Χρίστος Κρανάκης
Μια ξεχωριστή εκδήλωση
Ποιοτικό βήμα μπροστά ήταν η κεντρική εκδήλωση που διοργανώθηκε από την Πρωτοβουλία ΝΑΡ και νΚΑ για τη συμπλήρωση των 50 χρόνων από την εξέγερση του Πολυτεχνείου την Παρασκευή 10 Νοέμβρη και με τίτλο: «Η φλόγα των εξεγέρσεων του χθες να φωτίσει τις επαναστάσεις του σήμερα». Εμφανώς αναβαθμισμένη οργανωτικά και σε επίπεδο υποδομής η εκδήλωση, με συμμετοχή 500 περίπου ατόμων, μελών και φίλων του ΝΑΡ και της νΚΑ, που κατέκλυσαν το αίθριο του κτιρίου Αβέρωφ, που τις ημέρες του ’73 φιλοξένησε μαζικές διαδικασίες, στον ιστορικό χώρο του ΕΜΠ στην Πατησίων. Διαφορετικές γενιές αγωνιστών ενώθηκαν σε μία κοινή συζήτηση, με στόχο να βρουν το ιστορικό νήμα που συνδέει το «τότε» με το «σήμερα». Άνθρωποι που έζησαν από «πρώτο χέρι» τις φρικαλεότητες της χούντας και τα πρώτα δύσκολα χρόνια της Μεταπολίτευσης, από κοινού με εκείνους και εκείνες που βιώνουν τη σύγχρονη επίθεση στη νεολαία, συζήτησαν για την επικαιρότητα των πολιτικών συμπερασμάτων της εξέγερσης, τον τρόπο με τον οποίο διαφορετικές πολιτικές γραμμές διαπερνούσαν και συνεχίζουν να διαπερνούν τα κινήματα, όσο και για τις δυνατότητες της νεολαίας να ζήσει και να πρωτοστατήσει στα «νέα Πολυτεχνεία».
«Μαζικές και ενδιαφέρουσες συζητήσεις διοργάνωσε το ΝΑΡ και η νΚΑ ανά την Ελλάδα με αφορμή τη συμπλήρωση 50 χρόνων από την εξέγερση».
Πριν ξεκινήσουν οι ομιλίες και ενδιάμεσα από αυτές, προβλήθηκαν βίντεο από ιστορικές στιγμές του κινήματος πριν τη δικτατορία, στιγμιότυπα από τον αντιδικτατορικό αγώνα και φυσικά εικόνες από την εξέγερση της Νομικής και του Πολυτεχνείου. Καθ’ όλη τη διάρκεια της εκδήλωσης, αντηχούσαν συνθήματα, ενώ ο κόσμος χειροκροτούσε τους ομιλητές κάθε φορά που εκείνοι αναφέρονταν στην Παλαιστίνη. Ιδιαίτερα συναισθηματικά φορτισμένη στιγμή αποτέλεσε το προσκλητήριο των νεκρών του Πολυτεχνείου, με τους εκατοντάδες παρευρισκόμενους να αποτίουν φόρο τιμής, στέκοντας όρθιοι με υψωμένες τις γροθιές τους. Η εκδήλωση έκλεισε με την προβολή βίντεο με στιγμιότυπα από διεθνή κινήματα κατά την τελευταία 50ετία, στέλνοντας μήνυμα αγώνα και αισιοδοξίας.
Τον κύκλο των ομιλιών άνοιξε η Θεοδώρα Κατσαράκη από την Οργάνωση Σπουδάζουσας Αθήνας, αναδεικνύοντας τον βαρύ ιστορικό ρόλο που πέφτει στους «ώμους» της νεολαίας ως «ευαίσθητης κεραίας» της εργατικής τάξης. Όπως τόνισε, η εξέγερση του Πολυτεχνείου αποτελεί μια ιστορική στιγμή στον συνολικότερο καμβά της ταξικής πάλης στην Ελλάδα, που γιορτάζεται από την εργατική τάξη ως «μνημείο συλλογικής μνήμης και αντίστασης». Αυτό είναι που μισούν όλες οι αστικές κυβερνήσεις και γι’ αυτό επιτίθενται στο Πολυτεχνείο με την (μάταιη) πεποίθηση πως θα καταφέρουν να αποδυναμώσουν το πραγματικό νόημά του. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου, όμως, είναι αδύνατον να αλλοιωθεί (τουλάχιστον στον βαθμό που επιδιώκει το σύστημα), καθώς αποτελεί την αφαιρετική συμπύκνωση διαφορετικών μεν, μεγαλειωδών δε, φάσεων των λαϊκών αγώνων λαού και νεολαίας, όπως εκείνες της Εθνικής Αντίστασης και του Εμφυλίου και των νεολαιίστικων εξεγέρσεων/κινητοποιήσεων της δεκαετίας του ’60. Όσο λοιπόν και αν το σύστημα επιδιώκει να «μουσειοποιήσει» το Πολυτεχνείο και να παραχαράξει τη συλλογική μνήμη παρουσιάζοντάς το ως μία «γιορτή της αστικής Δημοκρατίας», τα επαναστατικά χαρακτηριστικά της εξέγερσης δεν μπορούν να κρυφτούν και αυτή συνεχίζει να εμπνέει τη νέα γενιά.
«Από τις επαναστάσεις στις αρχές του αιώνα, την αντιφασιστική πάλη του ’40, τον εξεγερσιακό αναβρασμό σε όλο τον πλανήτη τις δεκαετίες ’60 και ’70, μέχρι και πιο πρόσφατα στις πλατείες, στην αραβική άνοιξη, στο κίνημα των Μαύρων στην Αμερική, στα φοιτητικά κινήματα διεθνώς, η νέα γενιά βρίσκεται διαρκώς στην καρδιά της μάχης», διαπίστωσε η Θεοδώρα. Βαθύτερο αίτιο της επαναστατικότητας της νεολαίας αποτελεί η «προνομιακή σχέση της με το μέλλον». «Όταν η νέα γενιά διαισθάνεται ότι το μέλλον που της επιφυλάσσουν είναι σκοτεινό, δεν διαφυλάσσει το παρόν που ζει, αλλά το αμφισβητεί και το ανατρέπει».
Στη συνέχεια, τον λόγο πήρε ο Βασίλης Μηνακάκης, περιγράφοντας το ευρύτερο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο εντός του οποίου πραγματοποιήθηκε η εξέγερση. Όπως εξήγησε, την περίοδο που έλαβε χώρα η εξέγερση του Πολυτεχνείου ο κόσμος βρισκόταν σε «αναταραχή». Η «πετρελαϊκή κρίση» –όπως κάποιοι την ονομάτισαν–είχε αρχίσει να αχνοφαίνεται, ο πόλεμος μεταξύ Αιγύπτου-Συρίας και Ισραήλ μόλις είχε τελειώσει, οι εξελίξεις γύρω από το σκάνδαλο Watergate διαδέχονταν η μία μετά την άλλη, οι περονιστές εγκαινίαζαν την εκστρατεία για την επιστροφή των νησιών Φόκλαντ στην Αργεντινή, η αστυνομία της Γένοβας συλλάμβανε τέσσερις νεοφασίστες επειδή προετοίμαζαν πραξικόπημα για την αναβίωση του καθεστώτος Μουσολίνι, ενώ η συντηρητική κυβέρνηση της Βρετανίας κήρυσσε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για να αντιμετωπίσει τις μεγάλες εργατικές απεργίες. Όλα τα παραπάνω δεν ήρθαν σανκεραυνός εν αιθρία. Ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 ο καπιταλισμός είχε αρχίσει να ασθμαίνει. Η εξέγερση φοιτητών-εργαζομένων τον Μάη, οι αντιιμπεριαλιστικές-αντιπολεμικές κινητοποιήσεις, το κίνημα των Μαύρων, η όξυνση του ιταλικού κινήματος το ’68, το ρεύμα αμφισβήτησης του κυρίαρχου πολιτισμικού προτύπου, η Επανάσταση των Γαρυφάλλων στην Πορτογαλία τον Απρίλη του 1974, ήταν εκφράσεις αυτής της κρισιακής κατάστασης του καπιταλισμού. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου εντάσσεται στον ίδιο καμβά.
Πέρα από τις διεθνείς εξελίξεις, η εξέγερση του Πολυτεχνείου «σφραγίστηκε» και από τις εγχώριες. Από το ’71 και μετά ξεκινάει μία περίοδος ακρίβειας και ακόμα μεγαλύτερων οικονομικών προβλημάτων για τα λαϊκά στρώματα. Οι οικονομικές συνθήκες, σε συνδυασμό με τον αυταρχισμό της χούντας, έφεραν στο προσκήνιο λαϊκές κινητοποιήσεις, όπως αυτές από αγρότες των Μεγάρων, εργαζομένους σε ΗΛΠΑΠ και Ολυμπιακή, τυπογράφους, αλιεργάτες στην Καβάλα, συντάκτες εφημερίδων, εμποροϋπαλλήλους κ.λπ. Οι κινητοποιήσεις αυτές, «ήρθαν και έδεσαν» με τις αντιχουντικές διαδηλώσεις στη συναυλία του Στ. Ξαρχάκου στο γήπεδο του Παναθηναϊκού την 1η Οκτώβρη και στο μνημόσυνο του Γ. Παπανδρέου στις 4 Νοεμβρίου, και φυσικά το κίνημα του Ναυτικού, τον Μάιο του ’73. Οι παραπάνω συνθήκες λειτούργησαν ως εφαλτήριο για τους φοιτητές και, σε συνδυασμό με τα διεθνή φοιτητικά ξεσπάσματα από το Παρίσι μέχρι τις ΗΠΑ, αποτέλεσαν ισχυρό θεμέλιο για την εξέγερση του Πολυτεχνείου.
Η ενότητα δράσης έγινε σε συνθήκες εξέγερσης, με ανατρεπτική γραμμή και όχι με κοινοβουλευτική λογική.
Τελευταίος ομιλητής ήταν ο αγωνιστής του αντιδικτατορικού αγώνα και μέλος της ΠΕ του ΝΑΡ, Άγγελος Χάγιος.Μιλώντας εκ πείρας, αναφέρθηκε στην επαναστατική διάσταση του Πολυτεχνείου, που κάποιοι προσπαθούν να αναιρέσουν. Η απρόσμενη δυναμική που καλλιεργήθηκε από το αντιδικτατορικό κίνημα και έφερε ως αποκορύφωμά του– την εξέγερση του Πολυτεχνείου, ταρακούνησε συθέμελα το αστικό καθεστώς και τους ιμπεριαλιστές συμμάχους του για πρώτη φορά μετά την ΕΑΜική αντίσταση. Μπορεί το μαζικό κίνημα να άρχισε ενάντια στον νόμο πλαίσιο για τα ΑΕΙ, αλλά –όπως περιέγραψε ο Α. Χάγιος– από τις αρχές του 1973 εμφανίστηκαν συνολικές αντιχουντικές κινητοποιήσεις. Σε αυτές, αρχίζουν να διαμορφώνονται και ξεκάθαρες τάσεις επαναστατικής αναζήτησης που ανέπτυξαν την αντίληψη ανατροπής της δικτατορίας και του συστήματος, με κοινωνικό και πολιτικό μέτωπο σύγκρουσης.
Σύμφωνα με τον Ά. Χάγιο, το αντιδικτατορικό κίνημα συμπυκνώνει και εκφράζει δυο τάσεις. Παρότι υπήρχαν ριζοσπαστικές διαθέσεις από πλευράς μαζών, όπως αποτυπώθηκε και στις μαζικές λαϊκές εργατικές κινητοποιήσεις τις ημέρες της εξέγερσης στην Αθήνα και τις μεγάλες πόλεις, η –κυρίαρχη στις ηγεσίες της Αριστεράς– ρεφορμιστική λογική αποκατάστασης της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας με εκδημοκρατισμό των κρατικών και πολιτικών θεσμών «κόντυνε» τις δυνατότητες της εποχής. Η «ανανεωτική» ευρωκομμουνιστική πρόταση του ΚΚΕ Εσωτερικού πρόβαλε την «Εθνική Αντιδικτατορική Δημοκρατική Ενότητα» (ΕΑΔΕ) αντικατάστασης της χούντας με κόμματα της προδικτατορικής Βουλής, ακόμα και με αντιδικτατορικούς φιλοβασιλικούς παράγοντες, ενώ η γραμμή του ΚΚΕ ήταν η συνεργασία των «αντιδικτατορικών δημοκρατικών δυνάμεων» για ένα μεταπολιτευτικό καθεστώς προοδευτικού αστικοδημοκρατικού χαρακτήρα, που το ονόμαζε «νέα δημοκρατία».
Παρ’ όλα αυτά, σε αντίθεση με τις παραπάνω λογικές, αναπτύχθηκαν μαζικές, ριζοσπαστικές τάσεις μέσα σε όλα τα ρεύματα και κόμματα της Αριστεράς, σε διαφοροποίηση από τη γραμμή τους, αλλά και σε ανένταχτο κόσμο. Οι τάσεις αυτές έδωσαν τη μάχη και κατάφεραν να αναπτύξουν μέσα στο αντιδικτατορικό κίνημα της νεολαίας την ενότητα των δυνάμεων της μαχόμενης Αριστεράς στη δράση. Αυτό έγινε σε συνθήκες εξέγερσης, με ανατρεπτική γραμμή, μέσω συνελεύσεων φοιτητών, μαθητών και εργαζομένων και όχι με κοινοβουλευτική λογική.
—-
Οι τρεις πολύ ενδιαφέρουσες ομιλίες έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του ΝΑΡ για την Κομμουνιστική Απελευθέρωση.
Πανελλαδικής εμβέλειας πρωτοβουλία με εκδηλώσεις σε μια σειρά πόλεις
Η κεντρική εκδήλωση της Αθήνας της Πρωτοβουλίας για τα 50χρονα του Πολυτεχνείου πλαισιώθηκε από εκδηλώσεις που έγιναν σε άλλες μεγάλες πόλεις της Ελλάδας. Στην Πάτρα, η εκδήλωση για τα 50χρονα του Πολυτεχνείου που διεξήχθη στις 11 Νοέμβρη στέφθηκε με σημαντική επιτυχία. Η αίθουσα των ΕΒΕ, στην πλατεία Όλγας, κατακλύστηκε από τα μέλη και τους φίλους της οργάνωσης Πάτρας, όπως και από αγωνιστές άλλων ρευμάτων, ορισμένοι μάλιστα από τους οποίους τοποθετήθηκαν πολιτικά γύρω από την εισήγηση. Τη συζήτηση άνοιξε ο Αλέξανδρος Σκλάβος μέλος της νΚΑ Πάτρας, ο οποίος περιέγραψε το γενικότερο πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο εντός και εκτός της χώρας στην περίοδο του Νοέμβρη του 1973, ενώ στη συνέχεια ο Άγγελος Χάγιος κατέδειξε τις σημαντικότερες πτυχές του αντιδικτατορικού αγώνα. Το αφιέρωμα των οργανώσεων του ΝΑΡ και της νΚΑ Πάτρας για τα 50 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου συνεχίζεται με την έκθεση αρχειακού υλικού και πολιτικών ντοκουμέντων από την περίοδο της χούντας. Τα εκθέματα έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για όποιον/α επιδιώκει να εντρυφήσει περαιτέρω στην κινηματική ιστορία της Πάτρας κατά την περίοδο της Χούντας. Η έκθεση θα πραγματοποιείται καθ’ όλη τη διάρκεια του Νοεμβρίου στη Λέσχη Αναιρέσεις Πάτρας (Ζαΐμη 69Α) από στις 18:00 και μετά.
Στα Χανιά, την ίδια ημέρα, η αντίστοιχη εκδήλωση, με κεντρικό ομιλητή τον Σήφη Καυκαλά, αγωνιστή που συμμετείχε στην κατάληψη του Πολυτεχνείου, αποτέλεσε την πλέον μαζική των τελευταίων χρόνων. Ενδεικτικό της υψηλής μαζικότητας είναι το γεγονός πως η αίθουσα της Λέσχης Αναιρέσεις που φιλοξένησε την εκδήλωση, μετά βίας κατάφερε να χωρέσει όλους τους παρευρισκόμενους. Ακόμα, σημαντική θετική παρακαταθήκη αφήνει το ενδιαφέρον που έδειξε κόσμος από άλλα, λιγότερο ή περισσότερο, συγγενικά πολιτικά ρεύματα. Αξίζει να σημειωθεί, πως όπως και στην Πάτρα έτσι και στα Χανιά λειτούργησε έκθεση με φωτογραφικό υλικό από την εξέγερση του Πολυτεχνείου.
Ομοίως και στη Θεσσαλονίκη, στις 12 Νοέμβρη, ο Παύλος Αντωνόπουλος, αγωνιστής του Πολυτεχνείου και μέλος της ΠΕ του ΝΑΡ μίλησε σε μαζική εκδήλωση μέσα σε κτίριο της Πολυτεχνικής του ΑΠΘ, ενώ μετά το πέρας των εισηγήσεων, προβλήθηκε η συνέντευξη που παραχώρησε στην Πρωτοβουλία για τα 50 χρόνια ο Θοδωρής Βουρεκάς,μέλος της «επιτροπής κατάληψης του Πολυτεχνείου Θεσσαλονίκης το 1973».
Τέλος, παρόμοιες εκδηλώσεις έλαβαν χώρα σε Πρέβεζα και Κομοτηνή, στις 11 και 14 Νοέμβρη. Αμφότερες, χαρακτηρίστηκαν από υψηλά επίπεδα μαζικότητας, με βάση τα δεδομένα της κάθε πόλης.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πριν (18.11.23)
