Γιώργος Καλημερίδης
Η συζήτηση για την παιδεία, ειδικά στο φόντο των μαζικών φοιτητικών κινητοποιήσεων, δεν μπορεί παρά να φωτίζεται από τη διεκδίκηση των απελευθερωτικών δυνατοτήτων, που ιδιοποιείται, διαστρέφει, εκμεταλλεύεται ή καταπνίγει ο σύγχρονος καπιταλισμός. Η εμπειρία δείχνει ότι κανένα ζήτημα δεν μπορεί να λυθεί αν δεν συνδεθεί με στόχους που απειλούν τους βασικούς πυλώνες της αστικής κυριαρχίας
Συνολική αντιδραστική εκπαιδευτική αναδιάρθρωση
Η κυβέρνηση της ΝΔ προωθεί ένα ολοκληρωτικό εκπαιδευτικό σχέδιο αναδιάρθρωσης της εκπαίδευσης σε αντιδραστική και αντιλαϊκή κατεύθυνση. Υπονομεύει, από αυτή την άποψη, τα μορφωτικά και κοινωνικά δικαιώματα της νεολαίας και της μεγάλης κοινωνικής πλειονότητας, στο όνομα της οικονομικής ανταγωνιστικότητας και κερδοφορίας του κεφαλαίου. Πρόκειται για ένα συνολικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα, το οποίο επεκτείνεται σε κάθε βαθμίδα εκπαίδευσης. Δεν έχουμε συνεπώς επιμέρους «μεταρρυθμιστικές» παρεμβάσεις, αλλά μια συνολική προσπάθεια να μετασχηματιστεί με αντιδραστικούς όρους το εκπαιδευτικό DNA του δημόσιου σχολείου και πανεπιστημίου. Από αυτή την άποψη, ενιαία πρέπει να είναι και η απάντηση όλων όσων παλεύουν για τον δημόσιο χαρακτήρα της εκπαίδευσης και το χειραφετητικό περιεχόμενο της παιδείας, στην κατεύθυνση της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και της κομμουνιστικής προοπτικής.
Η τελευταία επισήμανση έχει μια μεγάλη αξία, καθώς είναι πολιτικά αναγκαίο να δούμε τις αντιστάσεις που αναπτύσσονται, μέσα από το πρίσμα της συνολικής αντικαπιταλιστικής πάλης των εργαζόμενων στρωμάτων. Πρόκειται για την παραδοχή ότι η συζήτηση για το σχολείο και το πανεπιστήμιο είναι εξ ορισμού πολιτική. Ο αγώνας για την υπεράσπιση του δημόσιου χαρακτήρα της παιδείας και για μια παιδεία που υπηρετεί τις κοινωνικές και συλλογικές ανάγκες των πολλών δεν μπορεί παρά να συνδυάζεται με την πάλη για τη χειραφετημένη και χωρίς εκμετάλλευση εργασία.
Αντικαπιταλιστικό πρόγραμμα
Η πάλη στην εκπαίδευση αποτελεί πλευρά, αν και κρίσιμη, του συνολικού αντικαπιταλιστικού αγώνα. Η λογική του περιορισμού των εκπαιδευτικών αγώνων σε επιμέρους αντιστάσεις στη βάση αμυντικών συνδικαλιστικών διεκδικήσεων αδυνατεί να εξετάσει τη μεγάλη εικόνα, δηλαδή τη συμβολή του καπιταλιστικού σχολείου/ πανεπιστημίου και της επιστημονικής έρευνας στη διαμόρφωση ενός διαφοροποιημένου ευέλικτου εργατικού δυναμικού που θα ανταποκρίνεται στον σύγχρονο καπιταλιστικό δεσποτισμό (Μαρξ) και τη μετατροπή των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και της ίδιας της επιστημονικής γνώσης σε πεδία κερδοφορίας για το κεφάλαιο.
Η συζήτηση για την παιδεία στο σήμερα της όξυνσης της εκπαιδευτικής αντιπαράθεσης, ειδικά με τη μαζικότητα των φοιτητικών κινητοποιήσεων, δεν μπορεί παρά να φωτίζεται από τη διεκδίκηση των πρωτόγνωρων απελευθερωτικών δυνατοτήτων για την κοινωνία που γεννά η εργασία και η επιστήμη, σε αντιπαράθεση, με την ιδιοποίηση, την καταστροφή και την κατάπνιξή τους από τον σύγχρονο καπιταλισμό. Η εμπειρία μάς δείχνει ότι δεν υπάρχει κανένα επιμέρους ζήτημα που να μπορεί να λυθεί σήμερα, αν τουλάχιστον δεν συνδεθεί με συνολικούς στόχους που να απειλούν τους βασικούς πυλώνες της αστικής κυριαρχίας. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Κ. Πιερρακάκη και της κυβέρνησης της ΝΔ είναι μια προσπάθεια πολιτικής εγγραφής των προτάσεων των εκθέσεων του ΟΟΣΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην ελληνική εκπαίδευση. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα νεοφιλελεύθερης- νεοσυντηρητικής πολιτικής κοπής που αποτελείται από τέσσερις κρίσιμες διαστάσεις.
Πρώτο, την επιβολή των αρχών του δημόσιου μάνατζμεντ στο τρόπο λειτουργίας των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Στοχοθεσία στη βάση προκαθορισμένων αγοραίων κριτηρίων, ποσοτική αποτίμηση αποτελεσμάτων και ανταγωνισμός ως βασική αρχή λειτουργίας του σχολείου και του πανεπιστημίου. Κομβική έννοια σε αυτό το πεδίο, είναι η αξιολόγηση των πάντων ως μέσο αναπροσανατολισμού εκπαιδευτικών προτεραιοτήτων και πειθάρχησης των εκπαιδευτικών υποκειμένων.
Δεύτερο, την ιδιωτικοποίηση/επιχειρηματικοποίηση της εκπαίδευσης, η οποία προϋποθέτει σε ένα πρώτο επίπεδο την υποχρηματοδότηση και απαξίωση του δημόσιου σχολείου και πανεπιστημίου, πρακτική που αφορά, γενικά, κάθε δομή του κοινωνικού κράτους (π.χ. υγεία). Η υποχρηματοδότηση αποτελεί προϋπόθεση για την άμεση εμπλοκή του επιχειρηματικού τομέα στη δημόσια εκπαίδευση (ιδιωτικά IEK, κολέγια, ιδιωτικά πανεπιστήμια, μεταπτυχιακά προγράμματα με δίδακτρα, ξενόγλωσσα τμήματα) και τη μετατροπή της σε πεδίο κερδοφορίας για το κεφάλαιο. Η επιχειρηματικοποίηση μεταλλάσει και τα ίδια τα δημόσια εκπαιδευτικά ιδρύματα που γίνονται κατ’ όνομα δημόσια, αλλά πρακτικά λειτουργούν ως δημόσιες επιχειρήσεις που επιδιώκουν τη μεγιστοποίηση των αποδόσεων τους, όπως οι επιχειρήσεις στον ιδιωτικό τομέα.
Τρίτο, το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό σχέδιο οδηγεί στην επίταση των ταξικών μορφωτικών ανισοτήτων, προκειμένου να διασφαλιστεί η ομαλή αναπαραγωγή του καπιταλιστικού καταμερισμού της εργασίας. Η Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής, η Τράπεζα Θεμάτων, η επαναφορά της συζήτησης για το εθνικό απολυτήριο (σε άμεση σύνδεση με τη δημιουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων) , η στροφή σε υποβαθμισμένες μορφές τεχνικής εκπαίδευσης και στα δίχρονα προγράμματα σπουδών στα ΑΕΙ αποτελούν σαφείς ενδείξεις της ταξικότητας της συγκεκριμένης εκπαιδευτικής πολιτικής, η οποία λειτουργεί εις βάρος των παιδιών της εργατικής τάξης.
Τέταρτο, η συγκεκριμένη εκπαιδευτική πολιτική σφραγίζεται από τον αυταρχισμό είτε με τη μορφή του διοικητικού αυταρχισμού (βιομηχανία ΕΔΕ, δικαστικές αποφάσεις για να κριθούν παράνομοι και καταχρηστικοί οι αγώνες των εκπαιδευτικών, ωμή παρέμβαση του κράτους στη λειτουργία των εκπαιδευτικών σωματείων, απολύσεις εργαζομένων που αντιστέκονται), αλλά και της ανοικτής αστυνομικής βίας, με την παρουσία της αστυνομίας στα πανεπιστημιακά ιδρύματα, με την κατάργηση του ασύλου και τις αναίτιες προσαγωγές φοιτητών στα αστυνομικά τμήματα. Η προσπάθεια επιχειρηματικοποίησης / ιδιωτικοποίησης της εκπαίδευσης προϋποθέτει τη βία και τον αυταρχισμό ως αναγκαία πολιτικά συμπληρώματά της.
Τίθεται, επιτακτικά, το ζήτημα μιας παιδείας ολοκληρωμένης μόρφωσης απέναντι στη λογική των αποσπασμένων «δεξιοτήτων» και καταρτίσεων. To ενιαίο 12χρονο δημόσιο σχολείο αντιστρατεύεται την ύπαρξη όλων των κάθετων και οριζόντιων διαχωρισμών στην εκπαίδευση
Σε αυτό το δυστοπικό εκπαιδευτικό τοπίο, αλλά ταυτόχρονα και σε μια εποχή πρωτοφανών δυνατοτήτων χειραφέτησης για την ανθρωπότητα, η προβολή ενός αντι-ηγεμονικού αντικαπιταλιστικού μορφωτικού προγράμματος αποτελεί πολιτική και μορφωτική αναγκαιότητα για τη νεολαία και τους εργαζόμενους. Τίθεται, επιτακτικά, το ζήτημα μιας παιδείας ολοκληρωμένης μόρφωσης απέναντι στη λογική των αποσπασμένων «δεξιοτήτων» και καταρτίσεων.
Κάτι τέτοιο μπορεί να πραγματωθεί μόνο διαμέσου του ενιαίου 12χρονου δημόσιου σχολείου που αντιστρατεύεται την ύπαρξη όλων των κάθετων και οριζόντιων διαχωρισμών στην εκπαίδευση, προσπαθεί να συνενώσει τη γνώση με τις επιστημονικές και πρακτικές της εφαρμογές, άρα έχει πολυτεχνικό χαρακτήρα, επιδιώκοντας την ολοκληρωμένη μορφωτική συγκρότηση και καλλιέργεια όλων των παιδιών. Ένα σχολείο και αντίστοιχα πανεπιστήμιο που αντιστρατεύεται εξ’ ορισμού κάθε μορφή και εκδοχή ιδιωτικής εκπαίδευσης και επιχειρηματικοποίησης και πλαισιώνεται από όλα τα αναγκαία οικονομικά και κοινωνικά μέτρα στήριξης των παιδιών των εργαζόμενων και λαϊκών στρωμάτων. Μ’ άλλα λόγια, στόχος του ενιαίου σχολείου θα είναι να μαθαίνουν όλα τα παιδιά και όχι να πιστοποιήσει με ποικίλες εξεταστικές πρακτικές ποια δεν μπορούν ώστε να τα αποκλείσει.
Η ενιαία δομή υπηρετεί συνεπώς μια διαφορετική εκπαιδευτική φιλοσοφία που βασίζεται στον συλλογικό δημοκρατικό προγραμματισμό της παιδαγωγικής πράξης, κατανοώντας τη μόρφωση ως μια συλλογική, δημοκρατική και δημιουργική διαδικασία και όχι ως ένα ανταγωνιστικό εξεταστικό παιχνίδι με νικητές και χαμένους. Με τον τρόπο αυτό, προωθεί μια διαφορετική συνολικά αντίληψη για την κοινωνία, όπου αυτό που κρίνεται σημαντικό δεν είναι η ιεραρχική ταξινόμηση των ανθρώπων στα πλαίσια του καπιταλιστικού καταμερισμού της εργασίας, αλλά η αλληλεγγύη και η συλλογικότητα, όπου η αξία κάθε μεμονωμένου ατόμου αναδύεται μέσα από τη συλλογική συνύπαρξη και αμοιβαιότητα.
Ένα σχολείο, όπου όχι απλά χωράει όλα τα παιδιά , άλλα παίρνει και όλα τα αναγκαία κοινωνικά, οικονομικά και παιδαγωγικά μέτρα ώστε να κρατάει όλα τα παιδιά. Αποτελεί συνεπώς τον κομβικό μορφωτικό στόχο πάλης των εργαζόμενων στρωμάτων για μια συνολικά διαφορετική οργάνωση των κοινωνικών σχέσεων στην κατεύθυνση της χειραφέτησης των κυριαρχούμενων κοινωνικών στρωμάτων. Φωτίζει κριτικά το σήμερα μέσα από την οπτική του μέλλοντος.
Αντίστοιχα, ένα σύγχρονο αντικαπιταλιστικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα παλεύει να μην υπάρχουν εξεταστικά εμπόδια στη φοίτηση στο δημόσιο πανεπιστήμιο για τα παιδιά της εργατικής τάξης και αγωνίζεται για την ύπαρξη ενιαίων επιστημονικών αντικειμένων με κατοχυρωμένα επαγγελματικά δικαιώματα για τους αποφοίτους του. Επιμένει στον πραγματικά δημόσιο χαρακτήρα του πανεπιστημίου κόντρα στην ιδιωτικοποίηση είτε αυτή είναι άμεση (ύπαρξη ιδιωτικών πανεπιστημίων) είτε έμμεση (επιχειρηματική λειτουργία και πρακτική). Αντίστοιχα βλέπει την επιστημονική έρευνα από τη σκοπιά των συλλογικών κοινωνικών αναγκών και όχι της εξυπηρέτησης επιχειρηματικών και στρατιωτικών συμφερόντων.
Καταληκτικά, το μέγεθος της αντιδραστικής επίθεσης του κεφαλαίου, ο καπιταλισμός της καταστροφής και της βαρβαρότητας απαιτεί τον αντίστοιχο αντίπαλο. Αυτός δεν μπορεί να συγκροτείται αν δεν αμφισβητεί τον πυρήνα των επιδιώξεων της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης, από τη σκοπιά ενός άλλου οράματος και προοπτικής για το σχολείο, το πανεπιστήμιο και την κοινωνία.
Όχι σε όλα τα ιδιωτικά
Να κλείσουν τα κολέγια, τέρμα στα δίδακτρα
Με βάση την παραπάνω λογική η πάλη του φοιτητικού κινήματος κι ευρύτερα του εργατικού-λαϊκού κινήματος ενάντια στην ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων δεν μπορεί παρά να είναι ανυποχώρητη και μάλιστα να περνά στην αντεπίθεση. Εάν η κυβέρνηση και το σύστημα περνούν στην επίθεση θέλοντας να επιβάλλουν πως το σύστημα της αγοράς, η κυριαρχία του ιδιωτικού και της λογικής του κέρδους, είναι αναπόδραστη και δήθεν σύγχρονη (ενώ είναι βαθιά συντηρητική και αντιδραστική), οι μαχόμενες δυνάμεις του κινήματος και της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς οφείλουν να αντεπιτεθούν και να ξεκαθαρίσουν πως ο αποκλειστικά δημόσιος και μη εμπορευματοποιημένος χαρακτήρας της εκπαίδευσης είναι ανάγκη των εργαζομένων και της νεολαίας των λαϊκών στρωμάτων. Άρα, όχι μόνο λέμε «όχι» στα ιδιωτικά ΑΕΙ που φέρνουν Μητσοτάκης-Πιερρακάκης, αλλά διεκδικούμε να κλείσουν όλα τα ήδη υπάρχοντα ιδιωτικά κολέγια. Οι απόφοιτοί τους έχουν πια ακριβώς τα ίδια επαγγελματικά δικαιώματα με τους αποφοίτους του δημόσιου πανεπιστημίου. Με το νέο νόμο θα έχουν και την ακαδημαϊκή ισοτιμία έσταξε η ουρά του γαϊδάρου.
Επίσης, το κίνημα πρέπει να απαιτήσει διπλασιασμό της κρατικής χρηματοδότησης στις δημόσιες σχολές, να καταργηθούν όλα τα δίδακτρα στο δημόσιο πανεπιστήμιο (έχουν πλέον σχεδόν όλα τα μεταπτυχιακά) και να σταματήσουν οι σχολές να βασίζονται στα προγράμματα και στην έρευνα από ΕΕ και επιχειρήσεις. Το φοιτητικό κίνημα αγωνίζεται για να καταργηθεί η πανεπιστημιακή αστυνομία και τα πειθαρχικά των φοιτητών. Για επανακατοχύρωση του πανεπιστημιακού ασύλου, «έξω η αστυνομία από τις σχολές». Επίσης, είναι αναγκαίο να καταργηθεί άμεσα η ελάχιστη βάση εισαγωγής στα πανεπιστήμια, που τεχνικά διαμορφώνει στρατιά αποτυχόντων, που πηγαίνει στις ιδιωτικές σχολές και στα ιδιωτικά ΑΕΙ. Κι όχι μόνο αυτό: Πρέπει να καταργηθούν κάθε είδους εισαγωγικές εξετάσεις στα πανεπιστήμια.
Γ.Ε
Όχι ταξικούς φραγμούς και κατακερματισμό λόγω Μπολόνια
Παιδεία ολοκληρωμένης γνώσης απέναντι στη λογική των αποσπασματικών «δεξιοτήτων» και καταρτίσεων. Στέρεη γνώση του κόσμου και κριτική σκέψη έναντι της αγοραίας λογικής των δεξιοτήτων, του λειτουργικού αναλφαβητισμού, του ανορθολογισμού, της θρησκοληψίας και του σκοταδισμού. Αυτό τονίζεται στις Θέσεις της ΑΝΤΑΡΣΥΑ για την εκπαίδευση, που παρουσιάστηκαν πέρσι. Παλεύουμε για ενιαία εκπαίδευση: Δίχρονη προσχολική αγωγή-εκπαίδευση, ενιαίο δωδεκάχρονο σχολείο, ενιαία Πανεπιστημιακή εκπαίδευση και δίκτυο επαγγελματικών σχολών.
Διεκδικούμε παιδεία που ενώνει θεωρία και πράξη. Ενιαία πτυχία, µε συνολική εποπτεία των γνωστικών αντικειμένων στην ανώτατη εκπαίδευση, ενάντια στον κατακερματισμό με τους κύκλους της Μπολόνια. Διεκδικούμε εκπαίδευση για όλους χωρίς ταξικούς αποκλεισμούς ή άλλες διακρίσεις, σε όλη τη διάρκεια της ζωής, με δυνατότητα ελεύθερης πρόσβασης σε κάθε βαθμίδα της. Διεκδικούμε εξασφάλιση μέτρων ενίσχυσης αυτών που έχουν τις πιο αδύναμες ταξικές, μαθησιακές αποσκευές. Στόχος της ενιαίας εκπαίδευσης είναι «να μαθαίνουν» όλα τα παιδιά κι όχι να πιστοποιήσει ποια δεν μπορούν ώστε να τα αποκλείσει. Οι εξετάσεις κατάταξης, απόρριψης, μέτρησης, δεν αποτελούν παιδαγωγικά κίνητρα για την απόκτηση της γνώσης. Αντίθετα εσωτερικεύουν την «αποτυχία». Απαιτούμε κατάργηση όλων των εξεταστικών πλεγμάτων που διώχνουν τα παιδιά από το δημόσιο σχολείο. (Τράπεζα θεμάτων, Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, εξετάσεις PISA).
Ελεύθερη πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Στήριξη των νέων στις πανεπιστημιακές ή επαγγελματικές σπουδές τους. Ενίσχυση της αποκλειστικά δηµόσιας και δωρεάν φοιτητικής μέριμνας. Ανέγερση νέων εστιών-λεσχών σίτισης και χρήση τους χωρίς αντίτιμο, ενοίκιο ή ανταποδοτικά κριτήρια.
(Πρόκειται για ορισμένες από τις θέσεις της ΑΝΤΑΡΣΥΑ για την εκπαίδευση, που αποκτούν ιδιαίτερη σημασία στις σημερινές συνθήκες).
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πριν (2.3.24)
