Κώστας Καζάκος: Δεν υπάρχουν χαμένοι αγώνες!

 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΥΣ Β. ΜΑΣΤΟΡΟΔΗΜΟΥ, Κ. ΝΑΣΟΠΟΥΛΟ

«Η Τέχνη δεν έχει λόγο ύπαρξης αν δεν εξυπηρετεί τις ανάγκες του κοινού. Δεν προηγείται ο καλλιτέχνης. Και βλέπετε ότι το θέατρο είναι συνυφασμένο με την δημοκρατία, αυτήν την άμεση δημοκρατία που συνέβη εδώ», τονίζει ο Κώστας Καζάκος, που φέτος σκηνοθετεί την παράσταση Ο Δρόμος Περνά από Μέσα του Ι. Καμπανέλλη, στην οποία χορηγός επικοινωνίας είναι το Πριν.

Θέλετε να μας πείτε δυο λόγια για το έργο που ανεβαίνει στις 25 Οκτώβρη, τους λόγους για τους οποίους επιλέξατε να το «ανεβάσετε»;

Το έργο, όταν το διαβάζει κανείς, καταλαβαίνει ότι είναι κάτι ξεχωριστό. Όταν όμως μπει στην διαδικασία της πρόβας και αρχίζει το «σκάλισμα», αντιλαμβάνεται ότι πρόκειται για ένα αριστούργημα. Μένει κατάπληκτος. Τον ξέρω τον Ιάκωβο, είμαστε φίλοι από το 1953 που ξεκίνησα. Το συγκεκριμένο έργο είναι το σημαντικότερο που έχει γράψει. Έχουμε και καλό θίασο, με πάρα πολύ καλά παιδιά, νοήμονες, εκπαιδευμένους. Αυτό το έργο του Καμπανέλλη, είναι ένα βαθύτατα πολιτικό έργο χωρίς να λέει ούτε μια πολιτική λέξη. Δεν κάνει καμία συζήτηση για πολιτική. Ένα νεοκλασικό σπίτι ενός πλούσιου, μεγαλοαστού ανθρώπου που καταρρέει, που έχει ξεφτίσει και θέλει ανακαίνιση. Καταλαβαίνεις αμέσως ότι μιλάει για το «σπίτι» μας. Για τον τόπο μας, που είναι υπό κατάρρευση. Και προσπαθεί με νύχια και δόντια να το συντηρήσει, να μην γκρεμιστεί.

Ποιοι είναι οι βασικοί χαρακτήρες του έργου;

Είναι πέντε χαρακτήρες που συγκρούονται και ο καθένας εκπροσωπεί μεγάλες ομάδες ανθρώπων της κοινωνίας. Είναι ο παλαιός αστός που χειρίζεται την εξουσία και ο οποίος έχει ρομαντικά στοιχεία και κουλτούρα. Καταλαβαίνει, έχει πάρει και ο ίδιος μέρος και σε βρωμιές και σε προδοσίες. Όλα εδώ μέσα γίνανε. Ο ανιψιός από την Αγγλία είναι αδίστακτος. «Τι με νοιάζει εμένα τώρα, με έχετε πρήξει με τις επαναστάσεις σας και τους αγώνες σας. Εγώ ούτε τα έζησα, ούτε τα ξέρω, ακουστά τα έχω. Πούλα το να πάει στο διάολο, να πάρω τα λεφτά μου, να πάω να ανοίξω το γραφείο μου στο Λονδίνο, να κάνω παρέα με λόρδους», λέει. Υπάρχει επίσης η οικονόμος του σπιτιού, την Γλυκερία, που έχει μεγαλώσει μαζί με αυτόν από μικρή και η οποία είναι αφοσιωμένη καθώς έχει φάει όλη της την ζωή στην υπηρεσία του αφεντικού. Έτσι, είναι η δουλεία. Τέλος, είναι και ένα ζευγάρι λαϊκών ανθρώπων. Ένας αυτοδημιούργητος καταφερτζής λαϊκός με την γυναίκα του, η οποία είναι ένα κορίτσι και την θεωρεί δημιούργημά του. Και μπαίνουν σε αυτό το σπίτι να το εκμεταλλευτούν, νομίζοντας περισσότερο ο κακομοίρης ο λαϊκός ότι  μπορεί να το καταφέρει. Αλλά δεν ξέρει που μπήκε. Διότι αυτοί δεν κοροϊδεύονται. Και βέβαια θα γίνουν λιώμα εκεί μέσα. Δηλαδή, ο λαϊκός κόσμος που νομίζει ότι θα εκμεταλλευτεί την αστική τάξη και θα την κοροϊδέψει, θα την πατήσει, θα την κάνουν λιώμα. Δεν κοροϊδεύεται εύκολα.

Με βάση και αυτά που περιγράφετε για το έργο, η Τέχνη χρειάζεται και πώς μπορεί να μιλάει σε μια εποχή σαν τη σημερινή;

Η Τέχνη, συνολικά οι εφτά τέχνες που έχουμε, την ίδια δουλειά κάνουν. Από τότε που τις ανακάλυψαν οι άνθρωποι γιατί τις έχουν ανάγκη, παίζουν αυτόν τον ρόλο. Να αφυπνίζουν, να ερεθίζουν, να επισημαίνουν τα προβλήματα. Αυτές τις μικρές και μεγάλες καθημερινές αλήθειες που είναι γύρω μας και δεν τις βλέπουμε. Μέσα στην τριβή της καθημερινότητας, στα προβλήματα, στα άγχη, στην φτώχεια, και την καταραμένη εποχή που περνάμε, δεν μπορεί κανείς στην καθημερινότητά του να δει το ουσιώδες. Και έτσι αδειάζει η ζωή από περιεχόμενο. Η Τέχνη σε υποχρεώνει μέσα από τα καλλιτεχνικά εργαλεία, την αισθητική, την ποίηση, την μαγεία που δημιουργεί, να συγκεντρωθείς λιγάκι, να ευαισθητοποιηθείς και να επισημάνεις αυτά τα πράγματα. Η πληροφορία πρέπει να μετατραπεί σε γνώση.

Η Τέχνη δημιουργεί βιώματα, που τελικά μετατρέπουν την πληροφορία σε γνώση. Αυτό είναι το όπλο της Τέχνης και γι’ αυτό είναι χρήσιμη. Το έργο τέχνης πρέπει να είναι πολύ χρήσιμο, πολύ όμορφο και πολύ ενδιαφέρον

Για να γίνει όμως γνώση, πρέπει να γίνει βίωμα. Η Τέχνη δημιουργεί βιώματα, που τελικά μετατρέπουν την πληροφορία σε γνώση. Αυτό είναι το όπλο της Τέχνης και γι’ αυτό είναι χρήσιμη. Το έργο τέχνης πρέπει να είναι πολύ χρήσιμο, πολύ όμορφο και πολύ ενδιαφέρον. Τώρα πώς πετυχαίνονται αυτά; Ε, εκεί είναι αγώνας. Παλεύει ο καθένας όσο μπορεί για να εξυπηρετεί αυτές τις ανάγκες του κοινού. Γιατί το κοινό προηγείται, η Τέχνη έπεται. Η Τέχνη εφευρέθηκε για να καλύψει τις ανάγκες του κόσμου. Δεν προηγείται ο καλλιτέχνης. Δεν έχει λόγο ύπαρξης αν δεν εξυπηρετεί τις ανάγκες του κοινού. Και βλέπετε ότι το θέατρο είναι συνυφασμένο με την δημοκρατία, αυτήν την άμεση δημοκρατία που συνέβη εδώ.

Σε σχέση με την πραγματικότητα του να είναι κανείς καλλιτέχνης, ποια περιθώρια διεκδίκησης υπάρχουν σήμερα; Έχετε ένα ιστορικό σωματείο ως κλάδος, αλλά αδυνατεί να ανταποκριθεί…

Δεν αντιμετωπίζεται εύκολα αυτή η λαίλαπα. Δουλεύουν τσάμπα οι ηθοποιοί. Έχουν βρει τώρα την μέθοδο του ποσοστού. «Θα πάρεις, 2%, 2,5% και 3%», λένε. Στο τέλος δεν παίρνεις τίποτα. Και έχουμε και πάρα πολύ καλούς ηθοποιούς. Οι καινούργιες γενιές είναι σκάλες ανώτερες από τις παλιές. Πολύ πιο πεπαιδευμένοι, ασκημένοι, με προσόντα. Όταν, όμως, το σωματείο δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες του κλάδου, τι καταφέρνει; Στα κρατικά θέατρα να υπάρχει μια σύμβαση. Αλλά  οι ιδιώτες, από την στιγμή που καταργήθηκαν οι συμβάσεις, κάνουν ό,τι θέλουν. Ε, αυτό το αποδυναμώνει το σωματείο.

Υπάρχει τα τελευταία χρόνια, στο θέατρο στην Ελλάδα, μια τάση στην σκηνοθεσία, να κάνει κάποιες πιο διαφορετικές, πιο αφηγηματικές προσεγγίσεις, να σπάει την κλασική διάκριση υποκριτών-χορού στην τραγωδία. Αυτό πώς το βλέπετε; Είναι κάτι νέο που μπορεί να γεννήσει αυτό που λέγατε, την εξυπηρέτηση των αναγκών;

Όχι δεν έχω αυτήν την αίσθηση, αλλά αυτό δεν σημαίνει τίποτα. Έχω και την έγνοια ότι μπορεί να έχω παλιώσει και να μην καταλαβαίνω. Δεν μου αρέσουν οι επεμβάσεις στα έργα. Τώρα υπάρχει αυτή η τάση και έχει και θεωρητικοποιηθεί. Δεν μας ενδιαφέρει ο συγγραφέας και το έργο, αλλά τι βλέπω εγώ μέσα εκεί. Τι έχει καταθέσει ο καθένας για να μας παρακινήσει να πάμε να τον ακούσουμε; Δεν είναι κακό, αλλά δεν μπορεί να γίνεται ως μέθοδος.

Τα τελευταία χρόνια στον πολιτισμό έχουν ξεπροβάλλει πολύ επιθετικά τα περίφημα Ιδρύματα, «Ωνάσης», «Νιάρχος». Ποιος είναι ο ρόλος τους;

Τώρα είναι σαν να διαβάζω τον «Ζητιάνο» του Καρκαβίτσα. Έχουμε πέσει στην πιο άθλια εκδοχή της ελεημοσύνης. Μου φαίνεται η πιο προσβλητική αντιμετώπιση των ανθρώπων. Είναι το θέατρο με το χέρι απλωμένο, ποιος θα ρίξει δυο δεκάρες. Αλλά αυτό δημιουργεί εξάρτηση και υποτέλεια. Χωρίς να σημαίνει ότι το Ίδρυμα θα σου πει «Θα ανεβάσεις αυτό!». Σιγά-σιγά, βέβαια, όσο βάζουνε χέρι, θα φτάσουνε και εκεί. Αλλά δημιουργείται το βασικότερο που «εξανδραποδίζει» τους ανθρώπους: αρχίζεις και αυτολογοκρίνεσαι. Αρχίζεις και προσέχεις. Λες: «για να μου δώσει και του χρόνου, να συντονιστώ». Γίνεται αναγκαστικά αυτό. Πρόκειται για κατάρα.

Ενώ στην Ελλάδα τα προηγούμενα χρόνια ζήσαμε έντονα κινηματικά γεγονότα, ιδίως μετά την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία, υπάρχει μια υπαναχώρηση. Πώς βλέπετε τον πολιτικό του ρόλο;

Είναι καθαρό. Το σύστημα είναι πολύ δυνατό. Έχει όλα τα όπλα και τις εφεδρείες στα χέρια του. Και όταν βλέπεις το λαϊκό κίνημα να φουντώνει και να απαιτεί, έρχεται πάντα ένας επιλεγμένος και το παίρνει αυτό το κίνημα και το πετάει στα σκουπίδια. Αυτές είναι επιλογές, είναι πολιτική. Δεν είναι αστεία πράγματα. Ο Γιωργάκης, ο Αντωνάκης, ο Κωστάκης, να γίνεται επιθεώρηση το πράγμα. Αυτά είναι απλώς για να χάνει ο κόσμος τον μπούσουλα. Και έρχεται πάντα αυτός που περνάει όλα τα μέτρα, κάνει όλη την βρώμικη δουλειά, χωρίς να κουνιέται φύλλο. Τον Τσίπρα δεν θέλει κανείς να τον βγάλει, ούτε οι «έξω». Κανείς δεν θέλει την θέση του τώρα, ούτε η Δεξιά, Πού θα βρούνε καλύτερο; Δεν κουνιέται φύλλο. Ε, μέχρι ένα σημείο, θα δούμε πού θα πάει…

Και ο ρόλος της Αριστεράς, ας πούμε ως πρωτοπορία, ποιος είναι σε αυτό το πλαίσιο, όταν στους εργαζόμενους συνυπάρχουν τάσεις χειραφέτησης και υποταγής; Πώς θα συμβάλλει να προκριθούν οι πρώτες;

Κάνει τίποτα άλλο; Όλο δείχνει, έναν αιώνα τώρα. Μάλιστα πρέπει να πω ότι αυτό που έχουμε στην Ελλάδα με το ΚΚΕ είναι μοναδικό. Στην Ευρώπη είναι ανύπαρκτα τα κόμματα. Χάθηκαν επειδή αλλάξανε γλώσσα. Αλλά κανένα κόμμα και κανένας ηγέτης δεν μπορεί, εάν ο λαός δεν θελήσει να κάνει κάτι. Είναι οι συγκυρίες, η εποχή. Επανάσταση χωρίς όπλα δεν γίνεται. Δεν μπορεί να γίνει τώρα. Κάπου, κάτι μαγειρεύει ο κόσμος. Αν ο κόσμος το θελήσει, πήρε «φωτιά»! Άλλη είναι η αιτία πιστεύω. Είναι το πώς πιέζεται ο κόσμος. Και δεν μπορεί να αντιδράσει. Τώρα και τα όπλα του εχθρού είναι πανίσχυρα, έχει όλο το βαρύ οπλοστάσιο. Έχει την παιδεία, την τηλεόραση, το γήπεδο. Είναι όλα τα κανόνια στα χέρια του. Ο κόσμος δεν έχει τίποτα τώρα. Όταν φτιαχνόταν το ΕΑΜ, έβρισκε και ένα λιανοντούφεκο, τώρα δεν έχει τίποτα. Δεν ξέρει τον εχθρό. Δεν τον βλέπει. Όμως ο λόγος, τα αιτήματα είναι καθαρά. Τι να γίνει άλλο τώρα; Όλοι οι αγώνες που έγιναν και τώρα και παλιότερα, δεν είναι ήττες.

Άλλαξε η ζωή των ανθρώπων. Κατακτήθηκαν πράγματα, εξαναγκάστηκε το σύστημα να δώσει παροχές, να κάνει υποχωρήσεις. Δεν είναι χαμένοι οι αγώνες αυτοί. Είναι ένας πόλεμος που συνεχίζεται, μέχρι να πετύχει τον στόχο του. Εμείς θεωρούμε ότι είναι νομοτέλεια αυτό, δεν έχει άλλο δρόμο. Οι άνθρωποι θέλουν να φτιάξουν την ζωή τους, να την κάνουν ανθρώπινη. Αυτές είναι μεγάλες θυσίες του λαϊκού κινήματος που είχαν κέρδη μεγάλα. Συνέβησαν πράγματα στην παγκόσμια ιστορία και έγινε πισωγύρισμα. Πρώτη φορά είναι; Ε, θα ξαναγίνει άλμα. Δεν γίνεται αλλιώς, δεν πάει αλλιώς το πράγμα.

Το πιο ώριμο και βαθύ έργο του «πατέρα» του Νεοελληνικού Θεάτρου Ιάκωβου Καμπανέλλη, «Ο Δρόμος Περνά από Μέσα», σύμφωνα με τον Κ. Καζάκο ο οποίος σκηνοθετεί την παράσταση, «ανεβαίνει» από την Τετάρτη 25/10, στο θέατρο «Τζένη Καρέζη».

Σε ένα νεοκλασικό αρχοντικό που καταρρέει, ζει ο ξεπεσμένος μεγαλοαστός και η αφοσιωμένη οικονόμος του, ώσπου καταφθάνει εξ’ Ευρώπης ο τεχνοκράτης ανιψιός και κληρονόμος. Ξαφνικά εισβάλλει και ένας πολυμήχανος λαϊκός επιχειρηματίας, μαζί με την όμορφη γυναίκα του, προάγγελοι μιας αναπότρεπτης κατεδάφισης. Μέσα στη μαγεία του ωραίου αυτού ερειπίου, συγκρούεται το παρελθόν με το αδίστακτο παρόν, μέσα από πάθη, μίση, έρωτες, θυσίες, ηρωισμούς και προδοσίες.

Η εφημερίδα Πριν είναι χορηγός επικοινωνίας της παράστασης.   Στην έντυπη έκδοση της εφημερίδας μας κάθε Κυριακή θα βρίσκετε ειδικό κουπόνι το οποίο θα προσφέρει τη δυνατότητα σε δύο άτομα να παρακολουθήσουν την παράσταση με ένα εισιτήριο. Ισχύει για όλες τις παραστάσεις . Απαραίτητη η τηλεφωνική κράτηση και η επίδειξη του κουπονιού.

Παίζουν με τη σειρά που εμφανίζονται: Γ. Κυρίτσης, Γ. Δάμπασης, Η. Μαυρομάτη, Α. Γεραλή, Ο. Πουλάκης. Σκηνοθεσία: Κώστας Καζάκος. Σκηνικά-Κοστούμια: Κ. Καμπανέλλη,

Μουσική σύνθεση-επιμέλεια: Α. Καζάκος.

Οι παραστάσεις θα γίνονται στο θέατρο «Τζένη Καρέζη» (Ακαδημίας 3, Αθήνα), κάθε Τετάρτη στις 7 μ.μ., Πέμπτη και Παρασκευή στις 9.15 μ.μ., Σάββατο στις 6.30 μ.μ. και στις 9.15 μ.μ. και Κυριακή στις 8 μ.μ.

Γενική Είσοδος: 15-18 ευρώ, μειωμένο: 10-12 ευρώ (άνεργοι ΟΑΕΔ, ΑμΕΑ). Πληροφορίες-Κρατήσεις θέσεων: 2103625520–3636144 και 2103644921.