Επιτροπή Διεθνών του ΝΑΡ
Η σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστίνης είναι η πλέον μακροχρόνια και μια από τις πιο αιματηρές συγκρούσεις που έχει γνωρίσει ο πλανήτης μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μια γεωπολιτική σύγκρουση που καθορίζεται από τις μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, αλλά και τις περιφερειακές της Μέσης Ανατολής. Οι δραματικές τελευταίες εξελίξεις και η σφαγή στη Γάζα δείχνουν ότι το τέλος της δεν είναι κοντά.
Οι ρίζες του Παλαιστινιακού Ζητήματος και της σύγκρουσης με το Ισραήλ βρίσκονται στην εποχή της αποικιοκρατίας και του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Παλαιστίνη ήταν μέχρι το 1918 τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στη γη της κατοικούσαν Άραβες μουσουλμάνοι με μια ισχυρή παρουσία και Αράβων χριστιανών. Η παρουσία εβραϊκού πληθυσμού στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν αμυδρή, με μικρές κοινότητες σε πόλεις. Το σιωνιστικό κίνημα εμφανίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα. Υποστήριζε ότι οι Εβραίοι έπρεπε να μεταναστεύσουν στην ιστορική γη του Ισραήλ και να φτιάξουν το δικό τους κράτος. Η απήχηση του σιωνισμού μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα ήταν περιθωριακή εντός των εβραϊκών κοινοτήτων της Ευρώπης. Ενάντια στον αντισημιτισμό της εποχής, οι εβραϊκοί πληθυσμοί διεκδικούσαν ισοτιμία και δικαιώματα εντός των ευρωπαϊκών κρατών, ενώ σοσιαλιστικοί και προοδευτικοί κύκλοι μέσα στις κοινότητές τους ήταν αντίθετοι στον σιωνισμό ως αντιδραστικό, εθνικιστικό κίνημα. Ο σιωνισμός αναπτύχθηκε μετά τα πογκρόμ που εξαπέλυσε το τσαρικό καθεστώς κατά των μεγάλων εβραϊκών κοινοτήτων εντός της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και αντίστοιχες διώξεις σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Τους στόχους του σιωνιστικού κινήματος υιοθέτησε και η βρετανική κυβέρνηση. Το 1917, ο τότε υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας Άρθουρ Μπάλφουρ δεσμεύτηκε να «δημιουργήσει στην Παλαιστίνη μια πατρίδα για τον εβραϊκό λαό». Με την περίφημη Διακήρυξη Μπάλφουρ μια ευρωπαϊκή ιμπεριαλιστική και αποικιοκρατική δύναμη υποσχέθηκε στο σιωνιστικό κίνημα μια χώρα, αν και σε αυτήν οι Παλαιστίνιοι Άραβες ιθαγενείς αποτελούσαν περισσότερο από το 90% του πληθυσμού. Η ευρύτερη περιοχή της ιστορικής Παλαιστίνης πέρασε στον έλεγχο της Μεγάλης Βρετανίας μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το αποικιοκρατικό καθεστώς διήρκεσε από το 1923 μέχρι το 1948. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου οι Βρετανοί διευκόλυναν τη μαζική εβραϊκή μετανάστευση. Οι εξελίξεις αυτές ανησύχησαν τους Παλαιστινίους και το 1936 ξέσπασε η Αραβική Εξέγερση. Η βρετανική αποικιοκρατία απάντησε με μαζικές δολοφονίες Παλαιστινίων, απελάσεις, καταστροφές σπιτιών. Παράλληλα, οι Βρετανοί συνεργάστηκαν με την κοινότητα των Εβραίων μεταναστών και σχημάτισαν παραστρατιωτικές ένοπλες ομάδες Εβραίων. Με μαζικό εξοπλισμό σχηματίστηκε ο προπομπός του μετέπειτα εβραϊκού στρατού.
Η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ και ο πρώτος πόλεμος
Το 1947, ο εβραϊκός πληθυσμός είχε φτάσει στο 33% της Παλαιστίνης, και κατείχε το 6% της γης. Βρετανοί και Γάλλοι προχώρησαν στην αποαποικιοποίηση των εδαφών που κατείχαν στη Μέση Ανατολή, δημιουργώντας τα κράτη του Ιράκ, της Ιορδανίας, της Συρίας και του Λιβάνου. Η τύχη της Παλαιστίνης θα κρίνονταν στον νεοσύστατο ΟΗΕ, ο όποιος το 1948 υιοθέτησε το ψήφισμα 181, το οποίο ζητούσε τη διχοτόμηση της Παλαιστίνης (Εβραϊκό Κράτος 55%, Παλαιστινιακό Κράτος 43%, Ιερουσαλήμ διεθνής πόλη). Ωστόσο, οι Παλαιστίνιοι απέρριψαν το σχέδιο, καθώς παραχωρούσε το μεγαλύτερο μέρος της Παλαιστίνης στο εβραϊκό κράτος. Οι Παλαιστίνιοι κατείχαν τότε το 94% της ιστορικής Παλαιστίνης και αποτελούσαν το 67% του πληθυσμού της.
Λίγο πριν λήξει η βρετανική αποικιοκρατία, στις 14 Μαΐου 1948 οι σιωνιστές παραστρατιωτικοί ξεκίνησαν μια στρατιωτική επιχείρηση για να καταστρέψουν παλαιστινιακές πόλεις και χωριά και να επεκτείνουν τα σύνορα του σιωνιστικού κράτους. Από το 1947 έως το 1949, περισσότερα από 500 παλαιστινιακά χωριά, κωμοπόλεις και πόλεις καταστράφηκαν σε αυτό που οι Παλαιστίνιοι αναφέρουν ως «Νάκμπα» (Καταστροφή). Υπολογίζεται ότι 15.000 Παλαιστίνιοι σκοτώθηκαν, πολλοί σε σφαγές αμάχων. Το σιωνιστικό κίνημα κατέλαβε το 78% της ιστορικής Παλαιστίνης. Το υπόλοιπο 22% χωρίστηκε σε αυτό που είναι τώρα η Δυτική Όχθη και η Λωρίδα της Γάζας. Υπολογίζεται ότι 750.000 Παλαιστίνιοι έγιναν πρόσφυγες και μέχρι σήμερα οι απόγονοί τους ζουν ως έξι εκατομμύρια πρόσφυγες σε στρατόπεδα στην Παλαιστίνη και στις γειτονικές χώρες του Λιβάνου, της Συρίας, της Ιορδανίας και της Αιγύπτου.
Ηρωική η ιστορία της παλαιστινιακής αντίστασης απέναντι στους κατακτητές
Το κράτος του Ισραήλ ιδρύθηκε στις 15 Μαΐου 1948, αλλά την επόμενη αμέσως ημέρα ξέσπασε ο πρώτος αραβοϊσραηλινός πόλεμος. Η κατάπαυση του πυρός ήρθε τον Ιανουάριο του 1949, μετά από ανακωχή μεταξύ του Ισραήλ και της Αιγύπτου, του Λιβάνου, της Ιορδανίας και της Συρίας. Τον Δεκέμβριο του 1948, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ψήφισε το ψήφισμα 194, σύμφωνα με το οποίο οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες έχουν δικαίωμα επιστροφής στις εστίες τους. Το Ισραήλ το απορρίπτει και αρνείται να αναγνωρίσει έως σήμερα αυτό το δικαίωμα. Οι γειτονικές αραβικές χώρες, αν και ηττήθηκαν, κατέλαβαν τμήματα της ιστορικής Παλαιστίνης. Η Αίγυπτος κατέλαβε τη Λωρίδα της Γάζας και η Ιορδανία απέκτησε τη διοικητική κυριαρχία στη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ. Το όνομα της Παλαιστίνης σβήστηκε από τον χάρτη. Το 1956 ο Αιγύπτιος ηγέτης Νάσερ (με στήριξη από την ΕΣΣΔ) εθνικοποίησε την διώρυγα του Σουέζ, με αποτέλεσμα να δεχτεί συντονισμένη επίθεση από τη Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία και το Ισραήλ. Οι ΗΠΑ μεσολάβησαν και κέρδισαν τον ρόλο του «ρυθμιστή» της περιοχής. Το Ισραήλ μετατρέπεται σε προγεφύρωμα του δυτικού ιμπεριαλισμού, σε μια περιοχή με μοναδική γεωπολιτική σημασία, ενώ ήταν σε εξέλιξη αντιαποικιοκρατικά ένοπλα κινήματα, με ισχυρό ρόλο αριστερών δυνάμεων.
Ο αγώνας, οι πόλεμοι και οι Ιντιφάντα
Το 1964 ιδρύθηκε η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO-ΟΑΠ) και ένα χρόνο αργότερα ιδρύθηκε το πολιτικό κόμμα Φατάχ, με ηγέτη τον Γιάσερ Αραφάτ. Στις 5 Ιουνίου 1967, κατά τη διάρκεια του Πολέμου των Έξι Ημερών μεταξύ Ισραήλ και ενός συνασπισμού αραβικών στρατών, το
Ισραήλ κατέλαβε στρατιωτικά τη Λωρίδα της Γάζας, τη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ.
Τον Δεκέμβριο του 1967 δημιουργήθηκε το μαρξιστικό Λαϊκό Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης. Η παρουσία της κομμουνιστικής Αριστεράς προκάλεσε την αντίδραση των συντηρητικών, φιλοδυτικών καθεστώτων και στις αραβικές χώρες. Στην Ιορδανία δρούσαν οι μαχητές Φενταγίν, κάνοντας επιθέσεις στα κατεχόμενα εδάφη και το 1970 ο Ιορδανός βασιλιάς Χουσεΐν αποφάσισε να τους απομακρύνει από τη χώρα. Ο ιορδανικός στρατός περικύκλωσε πόλεις με παρουσία της PLO και μετά από μάχες οι Φενταγίν εκδιώχθηκαν και κατέφυγαν στον Λίβανο. Στο πλαίσιο του εμφυλίου πολέμου στον Λίβανο, το Ισραήλ συνεργάστηκε με τις φασιστικές χριστιανικές πολιτοφυλακές (Φαλαγγίτες) και το 1982 εισέβαλε με στόχο «να εξαλείψει ολοκληρωτικά την PLO». Μετά από μια αιματηρή πολιορκία της Βηρυτού, οι μάχες τερματίστηκαν με μια συμφωνία η οποία επέτρεψε την ασφαλή εκκένωση των Παλαιστινίων μαχητών από την πόλη και εγγυήθηκε την προστασία των προσφύγων. Οι δυνάμεις της Παλαιστινιακής αντίστασης υποχρεώθηκαν να αποχωρήσουν από τον Λίβανο και η έδρα της PLO μεταφέρθηκε στην Τυνησία. Στις 16 Σεπτέμβρη 1982 στους προσφυγικούς καταυλισμούς στα περίχωρα της Βηρυτού, Σάμπρα και Σατίλα, πραγματοποιήθηκε σφαγή 2.500-3.000 αμάχων προσφύγων από τους Φαλαγγίτες, ενώ ο ισραηλινός στρατός είχε περικυκλώσει τους καταυλισμούς για να εμποδίσει τους κατοίκους να φύγουν.
Η PLO όχι μόνο δεν εξαλείφθηκε, αντίθετα δυνάμωσε περισσότερο, ενώ οι αλλεπάλληλες σφαγές ενίσχυσαν το διεθνές ρεύμα αλληλεγγύης προς τον παλαιστινιακό λαό. Το 1987 ξέσπασε η πρώτη Ιντιφάντα (εξέγερση) μέσα στα κατεχόμενα εδάφη της Γάζας και της Δυτικής όχθης πλέον. Οι διαδηλώσεις εξαπλώθηκαν, με νεαρούς Παλαιστίνιους να πετούν πέτρες σε άρματα μάχης και στρατιώτες του ισραηλινού στρατού. Τότε ιδρύθηκε και η Χαμάς, ένα παρακλάδι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας που συμμετείχε σε ένοπλη αντίσταση κατά της ισραηλινής κατοχής — αν και αρκετοί θεωρούν ότι το Ισραήλ συνέβαλε στην ίδρυσή της. Η Χαμάς είχε τότε μικρή επιρροή και η παρουσία της ευνοούσε το Ισραήλ για να διασπάσει την παλαιστινιακή αντίσταση και να πληγεί ειδικά η αριστερή ριζοσπαστικοποίηση, που εκφραζόταν σε οργανώσεις όπως το Λαϊκό Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, το Δημοκρατικό Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης και το Κόμμα του Λαού της Παλαιστίνης (το κομμουνιστικό κόμμα). Η Ιντιφάντα χαρακτηρίστηκε από λαϊκές κινητοποιήσεις, μαζικές διαδηλώσεις, πολιτική ανυπακοή, καλά οργανωμένες απεργίες. 1.070 Παλαιστίνιοι σκοτώθηκαν από τις ισραηλινές δυνάμεις κατά τη διάρκεια της Ιντιφάντα, μεταξύ των οποίων 237 παιδιά. Περισσότεροι από 175.000 Παλαιστίνιοι συνελήφθησαν. Η Ιντιφάντα ώθησε τη διεθνή κοινότητα να αναζητήσει μια λύση στη σύγκρουση.
- 1918-48 : Η Παλαιστίνη υπό βρετανικό αποικιακό έλεγχο.
- 1948 : Ψήφισμα ΟΗΕ για διχοτόμηση. Ίδρυση του κράτους του Ισραήλ.
- 1967 : Πόλεμος των Έξι Ημερών. Το Ισραήλ καταλαμβάνει Γάζα, Δυτική Όχθη και Αν. Ιερουσαλήμ.
- 1979 : Συμφωνία του Καμπ Ντέιβιντ μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου.
- 1987 : Πρώτη Ιντιφάντα.
- 1993 : Συμφωνία του Όσλο.
- 2000-05 : Δεύτερη Ιντιφάντα.
- 2005-06 : Το Ισραήλ αποχωρεί από τη Γάζα. Εκλογές σε Γάζα και Δυτική Όχθη με νίκη της Χαμάς.
- 2017 : Οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ.
Αυτή η φάση της σύγκρουσης έληξε με την υπογραφή των Συμφωνιών του Όσλο το 1993 και τον σχηματισμό της Παλαιστινιακής Αρχής, μιας προσωρινής κυβέρνησης στην οποία παραχωρήθηκε περιορισμένη αυτοδιοίκηση στους θύλακες της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης και της Λωρίδας της Γάζας. Η εξέλιξη αυτή είχε τη σφραγίδα των ΗΠΑ, οι οποίες επιχείρησαν να βάλουν στη Μέση Ανατολή τη σφραγίδα της Pax Americana. Η PLO αναγνώρισε το Ισραήλ με βάση μια λύση δύο κρατών και υπέγραψε συμφωνίες που έδωσαν στο Ισραήλ τον έλεγχο του 60% της Δυτικής Όχθης και μεγάλου μέρους των χερσαίων και υδάτινων πόρων της περιοχής. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Γιτζάκ Ράμπιν, που υπέγραψε την ειρηνευτική συμφωνία, δολοφονήθηκε από Εβραίο ακροδεξιό.
Η Παλαιστινιακή Αρχή υποσχέθηκε στον λαό της ανεξαρτησία, αλλά αυτή δεν ήρθε ποτέ. Οι αριστερές και άλλες αντιιμπεριαλιστικές δυνάμεις αντιτάχθηκαν στη συμφωνία του Όσλο, θεωρώντας πως ήταν ένας απαράδεκτος συμβιβασμός, που έθετε την Παλαιστινιακή Αρχή υπό την κηδεμονία του κράτους του Ισραήλ. Το 1995, το Ισραήλ έχτισε έναν φράχτη γύρω από τη Λωρίδα της Γάζας, ώστε να μην υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ των διαιρεμένων παλαιστινιακών εδαφών, ενώ άρχισε η μαζική κατασκευή εβραϊκών οικισμών εποίκων μέσα στη Δυτική Όχθη. Στην πορεία εκφράζονταν πιο ξεκάθαρα και οι ταξικές αντιθέσεις μέσα στους Παλαιστίνιους, με τμήματα της αστικής τάξης να συνεργάζονται οικονομικά και όχι μόνο με το Ισραήλ.
Η δεύτερη Ιντιφάντα ξεκίνησε στις 28 Σεπτεμβρίου 2000. Το Ισραήλ κατέλαβε εκ νέου περιοχές που διοικούνταν από την Παλαιστινιακή Αρχή και άρχισε την κατασκευή ενός διαχωριστικού τείχους και την αχαλίνωτη πλέον κατασκευή εβραϊκών οικισμών. Δημιουργήθηκε ένα σύστημα δύο «επιπέδωνν» με Εβραίους εποίκους που απολάμβαναν όλα τα δικαιώματα και Παλαιστινίους που έπρεπε να ζουν υπό στρατιωτική κατοχή, με μεγάλα εμπόδια-ανισότητες στην καθημερινή κοινωνική ζωή και κίνηση. Πρόκειται για ένα σύγχρονο «απαρτχάιντ». Οι οικισμοί είναι παράνομοι σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, αλλά εκατοντάδες χιλιάδες Εβραίοι έποικοι έχουν μεταφερθεί σε οικισμούς που χτίστηκαν σε παλαιστινιακή γη. Η μεγάλη πλειοψηφία των εποίκων είναι Εβραίοι της διασποράς, οι οποίοι αποκτούν αυτόματα την ισραηλινή υπηκοότητα και μεταναστεύουν αποκτώντας δωρεάν κατοικίες σε γη που ανήκει σε παλαιστινιακές οικογένειες. Οι περισσότεροι έποικοι θεωρούν ότι αυτή η γη τους ανήκει, με δικαιώματα που ανάγονται στην Παλαιά Διαθήκη! Διεκδικήσεις της εθνικιστικής ακροδεξιάς και θρησκόληπτες αντιλήψεις που σε άλλες χώρες θα θεωρούνταν γραφικές και σκοταδιστικές, στο Ισραήλ μετατρέπονται σε κρατική πολιτική, υπό την πλήρη ανοχή των δυτικών κυβερνήσεων. Την εποχή που υπογράφηκαν οι Συμφωνίες του Όσλο, 110.000 Εβραίοι έποικοι ζούσαν στη Δυτική Όχθη. Σήμερα, ο αριθμός τους ξεπερνά τις 700.000.
Ο θάνατος του Αραφάτ και η άνοδος της Χαμάς
Ο ηγέτης της Παλαιστινιακής Αρχής Γιάσερ Αραφάτ πέθανε (με ισχυρές υποψίες δηλητηρίασης από τις μυστικές υπηρεσίες του Ισραήλ) το 2004. Ένα χρόνο αργότερα, η δεύτερη Ιντιφάντα τελείωσε. Ο ενοποιητικός ρόλος της μορφής του Αραφάτ δεν υπήρχε πλέον και το 2006 οι Παλαιστίνιοι ψήφισαν σε γενικές εκλογές για πρώτη φορά, με τη Χαμάς να αναδεικνύεται νικήτρια. Η ενδυνάμωση της Χαμάς προήλθε μέσα σε ένα πλαίσιο όπου η προοπτική ανεξαρτησίας έμοιαζε προδομένη από τη Φατάχ και την PLO, ενώ η διοίκηση της Παλαιστινιακής Αρχής βυθίζονταν στη διαφθορά. Ακολούθησε εμφύλιος πόλεμος Φατάχ-Χαμάς, που κράτησε μήνες. Η Χαμάς έδιωξε τη Φατάχ από τη Λωρίδα της Γάζας και η Φατάχ ανέλαβε εκ νέου τον έλεγχο τμημάτων της Δυτικής Όχθης.
Τον Ιούνιο του 2007 το Ισραήλ επέβαλε χερσαίο, αεροπορικό και ναυτικό αποκλεισμό στη Λωρίδα της Γάζας, από την οποία είχε αποχωρήσει δύο χρόνια νωρίτερα, ένα καθεστώς που διαρκεί μέχρι σήμερα. Το Ισραήλ έχει εξαπολύσει 4 στρατιωτικές επιθέσεις στη Γάζα: το 2008, το 2012, το 2014 και το 2021. Χιλιάδες Παλαιστίνιοι έχουν σκοτωθεί, μεταξύ των οποίων πολλά παιδιά, και δεκάδες χιλιάδες σπίτια, σχολεία και κτίρια γραφείων έχουν καταστραφεί. Το 2014, σε διάστημα 50 ημερών, το Ισραήλ σκότωσε περισσότερους από 2.100 Παλαιστίνιους, συμπεριλαμβανομένων 1.462 αμάχων και σχεδόν 500 παιδιών. Το 2017 ο Αμερικανός Πρόεδρος Τραµπ αναγνώρισε την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ, βάζοντας ταφόπλακα σε οποιαδήποτε προοπτική ίδρυσης παλαιστινιακού κράτους.
Η Παλαιστίνη δεν ήταν ποτέ πιο μακριά από την ανεξαρτησία από ό,τι είναι τώρα. Ο νέος πόλεμος ξεσπά μέσα στο πλαίσιο της κρίσης του ολοκληρωτικού καπιταλισμού και έρχεται να προστεθεί στην τάση μετατροπής του πλανήτη σε ένα πολεμικό πεδίο. Η ιστορία της παλαιστινιακής αντίστασης έρχεται για να μας θυμίσει ότι ο μόνος δρόμος για να αποτραπεί η καταστροφή που φέρνει ο ολοκληρωτικός καπιταλισμός της εποχής μας είναι ο δρόμος της εξέγερσης και επανάστασης.
Δημοσιεύθηκε στο ΠΡΙΝ στις 4-11-2023
