του Τάσου Κατιντσάρου
Στη Βίνιανη, τον καιρό που ήταν να γίνουν τα ρεζιλίκια του Λιβάνου, είχε κατέβει και ο Άρης γυρίζοντας από την Ήπειρο. Παίρναν και δίναν, νύχτα και μέρα οι συσκέψεις με τον Σιάντο και τον Ιωαννίδη. Προσπαθούσε να τους πείσει να μην κάνουν το λάθος και πέσουν στην παγίδα των Άγγλων και των παλιών πολιτικών. Αυτοί εκεί, δώστου το χαβά τους, κι επιμονή στην επιμονή για τη γραμμή τους, που αποδείχτηκε κατόπιν λαθεμένη. Είχε αγγίξει τα όρια για μια απόφαση να τους παραμερίσει. Αλλά τα πράγματα ήταν μπερδεμένα. Από τη μια, οι Άγγλοι και ο Ζέρβας. Από την άλλη, ο κομματικός μηχανισμός και η πίστη των στελεχών στην ηγεσία. Μια αντιηγετική ενέργεια μπορούσε να οδηγήσει σε μεγαλύτερο κακό. Προτίμησε ν’ αποδεχτεί την εξαποστολή του στην Πελοπόννησο, όπου τα πράματα δεν πήγαιναν και τόσο καλά με τους Γερμανούς και τους ταγματασφαλίτες. Κι εκεί ο Άρης δεν πήγε άσχημα. Και ίσως η μετάβασή του στον Μοριά να αποδεικνυόταν σωτήρια για το εθνοαπελευθερωτικό κίνημα, αν δεν επακολουθούσαν οι κατοπινές στραβοτιμονιές της δίδυμης ηγεσίας, οι παλιμβουλίες και οι απαγορεύσεις της.
Ο παλαίμαχος αγωνιστής Πολύδωρος Δανιηλίδης, που ήταν ο πρώτος “πολιτικός επίτροπος” του ΕΛΑΣ και υποβαθμίστηκε κατόπιν σε λοχαγό –όπως έλεγε σε μια κουβέντα μας για τις αντιρρήσεις που είχε– βρίσκει λάθος του Άρη το γεγονός ότι “δεν έδεσε” την “αμαρτωλή ηγεσία” , όταν γύρισε μετά τη Βάρκιζα στα Τρίκαλα. Μπορεί να έχει και δίκιο. Τα πράγματα όμως δεν ήταν και τόσο απλά. Μια τέτοια ενέργεια μπορούσε να οδηγήσει και σε ενδοελασίτικη σύγκρουση, που θα την εκμεταλλεύονταν οι Άγγλοι και οι άνθρωποί τους με οδυνηρότερα ακόμη αποτελέσματα για το όλο απελευθερωτικό κίνημα. Η σύσκεψη των Καπεταναίων στη Λαμία τον είχε διδάξει αρκετά στο σημείο αυτό – ας όψονται όσοι ανέτρεψαν τις πρώτες αποφάσεις της. Πολέμαρχος όχι μόνο του ντουφεκιού αλλά και των ιδεών ήταν ο Άρης. Πραξικοπηματίας όμως κατά τα ξένα και επιχώρια πρότυπα, δεν μπορούσε να είναι, δεν ήθελε να είναι και δεν ήταν ο Άρης. Ήταν συνειδητός επαναστάτης, που όλα τα σκεπτόταν κι όλα τα υπολόγιζε. Γι’ αυτό και προτίμησε να συνυπογράψει την αποστράτευση του ΕΛΑΣ, να φύγει από τον κλοιό της ηγεσίας και να αναπετάσει τη σημαία ενός Μετώπου Εθνικής Ανεξαρτησίας».
Αποσπάσματα από το βιβλίο Ο αδερφός μου ο Άρης που περιέχεται στην Πεζογραφική Τριλογία του Μπάμπη Κλάρα, αδερφού και συντρόφου του Θανάση Κλάρα (Άρη Βελουχιώτη), η οποία εκδόθηκε πρόσφατα από τις εκδόσεις ΚΨΜ με αφορμή την επέτειο των 70 χρόνων από το θάνατο του Άρη.
Ο Άρης Βελουχιώτης είναι και σήμερα πρότυπο του σύγχρονου επαναθεμελιωμένου κομμουνιστικού κινήματος
Τραγική «σύμπτωση»! Στις 16 Ιουνίου 1945, την ίδια μέρα που το κρατικό ραδιόφωνο αναγγέλλει σε όλους τους Έλληνες το θάνατο του «αρχισυμμορίτη καπετάνιου του προδοτικού ΕΛΑΣ Άρη Βελουχιώτη», ο Ριζοσπάστης δημοσιεύει την απόφαση της διαγραφής του από το ΚΚΕ: «Ο Κλάρας, αφού μια φορά πρόδωσε και αποκήρυξε το ΚΚΕ, γιατί λύγισε μπροστά στην τρομοκρατία του Μανιαδάκη, ξαναζήτησε στον καιρό του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα να ξαναγοράσει με το αίμα του την προδοσία του εκείνη που αναγνώρισε και καταδίκασε. Σήμερα όμως, σε μία δύσκολη και κρίσιμη στιγμή, από δειλία και φόβο, παρά τις υποσχέσεις και τη συμφωνία που στα λόγια έδειξε, απειθαρχεί πάλι, ξαναπροδίδει το ΚΚΕ με την τυχοδιωκτική και ύποπτη δράση του, που μονάχα τον εχθρό ωφελεί».
Από τις 12 του Φλεβάρη του 1945 έχει υπογραφεί η επονείδιστη Συμφωνία της Βάρκιζας και έχουν παραδοθεί τα τιμημένα όπλα του ΕΛΑΣ, ενώ ο Άρης, έχοντας μαζί του μερικές δεκάδες λαϊκούς αγωνιστές, αρνείται να πειθαρχήσει, καταγγέλλει τη συμφωνία ως ξεπουληματική και διακηρύσσει την πρόθεσή του να συνεχιστεί ο αγώνας. Έχει ετοιμάσει μάλιστα και την ιδρυτική διακήρυξη νέας οργάνωσης, του ΜΕΑ (Μέτωπο Εθνικής Ανεξαρτησίας), και νέου στρατού, του ΕΛΑΣ-Ν (ΕΛΑΣ-Νέος).
Η ΚΕ του ΚΚΕ τον έχει διαγράψει από τον Απρίλη του 1945, γιατί γνωρίζει πολύ καλά τις απόψεις του και τις καταγγελίες που της προσάπτει, αλλά έκρινε σκόπιμο να κρατήσει μυστική την απόφαση για δύο μήνες περίπου για ευνόητους λόγους… Από τη μια μεριά, φοβούνται τη σχέση του Άρη με τους αγωνιστές και το λαό και, απ’ την άλλη, αισθάνονται πλήρη ασφάλεια μόνον όταν επιστρέφει ο Νίκος Ζαχαριάδης, στα τέλη του Μάη του 1945, από το Νταχάου της Γερμανίας, και αναλαμβάνει αυτός με το κύρος του την εσωκομματική εκκαθάριση. Και απ’ το «ούτε νερό, ούτε ψωμί στον Άρη», εντολή που δόθηκε σε όλες τις κομματικές οργανώσεις και τα οργανωμένα μέλη του κόμματος, φτάσαμε στον «δειλό, φοβισμένο, προδότη Άρη»! Ο Άρης λοιπόν ουσιαστικά δολοφονείται δύο φορές: μία από τους κυνηγούς κεφαλών του ελληνικού δωσιλογισμού και πραιτοριανούς των εγγλέζων ιμπεριαλιστών και μία από την ηγεσία του κόμματος στο οποίο αφιέρωσε όλη τη ζωή και τη δράση του! Στο πρόσωπό του συμπυκνώνεται όλο το μεγαλείο και το δράμα του ελληνικού αντιστασιακού κινήματος, του μεγαλύτερου κινήματος αντίστασης στην Ευρώπη τα χρόνια της Κατοχής.
Σήμερα, 70 χρόνια απ’ το θάνατό του, υπογραμμίζουμε πως ο ελληνικός λαός έχει τελεσίδικα αποφασίσει ποιος είναι ο Άρης Βελουχιώτης και τον έχει κατατάξει στις πιο τιμητικές θέσεις που βρέθηκε ποτέ λαϊκός ηγέτης. Ο Άρης Βελουχιώτης έχει μπει στη λαϊκή συνείδηση ως ο αυθεντικότερος εκφραστής του επαναστατικού αγώνα στη χώρα μας οριστικά και αμετάκλητα.
Γέννημα της εποχής της Οκτωβριανής Επανάστασης, κομμουνιστής από μικρή ηλικία, πήρε το παρατσούκλι Μιζέριας απ’ την εμμονή του να αναφέρεται στη μίζερη ζωή που κάνει ο έλληνας προλετάριος και ο φτωχός αγρότης. Πέρασε όλη τη διαδρομή της κλασικής κομμουνιστικής διαπαιδαγώγησης της Γ΄ Διεθνούς της ηρωικής εποχής. Όπου ανακατεύτηκε βγήκε παλικάρι, είτε στον πειθαρχικό ουλαμό στο Καλπάκι είτε στις φυλακές και στις εξορίες. Απ’ τους καλύτερους αγκιτάτορες του κόμματος (έχουν μείνει παροιμιώδεις οι αυτοσχέδιες ομιλίες του στις πλατείες της Αθήνας, τα χρόνια της Τρίτης Περιόδου και της «ηρωικής εφόδου στον καπιταλισμό»). Αυτή την περίφημη αγκιτάτσια θα χρησιμοποιήσει, μόνος και πρώτος απ’ όλους, μετά την κατάληψη της χώρας απ’ τις δυνάμεις του Άξονα, για να σημάνει το προσκλητήριο του αγώνα στις νέες συνθήκες. Από τις συναναστροφές του με κομμουνιστές διανοούμενους του Μεσοπολέμου και την ατίθαση προσωπικότητά του αποκτά και βαθιά κριτικό πνεύμα, θέλει ν’ αγωνιστεί για ν’ ανακαλύψει κι αυτός τον νέο κόσμο μέσα από τη δική του πείρα, κριτικάρει και διαφωνεί με τα «ετοιμοπαράδοτα» προϊόντα…
Όσο για το «κουσούρι» της «δήλωσης μετανοίας», δεν γνωρίζουμε ούτε και πρόκειται να μάθουμε ποτέ τι οδήγησε τον Άρη σ’ αυτή την ενέργεια. Από οποιαδήποτε σκοπιμότητα κι αν υπαγορεύτηκε η «δήλωση», εμείς ένα έχουμε να πούμε: όχι μόνο «ξαναγόρασε» με το αίμα του αυτή την πράξη, αλλά κατάφερε ακόμα και την άρνηση να την κάνει θέση! Ο Θανάσης Κλάρας έγινε Άρης Βελουχιώτης μετά τη δήλωση! Βρήκε το ρόλο που του ταίριαζε γάντι, έγινε ο πρωτομάστορας, ο πρωτοκαπετάνιος, ο αδιαφιλονίκητος λαϊκός ηγέτης, ο άνθρωπος που αγαπήθηκε περισσότερο απ’ όλους από τη φτωχολογιά της Ελλάδας και μισήθηκε μέχρι θανάτου απ’ την πλουτοκρατία, τους προδότες και τους ξένους ιμπεριαλιστές. Η λαϊκή συνείδηση έχει «παραγράψει» την οποιαδήποτε «αμαρτία» του Άρη, είτε τη δήλωση είτε την «υπερβολική σκληράδα» απέναντι σε εχθρούς και φίλους την εποχή του αντάρτικου, γιατί η ίδια η ιστορία απέδειξε με γεγονότα ότι ο Άρης ήταν όχι μόνο στρατιωτική ιδιοφυΐα στον παρτιζάνικο πόλεμο, αλλά είχε τη διορατικότητα και την τόλμη να χαράξει κατά βάθος μια σωστή πολιτική γραμμή, απέναντι στην αδιέξοδη και τελικά ξεπουληματική πολιτική των «ομαλών δημοκρατικών εξελίξεων» που ακολούθησε το ΚΚΕ.
Όσο κι αν οι καιροί δεν επέτρεπαν να αναγνωστεί η προγραμματική στροφή του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος, που έγινε στα μέσα της δεκαετίας του 1930 με τα «λαϊκά μέτωπα» και τα σύμφωνα τύπου Σοφούλη-Σκλάβαινα, ο Άρης θέτει, έστω πρωτόλεια, το πραγματικό πρόβλημα: το πρόβλημα «ποιος ποιον», το πρόβλημα της εξουσίας. Ο Άρης όχι μόνο δημιουργεί από το μηδέν τον αντάρτικο στρατό, αλλά διδάσκεται από τη λαϊκή πείρα, εμπνέεται από τους θεσμούς που δημιουργούνται σε απομονωμένα ορεινά χωριά και τοποθετεί στα πρώτα καθήκοντα του ΕΛΑΣ την πάλη για να γεννηθούν και να ριζώσουν η λαϊκή αυτοδιοίκηση και η λαϊκή δικαιοσύνη στην Ελεύθερη Ελλάδα των βουνών.
Η φιλοσοφική λυδία λίθος του Άρη είναι πεντακάθαρη: «Ό,τι συμφέρει το λαό πρέπει να συμφέρει και το κόμμα. Με αυτή τη βάση δεν θα βγούμε ποτέ μπερδεμένοι». (Πόση διαφορά, αλήθεια, απ’ τη φιλοσοφία που αποπνέει η απόφαση της διαγραφής του, και η μισή “αποκατάστασή” του που έγινε πριν από λίγα χρόνια: για το ΚΚΕ πάνω απ’ όλα στέκεται το κομματικό αλάθητο και τα λαϊκά συμφέροντα πρέπει να υποταχθούν στην ακόμη και λαθεμένη κομματική γραμμή). Ο Άρης βλέπει την κοινωνική επανάσταση που συντελείται στην Ελλάδα, συνδυάζει με υποδειγματικό τρόπο το ταξικό με το εθνικοαπελευθερωτικό ζήτημα, διαβάζει σωστά το συσχετισμό δυνάμεων και παίρνει συνεχώς πρωτοβουλίες για να προωθήσει τις λαϊκές θέσεις.
Το ΚΚΕ παλινδρομεί, παρακαλάει τα αστικά ραμολιμέντα να συμμαχήσουν μαζί του, έχει τουλάχιστον αυταπάτες για το ρόλο των Εγγλέζων στη μετακατοχική Ελλάδα. Ακόμα και στα Δεκεμβριανά, μετά τις συνεχείς παλινωδίες και ενώ έχουν προηγηθεί οι καταστροφικές συμφωνίες του Λιβάνου και της Καζέρτας (με τις οποίες αποδεχόταν τη διάλυση του ΕΛΑΣ και παρέδιδε την εξουσία στους «πατέρες του έθνους»), επιλέγει τη σύγκρουση με στόχο τη… συμφιλίωση, διώχνει τον κύριο όγκο των δυνάμεων του ΕΛΑΣ στην Ήπειρο για να μη λάβει μέρος στη Μάχη της Αθήνας!
Άλλωστε, και το ίδιο το ΚΚΕ αναγκάστηκε απ’ τα πράγματα να ακολουθήσει τη γραμμή του Άρη, με καθυστέρηση βεβαίως δύο χρόνων (!) και να οικοδομήσει τον ΔΣΕ στον εμφύλιο 1946-1949, ασχέτως βεβαίως αν και στον κολοφώνα της αντιπαράθεσης, στο Γράμμο και στο Βίτσι, η γραμμή του κόμματος μιλούσε πάλι για «ομαλές δημοκρατικές εξελίξεις» και «εθνική συμφιλίωση».
Ήταν επόμενο λοιπόν, μετά και τη Βάρκιζα, ο Άρης να κατασταλάξει ως προς αυτά που συνέβησαν. Τα παρακάτω είναι τα λόγια του, όπως τα καταγράφει στη μαρτυρία του ο συναγωνιστής του Γιώργος Χουλιάρας (Περικλής) μετά τη Βάρκιζα: «Άκου, Περικλή, η συμφωνία της Βάρκιζας είναι προδοσία. Ένα κι ένα κάνουν δύο, η ηγεσία του Κινήματος δεν έκανε λάθη, δεν έκανε σφάλματα, διέπραξε εγκλήματα και γι’ αυτά πρέπει να δώσει λόγο, το Πολιτικό Γραφείο με επικεφαλής τον Σιάντο πρέπει να περάσει στρατοδικείο επί εσχάτη προδοσία. Εγώ δεν πρόκειται ν’ ακολουθήσω την ηγεσία στην Αθήνα, να γίνω, όπως με θέλουν, πρόεδρος των εφεδροελασιτών, για να πρωτοκολλάω τις σφαγές και τα βασανιστήρια, τους βιασμούς και τους εξευτελισμούς των αγωνιστών. Θ’ ακολουθήσω το δρόμο που χάραξα απ’ την αρχή κι όσοι πιστοί προσέλθετε».
Κατά τη γνώμη μας, ο Άρης Βελουχιώτης είναι όχι μόνο το πρότυπο του κομμουνιστή της τριτοδιεθνιστικής ηρωικής εποχής, της εποχής που ξεκίνησε απ’ τον Οκτώβρη και έφτασε στην Κούβα και στο Βιετνάμ, αλλά και του σημερινού και του μελλοντικού, επαναθεμελιωμένου κομμουνιστικού κινήματος. Η δράση του, η επαναστατική στάση του σε όλες τις δυσκολίες, η προλεταριακή αδιαλλαξία του, η ταύτισή του με τις θυσίες και τα βάσανα του λαού μας, η θέλησή του να μην πειθαρχήσει σε μια συμφωνία που πρόδιδε τα λαϊκά συμφέροντα, ο ηρωικός θάνατός του, αναδεικνύουν τον πρωτοκαπετάνιο του ΕΛΑΣ σε φωτεινό παράδειγμα άξιου λαϊκού ηγέτη που ζει και θα ζει για πάντα στο μυαλό και στην καρδιά του λαού μας.
Τάσος Κατιντσάρος (1955-2018): Πάντα στην πρώτη γραμμή των αγώνων
