Γιώργος Παυλόπουλος
Λίγο πριν την έναρξη του εκλογικού μαραθωνίου, που αναμένεται να διαρκέσει περίπου ένα χρόνο, δοκιμάζοντας τις αντοχές των κομμάτων και του πολιτικού συστήματος, το βασικό ζητούμενο για το αστικό σύστημα εξουσίας δεν είναι το εάν θα σχηματιστεί κυβέρνηση, αλλά αυτή να είναι όσο πιο σταθερή και με ευρεία κοινοβουλευτική πλειοψηφία γίνεται. Τα επόμενα χρόνια, άλλωστε, θα δοκιμαστούν όλοι.
Τα γκάλοπ, η κάλπη, τα μυστήρια και η αποχή
«Οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ είναι απόντες από τις δημοσκοπήσεις», δήλωσε σε τηλεοπτική του συνέντευξη ο πρόεδρος του κόμματος, Αλέξης Τσίπρας, αμφισβητώντας τα ευρήματά τους. Πέρα από το γεγονός ότι τα παραπάνω λόγια αποτυπώνουν την αγωνία του πριν από το πολιτικό… πέναλτι, καθώς το κόμμα του δεν καρπώνεται την κοινωνική οργή και δυσαρέσκεια από την κυβερνητική θητεία της ΝΔ, εκφράζουν και μια πραγματικότητα. Αυτή την οποία διαπιστώνουν οι ίδιοι οι δημοσκόποι στις (ουσιαστικές) έρευνές τους, καθώς η πλειοψηφία των πολιτών στους οποίους απευθύνονται αρνείται να απαντήσει και τους κλείνει το τηλέφωνο. Έτσι, οι εκτιμήσεις βασίζονται σε συγκεκριμένα δείγματα, τα οποία ναι, μεν, αποτυπώνουν κάποιες τάσεις, σε καμία περίπτωση ωστόσο δεν μπορούν να θεωρηθούν ως ασφαλής «οδηγός» για το συνολικό εκλογικό αποτέλεσμα.
Με βάση τα παραπάνω, όσα συγκλονιστικά έχουν συμβεί στις ζωές μας, αλλά και το γεγονός ότι σε αυτές τις εκλογές έχουν για πρώτη φορά δικαίωμα ψήφου σχεδόν 450.000 νέοι, κάθε πρόβλεψη είναι παρακινδυνευμένη. Η λογική, άλλωστε, λέει πως η οργή για την οποία γίνεται λόγος και μπορούν όλες, όλοι και όλα να διαπιστώσουν στην καθημερινότητά τους, θα βρει κάποιο τρόπο να εκφραστεί και στις κάλπες — ειδικά στις εκλογές της 21ης Μαΐου: Είτε με ψήφο αποδοκιμασίας των δύο μεγαλύτερων κομμάτων εξουσίας είτε με ακόμη πιο μαζική αποχή. Μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι η τάση έχει καταγραφεί ήδη: Τον Ιούλιο του 2019 και τον Σεπτέμβριο του 2015, η συμμετοχή ήταν μόλις 58% και 56% αντιστοίχως, ήτοι πολύ χαμηλότερη τόσο από τον Ιανουάριο του 2015 όσο και από το δημοψήφισμα.
Ουσιαστική συμφωνία στους βασικούς πυλώνες
Στις αστικές δημοκρατίες δεν υπάρχουν αδιέξοδα, ειδικά όταν το παιχνίδι παίζεται αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο στα σαλόνια και τους διαδρόμους της εξουσίας, αλλά και τις κάλπες. Η μοναδική περίπτωση να προκύψουν αδιέξοδα είναι όταν ο λαός αποφασίζει να πάρει τις τύχες του στα χέρια του και να ασκήσει μαζικό πολιτικό εκβιασμό σε όλο το αστικό σύστημα. Όταν, με άλλα λόγια, η ταξική πάλη οξύνεται σε τέτοιο βαθμό, ώστε οι «πάνω» δεν είναι σε θέση να κυβερνήσουν όπως θέλουν και οι «κάτω» δεν θέλουν να συνεχίσουν να κυβερνούνται όπως μέχρι εκείνη τη στιγμή.
Εάν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε μπορούμε να καταλήξουμε σχετικά εύκολα σε απαντήσεις για όσα συμβαίνουν στο πολιτικό σκηνικό ενόψει των –αλλεπάλληλων– εκλογικών αναμετρήσεων, από την επόμενη Κυριακή μέχρι και τις ευρωεκλογές που θα γίνουν σε ένα χρόνο. Παρακάμπτοντας, φυσικά, το κακοστημένο επικοινωνιακό σόου των αντιπαραθέσεων, που επιβεβαιώθηκε πανηγυρικά και στην άχρωμη, άοσμη και πρακτικά ανούσια τηλεμαχία ανάμεσα στους αρχηγούς των κοινοβουλευτικών κομμάτων την περασμένη Τετάρτη.
Ας είμαστε καθαροί, λοιπόν: Η αγωνία και οι φόβοι τους δεν πηγάζουν από το ενδεχόμενο να μην σχηματιστεί κάποια κυβέρνηση συνεργασίας, δικομματική ή και τρικομματική, στην περίπτωση που τα «κουκιά» δεν βγαίνουν διαφορετικά. Πολύ απλά, διότι τέτοιο σενάριο δεν υπάρχει, κάτι που έχει αποδειχθεί και στο παρελθόν, σε κρίσιμες στιγμές, όταν –ενίοτε με τη συναίνεση και της «υπεύθυνης Αριστεράς»– ανέλαβαν την κυβέρνηση σχήματα «ειδικού σκοπού», τα οποία μέχρι τότε θεωρούνταν από τους περισσότερους ως παρά φύση ή ως τερατογενέσεις. Όπως συνέβη, για παράδειγμα, το «βρόμικο ’89», με την κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου, αλλά και με τη συνεργασία του ΣΥΡΙΖΑ με τους ΑΝΕΛ.
Δεν πρέπει να υπάρχει αμφιβολία, άλλωστε, πως αυτά που ενώνουν τους τρεις βασικούς υποψήφιους για συμμετοχή στην επόμενη κυβέρνηση, ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ (χωρίς να ξεγράφουμε το ΜέΡΑ25 και την Ελληνική Λύση, που μπορούν να δώσουν επιπλέον διεξόδους), είναι πολύ περισσότερα από εκείνα που τους χωρίζουν. Πρόκειται για κάτι δεδομένο που, εκτός των άλλων, έχει αποτυπωθεί και στις διάφορες δηλώσεις κορυφαίων εκπροσώπων του κεφαλαίου και των αγορών, από τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας Γ. Στουρνάρα μέχρι τους διάφορους διεθνείς οίκους αξιολόγησης, οι οποίοι μοιάζουν σίγουροι για τις προθέσεις των παραπάνω κομμάτων. Κι αυτό, παρά την ανησυχία τους ότι η (κοστολογημένη) προεκλογική «παροχολογία» μπορεί να απειλήσει την κερδοφορία και τα συμφέροντα του κεφαλαίου, στα οποία περιλαμβάνεται και η περίφημη «επενδυτική βαθμίδα».
Ακόμη και αυτές οι δηλώσεις να μην υπήρχαν, πάντως, οι θέσεις και οι πράξεις των παραπάνω τριών κομμάτων μιλούν από μόνες τους, καθώς αποτυπώνουν τη βαθιά και ουσιαστική συμφωνία στους βασικούς πυλώνες της σύγχρονης πολιτικής του κεφαλαίου και των κυβερνήσεών του: Την παραμονή στην ΕΕ και την ευρωζώνη, με απόλυτο σεβασμό των όρων του Δημοσιονομικού Συμφώνου και των μνημονίων διαρκείας, συμπεριλαμβανομένων των ματωμένων πρωτογενών πλεονασμάτων και της αποπληρωμής του χρέους. Τον ενεργό ρόλο της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ, με συμμετοχή στην υλοποίηση των ιμπεριαλιστικών του σχεδίων, όπως φαίνεται και με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Τους πλειστηριασμούς κατοικιών και τις ιδιωτικοποιήσεις του δημόσιου πλούτου, όπως τραγικά αποδείχθηκε και με το έγκλημα στα Τέμπη. Τη συναίνεση και την «εθνική στρατηγική» στα ελληνοτουρκικά και τον ανταγωνισμό με την αστική τάξη της Τουρκίας. Την ένταση της εκμετάλλευσης και της φτωχοποίησης των εργαζομένων, των συνταξιούχων και των νέων. Την άγρια καταστολή των κοινωνικών αγώνων. Και πολλά ακόμη.
Σημαίνουν, άραγε, όλα τα παραπάνω πως δεν υπάρχουν αντιθέσεις ανάμεσα σε Μητσοτάκη, Τσίπρα και Ανδρουλάκη ή ότι δεν έχουν λόγους να τσακώνονται; Οδηγούν στο συμπέρασμα ότι υπάρχει ένα δεδομένο σχέδιο για τις εκλογές και την επόμενη ημέρα, το οποίο έχει καταστρωθεί από κάποια άλλα «κέντρα» και ακολουθούν όλοι τους ευλαβικά και χωρίς να προβάλλουν αντιρρήσεις ή ενστάσεις;
Ασφαλώς και όχι. Ειδικά μέχρι τις πρώτες εκλογές της 21ης Μαΐου –που σε μεγάλο βαθμό θα κρίνουν το σκηνικό στο οποίο θα διεξαχθούν οι επόμενες– είναι φανερό ότι ο καθένας θα επιχειρήσει με κάθε τρόπο να «κοντύνει» τους άλλους. Με κύριο στόχο να αποδείξει πως είναι ο κυρίαρχος και ο πιο δυνατός και, κατά συνέπεια, έχει αντικειμενικά τον πρώτο λόγο και του ανήκει δικαιωματικά το «χρίσμα» για να κυβερνήσει. Κι εδώ, ΝΔ και Μητσοτάκης μοιάζουν να έχουν προβάδισμα, εκπροσωπώντας πιο γνήσια και σταθερά τις επιδιώξεις του κεφαλαίου και συνολικά της αστικής τάξης. Σε αντίθεση με τον ΣΥΡΙΖΑ που προβάλλει το νεφελώδες αφήγημα της «προοδευτικής διακυβέρνησης», πασπαλισμένο με ολίγη δημοκρατία και σχετικά πιο γενναιόδωρες αυξήσεις σε μισθούς-συντάξεις, αλλά και το ΠΑΣΟΚ που έχει κατοχυρωθεί ως πολιτικός-κυβερνητικός «μαϊντανός».
Αυτός είναι και ο λόγος που ο νυν πρωθυπουργός ανθίσταται σθεναρά στις (κατά περιόδους έντονες) πιέσεις που του ασκούνται για να αποδεχθεί από τώρα μια κυβέρνηση συνεργασίας και ευρύτερης αποδοχής, πιθανώς και από την πρώτη Κυριακή. Αντιτείνοντας, παράλληλα, το σενάριο της αυτοδυναμίας, ως μια πιο σταθερή και σίγουρη λύση για τα δύσκολα χρόνια που έρχονται — κάτι, μάλιστα, που υποστήριξαν δημοσίως και οι δύο προκάτοχοί του, Σαμαράς και Καραμανλής, σε μια από τις πολύ σπάνιες κοινές εμφανίσεις που πραγματοποίησαν μαζί του.
ΝΔ και Μητσοτάκης μοιάζουν να έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι ΣΥΡΙΖΑ και Τσίπρα και ανθίστανται στις πιέσεις για άμεση συγκρότηση συνασπισμού με το ΠΑΣΟΚ
Δεν είναι τυχαίο, από αυτή την άποψη, ότι ενώ το περασμένο Σαββατοκύριακο «έπαιζε» έντονα η εκδοχή μιας συνεργασίας μετά την επόμενη Κυριακή, μέσα σε δύο 24ωρα η εικόνα άλλαξε. Σύμφωνα με δημοσκόπηση για Τα Νέα, συγκεκριμένα, ΝΔ και ΠΑΣΟΚ είναι πολύ πιθανό να συγκεντρώνουν αθροιστικά πάνω από 151 έδρες με την απλή αναλογική — ενώ ο ίδιος ο πρωθυπουργός, με συνέντευξή του στην ίδια εφημερίδα, εμφανιζόταν διαλλακτικός, λέγοντας: «Θα λάβω τη διερευνητική εντολή. Θα καθορίσω τις κινήσεις μου με βάση το εκλογικό αποτέλεσμα». Από την πλευρά της, η Καθημερινή έθετε το παρακάτω ερώτημα στο πρωτοσέλιδό της: «Αν είναι εφικτή η συγκρότηση κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας με το ΠΑΣΟΚ, θα είναι κρίσιμο ποιο θα χρεωθεί την αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης και την προσφυγή σε επαναληπτικές εκλογές». Στο αμέσως επόμενο φύλλο της, όμως, την Τρίτη, η ίδια εφημερίδα χαρακτήρισε (επίσης πρωτοσέλιδα) «καμένο» το σενάριο της συνεργασίας με το ΠΑΣΟΚ!
Όσο για τον ΣΥΡΙΖΑ και τον Τσίπρα, κάθε άλλο παρά αβάσιμες είναι οι εκτιμήσεις ότι έχουν συμβιβαστεί με την ήττα ως το πιο πιθανό σενάριο, επιδιώκοντας αυτή να είναι όσο πιο μικρή γίνεται σε έκταση, καθώς πιστεύουν ότι η επόμενη κυβέρνηση της ΝΔ δεν θα αντέξει πολύ. Μόνο που οι υπολογισμοί τους ίσως αποδειχθούν άστοχοι — και δεν θα είναι η πρώτη φορά…
Το «κοινωνικό ζήτημα» και τα ρήγματα
▸ Αντικαπιταλιστική απάντηση κόντρα σε «φιλολαϊκά μέτρα» εξαγοράς ψήφου
Οι εκλογικοί σχεδιασμοί και οι επιδιώξεις των κομμάτων και των κέντρων της αστικής εξουσίας, εκτός από τους πιθανούς αριθμητικούς συσχετισμούς στη νέα Βουλή, συνεκτιμούν και την κατάσταση στην κοινωνία. Αναμφίβολα δε, διαπιστώνουν ότι τα ρήγματα που έχουν προκληθεί από τις προηγούμενες κρίσεις (χρηματοπιστωτική-χρέους, πανδημία, πληθωρισμός-ακρίβεια) είναι επικίνδυνα βαθιά για το σύστημα και μπορούν να προκαλέσουν τεράστιους τριγμούς και «σεισμούς». Η συγκλονιστική έκρηξη που ακολούθησε, άλλωστε, το έγκλημα στα Τέμπη, όπου όχι μόνο η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη αλλά και σχεδόν όλες οι πόλεις της Ελλάδας, ακόμη και οι πιο μικρές και απομακρυσμένες, έζησαν πρωτόγνωρες στιγμές, δικαιολογεί τους φόβους τους και τους κάνει, δικαιολογημένα, πιο επιφυλακτικούς.
Αυτός, κατά βάθος, είναι ο λόγος που αναγκάζει τόσο τον Μητσοτάκη όσο και τον Τσίπρα να μην αγνοούν το «κοινωνικό ζήτημα» και να επιδιώκουν, με τις υποσχέσεις τους, να πείσουν ότι θα πάρουν και φιλολαϊκά μέτρα – προκαλώντας την αντίδραση Στουρνάρα, ο οποίος προειδοποίησε πως «δεν μπορούμε αυτή τη στιγμή να κάνουμε παροχές του μεγέθους αυτών που προτείνονται, είναι διότι από το 2024 θα έχουμε ένα νέο δημοσιονομικό πλαίσιο, το οποίο σήμερα δεν υπάρχει». Μάλιστα, ο νυν πρωθυπουργός έφτασε να επιδιώξει κυνικά και απροκάλυπτα την εξαγορά της ψήφου χιλιάδων νέων με μια «επιταγή» 150 ευρώ, σε ρόλο προσωρινού πάσου για μια ζωή γεμάτη αποκλεισμούς και αδιέξοδα.
Τίποτα από όλα αυτά τα ψίχουλα, βεβαίως, δεν είναι σε θέση να κλείσει τα μεγάλα κοινωνικά ρήγματα. Ούτε καν να «τυφλώσει» τα μάτια και τη σκέψη του λαού και ειδικά των νέων. Μόνο που η συγκεκριμένη διαπίστωση δεν μεταφράζεται αυτομάτως σε αντισυστημική ψήφο και, πολύ περισσότερο, σε ψήφο αγωνιστική και αντικαπιταλιστική.
Τηλεμαχία με υποκλοπές, αλλά χωρίς Τέμπη
Η τηλεμαχία ανάμεσα στους αρχηγούς των έξι κοινοβουλευτικών κομμάτων, το βράδυ της Τετάρτης, επιβεβαίωσε τα προγνωστικά: Δεν πρόσθεσε τίποτα ουσιαστικό σε όσα ήδη γνωρίζαμε, ενώ είναι αμφίβολο εάν έκανε έστω και ελάχιστους αναποφάσιστους να καταλήξουν ή, πολύ περισσότερο, εάν να αλλάξουν την επιλογή τους, ειδικά ανάμεσα στους νέους.
Θα περίμενε, ενδεχομένως, κανείς ότι ένα από τα θέματα που θα κυριαρχούσαν στη διάρκειά της θα ήταν αυτό που έβαλε τη σφραγίδα του στην ελληνική κοινωνία πολύ πρόσφατα: Το προμελετημένο έγκλημα στα Τέμπη, στο οποίο έχασαν τη ζωή τους δεκάδες νέοι άνθρωποι και εργαζόμενοι στην ΤΡΕΝΟΣΕ. Το γεγονός που πυροδότησε μια συγκλονιστική «έκρηξη», σφραγίζοντας συνειδήσεις και ζωές.
Μόνο που αυτό δεν συνέβη και γνωρίζουμε πολύ καλά το γιατί: Διότι και τα δύο κόμματα εξουσίας και οι αρχηγοί τους που ήταν παρόντες στην τηλεμαχία, Μητσοτάκης και Τσίπρας, γνωρίζουν πολύ καλά ότι είναι οι αυτουργοί του εγκλήματος, με τις πολιτικές που εφάρμοσαν όσο κυβερνούσαν. Αλλά και επειδή οι εκπρόσωποι των καναλιών που είχαν απέναντί τους δεν είχαν πρόθεση ή δεν τόλμησαν να αναδείξουν αυτό το θέμα σε μείζον, φοβούμενοι ενδεχομένως ότι θα ξύσουν «πληγές» που απειλούν συνολικά το αστικό πολιτικό σύστημα.
Αντ’ αυτού, όλοι τους επέλεξαν να ρίξουν ιδιαίτερο βάρος σε ένα άλλο μέτωπο, που ναι μεν δεν είναι ασήμαντο, αλλά είναι σαφώς πιο ακίνδυνο για το σύστημα – έστω κι αν αναδεικνύει τη βαθιά του «σαπίλα». Πρόκειται για τις υποκλοπές, που ο ΣΥΡΙΖΑ θεωρεί ότι είναι το δυνατό του χαρτί και ο πρωθυπουργός τον βοήθησε να το ξαναφέρει στην πρώτη γραμμή.
Δημοσιεύτηκε στο Πριν 13.5.23
