του Θανάση Σκαμνάκη
Ας κάνουμε ένα παιχνίδι με λογικές σκέψεις σχετικά με τις αμφιβολίες. Ίσως, με το μπέρδεμα που προκαλούν, να συμβάλλουν σε κάποια αποσαφήνιση. Βλέπω ήδη κάποιον να διαβάζει και να έχει ήδη αρχίσει να ανακαλεί ένα μισό ειρωνικό χαμόγελο. Είναι η ειρωνεία των βεβαιοτήτων απέναντι στις ταλαντεύσεις της σκέψης, ή απλώς στις αναζητήσεις. Καθένας μας μιλάει όπως κοιτά, και είναι αναγκαία πάντα μια σταθερή πεποίθηση για να μη δημιουργούνται αναταράξεις, εκείνες οι εσωτερικές αμφιβολίες που σε τρώνε περισσότερο από την κατά μέτωπο επίθεση. Το συμμερίζομαι. Είναι εντελώς λογικό σε εποχές που μας δοκιμάζουν με αργό και αμφίβολο τρόπο.
Στον Επιμενίδη τον Κρητικό, φιλόσοφο του 6ου π.χ. αιώνα, αποδίδεται η φράση «Όλοι οι Κρητικοί είναι ψεύτες». Αλλά και ο ίδιος ήταν Κρητικός, άρα ψεύτης, και συνεπώς ψέμα και η φράση που έλεγε. Κι έτσι μπλεχτήκαμε. Τελικά υπάρχει αλήθεια; Και ποιός μπορεί να την πει; Ο φιλόσοφος λέει αντιφάσεις και οι Κρητικοί, κάθε είδους, ψέματα. Τι απομένει λοιπόν να πιστέψεις; Κι ωστόσο, οι παραδοξότητες που παράγουν αυτά τα παιχνίδια τυπικής λογικής δεν είναι και τόσο αστείες. Περισσότερο ειρωνικές θα τις έλεγα. Χλευάζουν με τον τρόπο τους τις βεβαιότητες. Εκείνο το μισό χαμόγελο. Εκείνη τη σαφή καχυποψία που παράγουν τα ασφαλή νοήματα και οι σκέψεις απέναντι στα δυσδιάκριτα κάπoιες φορές, στα διφορούμενα όρια. Τα οποία ασκούν μια θηριώδη (αδυσώπητη, σκοτεινή, καταθλιπτική) επίδραση στην ψυχή μας ενώ εκείνη αναζητεί ένα ασφαλές ναι ή όχι.
Ας καταφύγω στον ποιητή, για να γλυτώσω από τις παρεξηγήσεις:
«Εκείνος είναι η μεγάλη σκοτεινή βεβαιότητα – η μόνη», λέει ο Γ. Ρίτσος στην Περσεφόνη. Και πιο κάτω: «Ίσως γι’ αυτό διαλέγουμε στο τέλος τη σκιά. Το σκοτάδι είναι μαύρο – / μαύρο στιλπνό, αναλλοίωτο, χωρίς αποχρώσεις. Γλυτώνεις/ απ’ την προσπάθεια να διακρίνεις, – προς τί;» Γύρω από την εκχώρηση του βάρους της ελευθερίας έχουν γραφτεί ουκ ολίγα. Για «τη σκλαβιά της ελευθερίας». Βολεύεσαι με την ανάθεση στην εκκλησία, στον αρχηγό ή στο κόμμα. Και ασφαλίζεσαι στη βεβαιότητα μιας ξένης σκέψης που σε απαλλάσσει από το μαρτύριο της επιλογής. Έχει τις δυσκολίες του το φως. Και τους κινδύνους του. Αυξάνει τις πιθανότητες λάθους. Αυξάνει τις πιθανότητες της απογοήτευσης. Αλλά είναι φως. Δηλαδή διαρκής δυνατότητα. Την οποία δεν προσφέρει το σκοτάδι, για ν΄ απαντήσουμε στον ποιητή, ούτε η ασφαλής βεβαιότητα μιας μεταφυσικής πίστης ή ανάθεσης κάθε είδους. Κι η ελευθερία είναι πάντα ελευθερία και ζητούμενη, ακόμα και με τη δυσκολία να αποφασίσεις εσύ.