αγοράς, της ανυπαρξίας ελέγχων αλλά και πολιτικής βούλησης για συγκράτηση των τιμών, οι όμιλοι αλυσίδων σούπερ μάρκετ έχουν ήδη αρχίσει, παρά τα υπερκέρδη του προηγούμενου διαστήματος, να μετακυλύουν στους καταναλωτές τις αυξήσεις στις τιμές των προϊόντων.

Από κυβερνητικά και θεσμικά χείλη επαναλαμβάνεται συχνά ότι έναν από τους βασικότερους παράγοντες αύξησης των τιμών αποτελεί η εκτόξευση των ναύλων, κυρίως για τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων (containerships), που τον Μάιο άγγιζε το αστρονομικό 350%. Επιδεικτικά ξεχνιέται όμως ότι Έλληνες πλοιοκτήτες ελέγχουν, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του
capital.gr, το 9,53% του παγκόσμιου στόλου μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων.

Ακόμα, το 20,04% του παγκόσμιου στόλου μεταφοράς χύδην ξηρού φορτίου, το 15,58% του παγκόσμιου στόλου μεταφοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου, το 14,64% του παγκόσμιου στόλου μεταφοράς χημικών και παραγώγων πετρελαίου και το 30,25% του παγκόσμιου στόλου δεξαμενοπλοίων. Είναι γνωστή και παροιμιώδης η σκανδαλωδώς χαμηλή φορολογία που απολαμβάνουν οι Έλληνες εφοπλιστές, ενώ εσχάτως έγινε γνωστή και η γνώμη τους για τον πρωθυπουργό και την ελληνική κυβέρνηση. Όπως σαφές είναι και ότι τα διεθνή κερδοσκοπικά παιχνίδια, που μεταφράζονται σε αυξήσεις σε βασικά καταναλωτικά αγαθά, αφορούν και τμήμα του ελληνικού κεφαλαίου.

Είναι ικανή η αύξηση του κόστους μεταφοράς να εκτινάσσει και την τιμή προϊόντων του πρωτογενούς τομέα που παράγονται κοντά στα μεγάλα αστικά κέντρα; Εν μέρει, είναι η απάντηση. Γιατί οι αυξήσεις οφείλονται και στο γεγονός ότι ακόμα και προϊόντα που αποτελούν πρώτη ύλη για σειρά διατροφικών αγαθών αποτελούν χρηματιστηριακά προϊόντα, των οποίων οι τιμές καθορίζονται διεθνώς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα σιτηρά. Η τιμή των σιτηρών που παράγονται στον θεσσαλικό κάμπο, επί παραδείγματι, δεν καθορίζεται από κάποιο δημόσιο φορέα ούτε αυτά θα διοχετευτούν στα κοντινά μεγάλα αστικά κέντρα. Στο πλαίσιο της «ελεύθερης αγοράς», οι έμποροι αγοράζουν από τους παραγωγούς σε τιμή που καθορίζεται από τα διεθνή χρηματιστήρια, ενώ μεγάλες ποσότητες είναι πιθανό να οδηγούνται προς εξαγωγή, εάν αυτό είναι πιο προσοδοφόρο για το εμπορικό κεφάλαιο.

Αυξήσεις μισθών, χτύπημα φοροληστείας και κερδών

Βασικά καταναλωτικά αγαθά, ενέργεια, καύσιμα και άλλα είδη πρώτης ανάγκης επιβαρύνονται από τα –βαρύτατα στην Ελλάδα– «αόρατα» όσο και ταξικά χαράτσια μιας σειράς έμμεσων φόρων. Πρόκειται για τον ΦΠΑ και τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης σε σειρά προϊόντων όπως το αλκοόλ, ο καπνός, η ενέργεια, ο καφές κ.ά. Το 2018, ελέω μνημονίου ΣΥΡΙΖΑ, η Ελλάδα κατείχε τα πρωτεία στους έμμεσους φόρους σε επίπεδο Ευρωζώνης, καθώς αποτελούσαν το 17,3% του ΑΕΠ. Το 2019 οι διάφοροι φόροι και δασμοί αποτελούσαν πάνω από το 70% της τελικής τιμής της βενζίνης. Ποιος μπορεί άλλωστε να ξεχάσει την εξίσωση στον Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης των πετρελαίων κίνησης και θέρμανσης, που τους χειμώνες του 2013-2014 είχε «πνίξει» στην αιθαλομίχλη τα μεγάλα αστικά κέντρα; Οι αλλαγές στην κλίμακα φορολόγησης και οι όποιες μειώσεις έμμεσων φόρων ακολούθησαν έως σήμερα, μεταφράστηκαν κυρίως σε κέρδος για τους επιχειρηματίες, πρωτίστως του λιανεμπορίου.

Στη θέση τους παραμένουν και άλλων ειδών βαρύτατα «χαράτσια», η ύπαρξη των οποίων έχει αρχίσει να θεωρείται δεδομένη, όπως τα πανάκριβα διόδια στους αυτοκινητόδρομους. Την ίδια στιγμή, οι μισθοί παραμένουν «στα τάρταρα», ενώ η αύξηση-κοροϊδία του κατώτατου μισθού κατά 2% τον Ιούλιο έχει ήδη εξανεμισθεί από το κύμα αυξήσεων στα καταναλωτικά αγαθά. Όπως τονίζει σε ανακοίνωσή του το ΝΑΡ για την Κομμουνιστική Απελευθέρωση, θέτοντας σειρά στόχων πάλης ενάντια στην ακρίβεια, «η αισχροκέρδεια δεν αποτελεί μια παρέκκλιση των δήθεν υγιών νόμων της αγοράς, αλλά συστατικό στοιχείο της λειτουργίας του ολοκληρωτικού καπιταλισμού. Οι φτωχοί γίνονται φτωχότεροι και οι πλούσιοι πλουσιότεροι κάνοντας την κρίση ευκαιρία για νέα κέρδη»