Έφη Καραχάλιου
Ένα πολιτικό animation που σχολιάζει το καθεστώς των Ταλιμπάν μέσα από τον έρωτα δυο νέων ανθρώπων.
Τα animation που προσπαθούν να σχολιάσουν μια πολιτική κατάσταση έχουν εξ’ αρχής την δυσκολία του να καταφέρουν να αποδώσουν το μήνυμά τους σε μια εικονοκεντρική κινηματογραφική φόρμα. Τα Χελιδόνια της Καμπούλ, βασισμένα στο ομώνυμο βιβλίο του Αλγερινού συγγραφέα Γιασμίνα Χάντρα, πετυχαίνουν το στόχο τους παρουσιάζοντας αν και επιφανειακά, την σαθρή κατάσταση στην Μέση Ανατολή. Ωστόσο παρά την όποια αποστασιοποίηση προσφέρει το animation σε σχέση με την απεικόνιση του πραγματικού, οι σκηνές εκτέλεσης και δημόσιου λιθοβολισμού παραμένουν σοκαριστικές.
Το καλοκαίρι του 1998 η Καμπούλ βρίσκεται υπό την κυριαρχία των Ταλιμπάν. Η Ζουνάιρα και ο Μόσεν είναι νέοι και ερωτευμένοι, ενώ ο Ταρίκ, η σύζυγος του οποίου είναι βαριά άρρωστη, επιτηρεί τις γυναίκες που με βάση τη σαρία έχουν καταδικαστεί σε θάνατο. Τα δυο ζευγάρια αποτελούν τον κορμό της αφήγησης καθώς ξεδιπλώνονται οι αντιθέσεις της τοπικής κοινωνίας, αρκετές φορές με στερεοτυπικό τρόπο. Το πρώτο ζευγάρι μορφωμένο και με συμπεριφορά δυτικού τύπου, παντρεύεται από επιλογή ενώ το δεύτερο αγκυλωμένο από κοινωνικές ή θρησκευτικές προλήψεις καταλήγει μαζί ως αναγκαίο κακό. Κοινό στοιχείο είναι ότι και τα δυο καταπιέζονται με πολλαπλούς τρόπους από το καθεστώς, με το ένα ζευγάρι να επιλέγει την παράνομη φυγή στην Δύση και το άλλο να γλιστρά στον βούρκο της ματαιότητας. Τα ερείπια των σπιτιών, κτιρίων δημόσιας διοίκησης, πανεπιστημίων και νοσοκομείων αντανακλούν το τέλμα μιας κοινωνίας «φάντασμα», περικυκλωμένης από το θάνατο. Σε αυτή την άτονη ζωή ένα τραγικό περιστατικό θα αρκέσει για να διασταυρώσει τις ζωές τους με απρόοπτο, αλλά και απελευθερωτικό τρόπο. Ο κάθε χαρακτήρας θα υποστεί την συνέπεια των πράξεών του με την τραχύτητα και εκδικητικότητα ενός καθεστώτος με άλυτες αντιθέσεις.
Αρνούμαι να φορέσω το τσαντόρ. Απ’όλα τα σαμάρια, είναι το πιο εξευτελιστικό.
Μ’αυτό το καταραμένο πέπλο, δεν είμαι ούτε άνθρωπος ούτε ζώο, μονάχα κάτι προσβλητικό που πρέπει να το κρύβουμε σαν αναπηρία. Είναι πολύ σκληρό για να τ’αντέξωΓιασμίνα Χάντρα,Τα χελιδόνια της Καμπούλ pic.twitter.com/lFdIicwqoj
— 3.14 (@p21_314) August 16, 2021
Το animation σε δυο διαστάσεις, προσεκτικά σχεδιασμένο με βάση την κινησιολογία ηθοποιών που ερμήνευσαν την ίδια σκηνή, προσδίδει φυσικότητα και απρόσμενο βάθος στους ήρωες. Ο ήχος με τους βομβαρδισμούς και την φασαρία πάντα στο background, να ισοπεδώνουν κάθε μη δραματική σκηνή, επαναφέρει τον θεατή στο παρόν των ηρώων. Το σκηνοθετικό δίδυμο Μπρετμάν και Γκομπέ-Μεβελέκ με το τέχνασμα της κίνησης των φιγούρων με 18 καρέ το δευτερόλεπτο δηλαδή λίγο πιο αργά από το κανονικό τέμπο των 24 καρέ, μεταφέρει την δράση τους σαν να γίνεται σε παρελθοντικό χρόνο, σαν μια παλιά ανάμνηση που ξεθωριάζει. Το αχνό και εξίσου ξεθωριασμένο σχέδιο της ακουαρέλας δίνει ρευστότητα στις κινήσεις των ηρώων και το έντονο μπλε χρώμα της σαρίας των γυναικών δημιουργεί μια αντίθεση στο ξηρό, βομβαρδισμένο τοπίο, σαν μόνο αυτές να αντιστέκονται στην ενιαιότητα που επιβάλλεται. Τελικά αυτή είναι που θα σώσει την ηρωίδα στο τέλος, σε μια αρκετά φορτισμένη σεκάνς που θα αποτελέσει και τον επίλογο αυτής της βίαιης ιστορίας. Στην πραγματικότητα της Καμπούλ, μόνο τα χελιδόνια που αποδημούν προς τα βόρεια δεν στερούνται την ελευθερία τους.
Η ταινία προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Καννών του 2019, στο τμήμα Ένα Κάποιο Βλέμμα, αλλά και στο περσινό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Έτσι μετά από μια επιτυχημένη, δεδομένων των συνθηκών, πορεία στα -μόνα ανοιχτά- θερινά σινεμά σε διανομή Cinobo, είναι πια διαθέσιμη και στην ομώνυμη online πλατφόρμα.