Γιάννης Ελαφρός
Ο πλανήτης φλέγεται από πυρετό, άρρωστος από καπιταλιστική υπερμεγέθυνση
Τα προηγούμενα χρόνια η παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος στις 5 Ιουνίου ήταν κάτι σαν… εθνική γιορτή και διεθνής μέρα πράσινου πλυντηρίου ταυτόχρονα. Από τη μια δινόταν ιδιαίτερη δημοσιότητα, καθώς η «πράσινη ανάπτυξη» ήταν το νέο «μεγάλο πράγμα» για το κεφάλαιο στην ΕΕ και την Ελλάδα. Από την άλλη ήταν (και είναι) η ευκαιρία για διάφορες μεγάλες ρυπογόνες επιχειρήσεις να ξεπλυθούν με πράσινες δράσεις… Σήμερα, όλα αυτά περνούν σε δεύτερο πλάνο, καθώς στο προσκήνιο έρχονται η προσπάθεια του καπιταλισμού να βαθύνει την εκμετάλλευση με κάθε μέσο, ο ανταγωνισμός που ξαναφέρνει στην πρώτη γραμμή τα πιο επιβαρυντικά για το περιβάλλον και το κλίμα καύσιμα και βέβαια η πολεμική προετοιμασία και ο πόλεμος.
Το τραγικό για την ανθρωπότητα είναι πως αυτό συμβαίνει σε μια εποχή που απαιτείται περισσότερο από ποτέ μια περιβαλλοντική στοφή, που μόνο η εργατική πολιτική μπορεί να επιβάλλει. Τα δέκα τελευταία χρόνια ήταν τα θερμότερα από την έναρξη της βιομηχανικής εποχής, με το 2024 το πιο θερμό έτος από τότε που κρατάμε στοιχεία: 15,10°C παγκόσμια μέση θερμοκρασία, 1,60°C πάνω από το 1850-1900. Ήδη ο στόχος της Συνθήκης του Παρισιού το 2015 για συγκράτηση της αύξησης της θερμοκρασίας μέχρι τους 1,5°C τείνει να ξεπεραστεί. Οι συνέπειες σε ακραία ή έντονα καιρικά φαινόμενα είναι παντού ορατές. Ταυτόχρονα, καταγράφεται πολύ μεγάλο πλήγμα στη βιοποικιλότητα, τον πλούτο της φύσης, με επιτάχυνση στην εξαφάνιση ειδών της χλωρίδας και της πανίδας. Οι συνθήκες ζωής χειροτερεύουν με ρύπανση, αποψίλωση των δασών, πολεοδομική ασφυξία, κατάληψη του χώρου από το κεφάλαιο, με βαριές συνέπειες στην ανθρώπινη υγεία κι ευζωία.
Σε αυτές τις συνθήκες οι ΗΠΑ αποχωρούν από τη Συνθήκη του Παρισιού και ο Τραμπ ψιθυρίζει ερωτικά στις πολυεθνικές: «εξόρυξε, μωρό μου, εξόρυξε»! Οι κυβερνήσεις διεθνώς παίρνουν το μήνυμα. Η ετήσια σύνοδος για το κλίμα στο Μπακού (COP29) τον Νοέμβριο 2024 δεν είχε αποτέλεσμα, την ώρα που η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) υπολογίζει πως με τις μέχρι τώρα πολιτικές των κρατών διεθνώς πάμε για αύξηση άνω των 3°C! Στην πράξη πρόκειται για μετριοπαθείς εκτιμήσεις… Ο πλανήτης έχει σηκώσει πυρετό και καίγεται, άρρωστος από βαριά καπιταλιστική ανάπτυξη.
Το κεφάλαιο αντιμετωπίζει το περιβάλλον και την ενέργεια ως εμπόρευμα, πουλώντας κομμάτι-κομμάτι και καταστρέφοντας τη φύση
Από την αρχή ήταν φανερό πως ο καπιταλισμός δεν μπορεί και δεν θέλει να σώσει το περιβάλλον και το κλίμα. Η ανάγκη του για διαρκή μεγέθυνση της παραγωγής και των κερδών οδηγεί σε εξάντληση φύση και άνθρωπο. Την ίδια ώρα, ο ανταγωνισμός μεταξύ εταιρειών και κρατών οδηγούσε στην αναζήτηση της πιο φθηνής ενέργειας (άνθρακας, πετρέλαιο και γενικά ορυκτά καύσιμα), με καταστροφικές συνέπειες σε περιβάλλον και κλίμα. Η διεθνής ρύθμιση για μείωση εκπομπών θερμοκηπίου που εισήγαγε το Κιότο δεν άλλαξε την πορεία των πραγμάτων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε να τεθεί επικεφαλής του πράσινου μπλοκ, όχι από περιβαλλοντική ευαισθησία, αλλά επειδή δεν διαθέτει επαρκείς ποσότητες ορυκτών καυσίμων. Ο στόχος ήταν να αποκτήσει προβάδισμα το ευρωπαϊκό κεφάλαιο στις πράσινες τεχνολογίες του μέλλοντος. Όλα αντιμετωπίστηκαν με καπιταλιστικούς όρους, ως πεδία ανεξέλεγκτης κερδοφορίας. Έτσι για παράδειγμα, αναπτύχθηκαν οι ΑΠΕ (με σκανδαλώδη ενίσχυση των ιδιωτικών εταιρειών) ως εθνική στρατηγική, που ακύρωνε αυταρχικά οποιαδήποτε αντίρρηση για τη χωροθέτηση ή άλλη πλευρά. Η λογική του συστήματος πάντα μονόπλευρη. Ποτέ δεν αντιμετωπίζεται το περιβάλλον ως ολότητα, αλλά ως προϊόντα που πουλιούνται κομμάτι-κομμάτι χωρίς να απασχολούν οι συνέπειες δίπλα. Έτσι σαρώθηκαν πολύτιμες κορυφές βουνών για να μπουν βιομηχανικά αιολικά ή παραγωγική γη έγινε απλά χώρος πακτώματος φωτοβολταϊκών. Η ενέργεια εμπόρευμα οδήγησε στο να έχουν εγκατασταθεί στην Ελλάδα 16.000 μεγαβάτ ΑΠΕ, όταν η ζήτηση σε ηλεκτρική ενέργεια δεν ξεπερνάει τις ώρες αιχμής τις 11.000 μεγαβάτ! Έργα επιπλέον ισχύος 15.000 μεγαβάτ έχουν λάβει από τον ΑΔΜΗΕ όρους σύνδεσης με το δίκτυο! Το αποτέλεσμα; Πρέπει να πετάμε ενέργεια ορισμένες μέρες για να μην έχουμε blackout…
Σήμερα, η μεγάλη όξυνση του ανταγωνισμού και η πολεμική αντιπαράθεση υποβαθμίζουν τις διεθνείς πράσινες ρυθμίσεις. Στην ΕΕ δυναμώνουν οι φωνές που ζητούν επιβράδυνση των μέτρων κλιματικής προστασίας προς όφελος «της οικονομίας». Το φυσικό αέριο βαφτίστηκε «μεταβατικό καύσιμο», ενώ και η πυρηνική ενέργεια επιστρέφει, για να καλύψει μεταξύ άλλων την αλματώδη ανάπτυξη της ζήτησης ηλεκτρισμού από τα data centers και την τεχνητή νοημοσύνη. Την ίδια ώρα κονδύλια της ΕΕ μεταφέρονται από περιβαλλοντικά προγράμματα σε εξοπλιστικά-πολεμικά, ενώ είναι σίγουρο πως ο επανεξοπλισμός της καπιταλιστικής Ευρώπης θα πάρει τη μερίδα του λέοντος και από τα κοινωνικά κονδύλια. Οι επιχειρήσεις της ΕΕ διεκδικούν την υψηλή κερδοφορία και την τεχνολογική καινοτομία τώρα όχι στις πράσινες λύσεις (που έστω και διακηρυκτικά μιλούσαν για προστασία της ζωής), αλλά στις μηχανές θανάτου. Η σήψη του καπιταλισμού ακόμα πιο αποκρουστική… Η πάλη για την ανατροπή του ο μόνος δρόμος για τη ζωή και τη φύση.
Μαύρες μπίζνες στο γαλάζιο
Και στην Ελλάδα ο πυρετός για «πράσινες» επενδύσεις πήγαινε μαζί με την ανάπτυξη των ορυκτών καυσίμων, μεγάλη ενίσχυση του εισαγόμενου αερίου με πανάκριβες τιμές – υψηλά κέρδη για τα μονοπώλια. Τώρα η κυβέρνηση επιστρέφει στο ατόφιο μαύρο του πετρελαίου, μοιράζοντας οικόπεδα ΑΟΖ, στέλνοντας φρεγάτες κι ερευνητικά, κάνοντας άξονες πολέμου με το γενοκτονικό Ισραήλ. Για «ψήφο εμπιστοσύνης» από τις ΗΠΑ , μέσω των επενδύσεων των πετρελαϊκών κολοσσών μίλησε ο υπουργός Περιβάλλοντος(;) και Ενέργειας Σ. Παπασταύρου, λέγοντας για κυβερνητικό «στόχο να αναπτυχθεί ο τομέας υδρογονανθράκων στη χώρα μας, ενισχύοντας τη γεωστρατηγική ισχύ μας στην περιοχή». «Από την εποχή του Ηροδότου τον 5ο αι. π.Χ., υπάρχουν αναφορές για ύπαρξη φυσικών εκροών πετρελαίου στη χώρα μας. Το οφείλουμε στις επόμενες γενιές να διερευνήσουμε αυτή την προοπτική», είπε ο Σ. Παπασταύρου. Αλήθεια, περνά από το νου του πως κάτι έχει αλλάξει στον πλανήτη τα τελευταία 2.500 χρόνια;
Το σχέδιο των εξορύξεων στην ανατολική Μεσόγειο κρύβει τεράστιους κινδύνους για το περιβάλλον και την ειρήνη και σε κάθε περίπτωση δεν πρόκειται παρά να φουσκώσει τα κέρδη και την αξία των μετοχών των πολυεθνικών της ενέργειας και των ντόπιων εργολάβων, αφήνοντας για τον ελληνικό λαό ιδρώτα, πετρελαιοκηλίδες και (πιθανόν) αίμα…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πριν στο φύλλο 31 Μαΐου-1 Ιουνίου
