Έκτωρ-Ξαβιέ Δελαστίκ, ΟΒ Έρευνας νεολαία Κομμουνιστική Απελευθέρωση
Ο πόλεμος αποτελεί οικονομική, απόλυτα ορθολογική στην προετοιμασία της διαδικασία, με το πεδίο των μαχών και τις σφαγές να θεωρούνται απλώς μέρος της προετοιμασίας των νέων επενδύσεων.
Εισαγωγή
Η κατανόηση του υποβάθρου του ουκρανικού ζητήματος, αλλά ακόμα περισσότερο της σύγχρονης μορφής του και της πολεμικής του κορύφωσης, αποτελεί εξαιρετικά σημαντικό καθήκον. Θεωρούμε πως αυτή η σύγκρουση σηματοδοτεί ένα σημείο καμπής σε περισσότερες από μία γεωστρατηγικές επιλογές πρωτίστως της Ευρωπαϊκής Ένωσης και παραλλήλως και άλλων δυνάμεων, με πρώτες τις Η.Π.Α. Τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης κατάστασης φαίνονται να αποτελούν βαρόμετρο των εξελίξεων, που θα ζήσουμε το επόμενο διάστημα, και των οποίων ο σταματημός θα αποτελέσει ζήτημα ζωής και θανάτου για όποιον βγάζει τίμια το ψωμί του.
Επειδή εκτιμούμε πως η πλευρά της επέκτασης του ΝΑΤΟ έχει αναλυθεί επαρκώς τόσο ιστορικά όσο και στο σήμερα, θα περιοριστούμε στις υπόλοιπες πλευρές του ζητήματος.
Βασικά ιστορικά σημεία του ουκρανικού ζητήματος
Πρώτα απ’ όλα, κάθε ανάλυση για την Ουκρανία ξεκινά από την ανισομέρεια της οικονομικής της βάσης, με τις ανατολικές επαρχίες να συγκεντρώνουν τη συντριπτική πλειοψηφία της βαριάς βιομηχανίας της χώρας. Αυτή η κατανομή αποκτά στρατηγική σημασία από τη στιγμή που εν πολλοίς ταυτίζεται με τη γλωσσική ισορροπία μεταξύ ουκρανικής και ρωσικής γλώσσας [1], εισοδήματος [2] και εκλογικής συμπεριφοράς [3]. Περιληπτικά, οι ανατολικές επαρχίες της Ουκρανίας τείνουν να είναι βιομηχανική ζώνη, με ελαφρά υψηλότερο εισόδημα από τις αγροτοκτηνοτροφικές δυτικές, να έχουν τα Ρωσικά ως πρώτη γλώσσα και να υποστηρίζουν τους φιλικούς προς τη Ρωσία εκλογικούς σχηματισμούς. Ως εκ τούτου, ο έλεγχος αυτού του «οικονομικού φιλέτου» ταυτίζεται και με τον εθνοτικό έλεγχο της περιοχής.
Η ιστορία της Ουκρανίας καθορίστηκε σε μεγάλο βαθμό από τη συνύπαρξη ρωσικής και ουκρανικής ταυτότητας με όρους υποτέλειας και εξουσίας να αλλάζουν χέρια περιοδικά. Από την τσαρική Ρωσία, με το πάνω χέρι να ανήκει στη ρωσική πλευρά, η κατάσταση αντιστρέφεται στην πρώιμη Σοβιετική Ένωση με έντονη και αποφασιστική ενίσχυση της ουκρανικής εθνικής και πολιτιστικής ταυτότητας στα πλαίσια της πολιτικής ενίσχυσης των εθνικών ταυτοτήτων (“korenizatsiya”) μέχρι το 1930, ακολουθούμενη από την πλήρη αντιστροφή αυτής της πολιτικής έκτοτε στα πλαίσια της οικοδόμησης συμπαγούς Σοβιετικής ταυτότητας με κεντρικό κορμό το ρωσικό στοιχείο. Είναι ποιοτικά διαφορετική η προσπάθεια ενοποίησης της ουκρανικής διοικητικής ενότητας σε έθνος ως μέρος του υπερ-κράτους της Σοβιετικής Ένωσης από την αντίστοιχη προσπάθεια ως χωριστό κράτος και χωρίς τη σοβιετική υπερ-ταυτότητα ως ενοποιητικό στοιχείο.
Μαϊντάν και αντι-Μαϊντάν
Δεδομένου του ότι η πολιτική αποφεύγει την παρθενογένεση, πάνω σε αυτή τη διχοτόμο βασίστηκε και η «πορτοκαλί επανάσταση», όπου υπήρξε εμπλοκή και αμερικανικών και ρωσικών υπηρεσιών στην προσπάθεια καθορισμού της κυβέρνησης, και πολύ περισσότερο η «επανάσταση του Μαϊντάν» (ή «Ευρω-Μαϊντάν») το 2014. Τις αναφέρουμε αμφότερες επειδή η πρώτη επίσημη προσέγγιση νεοφιλελεύθερων, ευρωπαϊστών και ακροδεξιών φάνηκε στην πορτοκαλί επανάσταση και αποτέλεσε ώριμο υλικό για το πραξικόπημα του Ευρω-Μαϊντάν.
Επί της ουσίας το 2014, με κύριο διακύβευμα την πρόσδεση της Ουκρανίας στον οικονομικό χώρο της Ε.Ε. (με συμφωνία-κλειδί την ένταξη στο ΝΑΤΟ) ή την οργανική της πρόσδεση στη ρωσική οικονομία (με αντι-πρόταση τη ρωσική αμυντική συμφωνία) συντελέστηκε ένα πραξικόπημα, τόσο ως κοινοβουλευτικό πραξικόπημα (με την κοινοβουλευτική ομάδα του επιχειρηματία Ρινάτ Αχμέτοφ να ρίχνει την κυβέρνηση [4]) όσο και ως τυπικό ακροδεξιό πραξικόπημα με οπλισμένα τάγματα εφόδου στο φάσμα μεταξύ ουκρανικού εθνικισμού και καθαρού νεοναζισμού. Δημοσκοπήσεις επί του ζητήματος επιβεβαίωσαν πως το Ευρω-Μαϊντάν έχαιρε υποστήριξης σαφέστατα στη δυτική Ουκρανία και καθόλου στην ανατολική [5]. Η Ε.Ε. και ειδικά η Γερμανία έδειξαν από την προετοιμασία κιόλας τη στήριξή τους μέσω του Υπ. Εξωτερικών Βέστερβελλε [6], προσπαθώντας να βρουν μια ισορροπία μεταξύ στήριξης των φιλοδυτικών δυνάμεων της Ουκρανίας χωρίς άμεση αντιπαράθεση με τη Ρωσία.
Ακολούθως δημιουργήθηκε το «Αντι-Μαϊντάν», ως πλειάδα κινητοποιήσεων και οργανώσεων μέσα από το οποίο εκφράστηκε η ποικιλία αντιδράσεων ενάντια στο Ευρω-Μαϊντάν, καλύπτοντας ένα φάσμα μεταξύ κομμουνιστών και του ρωσικού εθνικιστικού στοιχείου. Το κίνημα αυτό σφραγίστηκε από την πυρπόληση 42 διαδηλωτών εντός του κτιρίου των Συνδικάτων στην Οδησσό (Μάιος 2014) από ακροδεξιούς οπαδούς του Ευρω-Μαϊντάν. Πολιτική συνέχεια μερών του Αντι-Μαϊντάν και σε συνεργασία με τη Ρωσία αποτέλεσε η οργάνωση των πολιτοφυλακών των κατοίκων των περιοχών που κήρυξαν τη διοικητική τους ανεξαρτησία από την Ουκρανία το 2014. Αυτή η κίνηση, έχοντας επιβάλει την αναγνώριση δικών τους διοικητικών οργάνων, ξεκίνησε με αριστερή και σε κάποιες πτέρυγές της κομμουνιστικής αναφοράς σύνθεση. Στην πορεία, η σύνθεσή της μεταβλήθηκε, προσομοιάζοντας πολύ περισσότερο σε εθνικοαπελευθερωτικό παρά πολιτικό μέτωπο, με όλες τις φαινομενικά παραδόξως ετερόκλητες συμμαχίες που περιέχει μία τέτοια διαδικασία, επιτρέποντας τη συνύπαρξη αριστερών δυνάμεων με ομάδες χριστιανορθόδοξων φονταμενταλιστών.
Ουκρανία, η Μέκκα των ευρωπαίων νεοναζιστών
Από το 2014 η Ουκρανία βρίσκεται σε έναν αιματηρό εμφύλιο πόλεμο με επίσημες και ανεπίσημες περιόδους, ο οποίος έχει οδηγήσει σε περισσότερους από 14.000 νεκρούς [7]. Από την πλευρά του ουκρανικού κράτους, αποτέλεσαν από την αρχή σημαντική δύναμη τάγματα εφόδου με ακροδεξιά ιδεολογία και πρακτική που οργανώθηκαν μέσα από το Ευρω-Μαϊντάν. Οι λόγοι είναι κυρίως δύο. Πρώτον, το γεγονός ότι ο κρατικός μηχανισμός στελεχώθηκε από την αρχή από ακροδεξιούς και νοσταλγούς του ναζισμού, όπως επικυρώνεται συμβολικά μέχρι και σήμερα από κυβερνητικά στελέχη με την προβολή του συνεργάτη των Ναζί Στεπάν Μπαντέρα ως Ήρωα της Ουκρανίας. Δεύτερον, το γεγονός ότι η αξιοποίηση τέτοιων ομάδων «λύνει τα χέρια» του επίσημου κράτους καθώς μπορούν να προβαίνουν σε επιχειρήσεις που δεν υπόκεινται σε τυπικό έλεγχο ή γραφειοκρατική δομή, οπότε και μπορούν να διενεργούν εγκλήματα πολέμου και επιθέσεις σε καιρό εκεχειρίας χωρίς να πιστώνεται η ευθύνη.
Η Ε.Ε. και οι Η.Π.Α. από την αρχή επέλεξαν αυτό το πολιτικό προσωπικό και αυτές τις ομάδες ως τους «προνομιακούς συνομιλητές στην Ουκρανία», δίνοντάς τους πολιτική κάλυψη. Ποτέ όμως αυτά τα ρεύματα δεν στήνονται με τα λόγια. Αντιθέτως, η χρησιμότητά τους έγκειται στην οργανωτική και κυρίως οικονομική εξάρτησή τους από τον αστικό μηχανισμό.
Το 2014 και 2015, οι Η.Π.Α. είχαν ήδη χορηγήσει περί τα 2 δισ. δολάρια εγγυήσεις και ~760 εκατ. δολάρια στρατιωτικής βοήθειας για την αντιρωσική θωράκιση της Ουκρανίας [8]. Το τέλος του 2015 οπότε και συζητήθηκε η ανανέωση του αντίστοιχου κονδυλίου, εισήχθη η «τροπολογία Κόνγιερς-Γιόχο», με την οποία απαγορευόταν να δοθεί μέρος αυτής της βοήθειας στη νεο-ναζιστική οργάνωση «Τάγμα του Αζόφ» [9]. Η τροπολογία εγκρίθηκε και αποσύρθηκε εκ των υστέρων μετά από παρέμβαση του Πενταγώνου [10], επιβεβαιώνοντας δύο πράγματα. Πρώτον, πως το Τάγμα του Αζόφ ήταν ήδη σε πλήρη ανάπτυξη και λειτουργία με χαρακτήρα που έκανε ακόμα και το Κογκρέσο να προτιμήσει να «ρίξει το μπαλάκι» στο Πεντάγωνο και δεύτερον πως οι αμερικανικές υπηρεσίες είχαν από την αρχή επαφή και οργανική σχέση με αυτές τις οργανώσεις. Αυτή η εκτίμηση αποτελεί από τον Ιανουάριο επιβεβαιωμένο γεγονός, μετά από επίσημη παραδοχή της C.I.A. για τις σχέσεις εκπαίδευσης και προετοιμασίας των ουκρανικών παραστρατιωτικών ταγμάτων κατά της Ρωσίας [11, 12].
Δεδομένων αυτών, ήταν επόμενο να εμφανιστεί η γνωστή τριπλέτα του ακροδεξιού: δημόσια προβολή, πολιτική-ποινική κάλυψη και οικονομική-στρατιωτική ενίσχυση. Γίνεται κατανοητό το γιατί η Ουκρανία αποτελεί από το 2014 πόλο έλξης για «στρατιωτικές εκδρομές», άτυπες εκπαιδεύσεις, ανταλλαγή πρακτικών και εν γένει ίνδαλμα για όλη την ευρωπαϊκή ακροδεξιά, ειδικά για τη νεο-ναζιστική πτέρυγά της. Επί παραδείγματι, το Τάγμα του Αζόφ αποτελεί μέρος της επίσημης κρατικής εθνοφρουράς. Στις Η.Π.Α. και τη Μεγάλη Βρετανία, ακροδεξιές οργανώσεις έχουν αυξήσει την επικινδυνότητά τους μέσω των δικών τους διαύλων επικοινωνίας με ουκρανούς νεο-ναζί [13, 14]. Αντίστοιχες επαφές δημιούργησε άμεσα στην Κροατία και χώρες της Βαλτικής [15], ενώ κατά δηλώσεις τους έχουν οργανωθεί και πολεμήσει μαζί τους νεο-ναζί από Ιρλανδία, Ελλάδα, Ιταλία και Σκανδιναβία [16]. Αποκαλυπτική προς αυτό είναι και η προσπάθεια της Ουκρανικής πρεσβείας να στρατολογήσει εθελοντές παραστρατιωτικούς για τις ανάγκες του πολέμου με αισθητική και ρητορική της φασιστικής ακροδεξιάς, όπως αναφορές στην «προστασία της πατρίδας μας της Ευρώπης και των κοινών μας πολιτισμικών αξιών», οι οποίες με κάποιο μαγικό τρόπο δεν περιλαμβάνουν τον ρωσικό πολιτισμό [17, 18].
Σε αυτό το πλαίσιο, δηλώσεις όπως του Ουκρανού Δαυίδ Σακβαρελίτζε, πρώην αναπληρωτή Γενικού Εισαγγελέα στο BBC για «συναισθηματική φόρτιση επειδή βλέπω να σκοτώνονται Ευρωπαίοι με γαλανά μάτια και ξανθά μαλλιά» δεν αποτελούν εξαίρεση, αλλά το κυρίαρχο πολιτικό όραμα του σύγχρονου ουκρανικού κράτους.
Ποιός είναι ο ρόλος όλων αυτών των στοιχείων στη σύρραξη;
Κατ’ αρχάς, από τη στιγμή που μετά το πραξικόπημα του 2014 η Ε.Ε. και οι Η.Π.Α. προχώρησαν σε αναγνώριση και σιγοντάρισμα της ακροδεξιάς κρατικής και παρακρατικής μηχανής στην Ουκρανία, είχε πλέον αντικειμενικά δρομολογηθεί η εμφύλια σύρραξη της χώρας. Από τη στιγμή που έγινε η οργάνωση των ανατολικών πολιτοφυλακών και δεν έγινε εφικτή η ερήμωση των ανατολικών επαρχιών από το ρωσόφιλο πληθυσμό (με εξώθηση σε βίαιη μετανάστευση υπό τη συνεχή απειλή επιθέσεων), έγινε πλέον μονόδρομος η διχοτόμηση της Ουκρανίας. Αυτή η διχοτόμηση θα μπορούσε να έχει λάβει χώρα με λιγότερο ή περισσότερο αιματηρές λύσεις, με τον πόλεμο να έχει επιλεγεί και από τη Δύση και από τη Ρωσία ως η λύση του ουκρανικού ζητήματος που ταιριάζει στις τωρινές οικονομικές επιδιώξεις των παικτών.
Η παραγωγική και ιστορική βάση της χώρας προεξοφλούσε την απήχηση μιας μελλοντικής ένταξης στην Ε.Ε. και στο Ν.Α.Τ.Ο. μόνο στο δυτικό, αγροτοκτηνοτροφικό και φτωχότερο κομμάτι της, με αποτέλεσμα το «ανατολικό βιομηχανικό φιλέτο» να αποτελεί έναν εξ’ αρχής δύσκολο στόχο. Σε αυτό το πλαίσιο, η de facto παραχώρηση αυτών των επαρχιών στη Ρωσική επιρροή στις μεταπολεμικές διαπραγματεύσεις θα αποτελέσει αποδεκτό συμβιβασμό για τη Δύση, η οποία θα αρκεστεί σε εύκολη πολιτική απορρόφηση της Δυτικής Ουκρανίας και μετατροπής της σε σιτοβολώνα αγροτικών κολοσσών, κατά πάσα πιθανότητα γαλλικών, κατά τη συνήθη ισορροπία Γαλλίας-Γερμανίας στην ευρωπαϊκή αγροτική πολιτική.
Η ίδια η αιματηρότητα της πολεμικής σύρραξης ξεπέρασε τις εκτιμήσεις μας. Οι εκτιμήσεις αυτές βασίζονταν μόνο στον παράγοντα της τεχνητής ακροδεξιάς φύσης της ουκρανικής κυβέρνησης και παραστρατιωτικής ιεραρχίας, η οποίοι έχουν τη σιγουριά λογοδοτούν μόνο στους χρηματοδότες τους, έχοντας έτσι το ελεύθερο να σύρουν σε παρατεταμένο αιματοκύλισμα τον λαό της Ουκρανίας. Ο δεύτερος παράγοντας που εντείνει ήδη υπέρμετρα τις ανθρώπινες απώλειες είναι η απόφαση πολλών δυτικών κρατών, δυστυχώς μεταξύ αυτών και της Ελλάδας, να στείλουν πολεμικό εξοπλισμό, και όχι μόνο ανθρωπιστική βοήθεια. Αυτή η κίνηση, τόσο σε στρατιωτικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο ηθικού θα παρατείνει τη σύγκρουση χωρίς φυσικά αλλαγή του αποτελέσματος.
Ο λόγος που εκφραζόμαστε έτσι είναι πως όλοι οι εμπλεκόμενοι παίκτες είχαν επί αρκετό διάστημα μελετήσει το χαρακτήρα των επερχόμενων συγκρούσεων και το βάρος των οικονομικών κυρώσεων, οπότε και είναι λίγο-πολύ γνωστά τα όρια των οικονομικών κυρώσεων στην αύξηση του «κόστους προσάρτησης της ανατολική Ουκρανίας στο άρμα της Ρωσίας». Γιατί πρέπει να μην ξεχνάμε πως η αστική πολιτική του πολέμου με αυτούς τους όρους αξιολογείται και αποφασίζεται. Οι ανθρώπινες ζωές είναι δικό μας μέτρο των πραγμάτων, όχι δικό τους.
Το μεταναστευτικό κύμα που θα προκύψει, και μέρος μόνο του οποίου θα επαναπατριστεί, δεδομένης της επερχόμενης απομύζησης της Δυτικής Ουκρανίας από την Ε.Ε. φαίνεται πως ήδη χρησιμοποιείται ως επιχείρημα έντασης της λογικής της “Ευρώπης-Φρούριο” [19], πατώντας πάνω στην καλά καλλιεργημένη ισλαμοφοβία που μέχρι τώρα συντηρούσε τη λαϊκή συναίνεση προς το μέγεθος των εξοπλιστικών δαπανών.
Γιατί αυτός ο πόλεμος αποτελεί σημείο καμπής
Εκτίμησή μας είναι πως αυτός ο πόλεμος στέκεται σε ένα ιδιαίτερη σημείο της ιστορίας, οριζόμενο από τα εξής πολύ σημαντικά επίπεδα:
Πρώτον, σηματοδοτεί την αλλαγή του ενεργειακού δόγματος της Ε.Ε. μέσω της εξάρτησής της από τις Η.Π.Α. όσον αφορά τις ανάγκες σε φυσικό αέριο για το προσεχές μέλλον. Από το Δεκέμβριο του 2021, οι Η.Π.Α. για πρώτη φορά στην ιστορία τους γίνονται ο μεγαλύτερος εξαγωγέας φυσικού αερίου, ξεπερνώντας Κατάρ και Αυστραλία. Η δε Ε.Ε. αποφάσισε μετά πιέσεων το 2016 να δημιουργήσει τις υποδομές που χρειάζονταν σε ευρωπαϊκά λιμάνια για εισαγωγή του αερίου αυτού [20]. Σε συνδυασμό με την αυξανόμενη ένταση με τη Ρωσία, οι Η.Π.Α. εξασφαλίζουν ένα μακροπρόθεσμο πλάνο εξαγωγών προς την Ε.Ε., η οποία χάνει σημαντικό μέρος του ελέγχου επί των τιμών της ενέργειας που εξασφάλιζε τα προηγούμενα χρόνια. Αυτή η στροφή θα εκφραστεί και σε νατοϊκό επίπεδο, με αυξημένη συμμετοχή σε τυχοδιωκτικούς πολέμους για λογαριασμό των Η.Π.Α., αλλά και σε ευρωπαϊκό, σε συνδυασμό με το επόμενο επίπεδο.
Δεύτερον, η ανάφλεξη επί παραγγελία της πολιτικής πυριτιδαποθήκης που περιγράψαμε από τις Η.Π.Α. χωρίς σύμφωνη γνώμη ή συνεννόηση με τους νατοϊκούς συμμάχους της επιβεβαιώνει το δόγμα που εκφράστηκε με τη συμφωνία της με Βρετανία και Αυστραλία (“AUKUS”, από τα αρχικά τους) για την κοινή στρατιωτική τους ανάπτυξη απέναντι στην Κίνα, με συμβολικό «άδειασμα» του αμερικανοκρατούμενου θεσμού του ΝΑΤΟ. Το δόγμα της επανεπιβεβαίωσης της θέσης της ως υπερδύναμης η οποία δε χρειάζεται να παραχωρεί συμμαχικά προνόμια λόγω παράδοσης, και η οποία μπορεί να σύρει χώρες στη δίνη του πολέμου χωρίς πρωτύτερη συμφωνία επί κοινών εμπορικών συμφερόντων, όπως π.χ. έγινε με τη Λιβύη.
Τρίτον, η επί σειρά ετών προετοιμασία, ενίσχυση και καλλιέργεια πραξικοπηματικών δυνάμεων σε ευρωπαϊκό έδαφος με την ανοχή, αν όχι και την ενεργή συνεργασία χωρών της Ε.Ε. αποτελεί μία εξαιρετικά ανησυχητική εξέλιξη. Όχι τόσο για την πολιτική νομιμοποίηση και τα πολιτικά αντανακλαστικά που καλλιεργεί (σε πολλές χώρες αποκαταστάθηκαν και έγιναν εθνικοί ευεργέτες συνεργάτες των Ναζί, όχι μόνο στην Ουκρανία ή την Ελλάδα), όσο για τη συστηματική δοκιμή του φασισμού ως παρακρατικό εργαλείο άσκησης κεντρικής πολιτικής, και μάλιστα επί σειρά ετών. Η πρακτική μπορεί να έχει μακρά ιστορία, αλλά το γεγονός ότι ξαναδοκιμάζεται με επιτυχία τώρα που οι γενιές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου βρίσκονται στο τέλος της ζωής τους από μία ιστορική ματιά αποτελεί prova generale.
Τέταρτο και πιο ανησυχητικό επίπεδο αποτελεί η απόφαση του γερμανικού κοινοβουλίου για αλλαγή του εξοπλιστικού δόγματος της Γερμανίας. Για πρώτη φορά μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ακούγεται ως κεντρικό πολιτικό σύνθημα η πολιτική εξοπλισμού με σκοπό τη συμμετοχή σε ενδεχόμενους πολέμους, θέση που μέχρι πρόσφατα ήταν πολιτικά ανεπίτρεπτη ακόμα και εν τη ρύμη του λόγου. Το ζήτημα εδώ δε βρίσκεται κυρίως στο «έκτακτο ταμείο 100 δισ. ευρώ», ούτε μόνο στην αύξηση του ποσοστού εξοπλιστικών δαπανών για τα επόμενα χρόνια. Η ουσία βρίσκεται στο ότι αυτή η απόφαση σηματοδοτεί αλλαγή πορείας το παραγωγικού μοντέλου της Γερμανίας, άρα και της Ε.Ε., με αύξηση της έμφασης στους εξοπλισμούς. Βάσει αυτού, πρέπει να περιμένουμε εκτίναξη της προτεραιότητας του πλάνου για βάθεμα και σκλήρυνση της πρόσδεσης των κρατών-μελών στον Ευρωστρατό, το οποίο έχει ανακοινωθεί από τις πρώτες εβδομάδες που ακολούθησαν τη συμφωνία AUKUS.
Πέμπτον και πιο μακροπρόθεσμο, βάσει του προηγούμενου. Οι πολεμικές δαπάνες δημιουργούν από μόνες τους θέσεις εργασίας και αποτελούν ιμάντα μεταφοράς πλούτου στο εξοπλιστικό κεφάλαιο, αλλά δεν εξαντλούν την αξία χρήσης τους κατά την πώλησή τους. Μία σημαντικότατη πτυχή της αξίας χρήσης των εξοπλισμών βρίσκεται στην παραγωγή κέρδους που επιτυγχάνεται από άλλες σφαίρες του κεφαλαίου οι οποίες θα αξιοποιήσουν είτε την ίδια τη διαδικασία των εισβολών (όπως π.χ. τα συμβόλαια ανοικοδόμησης του ισοπεδωμένου από την αμερικανική εισβολή Ιράκ), είτε από την εξασφάλιση μονοπωλίου επί πρώτων υλών ή/και αγορών μετά από την κατανάλωση του πολεμικού υλικού (όπως π.χ. οι Πόλεμοι του Οπίου ή πιο πρόσφατα η κατάληψη και διάλυση της Λιβύης). Πρόκειται για μία πρόσδεση όχι απλώς σε ένα μοντέλο προϋπολογισμού, αλλά και εξωτερικής πολιτικής και επεμβάσεων το οποίο δεσμεύει την αστική τάξη για μεγάλο διάστημα, καθώς μία «επένδυση που αποτυγχάνει λόγω ειρήνης» θεωρείται ουσιαστική οικονομική ζημιά. Σημειώνουμε εδώ πως η αποδέσμευση πόρων του κοινωνικού κράτους λόγω του ξεκληρίσματος του υπερπλεονάσματος ανέργων αποτελεί από μόνη της μόνο βραχυπρόθεσμη αύξηση της αποδοτικότητας του κρατικού καπιταλιστή, όχι νέο πεδίο κερδοφορίας.
Έκτο και τελευταίο επίπεδο αποτελεί η αλλαγή του «κοινού εχθρού». Από την προεδρία του Μπους του Πρεσβύτερου καλλιεργούνταν συστηματικά η ισλαμοφοβία ως μέρος της επικοινωνιακής πολιτικής, τόσο για τη δικαιολόγηση των επεμβάσεων για τον έλεγχο των δρόμων της ενέργειας στη Μέση Ανατολή, όσο και για σταθερή απειλή που επέτρεπε την αύξηση των εξοπλιστικών δαπανών χωρίς κριτική, στο όνομα της «ασφάλειας». Το βασικό χαρακτηριστικό αυτής της πολιτικής είναι ότι βασιζόταν σε «ασύμμετρες απειλές» από αντίπαλο που δεν μπορούσε αντικειμενικά να αποτελέσει στρατιωτική απειλή. Εάν ολοκληρωθεί η μεταβολή του στόχου σε Ρωσία και Κίνα, οι οποίες αποτελούν μεγάλες οικονομικές και στρατιωτικές δυνάμεις, θα μιλάμε πλέον για μία πολιτική που θα μπορεί ανά πάσα στιγμή να οδηγήσει σε πραγματικό πόλεμο, πράγμα που θα επιτρέπει και έναν πολύ αποτελεσματικότερο, μόνιμο εκβιασμό των εργαζόμενων στρωμάτων να τραβήξουν το άρμα του πολέμου.
Τί πρέπει να κάνουμε;
Το καθήκον της δημιουργίας ενός σταθερού και μόνιμου αντιπολεμικού κινήματος είναι αδιαπραγμάτευτο. Απέχουμε όμως παρασάγγας από τις εποχές που μία καταγγελτική, συμβολική συμμαχία μπορούσε να αποτελέσει υπολογίσιμο όρο της λήξης μιας ιμπεριαλιστικής εισβολής, όπως έγινε με τον Πόλεμο του Βιετνάμ. Δε βρισκόμαστε σε μία εποχή στην οποία να υπάρχει απτό παράδειγμα διαφορετικής κοινωνικής οργάνωσης, η οποία (ανεξαρτήτως του αν κάλυπτε τον οποιονδήποτε από εμάς) θα «ανακάτευε την τράπουλα της εξουσίας», εκτοπίζοντας μερίδες του κεφαλαίου και κυρίως καλώς τοποθετημένες καπιταλιστικές δυναστείες από τους θώκους που θεωρούν δικαιωματικά δικούς τους.
Από τη στιγμή που καλούμε για τέλος των εχθροπραξιών σε έναν πόλεμο, αναλαμβάνουμε και μία μεγάλη ευθύνη απέναντι στην εργατική τάξη. Η Ιστορία έχει χορτάσει από μικροαστικές καταγγελτικές δυνάμεις μίας χρήσης, που αφήνουν την επίλυση της κάθε κρίσης στα χέρια των αστών που τη δημιουργούν. Χρειάζεται καλλιέργεια της δυνατότητας για άσκηση άμεσης οικονομικής και πολιτικής ισχύος με όρους και στοχοθεσία κινήματος, ώστε να ξεκινήσει έστω η συζήτηση για επηρεασμό της πορείας των πολεμικών προετοιμασιών κι εχθροπραξιών.
Το πρώτο που πρέπει να έχουμε ως στόχο λοιπόν, είναι η εμπέδωση και η προπαγάνδιση του γεγονότος ότι ο πόλεμος αποτελεί οικονομική, απόλυτα ορθολογική στην προετοιμασία της διαδικασία, με το πεδίο των μαχών και τις σφαγές να θεωρούνται απλώς μέρος της προετοιμασίας των νέων επενδύσεων.
Δεύτερος στόχος πρέπει να είναι η εμπέδωση του συνθήματος ότι «οι αρχιτέκτονες του πολέμου εκβιάζονται μόνο με την τσέπη τους». Η άσκηση οικονομικής πίεσης σε μία εποχή με χαμηλό ποσοστό κέρδους μπορεί να αποβεί σημαντική, παρά το γεγονός ότι ένα μέρος των μετόχων κάθε επιχειρηματικού κολοσσού έρχεται και παρέρχεται. Οι κολοσσοί που έχουν σταθερή πολιτική θέση και παρέμβαση τείνουν να έχουν έναν κορμό στελεχών ο οποίος έχει επενδύσει χρόνο και χρήμα στην απόκτηση αυτής της επιρροής και δε θα εγκατέλειπε την επιρροή αυτή εν μία νυκτί χωρίς πολύ σημαντικό λόγο. Όλη η παραπάνω ανάλυση αναδεικνύει πώς μπορούν να αναγνωριστούν οι κινήσεις και οι κόμβοι στους οποίους θα έπρεπε ένα τέτοιο κίνημα να αντιπαρατεθεί για να είναι αποτελεσματικό.
Τρίτος στόχος πρέπει να είναι η οργάνωση αντιπολεμικού συντονισμού κινημάτων σε διεθνές επίπεδο, με χαρακτηριστικά τουλάχιστον τόσο μόνιμα όσο και η πολεμική απειλή. Και για έχουμε συναίσθηση των πραγμάτων, οι νέοι αμερικανοί πολίτες επί παραδείγματι ζουν σε μία χώρα που επισήμως βρίσκεται κάθε ημέρα από τη στιγμή της γέννησής τους σε επίσημο πόλεμο εναντίον ενός ή περισσότερων κρατών. Ο μόνος τρόπος να προετοιμαζόμαστε εγκαίρως και να αναγνωρίζουμε νωρίς τα σημάδια προετοιμασίας των επερχόμενων συρράξεων, άρα και τους κρίσιμους κόμβους, είναι η διεθνιστική πρακτική. Η έλλειψη αυτού του όρου έγινε εμφανής στο πλαίσιο της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.
Τέταρτος στόχος πρέπει να είναι η δημιουργία οράματος κατά το οποίο να μην παλεύουμε απλά για την επιβίωσή μας ενάντια στα τρέχοντα πολεμικά PowerPoint των αστών, αλλά να λύσουμε το πρόβλημα στη ρίζα του. Το όραμα ενός κόσμου στον οποίο ούτε η υπερσυγκέντρωση οικονομικής και πολιτικής εξουσίας, ούτε οι ηθικές βάσεις που θα έχουμε επιλέξει ως σκελετό της κοινωνίας θα επιτρέπουν τέτοιες ενέργειες. Σε αυτό το στόχο η κομμουνιστική πτέρυγα του κινήματος έχει τα αναλυτικά και πολιτικά εργαλεία να έχει τον πρώτο λόγο, και γι αυτό άλλωστε έχουμε ενταχθεί σε αυτή.
Πέμπτος στόχος, και εγγενώς μη περιγραφόμενος εκ των προτέρων, είναι η συμπόρευση και οργανική σχέση του αντιπολεμικού κινήματος με τα άλλα κινήματα που παλεύουν για δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου, είτε αυτά συγκροτούνται πρωτίστως πάνω στο εργατικό ζήτημα, είτε πάνω στο έμφυλο ζήτημα, είτε πάνω στο μεταναστευτικό ζήτημα, είτε πάνω στο σωφρονιστικό ζήτημα και ούτω καθ’ εξής. Και φυσικά, αν η κομμουνιστική πρόταση είναι κατώτερη των περιστάσεων, ή ακόμα χειρότερα απούσα, από αυτά τα κινήματα, τόσο δυσκολότερη θα γίνει η μεταξύ τους προσέγγιση και οργανική σύνδεση σε κοινό ποτάμι αλλαγής.
Πηγές
[1] Translators Without Borders, https://translatorswithoutborders.org/language-data-for-ukraine
[2] State Statistics Service of Ukraine, δεδομένα 2013
[3] Αποτελέσματα Ουκρανικών βουλευτικών εκλογών, 2014
[4] “Ουκρανία: Πώς η ολιγαρχία του πλούτου οδήγησε μια χώρα στη διάλυση”, Πριν, 05/03/2022, https://prin.gr/2022/03/ukraine-oligarchs/
[5] Research & Branding Group, 10/12/2013, https://web.archive.org/web/20131213064315/http://rb.com.ua/eng/projects/omnibus/8840/
[6] German FM visits pro-EU protesters in Ukraine, 05/12/2013, https://euobserver.com/foreign/122358
[7] Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, 30/01/2022, https://ukraine.un.org/en/168060-conflict-related-civilian-casualties-ukraine
[8] Γραφείο Τύπου του Λευκού Οίκου, 07/12/2015, https://obamawhitehouse.archives.gov/the-press-office/2015/12/07/fact-sheet-us-assistance-ukraine
[9] “US lifts ban on funding ‘neo-Nazi’ Ukrainian militia”, Jerusalem Post, 18/01/2016, https://www.jpost.com/diaspora/us-lifts-ban-on-funding-neo-nazi-ukrainian-militia-441884
[10] “Congress Has Removed a Ban on Funding Neo-Nazis From Its Year-End Spending Bill”, The Nation, 14/01/2016, https://www.thenation.com/article/politics/congress-has-removed-a-ban-on-funding-neo-nazis-from-its-year-end-spending-bill/
[11] “CIA-trained Ukrainian paramilitaries may take central role if Russia invades”, Yahoo news, 13/01/2022, https://news.yahoo.com/cia-trained-ukrainian-paramilitaries-may-take-central-role-if-russia-invades-185258008.html
[12] “U.S. removing about 150 military trainers from Ukraine”, Reuters, 12/02/2022, https://www.reuters.com/world/europe/exclusive-us-remove-military-trainers-ukraine-officials-2022-02-12/
[13] “The CIA May Be Breeding Nazi Terror in Ukraine”, Jacobin, 15/01/2022, https://jacobinmag.com/2022/01/cia-neo-nazi-training-ukraine-russia-putin-biden-nato
[14] “Neo-Nazi groups recruit Britons to fight in Ukraine”, The Guardian, 02/03/2018, https://www.theguardian.com/world/2018/mar/02/neo-nazi-groups-recruit-britons-to-fight-in-ukraine
[15] “Azov, Ukraine’s Most Prominent Ultranationalist Group, Sets Its Sights On U.S., Europe”, Radio Free Europe, Radio Liberty, 14/11/2018 https://www.rferl.org/a/azov-ukraine-s-most-prominent-ultranationalist-group-sets-its-sights-on-u-s-europe/29600564.html
[16] “Ukraine crisis: the neo-Nazi brigade fighting pro-Russian separatists”, Telegraph, 11/08/2014 https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/11025137/Ukraine-crisis-the-neo-Nazi-brigade-fighting-pro-Russian-separatists.html
[18] “Έχει δικαίωμα η ουκρανική Πρεσβεία να στρατολογεί «εθελοντές» μαχητές από την Ελλάδα;”, The Press Project, 06/03/2022, https://thepressproject.gr/echei-dikaioma-i-oukraniki-presveia-na-stratologei-ethelontes-machites-apo-tin-ellada/
[19] “MEE: Western media criticised for racist ‘blonde hair blue eyes’ coverage of Russian invasion to Ukraine”, shafaq.com, 28/02/2022, https://shafaq.com/en/Report/MEE-Western-media-criticised-for-racist-blonde-hair-blue-eyes-coverage-of-Russian-invasion-to-Ukraine
[20] “Οι εξαγωγές αμερικανικού φυσικού αερίου πυροδότησαν την κρίση στην Ουκρανία”, kommon.gr, 18/02/2022, https://www.kommon.gr/paremvaseis/item/5312-oi-eksagoges-amerikanikoy-fysikoy-aeriou-pyrodotisan-tin-krisi-stin-oukrania-tou-leonida-vatikioti
