Γιώτα Ιωαννίδου
Με την απελευθερωτική διάσταση της Πρωτομαγιάς πάντα ήθελαν να ξεμπερδεύουν οι κυρίαρχοι. Είτε κάνοντας τα τριαντάφυλλα στεφάνια επισήμων, είτε με τα απορημένα λάβαρα και τους βραχνούς ομιλητές των πρόθυμων της κοινωνικής συμμαχίας. Είτε με κρατικές αργίες και λιτανείες επιταφίου χωρίς ανάσταση.
Παράξενη Πρωτομαγιά! Αμέσως μετά το «η ζωή εν τάφω», η διεκδίκηση της ζωής σε πρώτο πλάνο. Με την ανάσταση της Άνοιξης. Τους λεμονανθούς και τις μωβ βιολέτες της συλλογικής ευωδίας. Τα κόκκινα πέταλα στο απέραντο γαλάζιο ουρανού, θάλασσας και προσδοκίας για καλύτερες ημέρες.
Κάθε Πρωτομαγιά είναι μια υπόσχεση. Πέρσι ήταν η υπόσχεση πως οι εργαζόμενοι, η νεολαία δε θα παραδώσουν την ιστορία που έγραψαν στους δρόμους του αγώνα, σε αυτούς που τους μάτωσαν. Οι δρόμοι κοκκίνισαν από τις πρωτομαγιάτικες πορείες όταν σύμφωνα με το πρωτόκολλο της εξουσίας οι υποτελείς έπρεπε να μένουν σπίτι, να φοβούνται και να πεθαίνουν σιωπώντας κι όχι να διεκδικούν. Φέτος Πρωτομαγιά σημαίνει διεκδίκηση όλης της ζωής εν μέσω θανάτου. Θανάτου κυριολεκτικού αλλά και θανάτου των δικαιωμάτων για υγεία, εργασία, παιδεία, ελευθερία, ζωή. Το σύνθημα «8 ώρες δουλειά, 8 ώρες ανάπαυση και μόρφωση και 8 ώρες ύπνο» των εργατών του Σικάγο, το Μάη του 1886, φωνάζει στο σήμερα για τη φονικότητα του συστήματος.
Πάντα όμως σε κάθε Πρωτομαγιά, αυτό που εμπνέει τους αγωνιζόμενους και φοβίζει την εξουσία είναι η υπόσχεση χειραφέτησης που αιωρείται στον αέρα. Διαδηλώνοντας «αγγίζουμε όλη τη λαμπράδα που απελευθέρωσε ένας ξαφνικός ήλιος… Είναι και για τους άντρες ο αγώνας μας γιατί είναι των γυναικών παιδιά και τους γεννάμε πάλι. Φτάνει πια ο παιδεμός σε όλη μας τη ζωή. Πεινάνε οι ψυχές κι όχι το σώμα μόνο. Δώστε μας ψωμί, δώστε μας τριαντάφυλλα», γράφει ο Τζέιμς Οπενχάιμ στο ποίημά του, για τον αγώνα των γυναικών του Λόρενς της Μασαχουσέτης. Αυτές διακήρυξαν ότι «αυτό που θέλει η εργαζόμενη γυναίκα είναι να ζει. Όχι απλά να υπάρχει». Θέλει ψωμί και εκπαίδευση, βιβλίο, ήλιο, μουσική και τέχνη. Δεν τα θέλει μόνο για τον εαυτό της. Θέλει όλα αυτά να είναι κληρονομιά για κάθε παιδί που γεννιέται.
Ψωμί και τριαντάφυλλα. Αυτή είναι η ουσία κάθε Πρωτομαγιάς που παίρνει συνθήματα, σχήμα και χρώματα από τις αγωνίες των εκμεταλλευόμενων της εποχής της. Η διεκδίκηση των όρων ζωής πηγαίνει μαζί με τη διεκδίκηση της ομορφιάς ολόκληρης της ζωής. Σημαίνει να αντικρίσεις την πραγματικότητα όπως αληθινά είναι, όχι για να αναζητήσεις μια τρύπα στο κάδρο μήπως χωρέσεις κι εσύ αλλά υπό το φως της δυνητικής μεταμόρφωσής της από την ανθρώπινη παρέμβαση.
Φέτος Πρωτομαγιά σημαίνει διεκδίκηση όλης της ζωής εν μέσω θανάτου. Θανάτου κυριολεκτικού αλλά και θανάτου των δικαιωμάτων
Ο καπιταλισμός της εποχής μας μέσα από την πανδημία αποκαλύφτηκε γυμνός. Εκτός από το σώμα και το μυαλό μας κατάσχεσε και την ελπίδα. Μπροστά στα αδιέξοδα της κρίσης του και το αδήριτο παρόν καλλιεργεί την πεποίθηση ότι αν σκεφτούμε διαφορετικά κι έξω από αυτόν θα οδηγηθούμε σε έναν εφιάλτη ακόμη χειρότερο. Καλλιεργεί την ανοχή ενός θανατηφόρου παρόντος προσπαθώντας να αφαιρέσει κάθε ελπίδα για τη δυνατότητα να υπάρξουμε αλλιώς, σε ένα επαναστατικά αξιοβίωτο μέλλον. Η εργατική τάξη όμως έδειξε ιστορικά ξεκινώντας από εκείνη την 1η Μάη στο Σικάγο ότι αλλάζοντας τη δική της «μοίρα» μπορεί να αλλάξει το παρόν και το μέλλον όλης της ανθρωπότητας. Μπορεί να διεκδικήσει την ομορφιά απέναντι σε ένα αδηφάγο σύστημα που έχει χρηματιστηριοκοποιήσει την ασχήμια και την καταστροφή της.
Με την απελευθερωτική διάσταση της Πρωτομαγιάς πάντα ήθελαν να ξεμπερδεύουν οι κυρίαρχοι. Είτε κάνοντας τα τριαντάφυλλα στεφάνια επισήμων, είτε με τα απορημένα λάβαρα και τους βραχνούς ομιλητές των πρόθυμων της κοινωνικής συμμαχίας. Είτε με κρατικές αργίες και λιτανείες επιταφίου χωρίς ανάσταση. Ειδικά σήμερα που η γλώσσα έχει αποψιλωθεί από το συναίσθημα και τη μνήμη. Που η ιστορία θέλουν να αφηγηθεί τα γεγονότα απόμακρα από τις αιτίες και να κάνουν το παρελθόν των οικείων νεκρών, που της έδιναν νόημα, να σωπάσει. Τώρα που αξία θέλουν να έχει ό,τι εμπορευματοποιείται και δίνει κέρδος, ό,τι καλύπτει μόνο το άμεσο ιδιοτελές, ατομικό συμφέρον για επιβίωση. Τώρα που ελευθερία σημαίνει να αποσπάσαι από την κοινωνική ευθύνη και να γίνεσαι συνένοχος τους, για να έχεις το «ακαταδίωκτο». Δεν θέλουν στα πόδια τους τις ενοχλητικές αναμνήσεις των ανθρώπων από στιγμές αναγνώρισης, που τους επέτρεψαν να επανεξετάσουν τις συνθήκες που διαμορφώνουν τη ζωή τους και να αποφασίσουν να δράσουν συλλογικά για να τις αλλάξουν. Δεν θέλουν να απλώνεται στον κόσμο η μελωδία των ανθρώπων που σκέφτονται καθολικά κι όχι με όρους ατομικού φιλοτομαρισμού. Δεν ανέχονται να αμφισβητηθεί η κατοχή τους για τη δικαιοσύνη. Να διεκδικούν δηλαδή οι εργαζόμενοι όλο τον κοινωνικό πλούτο που παράγουν από αυτούς που τον κλέβουν.
Φοβούνται την Πρωτομαγιά για τους ίδιους λόγους που την αγαπούν εργαζόμενοι και νεολαία. Για τους ίδιους λόγους που την αγάπησαν οι νεκροί της. Γιατί «οι ιδέες δεν είναι ρούχα να τα βγάλεις και να τα παρατήσεις», όπως είπε στην απολογία του ο Σπάις πριν την κρεμάλα. Η 1η Μάη 1886 ήταν μια υπέροχη ημέρα. Με βουβά εργοστάσια και πολύβουους δρόμους. Οι εργάτες γελώντας, κατέβαιναν καλοντυμένοι με τa παιδιά και τις γυναίκες τους τη Λεωφόρο Μίτσιγκαν, πηγαίνοντας στη συγκέντρωση. Κάπως έτσι ξεκίνησε και η 1η Μάη του 1936 στη μεγάλη απεργία των καπνεργατών στη Θεσσαλονίκη. Και οι δύο ματοκυλίστηκαν. Την Πρωτομαγιά του 1944, διακόσιοι κομμουνιστές εκτελέστηκαν στο σκοπευτήριο της Καισαριανής. Η χειραφέτηση της ανθρωπότητας ποτέ δε θα χαριστεί από το σύστημα. Αλλά έχει τόση ομορφιά να τη διεκδικεί κανείς, που οι εραστές των τριαντάφυλλων θα αναγεννιούνται διαρκώς. Και στη χαραυγή του νέου κόσμου θα τραγουδούν:
«Είτανε πρώτη του Μαγιού, φως όλα μέσα και έξω»….
