Καλομοίρα Σωτηρίου
Οι διαδηλώσεις για το στεγαστικό πιάνουν το «νήμα» προηγούμενων διεκδικήσεων και κινητοποιήσεων από την εποχή του μνημονίου, ενώ έρχονται να συμπληρώσουν την εικόνα της τεράστιας κινητοποίησης διαρκείας του κόσμου της εκπαίδευσης, που έχει μετατραπεί σε μαραθώνιο, με τις δυναμικές δράσεις να συνεχίζονται ως και σήμερα ανά περιοχή.
H μαζική διαδήλωση που πραγματοποιήθηκε την 1η Απριλίου για το στεγαστικό σε έξι πόλεις της Πορτογαλίας, ήταν η δεύτερη απάντηση στα μέτρα που ανακοίνωσε στις 16 Φεβρουαρίου η κυβέρνηση του Σοσιαλιστικού Κόμματος για την αντιμετώπιση της κρίσης σε αυτόν τον τομέα. Προηγήθηκε διαδήλωση χιλιάδων ατόμων, στις 25 Φεβρουαρίου, στη Λισαβόνα, με πρωτοβουλία του κινήματος Vida Justa, που αποβλέπει στην οργάνωση διεκδικητικών αγώνων από τους κατοίκους των φτωχών προαστίων της Λισαβόνας, με την υποστήριξη των κομμάτων της Αριστεράς. Ας σημειωθεί ότι, εκτός από τα προάστια οργανωμένης εργατικής δόμησης υπό την εποπτεία των δήμων (bairros sociais), μόνο στην περιοχή της Λισαβόνας υπάρχουν 13 παραγκουπόλεις (bairros de lata), χωρίς δίκτυα ηλεκτρισμού και αποχέτευσης, όπου στεγάζονται χιλιάδες κάτοικοι.
Η διαδήλωση της 1ης Απρίλη κατέβασε χιλιάδες στον δρόμο, πιάνοντας το «νήμα» των διεκδικήσεων για τη στέγη και του κινήματος εναντίον των εξώσεων που είχαν ξεδιπλωθεί μετά το πορτογαλικό μνημόνιο, οπότε και καταργήθηκε όλο το πλαίσιο προστασίας των ενοικιαστών και αυξήθηκαν κάθετα οι τιμές. Η πίεση του πληθωρισμού και η τρέχουσα κρίση έχουν απογειώσει εκ νέου τις τιμές των ενοικίων όπως και τις δόσεις των στεγαστικών δανείων. Η κυβέρνηση του Αντόνιο Κόστα, σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει την διαφαινόμενη έκρηξη, ανακοίνωσε μια σειρά μέτρων. Tα πιο βασικά από αυτά είναι η επιχορήγηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών των ενοικιαστών και των δανειοληπτών, ο περιορισμός της έκδοσης αδειών βραχυχρόνιων μισθώσεων, ο περιορισμός της έκδοσης «χρυσής βίζας» (έχουν ήδη εκδοθεί 11.628 από το 2011), η παροχή φορολογικών κινήτρων για μακροχρόνιες μισθώσεις, η υποχρεωτική ενοικίαση των άδειων οικημάτων, είτε πρόκειται για ιδιωτική ιδιοκτησία είτε για κρατική περιουσία (υπολογίζονται σε 700.000). Η πρόταση που κατατέθηκε αφορά την παραχώρηση στο κράτος των καταγεγραμμένων μη κατοικημένων, για τουλάχιστον δύο χρόνια, διαμερισμάτων και την ενοικίασή τους στη συνέχεια με κοινωνικό τιμολόγιο.
Το μέτρο της υποχρεωτικής ενοικίασης προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων εκ μέρους της Δεξιάς, των ιδιοκτητών και της κτηματαγοράς, οι οποίοι έκαναν λόγο για «πλήγμα στο δικαίωμα της ιδιοκτησίας» και αντισυνταγματικότητα. Στην πραγματικότητα, όμως, ούτε ο σχεδιασμός της κυβέρνησης έχει σκοπό να θίξει τα ιερά και τα όσια της ιδιοκτησίας ούτε οι «ακτιβιστές των άδειων σπιτιών» φοβούνται κάτι τέτοιο. Διότι η μεν κυβέρνηση αποσκοπεί στο να αναθερμάνει την προσφορά στέγης, με την παροχή φορολογικών κινήτρων στους πλούσιους ιδιοκτήτες και τα funds, ενώ οι δεύτεροι πιέζουν για ακόμη πιο ευνοϊκή αντιμετώπιση. Εξάλλου, η παραχώρηση των άδειων σπιτιών περιλαμβάνεται τυπικά ήδη από το 2014 στο βασικό ρυθμιστικό πλαίσιο για τη στέγη, χωρίς να έχει τεθεί ποτέ σε εφαρμογή. Επιπλέον, η επιχορήγηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών, όσο δεν μπαίνει ταβάνι στις τιμές, ισοδυναμεί με κρατική επιχορήγηση των τραπεζών.
Η κυβέρνηση όχι απλώς δεν θέτει κανένα πραγματικό περιορισμό στους πλούσιους επενδυτές και την κερδοσκοπία αλλά θεσπίζει συνεχώς κίνητρα που τους διευκολύνουν. Το πιο πρόσφατο, τον Οκτώβριο του 2022, αφορά την προσέλκυση του αγοραστικού ενδιαφέροντος των ψηφιακών νομάδων. Ακολουθείται, δηλαδή, πάλι η τακτική της προηγούμενης δεκαετίας (τόνωση της ανάπτυξης της ακίνητης περιουσίας, με ειδικά φορολογικά καθεστώτα για τα ταμεία επενδύσεων σε ακίνητα και τις εταιρείες επενδύσεων και διαχείρισης ακινήτων, ισχνές δημόσιες επενδύσεις στην κατοικία), η οποία οδήγησε στο να εξοριστούν χιλιάδες κάτοικοι των πόλεων στην περιφέρεια και να μετατραπεί το κέντρο σε θεματικό πάρκο πλουσίων και τουριστών. Αποτέλεσμα αυτής της τακτικής ήταν η αύξηση του στεγαστικού κόστους από το 2010 ως το 2022 να ξεπερνά το 80%. Όσο για τις υποχρεωτικές αξιοποιήσεις των ακινήτων, η αρμόδια υπουργός δήλωσε σήμερα ότι ως το 2026 η κυβέρνηση θα συμφωνήσει με τους ιδιοκτήτες για την παραχώρηση μόλις 1.000 σπιτιών…
Σε κάθε περίπτωση, οι διαδηλώσεις για το στεγαστικό συμπληρώνουν την εικόνα της τεράστιας κινητοποίησης του εκπαιδευτικού κόσμου, που έχει μετατραπεί σε μαραθώνιο, με συνεχιζόμενες έως τώρα δυναμικές δράσεις ανά περιοχή. Ωστόσο, μέχρι στιγμής, η κυβέρνηση του Σοσιαλιστικού Κόμματος, αν και με ιδιαίτερα κλονισμένη τη δημοφιλία της 15 μήνες μετά την επανεκλογή της, είναι διατεθειμένη για παραχωρήσεις μόνο απέναντι στο κεφάλαιο.
Δημοσιεύθηκε στο ΠΡΙΝ στις 08-04-2023