Χρίστος Κρανάκης
Φάκελος: Μέρες εξέγερσης στη Γαλλία
Όσο οι κινητοποιήσεις συνεχίζονται και παραμένουν μαζικές και μαχητικές, η κρατική καταστολή κλιμακώνεται. Οι σοβαροί τραυματισμοί διαδηλωτών πληθαίνουν και δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν πως μόνο από τύχη δεν έχει υπάρξει μέχρι στιγμής νεκρός…
Συγκλονιστικές σε παλμό, έκταση και εμβέλεια συνεχίζονται οι κινητοποιήσεις στη Γαλλία. Το εργατικό κίνημα στην Ευρώπη και τον κόσμο παρακολουθεί με ενδιαφέρον και θαυμασμό μια κοινωνία που εξεγείρεται όχι απλά για έναν νόμο, αλλά απέναντι σε μια ολόκληρη πολιτική! Αυτό, άλλωστε, αποτυπώνει και το γεγονός πως μεγαλειώδεις απεργίες και συγκεντρώσεις «ταρακουνούν» τις γαλλικές πόλεις, ακόμα και δύο εβδομάδες μετά την (αντιδημοκρατική) ψήφιση του νόμου για το του συνταξιοδοτικό.
Περιθώριο διαπραγματεύσεων και συμβιβασμού, πλέον, δεν υπάρχει. Οι δύο πόλοι μοιάζουν να μην έχουν άλλη επιλογή από την ολομέτωπη σύγκρουση. Η μεν αστική πλευρά έχει πιθανότατα αποφασίσει ήδη να «ξεγράψει» έναν πιστό πολιτικό σύμμαχο και ικανό της εκπρόσωπο, τον Μακρόν, τον οποίο χρησιμοποιεί ως «όχημα» για να περάσει όχι μόνο το πολυπόθητο συνταξιοδοτικό σήμερα, αλλά τουλάχιστον άλλα δύο σκληρά αντεργατικά νομοσχέδια μέχρι το τέλος του χρόνου. Η πλευρά του εργατικού κινήματος τροφοδοτείται από την αυξημένη λαϊκή απαιτητικότητα, που δεν αρκείται σε ημίμετρα, αλλά απαιτεί την άμεση απόσυρση του νομοσχεδίου, την ταυτόχρονη μείωση του ορίου συνταξιοδότησης στα 60 και την πτώση της κυβέρνησης Μακρόν. Ακόμα και όσα εργατικά συνδικάτα ταυτίζονταν παραδοσιακά με δεξιές/εργοδοτικές θέσεις και όσα από αυτά αρχικά αρκέστηκαν στο να ζητήσουν δημόσια διαβούλευση για τον νόμο, προς το παρόν παρασύρονται από την κοινωνική ορμή και στηρίζουν τις απεργίες.
Η κοινωνική έκρηξη, όπως εκδηλώνεται στη Γαλλία, δεν είναι ταυτόσημη με τα κινηματικά ξεσπάσματα στην Ευρώπη τις τελευταίες δεκαετίες, ούτε εντάσσεται σε μια παροδική και σπασμωδική ταξική αντιπαράθεση, όπως πολλές από όσες είχαμε συνηθίσει. Αντίθετα, φαίνεται πως πληροί ορισμένες κρίσιμες προϋποθέσεις που την καθιστούν μια πρωτόλειας μορφής εργατική εξέγερση. Αρχικά, αναγνωρίζει και αντιλαμβάνεται ως κοινωνική πρωτοπορία την εργατική τάξη και συντάσσεται πίσω από αυτή. Δεύτερον, διατηρεί ξεκάθαρη και αιχμηρή αιτηματολογία στη λογική του «κοινωνικά αναγκαίου, αλλά καπιταλιστικά ανέφικτου», πάνω στην οποία συσπειρώνονται και ενοποιούνται διαφορετικές κοινωνικές ομάδες. Τέλος, υιοθετεί συγκρουσιακές μορφές αντίστασης ποικίλλων μορφών και χαρακτήρων, πολλές από τις οποίες όχι απλώς είναι αποτέλεσμα αυθορμητισμού, αλλά και τον αναπαράγουν.
Ένα τέτοιο κλίμα περιγράφουν στο Πριν και οι Έλληνες σύντροφοι που βρίσκονται στη Γαλλία. Το λαϊκό αίσθημα κατά του Μακρόν είναι έκδηλο στους δρόμους ακόμα και τις ημέρες που δεν πραγματοποιούνται πορείες. Τροβαδούροι και πλανόδιοι παίζουν το Bella Ciao, χιλιάδες τραγουδούν τη Διεθνή, ενώ γειτονιές ολόκληρες ξεσπάνε σε χειροκροτήματα, όταν κάποιος/α στολίζει τον Μακρόν στα «γαλλικά». Τις ημέρες των κινητοποιήσεων, από το πρωί «ποτάμια» κόσμου όλων των ηλικιών πλημμυρίζουν τις γαλλικές πόλεις και διαδηλώνουν στο πλευρό των απεργών. Με μπροστάρη τα μπλοκ των σωματείων και κυρίως της CGT –τα οποία συγκεντρώνουν τα πιο «παραδοσιακά» στρώματα της εργατικής τάξης– και του SUD (αριστερόστροφης διάσπασης της CGT), τα οποία αγκαλιάζουν υγειονομικοί, εκπαιδευτικοί και δημόσιοι υπάλληλοι, πλήθος μικρότερων εργατικών ή πολιτικών μπλοκ συγκροτούν τεράστιες ανθρώπινες αλυσίδες, όπως μαρτυρούν και οι εικόνες που είδαμε στις μεγαλειώδεις απεργίες της Πέμπτη 23 και της Τρίτης 29 Μαρτίου.
Τις ίδιες ημέρες, τις απογευματινές ώρες, υπάρχουν καλέσματα για πορείες είτε από οργανώσεις της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς είτε από ομάδες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αυτές πορείες είναι που δέχονται και τη μεγαλύτερη αστυνομική καταστολή, καθώς βάσει πρόσφατα ψηφισμένων νόμων θεωρούνται «παράνομες», επειδή στερούνται επίσημης άδειας. Για αυτό και συνήθως πραγματοποιούνται incognito και ταυτοχρόνως σε πολλά και διαφορετικά σημεία της ίδιας πόλης, προκειμένου να μην χτυπηθούν από μεγάλες αστυνομικές δυνάμεις. Σε αυτές συμμετέχουν κυρίως κομμάτια της νεολαίας με πιο αυθόρμητα χαρακτηριστικά και συχνά καταλήγουν ακόμα και σε ολονύχτιες συγκρούσεις με την αστυνομία.
Σαφής ενοποιητικός κρίκος μεταξύ του «παραδοσιακού» τρόπου δράσης των πρωινών απεργιακών κινητοποιήσεων και των βραδινών πορειών της νεολαίας δεν υπάρχει. Άλλωστε, η αναδιάταξη των κοινωνικών δομών στα πλαίσια του ολοκληρωτικού καπιταλισμού έχει αναδιαμορφώσει άρδην τις –πολιτικές και όχι μόνο– σχέσεις μεταξύ των διαφορετικών ηλικιακών βαθμίδων και μεταξύ των «οργανωμένων συνδικάτων» και του «διάχυτου αντικαπιταλιστικού δυναμικού». Το θετικό, πάντως, φαίνεται να είναι το γεγονός ότι η νεολαία στρατεύεται πίσω από τα σωματεία –εξού και τα απογευματινά καλέσματα είναι σε ημέρα απεργίας– την ίδια ώρα που επιζητά τρόπους το κίνημα να αγκαλιάσει ευρύτερα ζητήματα και να συγκρουστεί με το κράτος με αναβαθμισμένες μορφές και περιεχόμενο.
Εν γένει, πάντως, η γαλλική εξέγερση «ισορροπεί» ανάμεσα σε ιδιάζουσες κινηματικές και πολιτικές καταστάσεις, απόρροια της σύνθετης περιόδου που διανύουμε. Από τη μία, σε αντίθεση με άλλα πρόσφατα ξεσπάσματα ή «ακομμάτιστα» κινήματα τύπου Κίτρινα Γιλέκα, η σημερινή έκφραση του γαλλικού κινήματος έχει ξεκάθαρα στον πυρήνα της το ταξικό στοιχείο και τα συνδικάτα. Αυτά καθορίζουν τη ρότα και το πολιτικό πλαίσιο πάλης, ενώ ελάχιστα αμφισβητούνται (προς το παρόν πάντα) οι ηγεσίες τους, ακόμη και οι πλέον μετριοπαθείς.
Τα συνδικάτα έχουν δώσει νέο απεργιακό ραντεβού την ερχόμενη Πέμπτη 6 Απριλίου
Από την άλλη, όμως, ο πολιτικός ορίζοντας του κινήματος μένει λειψός. Μπορεί η συγκλονιστική διάθεση του κόσμου να έχει ενοποιήσει σχεδόν όλα τα σωματεία σε μια κατεύθυνση συνέχισης των απεργιών και διατύπωσης αιχμηρών και ριζοσπαστικών αιτημάτων, όμως στο επίπεδο της πολιτικής εκπροσώπησης το κίνημα «στενάζει». Δύο εβδομάδες μετά τη θέσπιση του επίμαχου νόμου, το κίνημα οφείλει να αναζητήσει ένα συνολικό πρόγραμμα πάλης που θα εγγυηθεί συνέχεια και διάρκεια. Τα πολιτικά αιτήματα του κάθε σωματείου μπορεί να εκφράζονται αυτόνομα και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να αναβαθμίζουν την πάλη του, αλλά δεν μπορούν να θέσουν ανώτερους πολιτικούς κόμβους. Ταυτόχρονα, οι προσπάθειες του Μελανσόν να καρπωθεί πολιτικά τις εξελίξεις –όπως είχε κάνει με τη διοργάνωση μεγάλων πορειών στα τέλη του ‘22 στο ζήτημα της ακρίβειας– πέφτουν στο «κενό». Μπορεί στο μόρφωμά του να συμμετέχουν κάποια αγωνιστικά κομμάτια συνδικαλιστών με εξέχουσα παρουσία στις σημερινές εργατικές κινητοποιήσεις, αλλά το στίγμα του εκεί παραμένει αδύναμο, αριθμητικά και πολιτικά.
Φοιτητές-μαθητές στον «χορό» των διαδηλώσεων
Μέχρι πριν λίγες ημέρες, παρά τις δεκάδες μαθητικές καταλήψεις σε σχολεία, η νεολαία δεν είχε βάλει τη σφραγίδα της στις μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις. Μεγαλύτερος απών ήταν το φοιτητικό κίνημα, οι ευτελισμένες δομές του οποίου – σε συνδυασμό με το ιστορικών διαστάσεων χτύπημα στο φοιτητικό συνδικαλισμό τα προηγούμενα χρόνια – φάνηκε πως δεν του επέτρεπαν να βγει δυναμικά στους δρόμους πλάι στους απεργούς. Η κατάσταση αυτή μοιάζει, πλέον, να έχει ανατραπεί. Το αντιδημοκρατικό κρεσέντο του Μακρόν αποτέλεσε τη «σπίθα» που άναψε τη φλόγα (και) στους κόλπους της νεολαίας.
Με σημείο εκκίνησης την απεργία της Πέμπτης 23 Μάρτη, όπου υπολογίζεται ότι περίπου 30.000 άτομα πλαισίωσαν τα φοιτητικά μπλοκ και σημείο κορύφωσης (μέχρι στιγμής) τις κινητοποιήσεις της προηγούμενης Τρίτης 28 Μάρτη, όπου εκτιμάται πως ο αριθμός των συμμετεχόντων τριπλασιάστηκε, το φοιτητικό κίνημα φαίνεται πως έχει μπει για τα καλά στο «παιχνίδι». Τις δύο αυτές μέρες, μάλιστα, ένας μικρός αλλά κρίσιμος αριθμός πανεπιστημίων προχώρησε σε καταλήψεις μέσα από γενικές συνελεύσεις, ενώ σε άλλες περιπτώσεις φοιτητές/τριες έστησαν οδοφράγματα στις εισόδους ή/και προχώρησαν σε πρωτοβουλιακές καταλήψεις των διοικητικών γραφείων.
Από τα πανεπιστήμια που έκλεισαν λόγω κινητοποιήσεων ξεχώρισαν αυτά στο Παρίσι όπως τα διάφορα τμήματα και ινστιτούτα της Σορβόνης (ενδεικτικά: Pantheon, Michelet, Paris 1) και το πανεπιστήμιο της Ναντέρ, το οποίο «στολίστηκε» με επιθετικά πολιτικά πανό, όπως ενδεικτικά: «Μπλοκάρετε το πανεπιστήμιό σας, αλλάξτε τον κόσμο», «Αντιμετωπίζοντας το αδιέξοδο, μαζική εξέγερση». Κάτι ανάλογο συνέβη στην επαρχία, όπως στη Φιλοσοφική Σχολή στην Εξ-Αν-Προβάνς, στο Πανεπιστήμιο του Μπορντό και τμήματα στο Σεντ Ετιέν.
Το στίγμα, πάντως, στο χώρο της εκπαίδευσης ακόμα συνεχίζουν να το δίνουν (κυρίαρχα) οι δάσκαλοι και οι καθηγητές μέσης εκπαίδευσης, οι οποίοι συμμετείχαν στην απεργία της Πέμπτης με εξαιρετικά υψηλά ποσοστά.