ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΒΡΕΤΤΟΥ,
ΝΙΚΟΣ ΜΑΝΑΒΗΣ
H προσφυγιά είναι μεγάλη μπίζνα. Είναι μια από τις μεγαλύτερες μπίζνες του ολοκληρωτικού καπιταλισμού και φέρνει πάρα πολλά κέρδη. Είναι εντελώς απάνθρωπο αυτό που συμβαίνει, αλλά οφείλουμε να πούμε τα πράγματα με το όνομα τους. Οι καπιταλιστές έχουν βρει ένα ακόμη τρόπο να αποκομίσουν κέρδη εκμεταλλευόμενοι τον άνθρωπο. Η προσφυγιά ως μπίζνα μπορεί να συγκριθεί μόνο με το εμπόριο ανθρώπων, όπλων και ναρκωτικών.
Στις 20 Μαρτίου συμπληρώνονται 2 χρόνια από την υπογραφή στην ρατσιστικής συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας που συνεχίζει να εφαρμόζει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Μιας συμφωνίας που άλλαξε εξολοκλήρου την κατάσταση κυρίως στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Το 2015, τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου αποτελούσαν το πέρασμα χιλιάδων προσφύγων προς την Ευρώπη κάτι που συνεχίστηκε μέχρι τον Μάρτιο του 2016. Από τις 21 εκείνου του μήνα, όμως, χιλιάδες εγκλωβισμένοι πρόσφυγες συσσωρεύονται στα στρατόπεδα συγκέντρωσης κάτω από απάνθρωπες συνθήκες, όπου μέρα με την μέρα περιμένουν μάταια να ακούσουν ότι θα φύγουν από το νησί. Άλλοι, έχοντας πλέον αντιληφθεί ότι δεν θα φύγουν, αρχίζουν να ψάχνουν δειλά-δειλά τρόπους επιβίωσης στις νέες συνθήκες. Και ορισμένοι, μην αντέχοντας αυτές τις συνθήκες και την έλλειψη προοπτικής, προβαίνουν σε απόπειρες αυτοκτονίας.
Στα νησιά, πρόσφυγες και μόνιμοι κάτοικοι βιώνουν καθημερινά την απάνθρωπη, δολοφονική και φασιστική προσφυγική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του κεφαλαίου και όλου του ελληνικού αστικού πολιτικού μπλοκ. Το κολαστήριο της Μόρια στην Λέσβο και της ΒΙΑΛ στην Χίο είναι τα σύγχρονα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Δεν είναι ελληνικό φαινόμενο, δεν είναι διοικητικό λάθος ή οργανωτική ανικανότητα του υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής, Γιάννη Μουζάλα. Είναι συνειδητή επιλογή η δημιουργία και η διατήρηση των κολαστηρίων γιατί και η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, όπως και οι προηγούμενες, έχει υιοθετήσει πλήρως την φασιστική αντίληψη που συνίσταται στο «να κάνουμε αβίωτη την ζωή των προσφύγων, για να σταματήσουν να έρχονται στα νησιά».
Σε αυτό το μαύρο σκηνικό, τα μόνα ελπιδοφόρα στοιχεία είναι η ανθρωπιά και η αλληλεγγύη που αναπτύσσεται στα νησιά, καθώς και τα πρώτα δειλά βήματα κοινής αγωνιστικής δράσης ανάμεσα στους πρόσφυγες και τους μόνιμους κατοίκους τους.
Άγριες νέες μορφές εκμετάλλευσης
Στις αρχές της δεκαετίας του 1920, η Λέσβος υποδέχονταν τους πρόσφυγες από τα μικρασιατικά παράλια. Οι εφημερίδες της εποχής έγραφαν ότι οι πρόσφυγες ζούσαν μέσα σε σκηνές και παράγκες στο βόρειο τμήμα της Μυτιλήνης. Την ίδια εποχή, στο νότιο τμήμα της πόλης, διοργανώνονταν αγώνες τένις στους οποίους συμμετείχαν οι γόνοι των μεγαλοαστών των νησιού. Οι γυναίκες πρόσφυγες που είχαν φθάσει στην Λέσβο εξωθούνταν στην πορνεία για να εξασφαλίσουν την επιβίωση τους. Οι οίκοι ανοχής που είχαν δημιουργηθεί εκείνη την εποχή υπήρχαν ως και την δεκαετία του 1980 στη βόρεια πλευρά του κάστρου της Μυτιλήνης.
Ελάχιστα πράγματα έχουν αλλάξει από τότε. Οι γυναίκες πρόσφυγες που βρίσκονται στο κολαστήριο της Μόρια εξωθούνται και σήμερα στην πορνεία για μόλις 5 ευρώ. Κοινό μυστικό στην πόλη είναι πως διάφοροι παιδόφιλοι εκμεταλλεύονται σεξουαλικά ανήλικα προσφυγόπουλα. Το εντυπωσιακό είναι πως η αστυνομία των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ δεν έχει καταφέρει να συλλάβει ούτε έναν μαστροπό, παρ’ ότι η δύναμή της στη Μόρια και τη Μυτιλήνη έχει αυξηθεί υπέρμετρα.
Το 2016 είχε γίνει γνωστό πως το άψυχο σώμα ενός προσφυγόπουλου είχε βρεθεί σε κάδο σκουπιδιών σε μεγάλη τουρκική πόλη. Η είδηση πολύ γρήγορα αναπαράχθηκε από τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης και εξίσου γρήγορα ξεχάστηκε. Σπάνια θα δει κανείς στα ελληνικά ΜΜΕ δημοσιογραφική έρευνα για την τύχη των ασυνόδευτων παιδιών που φθάνουν στην χώρα μας. Όπως, επίσης, δεν υπάρχει καμία απάντηση από τις κρατικές αρχές για την τύχη των χιλιάδων ασυνόδευτων παιδιών που φαίνεται ότι μπήκαν στην Ελλάδα μετά το 2015, καταγράφηκαν και μετά εξαφανίστηκαν.
Στα μέσα του Δεκεμβρίου, ένας Αφγανός δολοφονήθηκε στην Μυτιλήνη με αλλεπάλληλα χτυπήματα από μαχαίρι. Δράστες ήταν δύο ομοεθνείς του. Το θύμα ήταν μεσάζοντας ανάμεσα σε πρόσφυγες που αναζητούσαν εργασία σε ντόπιους ελαιοπαραγωγούς, που πλήρωναν στο μεσάζοντα τα μεροκάματα των προσφύγων που δούλευαν στα χωράφια τους κι αυτός έπαιρνε την μίζα του. Αυτή είναι άλλη μια μορφή εκμετάλλευσης των προσφύγων. Στα κεφαλοχώρια της Λέσβου είναι εύκολο να συναντήσει κανείς πρόσφυγες από το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές, το Αφγανιστάν που δουλεύουν ως εργάτες γης. Οι περισσότεροι από αυτούς ζουν στην χώρα παράνομα, με αποτέλεσμα να είναι εξαιρετικά ευάλωτοι στις ορέξεις των εργοδοτών τους. Για να πούμε τα πράγματα με το όνομα τους, ζουν μέσα σε αγροτικές αποθήκες και παίρνουν μεροκάματα της πείνας. Κάποιοι από αυτούς θα μείνουν απλήρωτοι ή, λίγο πριν την ώρα της πληρωμής, θα καταγγελθεί στην αστυνομία η παράνομη παραμονή τους στην χώρα, ώστε να απελαθούν και να μην έχουν την δυνατότητα να διεκδικήσουν τα δεδουλευμένα τους.
Η λίστα με τα περιστατικά απάνθρωπης εκμετάλλευσης των προσφύγων δεν έχει τέλος, έχει όμως αρχή. Ξεκινάει από τη στιγμή που αναγκάζονται να φύγουν από τις πατρίδες τους, είτε είναι θύματα πολέμου, περιβαλλοντικών καταστροφών και οικονομικής καταστροφής είτε διώκονται για τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, τις σεξουαλικές τους επιλογές, τα πολιτικά τους φρονήματα. Η εκμετάλλευσή τους είναι πολύμορφη και ασκείται από πολλούς. Τα κράτη υποδοχής των προσφύγων τους χρησιμοποιούν ως μέσο πίεσης προς άλλα κράτη για να πετύχουν τους δικούς τους στόχους, ενώ οι τοπικοί άρχοντες των νησιών του Αιγαίου ζητούσαν το 2016 τη διατήρηση των μειωμένων συντελεστών του ΦΠΑ ως αντιστάθμισμα των προσφυγικών ροών προς αυτά. Η δε κυβέρνηση της Ελλάδας χρησιμοποίησε τους πρόσφυγες ως διαπραγματευτικό χαρτί στα παζάρια με τους δανειστές της. Την ίδια τακτική ακολούθησε και η Τουρκία. Έχουν καταγγελθεί περιπτώσεις Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ) και «εθελοντικών οργανώσεων» που το καλοκαίρι του 2015 απεκόμισαν δεκάδες χιλιάδες ευρώ δημοσιεύοντας φωτογραφίες από παραλίες της Λέσβου που κατέφθαναν πρόσφυγες, ενώ υποτίθεται ότι τα μέλη τους ήταν εκεί για να προσφέρουν βοήθεια. Η δημιουργία των Hot-Spot στα νησιά του Αιγαίου είναι ένα τεράστιο εργολαβικό σκάνδαλο, όπου δαπανήθηκαν εκατομμύρια επί εκατομμυρίων για υποδομές οι οποίες δεν προσφέρουν ούτε τη στοιχειώδη κάλυψη των προσφύγων από τα καιρικά φαινόμενα.
Για να πάρει σάρκα και οστά αυτή η άγρια μορφή εκμετάλλευσης των προσφύγων είναι απαραίτητη η άνευ προηγουμένου όξυνση της καταστολής. Η ΒΙΑΛ, η Μόρια, το κέντρο κράτησης στο Βαθύ της Σάμου είναι οι πλέον αστυνομοκρατούμενες περιοχές της χώρας. Σε πρόσφατη συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Βορείου Αιγαίου, ο γενικός αστυνομικός διευθυντής της περιοχής επιβεβαίωσε τη μεγάλη ενίσχυση της υπηρεσίας του με προσωπικό, χωρίς να αναφέρει συγκεκριμένους αριθμούς. Ανάλογη ενίσχυση έχουν δεχθεί και τα κατά τόπους λιμεναρχεία. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει και η έντονη παρουσία της Frontex στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου αλλά και η εξαιρετικά επικίνδυνη παρουσία του ΝΑΤΟ.
Τον Ιούλιο του 2017, μετά από μια εξέγερση αγανακτισμένων προσφύγων στη Μόρια, έγιναν συλλήψεις στο σωρό από την αστυνομία, συνελήφθησαν 35 αφρικανοί πρόσφυγες, όλοι τους κακοποιήθηκαν κατά την σύλληψη τους. Ορισμένοι από αυτούς ξυλοκοπήθηκαν ανηλεώς και μετά τη σύλληψη τους, επρόκειτο για πεντακάθαρες περιπτώσεις βασανιστηρίων. Η επέμβαση της αστυνομίας στο κολαστήριο της Μόριας έγινε από κοινού με υποτιθέμενους αγανακτισμένους πολίτες — στην ουσία επρόκειτο για φασιστοειδή-παρακρατικούς, που έχουν προνομιακές σχέσεις με την τοπική αστυνομία. Από κοινού έδρασαν αστυνομία και παρακρατικοί-φασίστες και στην πλατεία Σαπφούς, προκειμένου να εκδιωχθούν από εκεί οι πρόσφυγες στα τέλη του περασμένου Νοέμβρη. Μέχρι σήμερα, η κυβέρνηση δεν έχει δώσει καμία απάντηση γι’ αυτά τα περιστατικά, ενώ κανένας αστυνομικός δεν έχει διωχθεί. Επιπρόσθετα, είχαμε το εντελώς παράνομο φαινόμενο η αστυνομία να απαγορεύει την παραμονή προσφύγων στην πλατεία Σαπφούς και να συλλαμβάνει πρόσφυγες με την κατηγορία της κατάληψης δημοσίου κτήματος. Λες και είναι έγκλημα η παραμονή ενός ανθρώπου σε πλατεία.
Όσες κι αν είναι οι λεκτικές διαφοροποιήσεις, η ουσία είναι μία: Όλο το αστικό πολιτικό σύστημα, από τη Χρυσή Αυγή ως τον ΣΥΡΙΖΑ, είναι στρατευμένο στην πιστή εφαρμογή της απάνθρωπης, δολοφονικής, φασιστική προσφυγικής πολιτικής της ΕΕ. Κανένα από τα παραπάνω κόμματα δεν διαφοροποιείται από αυτό το πλαίσιο. Ωστόσο, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε τον καθοριστικό ρόλο που παίζει στα νησιά του Αιγαίου η ΝΔ, η οποία έχει υιοθετήσει πλήρως την ακροδεξιά ρητορική. Τα στελέχη της μιλούν ανοιχτά για τον κίνδυνο ισλαμοποίησης των νησιών, κατά καιρούς διαρρέουν φήμες για επιδημίες που φέρνουν οι πρόσφυγες, για αύξηση των γεννήσεων των προσφυγόπουλων που θα αλλάξουν την πληθυσμιακή σύνθεση των νησιών. Με αυτό το πλαίσιο έχει κερδίσει η ΝΔ τόσο τους ακραίους φασιστικούς και συντηρητικούς κύκλους όσο και ένα μεγάλο τμήμα του άλλοτε λεγόμενου «πατριωτικού ΠΑΣΟΚ».
Πίσω από αυτήν ακριβώς την ακροδεξιά ρητορική κρύβεται η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ για να εφαρμόσει την απάνθρωπη και δολοφονική προσφυγική πολιτική της.
Δρώντα υποκείμενα οι πρόσφυγες, κοινοί οι αγώνες μας
Στα τέλη του περασμένου Οκτώβρη, μια ομάδα προσφύγων φεύγει από τη Μόρια και κατεβαίνει στο κέντρο της Μυτιλήνης, κατασκηνώνει στην πλατεία Σαπφούς και χάρη στην στήριξη που είχε από συλλογικότητες της Αριστεράς και του αναρχικού χώρου καταφέρνει να κάνει έναν πολυήμερο αγώνα στην πλατεία Σαπφούς. Δύο μήνες μετά, πολλοί από τους πρόσφυγες που συμμετείχαν πέτυχαν να πάρουν «μπλε σφραγίδα» και να φύγουν από το νησί. Για άλλους, ο αγώνας συνεχίζεται. Ανάμεσα σε αυτούς είναι και ο Χεσάμ, που κρατείται στην Αστυνομική Διεύθυνση Λέσβου και απειλείται με άμεση απέλαση.
Τα βασικά χαρακτηριστικά αυτού του αγώνα ήταν: Πρώτον, οι ίδιοι οι πρόσφυγες αποφάσιζαν για την μορφή του, δεύτερον η μεγάλη διάρκεια του, τρίτον η ενεργή στήριξη από ένα σημαντικό τμήμα της τοπικής κοινωνίας και τις συλλογικότητες (π.χ. Εργατική Λέσχη Λέσβου, Συντονισμός Λέσβου για το προσφυγικό- μεταναστευτικό), τέταρτον η συνολική αμφισβήτηση της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ελλάδας για το προσφυγικό και πέμπτον το γεγονός ότι έφθασε μέχρι την πολυήμερη κατάληψη των γραφείων του ΣΥΡΙΖΑ στη Μυτιλήνη. Οι πρόσφυγες της πλατείας Σαπφούς, μέσα από τον αγώνα τους, «συναντήθηκαν» με τους πρόσφυγες της πλατείας Συντάγματος που διεκδικούσαν την επανένωση με τις οικογένειες τους αλλά και με τους εξεγερμένους πρόσφυγες που βρίσκονταν και συνεχίζουν να βρίσκονται στο κολαστήριο της Μόρια. Μια πολύ σημαντική στιγμή ήταν και η παρουσία με δικό τους μπλοκ στην απεργιακή συγκέντρωση που διοργάνωσε η Εργατική Λέσχη Λέσβου, στη Μυτιλήνη, κατά την τελευταία πανελλατους μπλοκ στην απεργιακή συγκέντρωση δική πανεργατική απεργία.
Το στοίχημα που είναι ανοιχτό και πρέπει να κερδηθεί είναι η σύνδεση όλων των αγώνων, σε ελλαδικό και διεθνές επίπεδο, σε κατεύθυνση συνολικής ρήξης με το καπιταλισμό αλλά και η περαιτέρω ανάπτυξη της ριζοσπαστικοποίησής τους. Σήμερα, είναι αναγκαίο όσο ποτέ οι αγώνες να ξεφύγουν από την αντιπαράθεση με τις επιμέρους πτυχές των εφαρμοζόμενων πολιτικών και να οδηγηθούν στην συνολική ρήξη με τον απάνθρωπο σύγχρονο καπιταλισμό. Οι αγώνες πρέπει να βάλουν παράλληλα τις βάσεις για την δημιουργία της άλλης κοινωνίας. Αυτό το στοίχημα είναι η πιο δυσκολότερη πρόκληση με την οποία θα αναμετρηθούμε.
Τι σημαίνουν, όμως, οι κοινοί αγώνες ντόπιων και μεταναστών; Είναι μια έκφραση πραγματικής ζύμωσης ή απλά ένα τσιτάτο στα κείμενα μας;
Η αλληλεγγύη υπάρχει, η στήριξη διαφόρων δομών αλληλεγγύης επίσης, η στήριξη των αγώνων από τους ίδιους τους μετανάστες καταγράφεται, είναι ελπιδοφόρα η σύνδεση και η πολυμορφία σε ορισμένους αγώνες, Ωστόσο, λείπει αυτή τη στιγμή η συνολική πολιτική πρόταση, ο συντονισμός και η κοινή δράση που απαιτούνται για να αντιμετωπισθούν οι νέες προκλήσεις. Η μετακίνηση πληθυσμών προς την «πολιτισμένη Δύση» δεν θα σταματήσει αν δεν σταματήσουμε τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους, αν δεν σταματήσουν την περιβαλλοντική καταστροφή σε μεγάλα τμήματα του πλανήτη, αν δεν σταματήσουν την υπερεκμετάλλευση των κατοίκων των αναπτυσσόμενων χωρών. Ο κοινός αγώνας πρέπει να θέσει στο στόχαστρό του το σύνολο της αντιπροσφυγικής πολιτικής της ΕΕ και φυσικά τη ρατσιστική συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας, που έχει μετατρέψει τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου σε αποθήκες ψυχών. Μια συμφωνία που αποκτά μόνιμα χαρακτηριστικά και παγιώνει νέα δεδομένα κι εξαναγκάζει μετανάστες και μετανάστριες να αλλάξουν τα σχέδια τους, που ήταν να φθάσουν στις χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης.
Μπροστά σε αυτή την κατάσταση, πρέπει να αλλάξουμε και εμείς με την σειρά μας ρότα αλλά και ρυθμό. Δεν αρκεί η αλληλεγγύη στους επιμέρους αγώνες των προσφύγων, γιατί θα κάνουμε διαρκή βήματα προς τα πίσω. Όσο αφήνουμε την αντίληψη της αστικού πολιτικού συστήματος (από τον ΣΥΡΙΖΑ ως την Χρυσή Αυγή) να ποτίζει την κοινή γνώμη με την αντίληψη πως είναι άνθρωποι χωρίς δικαιώματα τόσο αυτή θα τους θυματοποιεί. Είναι άμεση ανάγκη να επιβάλουμε την άποψη πως οι μετανάστες είναι δρώντα υποκείμενα που παίρνουν αποφάσεις, πράττουν και διεκδικούν ακόμα και όταν βρίσκονται πιασμένοι στα δίχτυα της εξουσίας. Το κίνημα αλληλεγγύης στους πρόσφυγες πρέπει να μπορέσει να υπερβεί τους τεχνητούς διαχωρισμούς (π.χ. μεταξύ ντόπιων και ξένων), είναι ανάγκη να χειραφετηθούν οι μετανάστες και μετανάστριες αλλά και να αναδεικνύονται οι κοινοί αγώνες.
Παράλληλα, το κίνημα πρέπει να αναδείξει το αίτημα για άμεσο κλείσιμο των κολαστηρίων της Μόρια, της ΒΙΑΛ, αλλά και των διάφορων χρυσών φυλακών τύπου «Καρά Τεπέ» που έχουν δημιουργηθεί στην χώρα. Να διεκδικήσουμε την άμεση χορήγηση ταξιδιωτικών εγγράφων στους πρόσφυγες για να ταξιδέψουν στις χώρες προορισμού τους. Να διεκδικήσουμε και να επιβάλουμε την ενσωμάτωση στην ελληνική κοινωνία των προσφύγων που θέλουν να μείνουν στην ηπειρωτική Ελλάδα και τα νησιά. Η ενσωμάτωση τους πρέπει να γίνει με πλήρη δικαιώματα όπως για κάθε πολίτη της χώρας.
