«Ο Θίασος» και τα ιστορικά γεγονότα

Αιμιλία Καραλή

Νοέμβρης 1952→ Ο Θίασος στο Αίγιο:

Σε κοινέςΚατηγορίες

«Καμία άλλη γη»: Ντοκιμαντέρ-μαρτυρία του εκτοπισμού των Παλαιστινίων

Πώς οι Νορβηγοί εκπαιδευτικοί νίκησαν το σύστημα των ναζί

Πραγματολογικά στοιχεία που συνθέτουν τη σκηνή:

Φωτογραφίες του Παπάγου κολλημένες στους τοίχους και πανό με συνθήματα («Ζήτω ο Στρατάρχης, ο Σωτήρ του ΄Εθνους», «Ο Στρατάρχης Κυβερνήτης», «Νικητή του Γράμμου σώσε μας» κ.ά.).

Μια φωνή μακρινή από μεγάφωνο ακούγεται με παράσιτα:

«Αν δεν θέλουμε να δούμε πάλι εις τους δρόμους μας τας εξάλλους και αγρίας φάλαγγας με τα σφυροδρέπανα που προαναγγέλλουν ένα νέο «Κόκκινο Δεκέμβρη», πρέπει να συσπειρωθούμε όλοι γύρω από τον Στρατάρχη».

«Με την ψήφο σας κάντε την ερχομένη Κυριακή, 16 Νοεμβρίου 1952, μια ημέρα ιστορική, μια ημέρα νίκης των Εθνικών δυνάμεων. Μια ημέρα νίκης του Στρατάρχου. Να γιατί πρέπει να ψηφίσομεν Παπάγον…»

…Δυο εργάτες ανεβασμένοι σε μια σκάλα κρεμούν ακόμα ένα πανό κατά μήκος του δρόμου.

«…Ψηφίζοντες τον Στρατάρχη ψηφίζετε την μόνην Εθνικόφρονα υποψηφιότητα. Ψηφίστε τον ηγέτην του στρατού μας στη νίκη του κατά της κομμουνιστικής ανταρσίας ’47-’49»

…Το τρίκυκλο απομακρύνεται στο βάθος του δρόμου:

«…Ψηφίζοντες τον Στρατάρχην, ψηφίζετε ειρήνη, ευημερία, ασφάλεια, τάξη».

[Τα κείμενα που αναφέρονται στην υποψηφιότητα του Στρατάρχη Παπάγου, είναι επιλεγμένα από εφημερίδες προσκείμενες στην παράταξη του «Ελληνικού Συναγερμού», της περιόδου που προηγήθηκε των εκλογών (16 Νοεμβρίου 1952).]

Φθινόπωρο του ’39→ Ο Θίασος στο Αίγιο

Επίσκεψη Γκαίμπελς στην Ελλάδα επί δικτατορίας Μεταξά

Ακούγεται ο ύμνος της ΕΟΝ

Σε αντίστιξη το «ελαφρό» τραγουδάκι της εποχής «Θα ξανάρθεις»

Πρώτα αποσπάσματα από την «Γκόλφω»

Από μακριά ακούγεται άλλο τραγούδι λαϊκό που συνοδεύει τα βήματα της Ηλέκτρας καθώς πρόκειται να ανακαλύψει ότι η μητέρα της είχε σχέση με τον Αίγισθο.

Το τάγμα του Ορέστη προωθείται προς τα σύνορα

Συνάντηση Ορέστη –Αγαμέμνονα. Η μητέρα τραγουδάει ένα «ελαφρό» ερωτικό τραγούδι και ο πατέρας εκφέρει με φωνή προφητική απόσπασμα από την Αποκάλυψη του Ιωάννη.

Συνάντηση Ορέστη, Πυλάδη και ποιητή. Πρόβλεψη για την εμπλοκή της Ελλάδας στον πόλεμο. Ο Πυλάδης και ο ποιητής τραγουδούν την Καρμέλα, τραγούδι των Δημοκρατικών στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο.

Οι τρείς φίλοι διαβάζουν από μια εφημερίδα απόσπασμα από το έργο του Λένιν Χρεωκοπία της Β΄ Διεθνούς που αναφέρεται στη δημιουργία συνθηκών επαναστατικής κατάστασης και στις προϋποθέσεις του ειρηνικού ή ένοπλου τρόπου περάσματος στον σοσιαλισμό.

Αναφορές στα διακοσμητικά στοιχεία που χρησιμοποιούν οι φαλαγγίτες για τη διακόσμηση του χώρου της γιορτής. Ο ποιητής χαιρετά περιπαικτικά έναν περαστικό με το: Feste, Farina, Forche (Γιορτές, Ψωμί, Αγχόνες). [Είναι ο τριπλός χαρακτηρισμός ο οποίος αποδόθηκε στην πολιτική των Βουρβώνων στην Ιταλία του 14^ου αιώνα. Το ίδιο και στην πολιτική του Μουσολίνι αργότερα από τους ιταλούς αντιφασίστες.

Η σύλληψη και ο εκτοπισμός του Πυλάδη παραπέμπει στις συλλήψεις και εκτοπισμούς των κομμουνιστών από τη δικτατορία του Μεταξά.

Νύχτα της 28^ης προς την 29^η Οκτώβρη 1940→Ο Θίασος χωρίς τον Πυλάδη στο τρένο στον δρόμο προς μια επαρχιακή πόλη

Ο μονόλογος του Αγαμέμνονα (Μικρασιατική καταστροφή, στάση των Γάλλων, Αμερικανών και κυρίως των ΄Αγγλων απέναντι στους πρόσφυγες, αποβίβαση στον Πειραιά, επίδραση της Μεγάλης Ιδέας στους απλούς ανθρώπους, αναφορές στη διάλυση των οικογενειών των Μικρασιατών). [ Η αφήγηση για το 1922 του Αγαμέμνονα όπως και παρακάτω της Ηλέκτρας για τον Δεκέμβρη του ’44 και του Πυλάδη για το Μακρονήσι βασίζονται σε αυθεντικές μαρτυρίες, ειδικά μαγνητοφωνημένες για τον Θίασο.]

Απόδοση του κλίματος που συνόδευε το ανακοινωθέν του πολέμου με το εμβατήριο Ο ΄Ελλην ξεσπαθώνει…

Ο Αγαμέμνονας πριν από την έναρξη της παράστασης διαβάζει από την εφημερίδα το πρώτο ανακοινωθέν του στρατού για την κήρυξη του πολέμου.

Η παράσταση διακόπτεται από τον ήχο των σειρήνων και τους βομβαρδισμούς. Η αναχρονία έρχεται σε αντίθεση με το κλίμα ενθουσιασμού για τον πόλεμο που είχε διαμορφωθεί με την ανακοίνωσή του.

Η κατάταξη του Αγαμέμνονα σαν βοηθητικού αποκαλύπτει τη διάθεση του λαού για συμμετοχή στον πόλεμο. Η Κλυταιμνήστρα τραγουδά ένα ελαφρό ερωτικό τραγούδι και χλευάζει τη φιγούρα του άντρα της ντυμένου στρατιώτη.

Πρωτοχρονιά του ’41→ Ο Θίασος σε επαρχιακό θέατρο

Ο ακορντεονίστας του Θιάσου παίζει το Κορόιδο Μουσολίνι.

Στη μέση της πλατείας στημένη μια τεράστια γελοιογραφία: ένας τσολιάς με ξιφολόγχη και ο Μουσολίνι με το μαύρο φέσι των φασιστών να το ’χει βάλει στα πόδια.

Ο εξευτελισμός του φαλαγγίτη από την Ηλέκτρα έχει μουσικό υπόβαθρο το τραγούδι της Ζόρα Λεάντερ Ο άνεμος μου είπε ένα τραγούδι.

27 Απρίλη 1941→ Σε κάποιο νεοκλασικό μέγαρο

Αναπαράσταση της κλασικής φωτογραφίας: «Πρώτη ημέρα της εισόδου των Γερμανών στην Αθήνα (27-4-1941). ΄Ελληνες και Γερμανοί επίσημοι.

Φθινόπωρο του ’52→ Ο Θίασος στο Αίγιο

Η Ηλέκτρα μοιάζει να παρακολουθεί την προηγούμενη σκηνή πίσω από τις μισόκλειστες γρίλιες του παράθυρου ενός ξενοδοχείου.

Ξανά στους δρόμους τα συνθήματα της προεκλογικής εκστρατείας του Παπάγου.

Χειμώνας του 1942→ Ο Θίασος στον ίδιο χώρο

Ο Αγαμέμνονας συλλαμβάνεται από τους Γερμανούς για υπόθαλψη εγγλέζου στρατιώτη συνδέσμου με τους αντάρτες μετά από προδοσία δωσίλογου σε συνεργασία με τον Αίγισθο. Η σκηνή της σύλληψης εμπλέκεται με την παράσταση της Γκόλφως. Όλος ο Θίασος εμπλέκεται με την απόδοση αποσπασμάτων που παραπέμπουν στην τραγικότητα της κατάστασης. Όταν ο χαφιές δηλώνει ότι ο γιος του Αγαμέμνονα συνδέεται με αντάρτικες ομάδες η Ηλέκτρα καταλαβαίνει ότι ο Αίγισθος συνεργάζεται με τους Γερμανούς.

Εκτέλεση του Αγαμέμνονα από τους Γερμανούς μπροστά από έναν τοίχο που έχει γραμμένο με κόκκινη μπογιά ένα σύνθημα του ΕΑΜ: Εγώ ήρθα από τη θάλασσα, από την Ιωνία. Εσείς από πού ήρθατε;

1943→ Ο Θίασος σε επαρχιακή πόλη

Σκηνές με ουρές για συσσίτιο, αναπαράσταση της πείνας.

Παρουσία ιταλών καραμπινιέρων

Η μυστική συνάντηση της Ηλέκτρας με τον Πυλάδη αποκαλύπτει την παράδοση των πολιτικών κρατουμένων στους Γερμανούς. Οι τελευταίοι του Αι Στράτη απελευθερώθηκαν το 1943 από το ΕΛΑΝ.

Ανάπτυξη του αντάρτικου στα βουνά.

Στους τοίχους των σπιτιών συνθήματα του ΕΑΜ.

Μαυραγορίτες, δωσίλογοι, Γερμανοί σε συναντήσεις.

Η Χρυσόθεμη γυμνώνεται μπροστά στον μαυραγορίτη τραγουδώντας ένα ελαφρό ερωτικό τραγούδι.

Εκτέλεση του μαυραγορίτη.

Αρχές ’44→ Ο Θίασος σε ορεινό χωριό

Το τραγούδι που προαναγγέλλει την είσοδο του Θιάσου διακόπτεται από την εικόνα δυο κρεμασμένων ανταρτών. Μια επιγραφή στα αριστερά τους στα γερμανικά και στα ελληνικά: «Κατά διαταγήν…γι’ αντίποινα…για…».

Πείνα.

΄Ανοιξη ’44→Ο Θίασος σε κάποια παραθαλάσσια πόλη με κάστρο

Σύλληψη των μελών του Θιάσου και προσαγωγή τους σε στρατόπεδο συγκέντρωσης που είχαν δημιουργήσει οι Γερμανοί. Προετοιμασία εκτέλεσης. Επίθεση του ΕΛΑΣ στο στρατόπεδο, απελευθέρωση των αιχμαλώτων. Πέταγμα της χιτλερικής σημαίας κάτω από το κάστρο. Εμφάνιση έφιππου ουλαμού του ΕΛΑΣ.

Ανακοίνωση του ΕΛΑΣ με χωνί στο δρόμο προς την πόλη:«Τώρα θα σφυρηλατήσουμε τη δημόσια τάξη και τις δημοκρατικές ελευθερίες. Πατριώτες, όλοι μαζί να ολοκληρώσουμε με τον ΕΛΑΣ και τους συμμάχους μας την απελευθέρωση της Ελλάδας κάτω απ’ την καθοδήγηση μιας Κυβέρνησης Εθνικής ενότητας».

Ο λαός το κάνει σύνθημα:

Κυ-βέ-ρνη-ση Εθνι-κής Ενό-τη-τας.

Λευτεριά στο Λαό!

Μια φωνή ξεκινάει ένα τραγούδι που σε λίγο τραγουδιέται απ’ όλον τον κόσμο:

Και τώρα πια ευτυχισμένοι

Λευτερωμένοι απ’ το φασισμό…

Στα σπίτια μας θα πάμε

μαζί όλοι μαζί.

Αφού δε θα’ χουμε πλέον

καταχτητή.

[Θεσσαλοί αντάρτες και αγρότες τραγουδούσαν όλοι μαζί αυτό το τραγούδι κατεβαίνοντας από τα ορεινά χωριά στον κάμπο για να γιορτάσουν την Απελευθέρωση.]

Σεπτέμβρης-Δεκέμβρης του 1944→ Ο Θίασος στα Δεκεμβριανά, η μάχη της Αθήνας

Στη μεγάλη πλατεία που γιορτάζει την απελευθέρωση: ελληνικές, εγγλέζικες, αμερικάνικες, ρώσικες σημαίες και πλακάτ. Ξεκινάει το τραγούδι από κάποιον που είναι ανεβασμένος σ’ έναν παλιό φανοστάτη με χωνί και αγκαλιάζει όλον τον κόσμο:

Λαέ σκλαβωμένε

λαέ βασανισμένε

Της λευτεριάς αγέρι

φυσάει εμπρός εμπρός

Κι όλοι μαζί ας πούμε

εμπρός, εμπρός.

Ο άντρας με το χωνί ξεκινάει νέο τραγούδι που ξανά τραγουδιέται από τον λαό:

Αντάρτες, Ελασίτες,

τσακίστε τα δεσμά της σκλαβιάς,

της λευτεριάς καμπάνα

χτυπάει να σηκωθούν.

Όλοι οι σκλαβωμένοι

ν’ αναστηθούν…

Και πάλι το χωνί:

Και τώρα πια ευτυχισμένοι…

Οι πυροβολισμοί από το ψηλό κτίριο που δεσπόζει στην πλατεία υποδηλώνουν τους πυροβολισμούς από το Κινγκ Τζωρτζ. Ένα άλλο κτίριο που προσδιορίζεται ως εγγλέζικος στρατώνας υποδηλώνει τον ρόλο των Εγγλέζων. Ακόμη πιο παραστατικά ο ρόλος τους δηλώνεται με την είσοδο από τα δεξιά της πλατείας ενός σκωτσέζου πολεμιστή που παίζει με την γκάιντα ένα πολεμικό εμβατήριο περνώντας ανάμεσα από τα πτώματα και τις πεσμένες σημαίες.

Από το δρόμο που οδηγεί στην πλατεία ξανάρχεται μεγάλο πλήθος κόσμου. Τα συνθήματα αλλάζουν: «΄Εξω οι υπηρέτες των ΄Αγγλων ιμπεριαλιστών», «Λαοκρατία», «Θάνατος στο φασισμό», «Ζήτω το ΚΚΕ». Αλλάζουν και οι σημαίες: όλες είναι κόκκινες. Οι σημαίες κατεβαίνουν πάνω στους νεκρούς και μετά ξανασηκώνονται. Θα αρχίσει η μάχη της Αθήνας.

Ο θίασος περιπλανιέται στους δρόμους της πόλης. Ακούγεται το τραγούδι:

Παιδιά σηκωθείτε

Να βγούμε στους δρόμους…

Σύγκρουση ομάδων αστυφυλάκων και ανδρών με ρεπούμπλικες οπλισμένων με αυτόματα και περίστροφα και νέων παιδιών που κρατάνε ντουφέκια και χωνί. Ακούγεται ο ήχος πολυβόλων που προέρχεται από εγγλέζικα τζιπ. Ο χώρος γεμίζει από εγγλέζους στρατιώτες με αυτόματα και περίστροφα. Από μακριά ακούγεται η φωνή με το χωνί να τραγουδάει:

Ως πότε η ξένη ακρίδα, ως πότε,

Ως πότε, ως πότε εδώ φασισμός

Θα λιώνει τη δόλια την πατρίδα, ως πότε,

Εμπρός επαναστάτες, αδέρφια εμπρός…

Μακριά πια από τις οδομαχίες σε μια αμμουδιά ο Θίασος συναντιέται με οπλισμένους εγγλέζους στρατιώτες. Όταν οι τελευταίοι συνειδητοποιούν ότι είναι ηθοποοί τους διατάζουν να παίξουν. Όταν τελειώνει η παράσταση ο επικεφαλής διατάζει τον ακορντεονίστα να παίξει τη Ροζαμούνδη και σέρνει τον Αίγισθο στο χορό.Σε λίγο διατάζονται όλοι να χορέψουν:οι εγγλέζοι με τα αυτόματα στους ώμους μαζί με τους ηθοποιούς. Όταν τελειώνει ο σκοπός ο αξιωματικός διατάζει τον ακορντεονίστα να παίξει το βρετανικό στρατιωτικό εμβατήριο It’salongwaytoTipperery. Οι Εγγλέζοι σιγά σιγά αρχίζουν να στοιχίζονται και περπατούν πάνω στην αμμουδιά σε στρατιωτικό σχηματισμό. ΄Ενας πυροβολισμός κοντινός σωριάζει πάνω στην άμμο ένα στρατιώτη. Οι Εγγλέζοι σκορπούν πανικόβλητοι.

Γενάρης 1945→ Ο Θίασος σε κάποια πόλη

Ο Θίασος παίζει τη Γκόλφω. Στο καμαρίνι μισοσβησμένο σύνθημα του ΕΑΜ. Δίπλα στον πρόχειρα διαμορφωμένο εγγλέζικο στρατώνα οι στρατιώτες διασκεδάζουν με μεταμφιεσμένους άντρες σε γυναίκες που τραγουδούν το Ριρή Ριρήκα.

Η Ηλέκτρα με προφυλάξεις περνάει από δρόμους που υπάρχουν μισοσβησμένα συνθήματα του ΚΚΕ και σφυροδρέπανα. Φτάνει σε ένα άδειο μοναστήρι που έχει μετατραπεί σε βάση των ανταρτών. Συναντάει τον Ορέστη, τον Πυλάδη και τον ποιητή. Ο Ορέστης φοράει το σκούφο του καπετάνιου του ΕΛΑΣ.

Βγαίνουν. Οι δρόμοι αντηχούν εγγλέζικα τραγούδια και εξελληνισμένα εγγλέζικα. Στο δρόμο παρκαρισμένο τζιπ μ’ εγγλέζικη σημαία κοντά στο μπαρ Πικαντίλλυ.

Ο Ορέστης μπαίνει στο χώρο της παράστασης. Οι τοίχοι του διαδρόμου από τον οποίο περνάει για να βγει στη σκηνή είναι γεμάτοι συνθήματα: «Ζήτω η 3^η Δεκέμβρη. ΕΑΜ» με κόκκινα γράμματα και απέναντι «Ζήτω ο Βασιλεύς» και «Χ» με μπλε γράμματα. Ο Ορέστης μπαίνει στη σκηνή και σκοτώνει τον Αίγισθο και την Κλυταιμνήστρα. Ο κόσμος νομίζει ότι είναι στοιχείο της πλοκής και χειροκροτεί ενθουσιασμένος.

Η Ηλέκτρα συλλαμβάνεται και βιάζεται από τέσσερις άντρες με ρεπούμπλικες και αποκριάτικες μάσκες. Από μακριά ακούγεται ένα αμερικανοειδές ελαφρό ελληνικό τραγούδι. Η Ηλέκτρα πιέζεται να προδώσει τον αδελφό της.

[Ο μονόλογος της Ηλέκτρας για τα Δεκεμβριανά και τη μάχη της Αθήνας είναι αυθεντική μαρτυρία].

Φλεβάρης 1945→ Ο Θίασος σε μικρή επαρχιακή πόλη

΄Αγγλος, Αμερικανός, Γάλλος, αξιωματικοί του κυβερνητικού στρατού κι ένας συνταγματάρχης του ΕΛΑΣ. Στρατιώτες με κράνη και όπλα, δεξιά και αριστερά στην είσοδο ως μια απλωμένη κουβέρτα.

Ανακοίνωση της Συμφωνίας της Βάρκιζας (12 Φεβρουαρίου 1945)

Εστίαση στον τεράστιο αντάρτη που αφιππεύει και με δακρυσμένα μάτια παραδίδει τα όπλα του με μια κίνηση απελπισίας στα μάτια….΄Αλογα, ήχος από πέταλα στο πλακόστρωτο, ντουφέκια που πέφτουν. Τίποτα άλλο.

Η Χρυσόθεμη διασκεδάζει με Εγγλέζους φαντάρους.

Η Ηλέκτρα διαβάζει τον μικρό γιο της αδελφής της. Μάθημα ιστορίας για το χάνι της Γραβιάς.

Τρεις άντρες -ένας με ρεπούμπλικα και καφέ κουστούμι, ο δεύτερος ξεσκούφωτος με μουστάκι, ο τρίτος με εργατική τραγιάσκα και μάλλινο χακί πουλόβερ- μπαίνουν στο σπίτι και ψάχνουν τον Ορέστη δείχνοντας στην Ηλέκτρα φωτογραφίες από διάφορες φάσεις της ζωής του. Η Ηλέκτρα μένει στη φωτογραφία που δείχνει τον Ορέστη αντάρτη.

Από ένα χωνί ακούγεται μια φωνή που καταγγέλλει τη συμφωνία της Βάρκιζας, την παρέμβαση του εγγλέζικου ιμπεριαλισμού στις εκλογές του Μαρτίου. Η ανακοίνωση καταλήγει: «΄Ελληνες, η μόνη συνεπής δημοκρατική τακτική είναι η ΑΠΟΧΗ. Όχι στις νόθες εκλογές. Ζήτω το ΕΑΜ».

Πρωτοχρονιά του 1946

Η Ηλέκτρα πηγαίνει να συναντήσει τον ακορντεονίστα του θίασου που δουλεύει σε ένα κέντρο διασκέδασης. Γίνεται ρεβεγιόν. ΄Ηχοι του ταγκό, τραγούδια αμερικανοειδή. Μια παρέα από άντρες με ρεπούμπλικες και καπέλα κάνει αισθητή την παρουσία της. Ένας από αυτούς αρπάζει μια κοπέλα από την αγκαλιά του καβαλιέρου της και την εξαναγκάζει να χορέψει μαζί του. Μπαίνει μια εύθυμη παρέα. Αυτός που χορεύει παρατάει την κοπέλα και ενημερώνει τον αρχηγό της παρέας του. Οι δυο παρέες αντιμετωπίζονται στην αρχή σιωπηλά ώσπου ο αρχηγός της παρέας με τα καπέλλα αρχίζει. Η ανταλλαγή τραγουδιών:

Των ΄Αγγλων τα κανόνια

Κι η νέα διαταγή,

Εκάναν τους αντάρτες,

Να τρέχουν σα λαγοί…

Την κόκκινη αρκούδα

Να πάρει τα βουνά,

Ω γενναίε βασιλιά.

Δεν μας τρομάζουν

Των ΄Αγγλων τα κανόνια

Ούτε του Σκόμπυ

Η νέα διαταγή.

Τόχουμε γράψει

στο Σύνταγμα με αίμα

ελευθερία και όχι κατοχή

………………………………………………………………………….

Ο αρχηγός της παρέας με τα καπέλλα βγάζει τελικά το όπλο του και πυροβολεί στον αέρα. Οι αριστεροί ανοίγουν τα σακάκια τους για να δείξουν ότι είναι άοπλοι. Οι χίτες μένουν μόνοι στην αίθουσα που σιγά-σιγά αδειάζει. Ο αρχηγός ξαναμαζεύει με το πιστόλι στο χέρι την ορχήστρα και τη διατάζει να παίξουν το Γύρνα ξανά βασιλιά. Οι χίτες χορεύουν το ταγκό ζευγαρώνοντας μεταξύ τους. Ένας χορεύει μόνος με το πιστόλι του ώσπου ο αρχηγός γίνεται το ταίρι του.

Η Ηλέκτρα ενημερώνει τον ακορντεονίστα ότι η ομάδα του Ορέστη έμεινε στο βουνό και συνεχίζει τον πόλεμο.

Οι χίτες εξακολουθούν να τραγουδούν και το τραγούδι τους πια μοιάζει με ερωτικό κάλεσμα.

Πρωτοχρονιά του 1946 – Νοέμβρης του 1952

Σύμπτυξη των δύο χρόνων. Οι χίτες της προηγούμενης σκηνής βγαίνουν στο δρόμο τραγουδώντας τον ύμνο της Χ:

Με όπλα δε θα χύσουμε

Ούτε μια σταγόνα αίμα ελληνικό

Μόνο το άτιμο προδοτικό

Των ανταρτών και των κομμουνιστών

Για να ’βρει η Ελλάδα λυτρωμό.

Περνούν από την αριστερή πλευρά του δρόμου στη δεξιά, αποθήκες κλειστές σαν να αποτελούν το ντεκόρ. Το τραγούδι γίνεται δίφωνο σαν εφτανησιώτικη καντάδα με φωνές παθιασμένες σαν ερωτικές.

Σιωπούν και σιγά σιγά τα πρόσωπα σκυθρωπιάζουν. Σε πορεία ανοίγουν σα βεντάλια, μπαίνουν σε φάλαγγα κατά δυάδες, γίνονται μια μικρή, αλλά θαυμαστή σε συγχρονισμό, στρατιωτική μονάδα. Η ελεύθερη πορεία μετασχηματίζεται σε στρατιωτικό βηματισμό. Με μια κλίση αριστερά αλλάζουν πάλι ντεκόρ: μικρά μαγαζάκια στη σειρά, ζωντανά χρώματα, κεντρικός δρόμος μικρής επαρχιακής πόλης. Το ίδιο τραγούδι επανέρχεται, αλλά τώρα, συγχρονισμένο με το στρατιωτικό βηματισμό, γίνεται πολεμικό εμβατήριο.

Στον τοίχο αριστερά αρχίζουν να εμφανίζονται φωτογραφίες του Παπάγου, σημάδια της προεκλογικής εκστρατείας. Το τραγούδι μπλέκεται με τα συνθήματα. Οι χίτες μπαίνουν στην ενθουσιώδη συγκέντρωση του υποψήφιου του Συναγερμού.

Ο Θίασος του ’52 βγαίνει από το πλήθος και απομακρύνεται. Ο υποψήφιος εξαπολύει ένα αντικομμουνιστικό παραλήρημα. Εξαίρει τη συμβολή των ΗΠΑ το 1949 για την εξόντωση των «ανταρτοκομμουνιστών» και καταλήγει με το δίλημμα: «Από ’κεί το σφυροδρέπανο, από ’δω ο σταυρός. Η ψήφος σας θα κρίνει το μέλλον της Ελλάδος».

1949

Κουστωδία με γύφτους που παίζουν νταούλια και στρατιώτες του κυβερνητικού στρατού συνοδεύουν το ανοιχτό τζιπ. Πάνω στο τζιπ ένας φαντάρος που γελάει κρατάει ψηλά και επιδεικτικά τα κομμένα κεφάλια δύο ανταρτών. Πορεία προς την πόλη από τον παραλιακό δρόμο. Λασπωμένοι δρόμοι. Γυμνά δέντρα. Πιο πέρα η θάλασσα γκρίζα, ένα με τον ουρανό.

Όταν μπαίνουν στην πόλη αρχίζουν να χτυπούν οι καμπάνες πανηγυρικά, άνθρωποι βγαίνουν από παντού με ομπρέλες. Οι γυναίκες με σκεπασμένα πρόσωπα. Νταούλια, βιολιά και κραυγές: οοοόπα!

Η Ηλέκτρα παρακολουθεί κάτω από το ξενοδοχείο της την πομπή με αιχμάλωτους αντάρτες που με συνοδεία στρατιωτών μπαίνουν στην πόλη. Οι καμπάνες χτυπούν πανηγυρικά. Τους οδηγούν σε μια αλάνα. Σιωπή, το πλήθος φοβισμένο, αμίλητο διστακτικό. Τους ακολουθεί τρέχοντας, βλέπει τον Ορέστη, ανήμπορη στέκεται και τον κοιτάει. Το βλέμμα του χαμηλώνει πάνω της, τα χείλη του σαλεύουν και έπειτα ανοίγουν σε ένα χαμόγελο.

1950

Η Ηλέκτρα περιμένει το καΐκι που θα φέρει τον Πυλάδη από τη Μακρόνησο μαζί με άλλους. Αναπάντητο αρχικά το ερώτημα: υπόγραψες;

Στο καφενείο κι ενώ ακούγεται από μια μπάντα το στρατιωτικό εμβατήριο Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει αρχίζει ο μονόλογος του Πυλάδη.

Γάμος της Χρυσόθεμης με αμερικανό λοχία. Στη συνοδεία τους αμερικάνοι πεζοναύτες με τις φίλες της νύφης, τη μαντάμ και τα κορίτσια. Στο γαμήλιο τραπέζι το βάζο με αμερικάνικη και ελληνική σημαία. Κάθονται στη μια πλευρά οι φίλοι και οι φίλες κι από την άλλη τα μέλη του παλιού Θιάσου. Τυπικές οι σχέσεις, ο γιος αποστρέφεται τον αμερικανό άντρα της μητέρας του.

Η παρέα των νεόνυμφων χορεύει μπλουζ υπό τους ήχους του τραγουδιού του Νατ Κινγκ Κόουλ Μόνα Λίζα. Η γριά ζητάει να πει ένα τραγούδι για τη νύφη. Ο ακορντεονίστας τη συνοδεύει στη Μωρή κοντούλα λεμονιά. Οι πεζοναύτες παίζουν με τα μουσικά όργανα που βρήκαν δίπλα προσπαθώντας να πιάσουν το ρυθμό. Στο τέλος μπαίνει το τρομπόνι βαρύ και σκεπάζει τα πάντα. Η μελωδία μεταμορφώνεται σε ρυθμό ροκ και η ορχήστρα εκμηδενίζει το ακορντεόν. Τώρα κυριαρχεί μια μπάντα τζαζ.

Ο Ορέστης απαντά στην πρόταση του λοχία για πρόποση με το τράβηγμα του τραπεζομάντιλου. Το γλέντι διαλύεται.

Ο Πυλάδης και η Ηλέκτρα συναντούν σ’ έναν συνοικισμό τον ποιητή. Τελευταία φορά ο Πυλάδης τον είχε δεί στο βουνό το καλοκαίρι του ’47. Ο Πυλάδης του απευθύνεται με τον ισπανικό στίχο του ΄Αι Καρμέλα. Προσπαθούν να μάθουν νέα του Ορέστη καθώς ο ποιητής αποφυλακίστηκε πριν λίγο καιρό. Του κάνουν πρόταση να ξαναγίνει μέλος του θιάσου. Εκείνος όρθιος μπροστά από ένα σκίτσο του Μαρξ απαγγέλει αποσπάσματα από το Κατά Σαδδουκαίων του Μ. Κατσαρού. Όρθιος, γυμνός κάτω από την κουβέρτα του δακρύζει καθώς μιλάει για να καταλήξει σε μια κραυγή-λυγμό: Ελευθερία ανάπηρη πάλι σας τάζουν!

1951

Η Ηλέκτρα πηγαίνει στη φυλακή για να πάρει το πτώμα του Ορέστη που εκτελέστηκε με απόφαση έκτακτου στρατοδικείου του 1949. Στο μισοσκότεινο κελί πάνω σ’ έναν μακρόστενο ξύλινο πάγκο είναι ξαπλωμένος ο Ορέστης, ξυπόλητος, μ’ ένα παντελόνι κι ένα ματωμένο άσπρο πουκάμισο. Η Ηλέκτρα τρέμει και λέει: -Καλή σου μέρα, Τάσο…Και ξεσπάει σε θρήνο.

Η κηδεία του Ορέστη. Τον συνοδεύουν τα μέλη του Θιάσου. Ο τάφος δίπλα σ’ ένα κυπαρίσσι στην ξέρα που αφήνει το ποτάμι ανοίγοντας στα δυο για να χυθεί στη θάλασσα.

Η Ηλέκτρα αφήνει μια φωνή, οι ηθοποιοί χειροκροτούν, ο ποιητής αποθέτει το κόκκινο κασκόλ του στο σώμα του Ορέστη. Χειροκροτήματα και ήχοι από τα φτυάρια.