Χρίστος Κρανάκης
Το μεταναστευτικό συνεχίζει να αποτελεί ένα από τα πλέον φλέγοντα ζητήματα του πλανήτη. Με βάση τους τελευταίους υπολογισμούς, ο συνολικός αριθμός των μεταναστών ανά τον κόσμο ανέρχεται σε 281 εκατομμύρια, μέγεθος που αντιστοιχεί περίπου στο 3,6% του παγκόσμιου πληθυσμού. Όσον αφορά την ευρωπαϊκή ήπειρο, η οποία βρίσκεται σε απόσταση «αναπνοής» από τις πολύπαθες περιοχές της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, υπολογίζεται πως εντός του 2021 προσέγγισαν την επικράτεια της ΕΕ 2,3 εκατομμύρια κάτοικοι άλλων χωρών —αριθμός που σηματοδοτεί αύξηση της τάξεως του 18% σε σχέση με το 2020.
Οι εκατομμύρια άνθρωποι που εδώ και χρόνια πνίγονται στο υγρό νεκροταφείο της Ευρώπης ή «σκίζονται» στα συρματοπλέγματα των τειχών προστασίας, πόλωναν τη δημόσια αντιπαράθεση εντός Ευρώπης και δημιουργούσαν συνθήκη πολιτικής αντιπαράθεσης. Μεγάλα κινήματα αλληλεγγύης στους μετανάστες έμπαιναν «ανάχωμα» στις δολοφονικές πολιτικές της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ενώ δυνάμεις της ακροδεξιάς επεδίωκαν την εφαρμογή ακόμα πιο σκληρών μέτρων.
Σήμερα, η παγίωση της ακροδεξιάς σε θέση ισχύος σε μία σειρά από χώρες (βλ. Ιταλία), η ηγεμόνευση σκληρά αντιμεταναστευτικών θέσεων ακόμα και στα «μετριοπαθή» κόμματα της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας και η υποχώρηση των αντιρατσιστικών αντανακλαστικών των κινημάτων στην Ευρώπη, έχουν οδηγήσει σε μία (ακόμα πιο) καθαρή «στροφή προς τα δεξιά» των μέτρων που εισηγείται και εφαρμόζει η ΕΕ.
Ενδεικτική σ’ αυτό το σημείο είναι η προκαταρτική συμφωνία για τη μεταρρύθμιση της μεταναστευτικής πολιτικής της ΕΕ, η οποία υπεγράφη τον Δεκέμβρη του 2023. Ανθρωπιστικές οργανώσεις χαρακτήρισαν την ημέρα θέσπισης της συμφωνίας ως «σκοτεινή και μαύρη για την Ευρώπη», καθώς αυτή –μεταξύ άλλων– προβλέπει πως οι μεν χώρες της νότιας Ευρώπης θα δύναται να θεσπίσουν μια αυστηρότερη διαδικασία ασύλου στα εξωτερικά σύνορά τους και να απελαύνουν αιτούντες άσυλο ευκολότερα, ενώ οι «κεντρικές» χώρες θα μπορούν να πληρώσουν ένα αντίτιμο σε κοινό ευρωπαϊκό ταμείο προκειμένου να απορρίψουν τη χορήγηση ασύλου.
Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, όπως και η Βρετανία, «οπλίζεται» απέναντι στον «κίνδυνο» των μεταναστών, καταπατώντας κάθε αξία της ανθρώπινης ζωής. Την ίδια ώρα, συγκεκριμένα επιχειρηματικά συμφέροντα θησαυρίζουν από τον «πόνο» των κατατρεγμένων της γης
Η προκαταρτική συμφωνία που «σφίγγει» ακόμα περισσότερο τον «κλοιό» εις βάρος των μεταναστών και των προσφύγων που ψάχνουν μία δεύτερη ευκαιρία στην Ευρώπη δεν ήρθε σαν κεραυνός εν αιθρία. «Θεμέλιό» της αποτέλεσε το προσχέδιο του νέου «Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο» που είχε ανακοινωθεί ήδη από τον Σεπτέμβρη του 2020. Άλλωστε, από τότε είχε διαφανεί μια σαφής στροφή σε ακόμη πιο αντιδραστική και απάνθρωπη κατεύθυνση, καθώς η πρόταση ουσιαστικά ενσωμάτωνε θέσεις των –τότε– «ακραίων» πολιτικών ηγετών, όπως οι Όρμπαν, Κουρτς και Σαλβίνι.
Βασικοί αντιδραστικοί άξονες που αφορούν τη διαδικασία ταυτοποίησης, οι οποίοι περιλαμβάνονταν στο προσχέδιο του νέου «Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο» είναι οι εξής:
● Ο κανονισμός ελέγχου, ο οποίος προβλέπει μια προκαταρκτική διαδικασία (pre-entry screening) για την ταχεία εξέταση του προφίλ ενός αιτούντος άσυλο και τη συλλογή βασικών πληροφοριών όπως η εθνικότητα, η ηλικία, τα δακτυλικά αποτυπώματα, η εικόνα προσώπου, η κατάσταση υγείας και το ιστορικό παραβατικότητάς του. Με άλλα λόγια, ένα πλήρες φακέλωμα…
● Ο τροποποιημένος κανονισμός Eurodac, ο οποίος ενημερώνει το Eurodac, τη μεγάλης κλίμακας βάση δεδομένων που θα αποθηκεύει τα βιομετρικά στοιχεία που συλλέγονται κατά τη διαδικασία ελέγχου. Η βάση δεδομένων θα μετατοπιστεί από την καταμέτρηση των αιτήσεων στην καταμέτρηση αιτούντων για την αποτροπή πολλαπλών αξιώσεων με το ίδιο όνομα.
● Ο τροποποιημένος κανονισμός για τις διαδικασίες ασύλου (APR), ο οποίος ορίζει δύο πιθανά βήματα για τους αιτούντες άσυλο: μια ταχεία διαδικασία στα σύνορα, που προορίζεται να διαρ-
κέσει το πολύ 12 εβδομάδες και την παραδοσιακή διαδικασία ασύλου, που μπορεί να διαρκέσει αρκετούς μήνες.
● Ο Κανονισμός Διαχείρισης Ασύλου και Μετανάστευσης (AMMR), ο οποίος θεσπίζει ένα σύστημα «υποχρεωτικής αλληλεγγύης» που θα ενεργοποιείται όταν ένα ή περισσότερα κράτη-μέλη υφίστανται «μεταναστευτική πίεση». Το σύστημα θα προσφέρει στις χώρες τρεις επιλογές για να βοηθήσουν: μετεγκατάσταση ορισμένου αριθμού αιτούντων άσυλο, καταβολή συνεισφοράς για κάθε αιτούντα που αρνείται να μετεγκατασταθεί και χρηματοδότηση επιχειρησιακής υποστήριξης.
● Ο κανονισμός για την κρίση, ο οποίος προβλέπει κανόνες που θα ισχύουν μόνο όταν το σύστημα ασύλου της Ένωσης απειλείται από «ξαφνική και μαζική άφιξη προσφύγων», όπως συνέβη κατά τη μεταναστευτική κρίση 2015-2016 ή από μια κατάσταση ανωτέρας βίας, όπως η πανδημία covid-19. Υπό αυτές τις συνθήκες, οι εθνικές αρχές θα έχουν τη δυνατότητα να εφαρμόζουν αυστηρότερα μέτρα, συμπεριλαμβανομένων μεγαλύτερων περιόδων κράτησης.
Τέλος, για τις απελάσεις, το δόγμα είναι απλό: «Άμεσες και ταχύτατες απελάσεις σε όσο γίνεται περισσότερους». Γι’ αυτό, άλλωστε, η Frontex καλείται να παίξει «καθοριστικό ρόλο στο κοινό σύστημα επιστροφών της ΕΕ» και να αναδειχτεί σε «επιχειρησιακό βραχίονα των πολιτικών επιστροφής της ΕΕ […] καλύπτοντας όλα τα στάδια της διαδικασίας απελάσεων».
Ο πυρήνας της παραπάνω πολιτικής αποτελεί και τον κατάλληλο οδηγό για τις επιμέρους διμερείς συμφωνίες που συνάπτουν χώρες ανά τον κόσμο και αφορούν τη μετεγκατάσταση μεταναστών και προσφύγων σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται η συμφωνία μεταξύ Ιταλίας-Αλβανίας –που προς το παρόν έχει «παγώσει» από το Ανώτατο Δικαστήριο της δεύτερης– και η οποία προβλέπει την ανέγερση καταυλισμών μεταναστών που καταφθάνουν από την Αφρική στην Ιταλία. Η σκληρή γραμμή της Μελόνι στο μεταναστευτικό περιλαμβάνει, ακόμα, την επιβολή χρηματικής εγγύησης που θα φτάνει έως και τα 5.000 ευρώ, την οποία στο εξής θα καλούνται να καταβάλλουν οι αιτούντες άσυλο στην Ιταλία προκειμένου να αποφύγουν την κράτηση σε κάποιο κέντρο. Αξίζει να σημειωθεί πως η «ηθική αυτουργία» της παραπάνω συμφωνίας, εντοπίζεται στην (επίσης) κατάπτυστη συμφωνία που επεξεργάζεται η Βρετανία με τη Ρουάντα και η οποία προβλέπει την αποστολή μεταναστών που εισέρχονται παράνομα στη Βρετανία στη χώρα της Αφρικής.
Η τάση των ευρωπαίων να στρέφονται σε άλλες χώρες προκειμένου να μεταφέρουν σε εκείνες το «βάρος» της μεταναστευτικής «πίεσης» φαίνεται πως έπιασε μία ευαίσθητη χορδή και της πολιτικής ηγεσίας της ΕΕ. Συγκεκριμένα, η Κομισιόν τον Ιούλιο συνυπόγραψε μνημόνιο συνεργασίας με την Τυνησία, στο οποίο περιλαμβάνονται «όλα τα αναγκαία μέτρα για την ενίσχυση των προσπαθειών ώστε να σταματήσει η παράτυπη μετανάστευση». Λίγους μήνες μετά, η Κομισιόν ανακοίνωσε πως προχωράει σε συνομιλίες με τις πολιτικές ηγεσίες χωρών προέλευσης, προκειμένου να επιταχυνθούν οι διαδικασίες επαναπατρισμού όσων δεν δικαιούνται άσυλο. Οι πρώτες χώρες στις οποίες η ΕΕ «χτύπησε την πόρτα» ήταν η Ακτή Ελεφαντοστού, η Νέα Γουινέα και η Σενεγάλη.
Πλήρως αντιδραστικό το νέο «Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο»
Τα παραπάνω όμως δεν εγείρουν τον κίνδυνο μόνο από ανθρωπιστική σκοπιά. Στο παρασκήνιο των πολιτικών της Ευρώπης-φρούριο, παίζονται οικονομικά «παιχνίδια» πολλών εκατομμυρίων, μέσα από τα οποία κάποιοι θησαυρίζουν εκμεταλλευόμενοι τη δυστυχία.Μέσα από μία αξιέπαινη έρευνα της δημοσιογραφικής ομάδας Solomon, με τίτλο «Η Ευρώπη των τειχών και των μεγάλων συμφερόντων», αποκαλύπτεται το μεγάλο «φαγοπότι» που λαμβάνει χώρα μεταξύ ιδιωτικών εταιρειών που εμπλέκονται στη διαχείριση ή ανάπτυξη συνοριακών φραχτών και ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Σύμφωνα με την έρευνα, πίσω από τις εταιρείες που αναλαμβάνουν την κατασκευή και συντήρηση φρακτών βρίσκονται πρώην ή και νυν κυβερνητικά στελέχη. Ενδεικτικά, η Ουγγαρία δαπάνησε σχεδόν 2 δισ. ευρώ σε τέτοιες εργασίες την περίοδο 2015-2021. Μεγάλο μέρος του ποσού αυτού βρέθηκε στις «τσέπες» επιχειρηματία και μέλους του κυβερνώντος κόμματος του Όρμπαν, που ήταν βασικός μέτοχος κατασκευαστικής εταιρείας που ανέλαβε τμήμα του έργου. Ομοίως, η κυβέρνηση της Σλοβενίας το 2022, ανέθεσε –άνευ διαγωνισμού– την αφαίρεση του φράκτη που το 2015 τοποθετήθηκε στα σύνορα με την Κροατία στην ίδια εταιρεία που τον είχε κατασκευάσει. Η εταιρεία αυτή, πληρώθηκε 7 εκατ. ευρώ, παρότι ένα χρόνο πριν από τον διαγωνισμό δεν είχε ούτε έναν υπάλληλο ενώ είχε την έδρα της στην ίδια διεύθυνση με ένα τοπικό παράρτημα του τότε κυβερνώντος κόμματος. Αξίζει να σημειωθεί πως η Ισπανία αρνείται να αποκαλύψει τις συνολικές σχετικές δαπάνες, επικαλούμενη «λόγους εθνικής ασφάλειας»… Όσον αφορά τις κτιριακές υποδομές που έχουν ανεγερθεί στην Ελλάδα, μεγάλο μέρος έχει αναλάβει η ΓΕΚ Τέρνα, ενώ η εταιρεία Space Hellas, αδερφή εταιρεία της δημοσκοπικής Singular Logic, έχει συμβάλει σε σύστημα επιτήρησης συνόρων στον Έβρο έναντι 35 εκατ. ευρώ.
Χιλιάδες νεκροί στον δρόμο για τη «γη της επαγγελίας»
Ο σύγχρονος καπιταλισμός δεν υπολογίζει κανενός είδους απώλειες, πέρα από αυτές των κερδών του. Η διατήρηση της μηχανής κερδοφορίας του και η άντληση νέων πεδίων αποτελεί τον μοναδικό «οδηγό». Έτσι λοιπόν, όταν η «μηχανή» χρειάζεται φθηνό, αναλώσιμο υλικό προκειμένου να δουλέψει, τότε ευρωπαϊκές χώρες (βλ. Ελλάδα) ζητάνε χέρια μεταναστών, ώστε να δουλεύουν σκληρά και τσάμπα, στις κατώτερες θέσεις της εργασιακής πυραμίδας. Ενδεικτικά είναι τα στοιχεία της Eurostat: Το 2022 στην ΕΕ ο συνολικός αριθμός των ατόμων στην ηλικιακή ομάδα 20-64 που εργάζονταν ήταν περίπου 198 εκατομμύρια, από τα οποία 10 εκατομμύρια ήταν πολίτες τρίτων χωρών (δηλ. 5,05%). Όσον αφορά τους πολίτες τρίτων χωρών (που σε τεράστιο βαθμό είναι «νόμιμοι» μετανάστες από Ασία και Αφρική), αυτοί υπερ-εκπροσωπούνται εμφατικά έναντι των πολιτών της ΕΕ στους παρακάτω τομείς εργασίας: υπηρεσίες παροχής καταλύματος και εστίασης (11,3% έναντι 4,2%), οικιακές εργασίες (5,9% έναντι 0,7%), οικοδομικές εργασίες (9,1% έναντι 6,6%), αγροτικές εργασίες (2,4 % έναντι 0,7%).
Τι γίνεται, όμως, με το «πλεονάζον» μεταναστευτικό δυναμικό; Εκείνο που δεν δικαιούται μία θέση στη «γη της επαγγελίας»; Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης, περίπου 29.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στις μεταναστευτικές διαδρομές που οδηγούν στην Ευρώπη μεταξύ 2014-2021. Αυτοί είναι μόνο οι επισήμως καταγεγραμμένοι θάνατοι! Η κεντρική Μεσόγειος αποτελεί την πλέον θανατηφόρα γνωστή διαδρομή μετανάστευσης στον κόσμο, με περισσότερους από 12.000 θανάτους από το 2014. Όσον αφορά τη «γειτονιά» μας, στις ηπειρωτικές διόδους των Βαλκανίων υπολογίζεται πως έχουν χάσει τη ζωή τους τουλάχιστον 2.100 άνθρωποι τα τελευταία χρόνια.
Η σκλήρυνση των ευρωπαϊκών πολιτικών μετανάστευσης κάνει απλώς τα πράγματα χειρότερα! Επιστρατεύοντας και πάλι την έρευνα της δημοσιογραφικής ομάδας Solomon, βλέπουμε πως στην Πολωνία η κατασκευή του φράχτη στα σύνορα όχι απλά δεν μείωσε τον αριθμό όσων επιχειρούν να διασχίσουν τα σύνορα αλλά –επιπρόσθετα– οδήγησε σε πολύ περισσότερους και σοβαρότερους τραυματισμούς. Μάλιστα, όπως σημειώνει η ομάδα Solomon, σε παραπλήσια έρευνά της, πλέον έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 65 νεκροταφεία κατά μήκος των ευρωπαϊκών συνόρων σε Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Μάλτα, Πολωνία, Λιθουανία, Γαλλία και Κροατία, με περισσότερους από 1.000 τάφους μεταναστών/τριων αγνώστων στοιχείων κατά την τελευταία δεκαετία.
Η αδιαφορία όλων των ευρωπαϊκών κρατών, αλλά και της ίδιας της ΕΕ, για τους αγνώστων στοιχείων νεκρούς μετανάστες αλλά και τους χιλιάδες άλλους αγνοούμενους αποτυπώνει με τον πλέον έκδηλο τρόπο πως η Ευρώπη-φρούριο έχει πάρει συνειδητή επιλογή να δολοφονεί…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πριν (30.12.23)
