Εκλογή Τραμπ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΥΡΟΕΙΔΗΣ
Όχι μόνο στις ΗΠΑ και όχι μόνο λόγω Τραμπ, όλα τα ξεχωριστά καπιταλιστικά κέντρα έχουν δραματική ανάγκη από την επανασυγκρότηση και ισχυροποίησή τους στο εθνικό κρατικό πεδίο
Τι θα σημάνει λοιπόν η εκλογή Τραμπ στην Προεδρία των ΗΠΑ; Καλύτερα να δούμε πως βλέπει ο ίδιος το «πολιτικό πρόβλημα», μέσα από παρέμβασή του πριν τις εκλογές σε συνέντευξη στο Fox News: «Είμαστε μια χώρα που χτυπιόμαστε σε κάθε μέτωπο, οικονομικό, πολιτικό, στρατιωτικό. Τόσο υψηλοί μισθοί. Τόσο υψηλοί φόροι. Δεν είμαστε ικανοί με αυτή την κατάσταση να ανταγωνιστούμε στον κόσμο». Το κλειδί εδώ είναι το ακριβώς το ζήτημα της ανταγωνιστικότητας του αμερικάνικου καπιταλισμού.
Το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα και ειδικότερα η καπιταλιστική διεθνοποίηση, «λαχανιάζουν». Όχι μόνο στις ΗΠΑ και όχι μόνο λόγω Τραμπ, όλα τα ξεχωριστά καπιταλιστικά κέντρα, έχουν δραματική ανάγκη από την επανασυγκρότηση και ισχυροποίησή τους στο εθνικό κρατικό πεδίο. Όχι για να εγκαταλείψουν τις παγκόσμιες αγορές –είναι τουλάχιστον ασυλλόγιστη η πρόβλεψη για ακύρωση της «παγκοσμιοποίησης»– αλλά για να επανέλθουν με σκληρούς όρους στο πεδίο ενός όλου και πιο ανελέητου ανταγωνισμού.
Έχει σημασία να δούμε σε τι συνίσταται αυτή η εσωτερική καπιταλιστική ανασυγκρότηση, που συνήθως ψευδεπίγραφα καλύπτεται πίσω από το σχήμα της «εθνικής αναδίπλωσης» και του «προστατευτισμού». Ο Τραμπ κάνει λόγο για «προστασία της εθνικής παραγωγής», ακόμη και με δασμούς όχι μόνο σε προϊόντα ανταγωνιστών όπως η Κίνα αλλά και σε αμερικάνικες πολυεθνικές που έχουν παραγωγή εκτός ΗΠΑ. Δεν είναι ο μόνος. Ο Πούτιν εδώ και χρόνια έχει προσανατολιστεί σε ένταξη σε κάποιου τύπου ενεργότερου εθνικού σχεδιασμού (ακόμη και μερική κρατικοποίηση) σημαντικών επιχειρήσεων της ρωσικής οικονομίας σε τομείς κλειδιά. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αύξησε προοδευτικά έως και 74% τους δασμούς σε βασικά εισαγόμενα προϊόντα από την Κίνα (χάλυβας, ηλιακά πάνελς, λάστιχα αυτοκινήτων και άλλα). Αλλά και η ίδια η Κίνα παρότι το εμπόριο διαμορφώνει σχεδόν κατά 70% το ΑΕΠ της χώρας, φαίνεται να ενδιαφέρεται σταδιακά όλο και περισσότερο για την τόνωση της εσωτερικής ζήτησης, ακόμη και επιβάλλοντας φόρο επί των εξαγωγών σε ορισμένους κλάδους.
Ο νέος αμερικανός πρόεδρος προωθεί μείωση φορολογίας του κεφαλαίου, συμπεριλαμβανόμενων και των κεφαλαίων που επαναπατρίζονται. Το μέτρο θα αυξήσει εντυπωσιακά την οικονομική ανισότητα. Σύμφωνα με σχετική μελέτη το κατώτερο 10% του πληθυσμού θα ωφεληθεί ελάχιστα (+1,8%), ενώ το 0,1% δηλαδή η κορυφή της πυραμίδας της αστικής τάξης θα ενισχύσει αποφασιστικά τη θέση της (+14%). Το μέτρο θα αυξήσει ωστόσο και το δημόσιο έλλειμμα, πολύ περισσότερο αν συνυπολογισθεί η πρόθεση για αύξηση δαπανών για βασικά έργα υποδομής, συμπεριλαμβανομένων τομέων με βαρύ περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Η εξισορρόπηση όλων αυτών, μαζί και της δέσμευσης για αύξηση των πολεμικών δαπανών, θα γίνει μέσα από μια τεράστια σφαγή στο πεδίο των κοινωνικών δαπανών, με αρχή ακόμη και αυτό το ανεπαρκέστατο σύστημα Υγείας. Το πακέτο Τραμπ όμως περιλαμβάνει και παρεμβάσεις άμεσου κτυπήματος της θέσης της εργατικής τάξης. Τόσο στο ζήτημα των μισθών και της κοινωνικής πολιτικής, όσο και στο ρόλο των συνδικάτων, με την προώθηση αντισυνδικαλιστικών νόμων στο όνομα της ενίσχυσης της απασχόλησης.
Η εποχή Τραμπ όχι μόνο δεν ανακόπτει το νεοφιλελευθερισμό, αλλά αντίθετα θα τον ενισχύσει. Η «εθνική στρατηγική», ειδικότερα αυτή της «λευκής Αμερικής», σηματοδοτεί τη μετάβαση σε ένα ακόμη πιο άγριο επιθετικό καπιταλισμό. Όσο λιγότερα αντικειμενικά περιθώρια συναίνεσης μέσω κοινωνικής ενσωμάτωσης θα υπάρχουν σε αυτή τη βαρβαρότητα, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η ανάγκη καταφυγής σε αντιδραστικά εργαλεία όπως ο ρατσισμός κατά των αφροαμερικανών ή/και των μεταναστών, ο εθνικισμός, ή η καλλιέργεια της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας.
Το περιοδικό Economist επισήμανε πρόσφατα ότι ο Τραμπ στην ουσία δεν εγκαινιάζει μια νέα εποχή, αλλά ακολουθεί ορισμένες ήδη διαμορφωμένες τάσεις της. Αναφέρεται στη σημαντική πτώση των ρυθμών του διεθνούς εμπορίου, τη μείωση κατά 25% των κερδών των βασικών πολυεθνικών γιγάντων (όχι σε όλους τους κλάδους ωστόσο), τη μείωση του ειδικού βάρους των κερδών τους (στο 30% σήμερα από 35% δέκα χρόνια πριν) στο σύνολο των παγκόσμιων κερδών, τη μείωση του ειδικού ρόλου των ΗΠΑ σε όφελος της Κίνας και άλλων.
Κάθε άλλο ωστόσο παρά ο καπιταλισμός θα «λύσει» το πρόβλημά του, παραιτούμενος από τον εαυτό του, που μεταξύ των άλλων σημαίνει τάση για επέκταση, διεθνοποίηση και ανταγωνισμό μέχρι θανάτου.
Ας δούμε την εικόνα: Κάλλιστα ένα κινεζικό εργοστάσιο με χαμηλούς μισθούς, χρησιμοποιεί γερμανικά εργαλεία τελευταίας τεχνολογίας, έχει δώσει φασόν παραγωγές σε Βιετνάμ ή Ινδονησία, έχει Αμερικανούς επενδυτές άμεσα ή μέσω funds, πληρώνει φόρους σε Λουξεμβούργο και πουλάει στην Ιαπωνία ή στις ΗΠΑ. Ποιος θα βάλει τελικά φραγμό σε ποιόν;
Η επίλυση της αντίφασης ανάμεσα στον όλο και πιο γενικευμένο κοινωνικά και αλληλεξαρτώμενο διεθνικά χαρακτήρα της παραγωγής του πλούτου και στην ατομική, μονοπωλιακή καπιταλιστική ιδιοποίησή του, δεν αποτελεί ούτε καθήκον ούτε δυνατότητα για το σύγχρονο ολοκληρωτικό καπιταλισμό. Αντίθετα, ορίζει το πεδίο της κρίσης του και της δυνατότητας ανατροπής του. Η διαμόρφωση των πολυεθνικών πολυκλαδικών μονοπωλίων, όχι μόνο στη σφαίρα του εμπορίου, αλλά και του σχεδιασμού και της παραγωγής (και μάλιστα της αλυσίδας εξειδικευμένης τεμαχισμένης παραγωγής σε διαφορετικές χώρες για το ίδιο προϊόν), διαμορφώνει καθοριστικά τις εξελίξεις σήμερα.
Η καπιταλιστική διεθνοποίηση λαχανιάζει φανερά σήμερα όχι λόγω Τραμπ και όχι με απαρχή τον Τραμπ. Δεν κλυδωνίζεται η ΕΕ; Τι είναι το BREXIT; Δεν καρκινοβατούσε ήδη η TTP (συμφωνία Ειρηνικού) πριν την ακυρώσει συμβολικά ο Τραμπ; Γιατί προχωράει σαν το σαλίγκαρο η TTIP (διατλαντική συμφωνία εμπορίου); Όπως η διαρκής πίεση των εργατικών μισθών προς το όριο επιβίωσης δημιουργεί ένα (κινητό φυσικά) όριο στη δυνατότητα ανάταξης της πτώσης του ποσοστού κέρδους, έτσι και η καταφυγή στη γενίκευση και καθολίκευση του καπιταλισμού μέσω της γεωγραφικής και κοινωνικής επέκτασής του, διαμορφώνει –μέσω της επιτυχίας της!- το όριο που την φρενάρει. Μετά το μπουμ του 1990 με το πεδίο που άφησε ανοιχτό η πτώση των καθεστώτων στην Ανατολική Ευρώπη και το άνοιγμα της Κίνας στο διεθνή καπιταλισμό, σήμερα έχουμε ένα κάποιο «τέρμα». Δεν είναι τυχαίο: Οι μισθοί στην Κίνα, δεν μπορούν πλέον παρά να αυξάνονται. Στην Ινδία ή/και το Μπαγκλαντές, έχουμε τις μεγαλύτερες απεργίες του κόσμου. Ούτε νέα εδάφη υπάρχουν, ούτε και νέες ζώνες μέσω πληθυσμιακής ανάπτυξης για καπιταλιστική επέκταση.
Ούτε λόγος ότι θα κλιμακωθούν σε επικίνδυνο βαθμό οι ενδο-καπιταλιστικές αντιθέσεις. Για αυτό και θα μπαίνει όλο και πιο καθοριστικά το ζήτημα του πολέμου με διάφορες μορφές. Το κοινωνικό ολοκαύτωμα αποτελεί το μοναδικό πεδίο αναγέννησης του καπιταλισμού, για αυτό και το ζήτημα της δημοκρατίας και του συλλογικού πολιτισμού θα τίθεται με όλο και πιο ταξικούς όρους.
Είναι τραγικό το γεγονός ότι υπήρξαν φωνές στη λεγόμενη «αντιπαγκοσμιοποιητική» Αριστερά που είδαν στον Τραμπ «γροθιά στο κατεστημένο» ή/και ήττα της «νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης». Η αποκρουστική εικόνα των μέτρων Τραμπ, συντομότατα ανέδειξε το συμμετρικό ανάλογο των αταξικών θεωρήσεων. Στις ΗΠΑ αλλά και σε όλο τον κόσμο: «Όλοι πίσω από τους Δημοκρατικούς, να σταματήσουμε τη μαυρίλα του Τραμπ».
Είναι αλήθεια ότι η κυβέρνηση δισεκατομμυριούχων, ρατσιστών, μισογύνηδων και γερακιών που συγκρότησε ο Τραμπ, θα είναι κατά πολύ χειρότερη από τη κυβέρνηση Ομπάμα και όλες τις άλλες προηγούμενες. Τίποτα ωστόσο, δε μας λέει ότι θα είναι και η χειρότερη από την επόμενη κυβέρνηση. Ακόμη και αν αυτή θα είναι η κυβέρνηση μιας κάποιας Κλίντον ή ακόμη και Σάντερς. Είμαστε μπροστά σε ένα γενικότερο καθοδικό σπιράλ που αφορά την κοινωνική και πολιτική αντιδραστικοποίηση του πολιτικού συστήματος. Ο Τραμπ δεν ήρθε από το πουθενά: αντιπροσωπεύει ιστορικά ένα τεράστιο βήμα προς τα πίσω, στο πλαίσιο μιας ακολουθίας προηγούμενων και επόμενων βημάτων. Είναι τραγικό να βαυκαλίζονται δυνάμεις της Αριστεράς ότι θα αλώσουν ως «νέα Αριστερά» τους Δημοκρατικούς, όπως η «νέα Δεξιά» άλωσε τους Ρεπουμπλικάνους.
Σε αυτή την ιστορική ακμή του σύγχρονου καπιταλισμού, χωρίς ανεξαρτησία της εργατικής αντικαπιταλιστικής γραμμής και στρατηγική ενόραση με όρους χειραφέτησης της εργασίας και της ανθρωπότητας γενικά, δηλαδή από τη σκοπιά ενός νέου κομμουνισμού, τα αλλεπάλληλα κύματα ριζοσπαστικοποίησης (όπως αυτό που γεμίζει τις πλατείες των ΗΠΑ σήμερα), θα ηττώνται διαρκώς.
