Σήμερα Κυριακή διεξάγεται στη Δημοκρατία της Μακεδονίας το δημοψήφισμα για την συμφωνία Τσίπρα-Ζάεφ, η οποία έχει προκαλέσει έντονη αντιπαράθεση και στην Ελλάδα. Η συμφωνία των Πρεσπών έρχεται να προωθήσει την ευρωΝΑΤΟϊκή ολοκλήρωση των Βαλκανίων και την αναβάθμιση του ρόλου του ελληνικού κεφαλαίου στην περιοχή. Δεν είναι ούτε «αντιεθνικιστική», ούτε απλά υποταγή στον ιμπεριαλισμό.
Ανάλυση
Αντώνης Δραγανίγος
Το μακεδονικό από διαφορετική, ταξική σκοπιά
Η συμφωνία των Πρεσπών αποτελεί μια μείζονα εξέλιξη στην ελληνική εξωτερική πολιτική. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ παίζει ρόλο επισπεύδοντα στην ευρωΝΑΤΟϊκή ολοκλήρωση των Βαλκανίων και παράλληλα «λύνει ένα πρόβλημα δεκαετιών για την ελληνική εξωτερική πολιτική», και μάλιστα με «δίκαιο και δημοκρατικό τρόπο», όπως η ίδια υποστηρίζει.
Γύρω από την συμφωνία αυτή και την πορεία υλοποίησής της ξεδιπλώνεται μια πολύ σοβαρή αντιπαράθεση στην ελληνική κοινωνία που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα επιδράσει στο πολιτικό σκηνικό. Η κυβέρνηση «τρίζει» κυρίως λόγω της στάσης των ΑΝΕΛ. Η ΝΔ και το ΚΙΝΑΛ διχάζονται. Η ακροδεξιά επιδιώκει να «επανέλθει» και να ανασυγκροτηθεί.
Στην Αριστερά, το ΚΚΕ και η ΛΑΕ είναι αντίθετοι στη συμφωνία, αλλά παρότι εκφράζουν την αντίθεσή τους στα ΝΑΤΟϊκά σχέδια στα Βαλκάνια το κέντρο βάρος της κριτικής τους δεν ξεφεύγει από τον «αλυτρωτισμό των γειτόνων», την αντίθεσή τους στην «αναγνώριση της μακεδονικής γλώσσας» και της «μακεδονικής εθνότητας». Από την άλλη υπάρχουν δυνάμεις, όπως το Δίκτυο για τα Κοινωνικά και Πολιτικά δικαιώματα, που επί της ουσίας εκφράζουν την συμφωνία τους με την συμφωνία των Πρεσπών στο όνομα του «αντιεθνικισμού» και της «μάχης με την ακροδεξιά».
Αυτό που με εκκωφαντικό τρόπο απουσιάζει από τις αναλύσεις και τις θέσεις της Αριστεράς είναι η ανάλυση για τις ταξικές επιδιώξεις και τα συμφέροντα που η συμφωνία εκφράζει και προωθεί.
Το ελληνικό κεφάλαιο παίζει καθοριστικό ρόλο στους πιο σημαντικούς τομείς κλειδιά της οικονομίας της γειτονικής χώρας, σε ένα βαθμό τους ελέγχει
Ποιες είναι οι βασικές πλευρές της Συμφωνίας των Πρεσπών. Το πρώτο μέρος ορίζει τα ζητήματα του ονόματος και των άλλων εκκρεμών θεμάτων ανάμεσα στις δύο χώρες και προδιαγράφει την πορεία ένταξης της γειτονικής χώρας στους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς. Έτσι, στο άρθρο 1, η Συμφωνία καθορίζει το όνομα της χώρας (Βόρεια Μακεδονία), την ιθαγένεια, (Μακεδόνας/Πολίτης της δημοκρατίας της Β. Μακεδονίας) και τη γλώσσα που ορίζεται ως «μακεδονική», για την οποία στο άρθρο 7 διευκρινίζεται ότι ανήκει στην οικογένεια των νοτιοσλαβικών γλωσσών.
Στην παράγραφο 1.8 καθορίζονται οι όροι του εξευτελιστικού για οποιοδήποτε λαό erga omnes, καθώς επιβάλλεται η χρήση του ονόματος και για το εσωτερικό της χώρας, η υποχρέωση αλλαγής του συντάγματος (άρθρο 4), ενώ καθορίζονται και οι διαδικασίες κύρωσης της συμφωνίας. Έτσι η γειτονική χώρα υποχρεώνεται να συμφωνήσει με την Ελλάδα όχι μόνο το όνομά της, αλλά και τη γλώσσα, την ιθαγένειά και το σύνταγμα. Αμέσως μετά, στο άρθρο 2 προβλέπονται αναλυτικά οι όροι και οι διαδικασίες ένταξης στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ, που αποτελεί την καρδιά και την ουσία της συμφωνίας.
Το Μέρος 2 της συμφωνίας αφορά την «ενίσχυση και την εμβάθυνση της συνεργασίας μεταξύ των δύο μερών», στον οικονομικό, πολιτικό και στρατιωτικό τομέα. Με την πρώτη παράγραφο ορίζεται ότι τα μέλη συμφωνούν ότι «η στρατηγική τους συνεργασία, θα επεκταθεί σε όλους τους τομείς», ενώ ακολουθούν συγκεκριμένες φωτογραφικές «εξειδικεύσεις».
Έτσι για παράδειγμα με το άρθρο 14 (παράγραφος 4) ορίζεται ότι «τα μέρη θα ενισχύσουν την συνεργασία τους όσον αφορά την ενέργεια, ιδιαίτερα δια της κατασκευής, συντήρησης και χρήσης, διασυνδεόμενων αγωγών φυσικού αερίου και πετρελαίου (υφιστάμενων, υπό κατασκευή και σχεδιαζόμενων)» και όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Επίσης, θα ενισχύσουν τη συνεργασία τους στους τομείς των υποδομών και των μεταφορών, τις τουριστικές ανταλλαγές, την επιστημονική, τεχνολογική και πολιτιστική συνεργασία.
Στο άρθρο 16 ορίζεται ότι οι δύο χώρες θα «συνεργάζονται» στον τομέα της «πολιτικής προστασίας», ενώ το άρθρο 17 αφορά την «στρατιωτική συνεργασία» ανάμεσα στις δύο χώρες. Με το άρθρο αυτό καθορίζεται ότι τα δύο μέρη θα επεκτείνουν την συνεργασία τους στον τομέα της άμυνας, μέσω κοινών στρατιωτικών ασκήσεων, με ιδιαίτερη έμφαση «στην εκπαίδευση προσωπικού, την οποία τα Μέρη θα μπορούσαν να παράσχουν το ένα στο άλλο».
Είναι γνωστό ότι η αστυνομική και η στρατιωτική συνεργασία, ιδιαίτερα η εκπαίδευση του προσωπικού είναι πάντα ο δίαυλος για να διαμορφώνονται οι διασυνδέσεις και οι επιρροές που επιδρούν στον έλεγχο των μηχανισμών και στην διαμόρφωση της πολιτική ενός κράτους.
Αν θέλει λοιπόν να ασκήσει κανείς κριτική στη συμφωνία και μάλιστα από αριστερές, δηλαδή ταξικές θέσεις, τότε πρέπει να αντιμετωπίσει τη συμφωνία στο σύνολό της και μάλιστα όχι σαν ένα απομονωμένο διπλωματικό κείμενο, αλλά μέσα στο συγκεκριμένο συσχετισμό δυνάμεων τον οποίο αντανακλά αλλά και η ίδια διαμορφώνει.
Πράγματι, η γειτονική χώρα με το συνταγματικό όνομα Δημοκρατία της Μακεδονίας είναι μια χώρα δύο εκατομμυρίων κατοίκων με ΑΕΠ 10,1 δισ. ευρώ. Η Ελλάδα της κρίσης και των μνημονίων έχει ΑΕΠ περίπου 180 δισ. ευρώ, 18 φορές πάνω από τους γείτονες. Για το 2017 η χώρα μας με όγκο εμπορίου 726 εκατ. ευρώ, αποτέλεσε τον τρίτο σημαντικότερο εταίρο τους μετά την Γερμανία (με 3,1 δισ. ευρώ), 32 μόλις εκατ. ευρώ λιγότερα από το Ηνωμένο Βασίλειο, που έχει όγκο εμπορίου 758 εκατ.
Μια πρόχειρη ακτινογραφία της διάρθρωσης της παρουσίας του ελληνικού κεφαλαίου στη Δημοκρατία της Μακεδονίας δείχνει ότι το ελληνικό κεφάλαιο παίζει καθοριστικό ρόλο στους πιο σημαντικούς τομείς κλειδιά της οικονομίας της γειτονικής χώρας, σε ένα βαθμό τους ελέγχει.
Πράγματι στη γειτονική χώρα δραστηριοποιούνται 335 επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων. Στην τρίτη θέση των πιο δυναμικών εταιρειών κατατάσσεται η Okta Refinery, θυγατρική των ΕΛΠΕ, με τζίρο που ξεπερνά τα 311 εκατ. ευρώ. Αποτελεί τον μεγαλύτερο προμηθευτή καυσίμων στην χώρα καταλαμβάνοντας το 75% της αγοράς πετρελαιοειδών, ενώ η επαναλειτουργία του αγωγού ΕΛΠΕ ΟΚΤΑΝΑ (είχε κλείσει επί κυβέρνησης Γκρουέφσκι) που «φωτογραφίζεται» στη συμφωνία, θα καταστήσει την Δημοκρατία της Μακεδονίας ενεργειακό κόμβο για την παραπέρα διείσδυσή τους (και μάλιστα με τη σημερινή τους σύνθεση, στην οποία κυριαρχούν ο Λάτσης και αμερικανικά συμφέροντα) στην περιοχή των Βαλκανίων, σε σύγκρουση με τα ρωσικά συμφέροντα.
Στις 25 Απρίλη υπογράφτηκε ανάμεσα στην ΔΕΗ και τον ιδιοκτήτη της ενεργειακής εταιρείας EDS, και αντιπρόεδρο της κυβέρνησης της γειτονικής χώρας, Angusev Litchi συμφωνία για την εξαγορά της εταιρείας έναντι τιμήματος 4,8 εκατ. ευρώ. Η EDS προμηθεύει με ενέργεια το 40% των εταιρειών με περισσότερους από 50 υπαλλήλους, ενώ έχει θυγατρικές σε τέσσερις χώρες.
Σε πρόσφατη ανακοίνωσή της η κυβέρνηση της γειτονικής χώρας μας πληροφορεί ότι συμφωνήθηκε ανάμεσα στην Εταιρεία Ενεργειακών Πόρων (MER) και της ελληνικής ΔΕΣΦΑ, η κατασκευή του συνδετήριου αγωγού φυσικού αερίου μεταξύ Ελλάδας και πΓΔΜ, ενώ δημιουργούνται οι συνθήκες ώστε να συνδεθεί η χώρα στο μέλλον με τον διεθνή αγωγό Trans-Adriatic Pipeline (TAP) και να έχει πρόσβαση στα ελληνικά αποθέματα υγροποιημένου φυσικού αερίου.
Κορυφαία θέση στο χρηματοπιστωτικό τομέα κατέχει η τράπεζα Stopanska Banka, θυγατρική της Εθνικής Τράπεζας. Η τράπεζα είναι η μεγαλύτερη τράπεζα στην γειτονική χώρα. Μεγάλες επενδύσεις και ισχυρές θέσεις στην γειτονική χώρα έχουν επίσης ο όμιλος ΤΙΤΑΝ με την θυγατρική του Usje Cementarnica, η κατασκευαστική εταιρεία Aktor θυγατρική του ομίλου Άκτωρ και η θυγατρική της Σιδενόρ Dorjan Steel, ο όμιλος Βερόπουλου, ενώ η Elbisco του Κυριάκου Φιλίππου είναι η μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής ψωμιού στην γείτονα.
Η διείσδυση του ελληνικού κεφαλαίου και ο καθοριστικός του ρόλος στην περιοχή είναι αδιαμφισβήτητος. Ένα μεγάλο τμήμα της οικονομικής δραστηριότητας στην ΔτΜ έχει ουσιαστικά αγοραστεί. Η υπογραφή της Συμφωνίας και η πορεία ένταξης της Δημοκρατίας της Μακεδονίας στην ΕΕ θα ενισχύσει αυτόν τον ρόλο και ήδη το κάνει!
Αυτονόητο επίσης είναι το γεγονός ότι ο στρατιωτικός συσχετισμός ανάμεσα στις δύο χώρες είναι συντριπτικός. Ενδεικτικά η Ελλάδα διαθέτει προσωπικό 161.000 ανδρών και γυναικών, ενώ η Δημοκρατία της Μακεδονίας 8.055. Την «πολεμική» αεροπορία του κράτους αυτού αποτελούν 6 επιθετικά και 6 μεταφορικά ελικόπτερα (η Ελλάδα διαθέτει στόλο 600 αεροσκαφών). Η ΔτΜ διαθέτει ολόκληρα 31 τεθωρακισμένα οχήματα (η Ελλάδα 1.345), ενώ βεβαίως δεν διαθέτει ναυτικό.
Για αυτό, όχι μόνο οι ιμπεριαλιστικές χώρες και οι διεθνείς οργανισμοί που αυτοί ελέγχουν έσπευσαν στο σύνολό τους να χαιρετίσουν τη συμφωνία αλλά και η αστική τάξη της χώρας μας δεν έδειξε μικρότερο ενθουσιασμό.
Η Αριστερά του «κυρίαρχου έθνους»
Η αντίληψη του Λένιν και η έκφρασή της στις σημερινές συνθήκες
Ανάμεσα στις δύο αστικές τάξεις, ανάμεσα στα δύο έθνη η Ελλάδα λοιπόν είναι το κυρίαρχο έθνος. Ποια πρέπει να είναι η στάση του εργατικού κινήματος και της Αριστεράς; Αν και η συζήτηση για την «αυτοδιάθεση των εθνών» έγινε σε άλλη ιστορική περίοδο, όταν κατέρρεαν οι πολυεθνικές αυτοκρατορίες και τα έθνη διεκδικούσαν την πολιτική τους ανεξαρτησία και το δικαίωμα στην αυτοδιάθεσή τους, αποτελεί έναν οδηγό, ακριβώς γιατί αναδεικνύει από ποιες θέσεις αρχών το μπολσεβίκικο/κομμουνιστικό ρεύμα επιδίωκε να ενώσει την εργατική τάξη των καταπιεζόμενων με αυτή των καταπιεστικών εθνών, να ξεπεράσει τους διαχωρισμούς που γεννάει η ανισοτιμία των εθνών στην καπιταλιστική αλυσίδα, να στραφεί ο καθένας ενάντια στην «δική του αστική τάξη» και να μην γίνει ουρά της!
Έτσι πχ, στο κείμενό του «σχετικά με την γελοιογραφία του μαρξισμού», απαντώντας ο Λένιν ακριβώς πάνω σε αυτό το ζήτημα σημείωνε για την σχέση του ρώσικου και του γερμανικού προλεταριάτου (εργατική τάξη των κυρίαρχων χωρών) με το πολωνικό (προλεταριάτο της καταπιεζόμενης χώρας): «Ο μεγαλορώσος και ο γερμανός εργάτης έχει την υποχρέωση να είναι υπέρ της ελευθερίας αποχωρισμού της Πολωνίας χωρίς όρους, επειδή αλλιώς στην πράξη, τώρα θα είναι ένας λακές του Νικόλαου του Β ή του Χίντεμπουργκ. Ο πολωνός εργάτης, θα μπορούσε να είναι υπέρ του αποχωρισμού μόνο υπό όρους, επειδή το να σπεκουλάρει κανείς στη νίκη της μιας ή της άλλης ιμπεριαλιστικής αστικής τάξης σημαίνει ότι γίνεται λακές της».
Το ελληνικό εργατικό κίνημα και η αριστερά, δρώντας στα πλαίσια του «κυρίαρχου έθνους» θα έπρεπε να στηρίξει «χωρίς όρους» το δικαίωμα του γειτονικού λαού στον αυτοπροσδιορισμό και όχι να υιοθετεί στόχους και πλευρές του ελληνικού εθνικισμού.
Εργατική, διεθνιστική, αντιΝΑΤΟϊκή αντιμετώπιση
Ποια λοιπόν πρέπει να είναι τα βασικά σημεία μιας εργατικής διεθνιστικής αντιμετώπισης της συμφωνίας των Πρεσπών;
Πρώτο, το κύριο στοιχείο της συμφωνίας είναι το ότι εντάσσεται πλήρως στα επικίνδυνα τυχοδιωκτικά σχέδια των ΗΠΑ και της ΕΕ για τη ευρωΝΑΤΟϊκή ολοκλήρωση των Βαλκανίων. Με αυτή την έννοια δεν μπορεί παρά να βρίσκει αντίθετους το εργατικό λαϊκό κίνημα και την μαχόμενη Αριστερά.
Δεύτερο, η κυβέρνηση Τσίπρα και με την προώθηση της συγκεκριμένης συμφωνίας εκφράζει ενεργητικά και τις επιδιώξεις του ελληνικού κεφαλαίου, που επιδιώκει την οικονομική και γεωπολιτική του αναβάθμιση στην περιοχή και στην γειτονική χώρα.
Τρίτο, η πολιτική αυτή γεννάει και ενισχύει τους εθνικισμούς από όλες τις πλευρές. Το εθνικιστικό ρεύμα για το «μακεδονικό» είναι πλήρως ενταγμένο στην αστική στρατηγική και στη ΝΑΤΟϊκή γραμμή, είναι το «όχι» του πολέμου, του μίσους, του φασισμού.
Τέταρτο, το δικό μας «όχι» στην συμφωνία είναι από την σκοπιά της ειρήνης, της αλληλεγγύης, της αντιιμπεριαλιστικής πάλης, της αντίθεσης στην ιμπεριαλιστική επαναχάραξη των συνόρων, του δικαιώματος στον αυτοπροσδιορισμό, με σεβασμό στα δικαιώματα όλων των εθνών και των μειονοτήτων της πολυεθνικής περιοχής της ιστορικής Μακεδονίας,
«Οι λαοί της περιοχής μπορούν, με αγώνα για την ειρήνη, την συναδέλφωση των λαών, την απελευθέρωση από τα δεσμά του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού, να σιγήσουν τα πολυβόλα τους, να κάνουν την φωνή τους κραυγή απελευθέρωσης», από την πολύ σημαντική κοινή διεθνιστική διακήρυξη ΝΑΡ, ΕΜΕΡ και Levica.
