Οι δύο 9 Μαϊου, ο Μεταξάς και οι Μύθοι

του Διονύση Ελευθεράτου

Με αφορμή τη ματωμένη επέτειο της εργατικής κινητοποίησης του 1936

Η χθεσινή ημέρα, η 9η Μαΐου, δεν παρέπεμπε μόνο στο ορόσημο της Αντιφασιστικής Νίκης του 1945. Ειδικά ως προς την Ελ­λάδα, παρέπεμπε και στην αιμα­τηρή καταστολή της μεγάλης εργατικής κινη­τοποίησης του 1936. Τότε που η χωροφυλα­κή άνοιξε πυρ στη Θεσσαλονίκη, σκοτώνοντας 12 και τραυματίζοντας 280 ανθρώπους, για να καταπνίξει το κίνημα που είχε επεκταθεί έπειτα από την απεργία των καπνεργατών.

Μπορεί κάποιοι να το ξεχνούν κι άλλοι να το αγνοούν, αλλά πρωθυπουργός του μακελειού της Θεσσαλονίκης ήταν ο Ιωάνν. Μεταξάς, ο μετέπειτα ηγέτης της φασιστικής δικτατορίας της 4ης Αυγούστου (δεν θα ασχοληθούμε σή­μερα με τις… χαριτωμένες θεωρίες σύμφωνα με τις οποίες το καθεστώς εκείνο ήταν απλώς ολί­γον «αυταρχικούλικο», άνευ φασιστικών χαρα­κτηριστικών – το κάναμε στο παρελθόν).

Κάπως έτσι, λίγους μήνες προτού αναγορευ­θεί σε Πρώτο Εργάτη, έπνιξε στο αίμα την ερ­γατική κινητοποίηση της Θεσσαλονίκης ο δο­τός πρωθυπουργός του «συνταγματικού τόξου» της εποχής. Ενός τόξου το οποίο στη μεταπολε­μική Ελλάδα θα προσέφερε κοινοβουλευτική θαλπωρή σε στελέχη του μεταξικού καθεστώ­τος των 80.000 συλλήψεων, των 47.000 «δη­λώσεων μετανοίας» που αποσπάστηκαν με ξύ­λο, πάγο και ρετσινόλαδο, των βασανιστηρίων και δολοφονιών κρατούμενων στελεχών της Αριστεράς (π.χ. Μαλτέζος, Μαρουκάκης), αλ­λά και της παράδοσης –εκ μέρους των επιγό­νων του δικτάτορα– 1.400 κομμουνιστών εξόρι­στων ή φυλακισμένων στους ναζί για εκτέλεση.

Στα «μετέπειτα» λοιπόν θα βρούμε τον αδί­στακτο προϊστάμενο των βασανιστών και των χαφιέδων του καθεστώτος Μεταξά, τον Κ. Μα­νιατάκη, να εισέρχεται καμαρωτός στη Βουλή, το 1958, με το ψηφοδέλτιο Κορινθίας της ΕΡΕ, του συνονόματού του Κ. Καραμανλή. Ο Μανι­αδάκης εκλέχτηκε (;) βουλευτής της ΕΡΕ και το 1961, στις εκλογές βίας και νοθείας. Διαδι­κασία αντάξιά του χωρίς αμφιβολία.

Ας γυρίσουμε όμως στα πριν: Εννέα ημέρες έπειτα από την αιματοχυσία στη Θεσσαλονίκη, προετοιμάζοντας το έδαφος για τη δικτατορία του, ο Μεταξάς τοποθέτησε έμπιστούς του σε νευραλγικές θέσεις του κρατικού μηχανισμού. Μεταξύ άλλων ανέθεσε το υπουργείο Εσωτε­ρικών στον Θ. Σκυλακάκη, έναν απόστρατο συ­νταγματάρχη ακραιφνώς φιλοχιτλερικό, έστω κι αν η παλιά φιλία του με τον Σοφοκλή Βενιζέ­λο τον καθιστούσε και «δίαυλο επικοινωνίας» του Μεταξά με το Κόμμα των Φιλελευθέρων.

Ο Σκυλακάκης ήταν εκ των ιδρυτών της φι­λοναζιστικής οργάνωσης Εθνικόν Κυρίαρχον Κράτος, πιθανόν δε και μυστικός αρχηγός της ομογάλακτης Τρία Έψιλον – μιας από τις φασι­στικές οργανώσεις που αργότερα διέλυσε ο Με­ταξάς επιθυμώντας, όπως τονίζει κι ο καθηγητής Ιστορίας Γιώργος Μαργαρίτης, «να δημιουργή­σει από την αρχή ένα μαζικό φασιστικό κίνημα που θα του επέτρεπε να έχει το πάνω χέρι στη “συγκυβέρνηση” με τον Γεώργιο Β΄». Και εγένε­το Εθνική Οργάνωση Νεολαίας (ΕΟΝ).

Ποιο ήταν το πρόσχημα για την επιβολή της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου; Η αποτροπή της «κομμουνιστικής στάσης», δηλαδή μιας πα­νεργατικής απεργίας προγραμματισμένης για την 5η Αυγούστου…

Κατά συνέπεια οι χρυσαυγίτες, που εξυ­μνούν ανοιχτά τον Μεταξά και… διακριτικά τον Χίτλερ, διέπονται από μια κάποια ιστορι­κή συνέπεια όταν επιβεβαιώνουν τα «φιλολαϊ­κά» τους φληναφήματα εφορμώντας ταυτόχρο­να, για να σπάσουν κεφάλια ενοχλητικών –για τους πλοιοκτήτες– ναυτεργατών.

Και ύστερα; Ύστερα τη σκυτάλη παραλαμβά­νει η διαδικτυακή ακροδεξιά αρλουμπολογία… «Ο Μεταξάς καθιέρωσε το οκτάωρο». Ανοησί­ες. Το οκτάωρο καθιερώθηκε πρώτη φορά το 1913, για τους εργάτες που δούλευαν σε στοές ορυχείων. Το 1920 θεσπίστηκε για τους περισ­σότερους βιομηχανικούς κλάδους με το νόμο 2269 (ΦΕΚ 145, 1η Ιουλίου 1920) και από το 1932 επεκτάθηκε σε άλλους επαγγελματικούς τομείς. Κάποιες επεκτάσεις ασφαλώς κι έγιναν επί Μεταξά. Αλλά να εμφανίζεις αυτή τη συ­νέχεια ως απαρχή μιας διαδικασίας που είχε «δρομολογηθεί» για τα καλά 16 χρόνια νωρί­τερα, ε, πάει πολύ.

Το ίδιο ισχύει και με το μύθο πως «ο Μετα­ξάς καθιέρωσε την Κυριακή αργία», κάτι που θεσπίστηκε πολύ νωρίτερα και επεκτεινόταν σταδιακά σε διάφορες επαγγελματικές ομάδες. Για την ιστορία, αντιγράφουμε:

«Αργία διά τα εμπορικά, διά τας εφημερί­δας, διά τα κουρεία, ακόμη και για τα φαρμα­κεία. Πολύ καλά. Αλλά διατί όχι και διά τα οι­νοπωλεία; Κλείνοντες τα κέντρα της εργασίας και της παραγωγής και αφήνοντες τα οινοπω­λεία ανοικτά μέχριν 2ας ώρας μ.μ., παρέχομεν όλα τα μέσα όπως εμπλουτισθεί το αστυνομι­κόν δελτίον διά νέων συμπλοκών και φόνων».

Ήταν πρωτοσέλιδο δημοσίευμα της εφη­μερίδας Εμπρός, της Δευτέρας 4 Ιανουαρίου 1910, που σχολίαζε –εν γένει ευμενώς– την «πρεμιέρα» της κυριακάτικης αργίας μια μέ­ρα νωρίτερα. Δηλαδή 26 χρόνια, τρεις μήνες και 10 ημέρες προτού γίνει «κοινοβουλευτι­κός» πρωθυπουργός ο Μεταξάς (13 Απριλί­ου 1936).

Α, και το άλλο: «Ο Μεταξάς δημιούργησε το ΙΚΑ»… Λέμε να αποφύγουμε αναφορές σε νόμους και ΦΕΚ. Αρκούμαστε σε ένα ερώτη­μα προς τους απανταχού καταναλωτές ακροδε­ξιού «κουτόχορτου»: Πώς διάολο θα μπορού­σε να έχει ιδρυθεί επί πρωθυπουργίας Μετα­ξά ένας φορέας του οποίου πρώτος διοικητής ήταν ο Π. Κανελλόπουλος το 1934-1935; Αλ­λά πάλι, εάν οι αγιογράφοι του Πρώτου Εργά­τη κατορθώνουν να «γεφυρώνουν» χρονικά χά­σματα που υπερβαίνουν το ένα τέταρτο του αι­ώνα (περίπτωση αργίας την Κυριακή), σε μια «σεζόν» θα κολλήσουν;