Ο ΟΗΕ τεκμηριώνει τα pushbacks, η κυβέρνηση επιτίθεται στον Ιάσονα

Γιώργος Μουρμούρης

Γνώριζαν οι απλοί Γερμανοί για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης; Οι ιστορικοί εμφανίζονται διχασμένοι. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η ύπαρξή τους ήταν γνωστή, λίγοι όμως γνώριζαν τις φρικαλεότητες που λάμβαναν χώρα στο εσωτερικό τους. Άλλοι λένε ότι μόνο η διαβόητη «Τελική Λύση» κρατήθηκε μυστική από το κοινό. Και πολλοί εστιάζουν στον ρόλο της ναζιστικής μηχανής τρόμου και προπαγάνδας, που δεν επέτρεπε σε ανθρώπους που γνώριζαν καλά τι συνέβαινε να μιλήσουν.

Οι ιστορικές αναγωγές είναι πάντα επικίνδυνες. Δεν θα ισχυριζόμασταν σε καμία περίπτωση ότι τα όσα λαμβάνουν χώρα στα ελληνοτουρκικά σύνορα ομοιάζουν με τη ναζιστική Γερμανία –περισσότερο ίσως θυμίζουν το Γκουαντάναμο. Όμως ένα εύλογο ερώτημα προκύπτει: Αν ο ιστορικός του μέλλοντος αναρωτηθεί αν η ελληνική κοινή γνώμη γνώριζε τι γίνεται σε Έβρο και Αιγαίο, ποια θα είναι η απάντηση; Θα αποφανθεί άραγε ότι γνωρίζαμε για τις ληστείες, τους ξυλοδαρμούς και τα ξεγυμνώματα που έχουν καταγγείλει χιλιάδες άνθρωποι; Ότι είχαμε ακούσει τις καταγγελίες που κάνουν λόγο μέχρι και για βασανιστήρια και εικονικές εκτελέσεις; Ότι είχαμε δει τα βίντεο που δείχνουν συνοριοφύλακες να φορτώνουν σε βάρκες πρόσφυγες για να τους επιστρέψουν στην Τουρκία, ή άλλα που καταγράφουν ένστολους να αφήνουν οικογένειες με μικρά παιδιά πάνω σε νησίδες του Έβρου; Ότι είχαμε διαβάσει τα εμπεριστατωμένα ρεπορτάζ ΜΜΕ παγκόσμιου κύρους για το λιμενικό που απάγει πρόσφυγες οι οποίοι έχουν πατήσει σε ελληνικό έδαφος και τους εγκαταλείπει σε φουσκωτές σχεδίες χωρίς μηχανή καταμεσής της θάλασσας; Ή ότι, ακόμα, τους πετά απευθείας στο νερό;

Και αν η απάντηση σε όλα αυτά είναι καταφατική, ίσως τότε αυτός ο περίφημος ιστορικός του μέλλοντος αναρωτηθεί: Γιατί σιωπούσαμε; Έφταιγε η κυβερνητική ρητορεία περί «τουρκικής προπαγάνδας»; Ο φόβος για τη στοχοποίηση και τις διώξεις σε όσους λένε την αλήθεια; Η κόπωση από τις απανωτές κρίσεις;

Η ευθύνη για τα όσα λαμβάνουν χώρα σε Έβρο και Αιγαίο βαρύνει πριν και πάνω από όλους την κυβέρνηση, τη Frontex, τις ελληνικές και ευρωπαϊκές αρχές. Όμως έχουμε και εμείς ιστορική ευθύνη να μιλήσουμε και να δράσουμε για να σταματήσουν τα εγκλήματα που τελούνται στο όνομά μας.

Στις 29 Οκτωβρίου 2021 ένα υπερφορτωμένο παλαιό πλοίο, στο οποίο επέβαιναν 400 πρόσφυγες από το Αφγανιστάν, εξέπεμψε σήμα κινδύνου νοτίως της Κρήτης, μεταξύ Ιεράπετρας και νήσου Χρυσής. Το πλοίο είχε αναχωρήσει από την Τουρκία με προορισμό την Ιταλία, παρακάμπτοντας την Ελλάδα, όμως υπέστη μηχανική βλάβη και έμεινε ακυβέρνητο κοντά στη βόρεια ακτή του Λιβυκού Πελάγους.

Ακολούθησε η πιο ανοιχτή απόπειρα μαζικής επαναπροώθησης που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ελλάδα: Στο πλοίο επιβιβάστηκαν ένοπλοι που το προσέδεσαν σε σκάφος ανοιχτής θαλάσσης του Λιμενικού. Δεν το οδήγησαν όμως στο λιμενίσκο της Ιεράπετρας: Οι ελληνικές αρχές πραγματοποίησαν επίσημο αίτημα προς την Άγκυρα να παραλάβει το σκάφος και το Λιμενικό άρχισε να ρυμουλκεί το υπερφορτωμένο πλοίο πίσω στην Τουρκία! Η άρνηση των αρχών της γειτονικής χώρας να δεχτούν το πλοίο οδήγησε σε μια περιπλάνηση διάρκειας περίπου 60 ωρών(!) από την Κρήτη στην Κάρπαθο και τελικά στην Κω, όπου εν τέλει αποβιβάστηκαν οι πρόσφυγες στους οποίους, όπως καταγγέλθηκε, όλες αυτές τις ώρες δεν παρασχέθηκε τροφή, νερό και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.

Η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες έχει καταγράψει 540 ξεχωριστά περιστατικά κατά την περίοδο 2020-2021, κατά τα οποία φέρεται να απωθήθηκαν βίαια 17.000 άτομα που επέστρεψαν στην Τουρκία

Θα περίμενε ίσως κάποιος, μετά την αποτυχημένη απόπειρα μαζικού pushback που διεξήχθη μπροστά στα μάτια της διεθνούς κοινότητας και με τον πλέον επίσημο τρόπο (αίτημα των ελληνικών αρχών στις τουρκικές και ρυμούλκηση του σκάφους προς τα τουρκικά χωρικά ύδατα), ότι η επίσημη ελληνική τακτική της εμμονικής διάψευσης των σχετικών καταγγελιών θα εγκαταλειπόταν, προς όφελος ίσως μιας κυνικής πλην ειλικρινούς παραδοχής: Η Ελλάδα πραγματοποιεί συστηματικά, μαζικά και μεθοδικά επαναπροωθήσεις προσφύγων και μεταναστών. Όμως, οκτώ μήνες μετά και παρά το «τσουνάμι» καταγγελιών, ντοκουμέντων και ερευνών που έχουν δει στο μεταξύ το φως της δημοσιότητας, οι ελληνικές αρχές και η κυβέρνηση της ΝΔ όχι μόνο εξακολουθούν να επιμένουν ότι δεν γίνονται pushbacks αλλά και να επιτίθενται, στιγματίζοντας περίπου ως «εθνοπροδότη» όποιον υποστηρίζει το αντίθετο.

Ο λόγος φυσικά για τον διασώστη Ιάσονα Αποστολόπουλο, που τις προηγούμενες ημέρες βρέθηκε στο επίκεντρο μιας άνευ προηγουμένου εκστρατείας «δολοφονίας χαρακτήρα», επειδή μίλησε ανοιχτά στο ευρωκοινοβούλιο για αυτά που –κατά τη λαϊκή ρήση– «ο κόσμος έχει τούμπανο και εμείς κρυφό καμάρι». Μάλιστα, η «Ομάδα Αλήθειας» (sic) της ΝΔ έφτασε να αναπαράγει αυτούσιο το βίντεο με τις δηλώσεις του Αποστολόπουλου, θεωρώντας προφανώς πως από τα λεγόμενά του στιγματίζεται ο ίδιος και όχι η εγκληματική πολιτική κυβέρνησης και ΕΕ στα σύνορα.

Δήλωνε ο Ιάσονας Αποστολόπουλος στις 12 Μαΐου: «Πριν από 10 ημέρες ο επικεφαλής της Frontex, Φαμπρίς Λεγκέρι, παραιτήθηκε λόγω σοβαρών αποδείξεων ότι ο οργανισμός του κάλυπτε εγκλήματα κατά των προσφύγων στη θάλασσα που διέπραττε το ελληνικό Λιμενικό Σώμα. Στην Ελλάδα έχουμε το μοναδικό Λιμενικό Σώμα παγκοσμίως που, αντί να διασώζει ανθρώπους στη θάλασσα, πετάει τους ανθρώπους στη θάλασσα. Οι ελληνικές αρχές απαγάγουν πρόσφυγες που έχουν ήδη φτάσει στις ελληνικές ακτές και τους πετάνε πάλι στην ανοικτή θάλασσα. Είναι μοναδικό φαινόμενο, δεν το έχουμε ξαναδεί. Αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα είναι το εξής: Οι πρόσφυγες φτάνουν μόνοι τους, ανεξάρτητα, στις ελληνικές ακτές. Οι ελληνικές αρχές δεν τους καταγράφουν. Τους κρατάνε σε μυστικά μέρη, κατάσχουν τα υπάρχοντά τους, ως επί το πλείστον κινητά τηλέφωνα και διαβατήρια. Τους μεταφέρουν σε σκάφη του Λιμενικού, τους βάζουν σε φουσκωτό χωρίς μηχανές και εν τέλει τους παρατάνε στην ανοιχτή θάλασσα, χωρίς τροφή, νερό ή οποιοδήποτε μέσο για να καλέσουν σε βοήθεια, γιατί τους έχουν πάρει τα τηλέφωνα». Ο διασώστης μετέφερε στο ευρωκοινοβούλιο ακριβώς ό,τι έχουν υποστηρίξει επανειλημμένως ερευνητικές δημοσιογραφικές ομάδες από Ευρώπη και Αμερική, η Διεθνής Αμνηστία, ο ΟΗΕ, ακόμα και υπάλληλοι της Frontex που κατήγγειλαν ότι επαναπροωθήθηκαν βίαια στην Τουρκία από ένστολους που τους πέρασαν για πρόσφυγες! Τίποτα από αυτά όμως δεν είναι αρκετό για να αποτρέψει τη συντριπτική πλειοψηφία των εγχώριων ΜΜΕ να μιλήσει για «προκλητικές δηλώσεις» του διασώστη.

Λίγες εβδομάδες μετά τις καταγγελίες Αποστολόπουλου και πριν κατακάτσει ο κουρνιαχτός που σήκωσαν οι κραυγές των εγχώριων «στρουθοκάμηλων», η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες ήρθε να επιβεβαιώσει πλήρως τα λεγόμενά του. Σε έκθεσή του ο ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα των μεταναστών, Φελίπε Γκονθάλεθ Μοράλες, σημειώνει ότι στην Ελλάδα οι επαναπροωθήσεις αποτελούν μια «ντε φάκτο γενική πολιτική». «Η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες έχει καταγράψει 540 ξεχωριστά περιστατικά κατά την περίοδο 2020-2021, κατά τα οποία φέρεται να απωθήθηκαν βίαια 17.000 άτομα που επιστράφηκαν στην Τουρκία», αναφέρεται μεταξύ άλλων στην έκθεση, ενώ επισημαίνεται ότι «η Ελλάδα φέρεται να απέτρεψε πάνω από 140.000 άτομα από το να εισέλθουν στη χώρα μεταξύ του Απριλίου και του Νοεμβρίου του 2021». «Στο Αιγαίο οι ΜΚΟ έχουν τεκμηριώσει τουλάχιστον 147 περιστατικά pushbacks στα οποία εμπλέκονται 7.000 άτομα, συμπεριλαμβανομένων και παιδιών. Το Λιμενικό Σώμα δεν ακολούθησε την πρέπουσα διαδικασία», διαπιστώνει ο Μοράλες.

«Στην Ελλάδα οι επαναπροωθήσεις αποτελούν μια “ντε φάκτο γενική πολιτική”»

Ο Ειδικός Εισηγητής του ΟΗΕ αναφέρει ακόμα ότι ο νόμος 4825/2021 που ψηφίστηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2021 θέτει σοβαρότατα εμπόδια στη δράση ανεξάρτητων από τις κρατικές αρχές οργανισμών που θέλουν να βοηθήσουν στη διάσωση προσφύγων, τονίζοντας ότι οι διασώστες βρίσκονται αντιμέτωποι με τον κίνδυνο επιβολής βαρύτατων προστίμων ή ακόμα και φυλάκισης, αν δράσουν αυτόνομα για να σώσουν ζωές. Σημειώνει, δε, ότι η αναγνώριση της Τουρκίας ως ασφαλούς τρίτης χώρας, το καλοκαίρι του 2021, οδήγησε σε αύξηση κατά 126% των αιτήσεων ασύλου που απορρίπτονται. Πρόσφυγες και μετανάστες από το Αφγανιστάν, το Μπαγκλαντές, το Πακιστάν, τη Σομαλία και τη Συρία είτε οδηγούνται στα προαναχωρησιακά κέντρα-φυλακές, περιμένοντας την απέλασή τους στην Τουρκία, καθεστώς που μετεξελίσσεται σε επ’ αόριστον φυλάκιση, αφού οι απελάσεις στην πράξη έχουν παγώσει, είτε αφήνονται να περιφέρονται στην ενδοχώρα, χωρίς απολύτως καμία νομική προστασία ή άλλου είδους παροχή ή κάλυψη.

Η ελληνική απάντηση και στη νέα έκθεση-καταπέλτη του ΟΗΕ; «Η έκθεση δεν στηρίζεται σε πρωτογενή έρευνα, αλλά αναπαράγει παλαιότερα ευρήματα έκθεσης της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, δημοσιεύματα ξένων μέσων ενημέρωσης, καθώς και υποδείξεις λοιπών ΜΚΟ […]».

Οι φρικιαστικές μαρτυρίες προσφύγων και μεταναστών, ανδρών, γυναικών και οικογενειών που έπεσαν θύματα απαγωγής, ληστείας, ξυλοδαρμών, εξευτελισμών και εν τέλει επαναπροώθησης στην Τουρκία είναι πολλές και πλέον κάνουν –ευτυχώς– τον γύρο των διεθνών ΜΜΕ, σπάζοντας την «ομερτά» των ελληνικών Μέσων Ενημέρωσης. Σε θεσμικό επίπεδο, σκληρή γλώσσα κατά των ελληνικών αρχών αλλά και των πρακτικών της Ευρώπης-φρούριο δεν χρησιμοποιούν πλέον μόνο ΜΚΟ και οργανώσεις προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και ο ίδιος ο ΟΗΕ.

Σε έκθεση που δημοσιεύτηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2022, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες δήλωνε «βαθιά ανήσυχη» για τον «αυξανόμενο αριθμό περιστατικών βίας και σοβαρών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά προσφύγων και μεταναστών σε διάφορα ευρωπαϊκά σύνορα, πολλά από τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα τραγικές απώλειες ζωών. «Ανησυχούμε για τις επαναλαμβανόμενες και συνεπείς αναφορές που προέρχονται από τα χερσαία και θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας με την Τουρκία, όπου η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες έχει καταγράψει σχεδόν 540 αναφερόμενα περιστατικά άτυπων επιστροφών από την Ελλάδα από τις αρχές του 2020. Ανησυχητικά περιστατικά αναφέρονται επίσης στην Κεντρική και Νοτιοανατολική Ευρώπη στα σύνορα με τα κράτη μέλη της ΕΕ», σημείωνε ο ΟΗΕ.

«Αν και πολλά περιστατικά δεν καταγγέλλονται, για διάφορους λόγους, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες έχει πάρει συνεντεύξεις από χιλιάδες ανθρώπους σε όλη την Ευρώπη που απωθήθηκαν και ανέφεραν ένα ανησυχητικό μοτίβο απειλών, εκφοβισμού, βίας και ταπείνωσης. Στη θάλασσα, οι άνθρωποι αναφέρουν ότι παρασύρονται σε σωσίβιες σχεδίες ή μερικές φορές ακόμη και αναγκάζονται να μπουν απευθείας στο νερό, δείχνοντας μια σκληρή έλλειψη σεβασμού για την ανθρώπινη ζωή. Τουλάχιστον τρία άτομα φέρεται να έχουν χάσει τη ζωή τους σε τέτοια περιστατικά από τον Σεπτέμβριο του 2021 στο Αιγαίο, εκ των οποίων ένα τον Ιανουάριο. Εξίσου φρικιαστικές πρακτικές αναφέρονται συχνά στα χερσαία σύνορα, με συνεχείς μαρτυρίες ανθρώπων να απογυμνώνονται και να απωθούνται βάναυσα σε αντίξοες καιρικές συνθήκες», ανέφερε ακόμη η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.

Η έωλη ελληνική επιχειρηματολογία, ότι δηλαδή οι καταγγελίες για βίαια, εξευτελιστικά και συστηματοποιημένα pushbacks αποτελούν «τουρκική προπαγάνδα», απομένει πλέον αποκλειστικά για εσωτερική κατανάλωση. Όσο όμως η «ομερτά» καταρρέει, τόσο περισσότερο προβάλλει η ανάγκη να δράσουμε αποφασιστικά για να διαλυθεί το «Γκουαντάναμο» που έχει στηθεί στα ελληνοτουρκικά σύνορα, για να σταματήσει η τέλεση εγκλημάτων στο όνομά μας.