Δημήτρης Γρηγορόπουλος
[Η κριτική της ταινίας περιέχει πληροφορίες για την κατάληξη της ιστορίας (spoilers)]
Η νεόκοπη σκηνοθέτις (πρώτη ταινία της μεγάλου μήκους) Εύα Νάθενα και η σεναριογράφος Κατερίνα Μπέη υιοθετούν σε πρώτο πλάνο μια αντιπατριαρχική και φεμινιστική οπτική και σε δεύτερο και βαθύτερο επίπεδο την οπτική αρχαίας τραγωδίας, που αντιπαραθέτει την ηθική του τραγικού ήρωα (ηρωίδας) με την κατεστημένη ηθική (αντίθεση φυσικού και θετού δικαίου).
Η Φραγκογιαννού (φόνισσα) παραπέμπει στη σύγκρουση του τραγικού ήρωα (ηρωίδας) με τη θεία δίκη, τους νόμους της πολιτείας και το εθιμικό δίκαιο, ακόμη και με τον εαυτό της. Σ’ αυτή τη σύγκρουση η Φραγκογιαννού εκδηλώνει το ηθικό μεγαλείο του τραγικού ήρωα. Εξοντώνει τα κορίτσια όχι κινούμενη από κάποιο συμφέρον, αλλά από έναν αντιφατικό ανθρωπισμό, για ν’ απαλλάξει τα κορίτσια από μια ταπεινωτική και εξαθλιωμένη ζωή, αλλά και τις οικογένειές τους απ’ το δυσβάσταχτο φορτίο που επισωρεύει στη φτώχεια τους η γέννηση κοριτσιών. Η ηρωίδα, διακυβεύοντας την υπόληψη και την ίδια τη ζωή της, εξεγείρεται θαρραλέα και δυναμικά κατά της βάρβαρης και πατριαρχικής κοινωνίας που υποβιβάζει τα κορίτσια σε ανεπιθύμητο βάρος της δύσκολης ζωής της οικογένειας, επιλέγοντας όμως ανήθικο και απάνθρωπο μέσο, τον φόνο αθώων παιδιών. Δεν κινδυνεύει μόνο απ’το νόμο της πολιτείας, αλλά από τις δικές της τύψεις και τους φόβους της, που την κατατρύχουν εφιαλτικά ιδίως στο τέλος του μυθιστορήματος και της ταινίας, όταν την κυνηγούν αδυσώπητα οι χωροφύλακες, αλλά και οι δικές της τύψεις για τα αθώα παιδιά που εξόντωσε.
Η πρωταγωνίστρια είναι θύτης και θύμα μιας άκρως πατριαρχικής και απάνθρωπης κοινωνίας που οι ζωές των γυναικών συνθλίβονται
Η ηρωίδα δεν προβάλλεται ως ο ψυχρός δικαστής και ρυθμιστής μιας πιο ορθολογικής διαβίωσης της κοινότητας και απαλλαγής των κοριτσιών απ’ την ταπεινωμένη και εξαθλιωμένη διαβίωση. Η τραγικότητά της υψώνεται σε ανώτερο επίπεδο τραγικού ήρωα, αφού η κοινωνική αποστολή που έχει επωμιστεί συνυφαίνεται και συγκρούεται με τη βαθιά θλίψη και την ενοχή που την κατατρύχει εφιαλτικά για τα αθώα κορίτσια που εξοντώνει. Βαθμιαία αυτή η εσωτερική σύγκρουση κορυφώνεται και οδηγεί την τραγική ηρωίδα στην αυτοκτονία. Η καταδίωξή της απ’ τη χωροφυλακή μάλλον επιταχύνει την ενοχική αυτοχειρία της.
Συχνά, οι τραγικοί ήρωες αυτοτιμωρούνται, όταν παραβιάζουν τον θείο και ηθικό νόμο, χωρίς να το συνειδητοποιούν, όπως ο Οιδίποδας, που χωρίς να το γνωρίζει σκότωσε τον πατέρα του και παντρεύτηκε τη μητέρα του, επιλέγοντας, όταν αποκαλύφθηκε η αλήθεια, την αυτοτύφλωση και αυτοεξορία του. Η Αντιγόνη, υπακούοντας στον θείο νόμο, παραβίασε τη διαταγή του Κρέοντα, άρχοντα της πόλης και έθαψε τον αδελφό της, Πολυνείκη, με αποτέλεσμα να συλληφθεί και να θανατωθεί. Παρόμοια, η Φραγκογιαννού, αντί να συλληφθεί απ’ τους χωροφύλακες, επέλεξε την αυτοκτονία της με το άλμα στο κενό, προσβλέποντας με την αυτοτιμωρία της ίσως στην ηθική αυτοκάθαρσή της.
Η Φραγκογιαννού στη διάρκεια της ταινίας, εμφανίζεται ως ψύχραιμη δολοφόνος που λυτρώνει όμως τα θηλυκά μωρά από μία άθλια διαβίωση στην αμείλικτη ανδροκρατική κοινότητα. Αυτή όμως η ψυχρότητα της Φραγκογιαννούς είναι επιφανειακή. Συνυπάρχει με τους εφιάλτες και τις τύψεις που την καταδιώκουν και κορυφώνονται με την καταδίωξή της απ’ τη χωροφυλακή. Η σκηνοθεσία με τη μαυρόασπρη εικόνα, τη μουντή και θλιβερή ατμόσφαιρα του χωριού, που σπάνια και για λίγο ανατρέπεται από έναν γάμο, τη στυγνή ως και θλιβερή περσόνα της Φραγκογιαννούς υποστηρίζει την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της μιζέριας, της φτώχιας, της άθλιας ζωής, ιδίως των γυναικών, που ταπεινώνονται και συνθλίβονται σε μια άκρως πατριαρχική και απάνθρωπη κοινωνία.
Κορυφαία έκφραση, απελευθερωτική όμως, στη μουντή, χαμηλόφωνη, θλιμμένη ατμόσφαιρα του χωριού, η σπαρακτική και ταυτόχρονα απελευθερωτική κραυγή της υπέροχης Κ. Καραμπέτη- Φραγκογιαννούς τη στιγμή της αυτοκτονίας-απελευθέρωσης…