Αντώνης Κυριακάκης, σκηνοθέτης, κειμενογράφος
Γιώργος Πατεράκης, σκηνοθέτης.
Το έργο-ντοκουμέντο Το Όνειρο της Ιωνίας. Η Μικρασιατική Εκστρατεία μέσα από τα ημερολόγια των στρατιωτών έκανε πρεμιέρα την Παρασκευή 10 Μαΐου στο θέατρο Χώρος στον Βοτανικό. Με αφορμή την ενδιαφέρουσα παράσταση μιλάμε με τους σκηνοθέτες της Αντώνη Κυριακάκη και Γιώργο Πατεράκη. Το Πριν είναι χορηγός επικοινωνίας*
Συνέντευξη στον Κυριάκο Νασόπουλο
Πώς θα περιγράφατε την παράσταση με λίγες λέξεις
Αντώνης Κυριακάκης: Η παράσταση είναι ένα ντοκουμέντο. Από σεβασμό προς τους στρατιώτες και τις οικογένειές τους, αλλάξαμε τα ονόματα των εμπλεκομένων, αλλά τα γεγονότα που αφηγούμαστε είναι πέρα ως πέρα αληθινά.
Κατά πόσο οι μαρτυρίες των ημερολογίων των στρατιωτών ταυτίζονται με το επίσημο αφήγημα περί Μικρασιατικής Εκστρατείας;
Αντώνης Κυριακάκης: Το αφήγημα της Μικρασιατικής Εκστρατείας δεν θα λέγαμε πως ήταν και πολύ ξεκάθαρο από την αρχή μέχρι το τέλος. Ερχόταν σε συνέχεια της πολιτικής του Βενιζέλου και την ιδέα της Μεγάλης Ελλάδας. Μέχρι το 1920 που η Ελλάδα σημειώνει πάρα πολλές επιτυχίες, τόσο πολιτικά όσο και στρατιωτικά, υπάρχει μεγάλος ενθουσιασμός.
Οι στρατιώτες περιγράφουν διονυσιακές σκηνές στα χωριά της Μικράς Ασίας: «Ὁ ἥλιος τῆς 15ης Μαΐου βρῆκεν ὅλο τὸ Ἀϊδίνι στούς δρόμους. Εκατό κορίτσια μέ μάτια δακρυσμένα ἔσπευσαν νά φιλήσουν τον πρῶτον Ἕλληνα στρατιώτην ποῦ εἰσῆλθεν εἰς τὸ Ἀϊδίνιον, τόν Μιλτιάδην Πουλαράκην, δεκανέα ἀπό τά Φάρσαλα. Ολόκληρα ποίμνια ἐστέναζαν εἰς τήν σούβλαν. Κι᾿ ὅλοι οἱ φούρνοι ἔψηναν τά ψωμιά καί τά γλυκίσματα τῶν στρατιωτῶν.Ὅλα τά σπίτια ἀνοικτά, μέ στρωμένα τραπέζια. Ἀγῶνες ὁμηρικοί μεταξύ τῶν κατοίκων τοῦ Ἀϊδινίου, ποιός θά φιλοξενήσῃ περισσοτέρους».
Μετά τις εκλογές όμως και την πτώση του Βενιζέλου, πολλοί θέλουν να σταματήσουν την Εκστρατεία. Η προέλαση φτάνει μέχρι και έξω από την Άγκυρα και εκεί σχεδόν δεν υπάρχει ελληνική ψυχή. Τότε ξεκινούν οι λιποταξίες, οι εμφύλιες συγκρούσεις, η Ελλάδα χρεοκοπεί και όλοι θέλουν να γυρίσουν σπίτια τους. Η κυβέρνηση θέλει να συνεχίσουμε μέχρι να πέσει η κυβέρνηση του Κεμάλ αλλά δυστυχώς αυτό δεν θα συμβεί με αποτέλεσμα τον ξεριζωμό του Ελληνισμού από τη Μικρά Ασία.
Ενώ στην πεζογραφία έχει πολλές φορές καταγραφεί η περιπέτεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας με τα μάτια των «από κάτω», δεν γνωρίζουμε άλλη περίπτωση που το ’22 να ενέπνευσε μια θεατρική παράσταση. Πώς αντιμετωπίζετε αυτό το τόλμημα;
Γιώργος Πατεράκης: Το ίδιο το ιστορικό γεγονός είναι πολύ σύνθετο και καθοριστικό. Τα θέματα που προκύπτουν είναι πολύ ευαίσθητα και αυτό θέλει μεγάλη προσοχή, είναι μεγάλο στοίχημα να μην ειπωθεί κάτι που δεν υπάρχει πρόθεση να ειπωθεί. Το 2024 έννοιες όπως «έθνος», «εκστρατεία», «μεγάλη ιδέα» είναι τόσο απόμακρες και φορτισμένες που δεν τολμάμε να τις αγγίξουμε και να ψηλαφίσουμε τη γενεαλογία τους, ενώ έχουν καθορίσει σε μεγάλο βαθμό τον παρόν που ζούμε. Δυστυχώς αυτό τις αφήνει διαθέσιμες για αναθεωρητισμούς πολύ αμφιβόλου ποιότητας και πρόθεσης. Στόχος μας είναι να αγγίξουμε κάποια θέματα για να ξεκινήσει συζήτηση στο επίπεδο το δικό μας, των ανθρώπων που είναι αντίστοιχοι με τους ανθρώπους που έζησαν αυτά τα ιστορικά γεγονότα.
Μας συστήνετε την παράσταση ως ένα «ένα αντιπολεμικό έργο που έχει ως στόχο να φωτίσει τις παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας που εδώ και 100 χρόνια παραμένουν σθεναρά ίδιες!». Ποιες είναι οι παθογένειες αυτές και πώς αναδεικνύονται από τα ημερολόγια των στρατιωτών;
Γιώργος Πατεράκης: Στα ημερολόγια των στρατιωτών είναι πολύ φανερό, εκτός των άλλων, η αναντιστοιχία των καταστάσεων και των προκλήσεων που αυτές θέτουν, με τις αποφάσεις διαχείρισής του. Η επικράτηση προσωπικών συμφερόντων έναντι των συμφερόντων του συνόλου, αδυναμία διαχείρισης της δύναμης, της εξουσίας, της νίκης και η αμηχανία που αυτές προκαλούν, με μοναδική επιλογή το ακραίο δίπολο αφεντικού και δούλου, είναι παράγοντες που καταλήγουν στην επιλογή της θέσης του θύματος ως μία θέση με πολύ λίγες ευθύνες απέναντι στην πραγματικότητα. Όποιο άτομο ζει σε αυτήν τη χώρα έχει εξοικειωθεί με αυτές τις αισθήσεις, και το να βλέπουμε και να παραδεχόμαστε την ύπαρξή τους είναι το πρώτο βήμα προς μια ενηλικίωση η οποία δεν είναι στην κατεύθυνση της γραφειοκρατίας, της σοβαροφάνειας και της εμμονής για εξουσία, αλλά προς την κατεύθυνση της ζωτικότητας, της ισότητας και της συνύπαρξης.
Στο σημείωμα του συγγραφέα διαβάζουμε ότι η Μικρασιατική Καταστροφή έχει μείνει στη συλλογική μνήμη ως ένα εθνικό τραύμα, που δεν αντιμετωπίσαμε ποτέ με ειλικρίνεια, αλλά το «πασαλείψαμε». Πώς συμβάλλει η παράσταση στην επούλωση αυτού του τραύματος;
Αντώνης Κυριακάκης:Η παράσταση, όπως και κάθε παράσταση, οφείλει να φέρνει την αφορμή για να συζητήσουμε και να ζυμωθούμε πάνω σε ένα θέμα. Κι όχι για να πάρει μια θέση και να γίνει διδακτική. Προσωπικά, δεν πιστεύω πως το θέατρο μπορεί να αλλάξει το κόσμο. Ο κόσμος αλλάζει με τις διεκδικήσεις στους δρόμους. Το θέατρο μπορεί όμως να βάλει τη σπίθα για να ανάψει αυτή η πυρκαγιά.
Γιατί να δει ένας νέος σήμερα την παράσταση; Πώς αφορούν τα βάσανα των στρατιωτών της Μικρασιατικής Εκστρατείας έναν σημερινό εικοσάρη;
Γιώργος Πατεράκης: Η παράσταση δεν στοχεύει σε ένα κοινό με ηλικιακούς όρους. Δεν στοχεύουμε στην ανάδειξη των βασάνων των στρατιωτών αλλά στο πώς τα ιστορικά γεγονότα βιώνονται από τους ανθρώπους. Τη δύναμη και την ορμή που έχουν τα γεγονότα αυτά και το πόσο εύκολα μπορούν να σε παρασύρουν και να σε απορροφήσουν σε πράξεις και επιλογές που ούτε φαντάζεσαι ούτε και θα έκανες, αν δεν βρισκόσουν μέσα «στο ρούφουλά τους». Καλώς ή κακώς, η θέση των απλών ανθρώπων είναι στην μέση των γεγονότων, είναι ψευδαίσθηση ότι κανείς βρίσκεται εκτός συνθηκών και κρίνει ή σκέφτεται αντικειμενικά. Όλα τα άτομα σκεφτόμαστε μέσα από τα πλαίσιά μας. Οι στρατιώτες της Μικρασιατικής Εκστρατείας ήταν στα είκοσί τους όταν ξεκίνησαν, αυτή είναι και η ηλικία των ηρώων στην παράστασή μας. Η παράσταση και η πρόθεσή μας δεν είναι διδακτική, αλλά αναζητά άτομα για να συνομιλήσει για κάτι που όλ@ μας βιώνουμε.
Πληροφορίες για την παράσταση:
Βασισμένη σε πάνω από 20 ημερολόγια στρατιωτών της Μικρασιατικής Εκστρατείας, η παράσταση «Το Όνειρο της Ιωνίας, Η Μικρασιατική Εκστρατεία μέσα από τα ημερολόγια των στρατιωτών», σε κείμενο του Αντώνη Κυριακάκη και σκηνοθεσία του Γιώργου Πατεράκη και του συγγραφέα, επιχειρεί να φωτίσει τα ιστορικά γεγονότα της περιόδου 1919 – 22, μέσα από τη ματιά των απλών ανθρώπων που τα βίωσαν και των οποίων οι ζωές καθορίστηκαν ολοκληρωτικά από αυτά.
Παραστάσεις:
Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή στις 21.00
για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων
*Στη σελίδα επικαιρότητας της έντυπης έκδοσης του Πριν, θα βρείτε ειδικό κουπόνι με το οποίο μπορείτε να παρακολουθήσετε την παράσταση με ειδική προσφορά 1+1 εισιτήρια μόνο για τους αναγνώστες μας. Δεν ισχύει για την ηλεκτρονική έκδοση.
Συντελεστές
Σύλληψη ιδέας – Κείμενο: Αντώνης Κυριακάκης
Δραματουργία: Χάρης Βαλασόπουλος
Σκηνοθεσία: Αντώνης Κυριακάκης, Γιώργος Πατεράκης
Μουσική: Αλεξάνδρα Κατερινοπούλου
Φωτιστικός σχεδιασμός: Κατερίνα Μαρία Σαλταούρα
Σκηνικά: Ανθή Φουντά
Επιμέλεια Κίνησης: Ευθύμης Χρήστου
Επικοινωνία: Μαριάννα Παπάκη, Νώντας Δουζίνας (Cont Act)
Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης: Στρατής Νταλαγιώργος
Φωτογραφίες: Αλεξάνδρα Ρίμπα
Οργάνωση Παραγωγής: Νaif
Ηθοποιοί: Λένα Μποζάκη, Τάσος Τζιβίσκος, Κώστας Κουτρουμπής, Βασίλης Καλφάκης, Μάρκος Γέττος
Πληροφορίες/Κρατήσεις: Τηλ.: 6983308778