Φέτος συμπληρώνονται 50 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973, μια τομή απ΄ όπου ξεπήδησε το μαζικό ανατρεπτικό κίνημα της μεταπολίτευσης και διαμορφώθηκε το σύγχρονο επαναστατικό ρεύμα στη χώρα μας. Η κατάληψη της Νομικής στις 21-22 Φλεβάρη 1973 υπήρξε ο πρόδρομος και μία δοκιμασία-προετοιμασία για τον Νοέμβρη. Το Πριν θα προσπαθήσει να φωτίσει πλευρές αυτής της πορείας. Ξεκινάμε σε αυτό το φύλλο, δίνοντας το λόγο σε τρεις αγωνιστές που συμμετείχαν στην κατάληψη της Νομικής.
Η τάση της ανατροπής και οι αυταπάτες της ενσωμάτωσης
Το Πολυτεχνείο του ‘73 δεν ήταν μια αστραπή. Ήρθε ως συμπύκνωση μιας δίχρονης πορείας του φοιτητικού κινήματος, που σημάδεψε τη χώρα μας και επανάφερε στο προσκήνιο του εργατικού και λαϊκού κινήματος την επαναστατική προοπτική για την κοινωνική απελευθέρωση, που είχε υποχωρήσει μετά την ήττα του εμφυλίου. Σε αυτή την πορεία, ενδιάμεσος σταθμός, ορόσημο και τομή, υπήρξαν οι καταλήψεις της Νομικής τον Φλεβάρη και τον Μάρτη του ’73. Ήταν μια εποχή που σημαδεύτηκε από τον Μάη του ‘68, την ήττα των Αμερικανών στο Βιετνάμ, τον Τσε, τα απελευθερωτικά κινήματα κατά της αποικιοκρατίας.
Παράλληλα ήταν η περίοδος ανάπτυξης του ευρωκομμουνισμού στην Ευρώπη, της καλλιέργειας αυταπατών για ειρηνική μετεξέλιξη του καπιταλισμού, που είχε διχάσει την κομμουνιστική αριστερά και στη χώρα μας. Η ΕΟΚ προπαγανδιζόταν ως ο χώρος «ένωσης των προλεταρίων της Ευρώπης». Μια ματιά στο σήμερα μπορεί να μας πείσει για την «ορθότητα» αυτής της «γραμμής».
Οι καταλήψεις της Νομικής στις 21 του Φλεβάρη και στις 20 του Μάρτη του ‘73 ήταν η πρώτη μαζική εμφάνιση ενός κινήματος που έβαζε τη σφραγίδα του ανυποχώρητου αγώνα για την ανατροπή της δικτατορίας. Σε μια περίοδο, που η χούντα αποφάσισε να προχωρήσει σε έναν τύπο «φιλελευθερoποίησης», καθώς η αστική τάξη της χώρας μας πίεζε για την είσοδο της στην ΕΟΚ. Η λύση Μαρκεζίνη ήταν υπό όρους αποδεκτή από το φιλοευρωπαϊκό τμήμα της αριστεράς, όπως και από μεγάλο τμήμα του αστικού τόξου.
Το φοιτητικό κίνημα του ’72-’73 με σταθμούς τη Νομική και το Πολυτεχνείο, υπήρξε η θρυαλλίδα που οδήγησε σε διάλυση όλων αυτών των αυταπατών, έδειξε το πραγματικό πρόσωπο της δικτατορίας και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην πτώση της χούντας, αλλά και στην ανάπτυξη του εργατικού και λαϊκού κινήματος στη μεταδικτατορική εποχή, μέχρι και σήμερα.
Παύλος Αντωνόπουλος
ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ
Το μαζικό φοιτητικό κίνημα στο προσκήνιο
Αντιδικτατορικές φοιτητικές συγκεντρώσεις πριν από την κατάληψη της Νομικής
Το 1972 είναι ο χρόνος που το φοιτητικό κίνημα, ύστερα από πέντε ολόκληρα χρόνια κρίσης και στασιμότητας, ανασυντάσσεται και μπαίνει σε θέση μάχης.
Το αίτημα για την κατάργηση των διορισμένων διοικήσεων των φοιτητικών συλλόγων και τη διενέργεια ελεύθερων εκλογών, για την ανάδειξη αντιπροσωπευτικών διοικήσεων από τις αρχές του 1972, γίνεται τώρα το επίκεντρο της συσπείρωσης του φοιτητικού κόσμου και το σημείο της πρώτης ανοιχτής αντιπαράθεσης του φοιτητικού κινήματος με το δικτατορικό καθεστώς και τα όργανά του.
Το 1973 όμως το φοιτητικό αντιδικτατορικό κίνημα αποκτά νέα δυναμική. Να τι βροντοφώναξε από την ταράτσα της Νομικής Σχολής:
«Ζητήσαμε να πάψει η καταπάτηση των ακαδημαϊκών ελευθεριών και τα σκαλοπάτια βάφτηκαν με αίμα, περήφανο αίμα φοιτητικό. Ζητήσαμε να πάψει η παραβίαση του πανεπιστημιακού ασύλου και τα έξαλλα στίφη των αστυνομικών της χούντας ξεχύθηκαν μέσα στα πανεπιστήμια κακοποιώντας φοιτήτριες και φοιτητές, σπάζοντας κεφάλια, τα κτήνη αποφασισμένα να πνίξουν την ίδια την καρδιά της Ελλάδας. Ζητήσαμε μόρφωση, λευτεριά, δημοκρατική παιδεία και χίλιοι συνάδελφοί μας πέρασαν από τα κάτεργα της Ασφάλειας και της ΕΣΑ στην Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα και Γιάννενα. Ζητήσαμε επιστημονικό διάλογο, συγχρονισμό, πνευματική ξαστεριά και μας απάντησαν με πειθαρχικά, με επιστρατεύσεις, με στρατόπεδα συγκέντρωσης (Καλαμάτα, Τρίπολη), με νέα άντρα της χουντικής τυραννίας. Κι άλλα τόσα να μας κάνουν τίποτα δεν μπορεί να μας λυγίσει! Είμαστε η δύναμη γιατί έχουμε μαζί μας το δίκιο, συμπαράσταση το λαό, πολεμική σημαία τη μάννα μας τη Λευτεριά. Τίποτα δεν μπορεί να σταματήσει τον αγώνα μας. Απ’ άκρου σ’ άκρη των ανωτάτων ιδρυμάτων, μένοντας ακλόνητοι στη γενική μας απεργία. Εμπρός να διαδηλώσουμε την ενιαία μας θέληση».
(Πανσπουδαστική αρ. φύλλου 5, συνδικαλιστικό όργανο της Αντιδικτατορικής Εθνικής Φοιτητικής Ένωσης Ελλάδας, ΑΝΤΙ-ΕΦΕΕ).
5-1-1973: Συγκέντρωση φοιτητών στο προαύλιο της ΑΣΟΕΕ με συνθήματα: «Έξω οι χαφιέδες, Έξω η ΕΚΟΦ, Έξω οι φασίστες, Δικαιοσύνη, Κάτω τα ανδρείκελα, Όλοι ενωμένοι, Έξω η Ασφάλεια, Έξω ο Επίτροπος, Δημοκρατία, Είμαστε η δύναμη, Είστε πουλημένοι».
26-1-1973: Συγκέντρωση φοιτητών έξω από τα γραφεία της Συγκλήτου του ΕΜΠ με συνθήματα: «Έξω η Ασφάλεια, Έξω ο Πρύτανης, Έξω ο Επίτροπος, θέλουμε Γ.Σ.». Επακολούθησε διαδήλωση μέσω των οδών Πατησίων, Σόλωνος, Ασκληπιού, Ακαδημίας, Ρ. Φεραίου, Πανεπιστημίου που κατέληξε στα Χαυτεία.
Η Σύγκλητος του ΕΜΠ αποφάσισε την αναστολή της λειτουργίας του ιδρύματος. Ας σημειωθεί ότι είχαν ήδη αναστείλει τη λειτουργία τους οι Σχολές Αρχιτεκτόνων και Χημικών Μηχανικών.
Παρόμοιες συγκεντρώσεις φοιτητών πραγματοποιήθηκαν στις 24-1-1973 στο Αμφιθέατρο της Νομικής Σχολής και στις 25-1-1973 στο Αμφιθέατρο του Μαθηματικού Τμήματος της Φυσικομαθηματικής Σχολής.
Αγώνες για τη μη στράτευση των φοιτητών
Στις 10-2-1973 δημοσιεύθηκε το Ν.Δ. 1347 για τη διακοπή της αναβολής στράτευσης λόγω σπουδών 88 φοιτητών. Αρχικά στρατεύθηκαν 42.
Στις 14-2-1973 συνεδρίαζε η Σύγκλητος του ΕΜΠ με σκοπό να βρεθεί συμβιβαστική λύση, με διακοπή μαθημάτων και έναρξη εξετάσεων με την ελπίδα ότι έτσι θα αποφευχθεί η εφαρμογή του Ν.Δ. 1347/73. Κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης οι φοιτητές πραγματοποίησαν μεγάλη συγκέντρωση στο προαύλιο του ΕΜΠ. Οι κινητοποιήσεις των φοιτητών είχαν αρχίσει από τις αρχές του Γενάρη 1973, με κορυφαία τη μάχη κατά του χουντικού καταστατικού χάρτη της Παιδείας.
Οι κινητοποιήσεις συνεχίστηκαν με τον ίδιο περίπου ρυθμό και τις επόμενες δέκα μέρες. Φεύγοντας από το προαύλιο του Πολυτεχνείου συγκροτούσαν μικρές διαδηλώσεις, ανεβαίνοντας την οδό Σόλωνος, με κατεύθυνση προς τη Νομική. Τόσο στο προαύλιο του Πολυτεχνείου, όσο και στις μικροδιαδηλώσεις, ακούγονταν πολλά συνθήματα, με κύριο θέμα τα φοιτητικά αιτήματα, αλλά και πολλά άλλα καθαρά αντιδικτατορικά, όπως «Ελευθερία», «Συμπαράσταση Λαέ» κ.λπ. Τραγουδούσαν επίσης το «Πότε θα κάνει ξαστεριά».
Έτσι φθάσαμε στη παραμονή της πρώτης εισβολής στο Πολυτεχνείο, στις 13 Φλεβάρη, ημέρα Τρίτη. Στις 10-2-1973 είχε δημοσιευθεί το νομοθετικό διάταγμα, το οποίο τροποποιούσε το Νόμο περί Στρατολογίας κι έδινε το δικαίωμα στον Υπουργό Εθνικής Άμυνας να διακόπτει την αναβολή κατάταξης στο Στρατό, που είχαν όλοι οι φοιτητές λόγω σπουδών. Η δημοσίευση του διατάγματος δυνάμωσε ακόμη περισσότερο τις διαμαρτυρίες. Έτσι στις 14 Φλεβάρη συγκεντρώθηκαν από το πρωί στο προαύλιο του Πολυτεχνείου, περίπου 1.000 φοιτητές, φωνάζοντας συνθήματα. Στις 10 π.μ. άρχισε η Γενική Συνέλευση των καθηγητών, η οποία τελείωσε στις 3 μ.μ. Η στάση των περισσότερων καθηγητών ήταν ενθαρρυντική για τις διαμαρτυρίες των φοιτητών. Μετά τη λήξη της Γενικής Συνέλευσης οι συγκλητικοί καθηγητές άρχισαν τη συνεδρία τους, στην αίθουσα της Συγκλήτου. Όλες αυτές τις ώρες οι φοιτητές βρίσκονταν στο προαύλιο και φώναζαν συνθήματα. Γύρω από το Πολυτεχνείο βρίσκονταν αστυνομικοί και όλο το σπουδαστικό της Ασφάλειας, μ’ επικεφαλής τους γνωστούς ασφαλίτες Σμαΐλη και Καλύβα. Ξαφνικά στις 4 μ.μ. εισέβαλαν στο Πολυτεχνείο αστυνομικοί και ασφαλίτες, χτυπώντας και κυνηγώντας τους φοιτητές. Η εισβολή είχε γίνει από την οδό Τοσίτσα. Πολλοί φοιτητές για να προστατευθούν μπήκαν στην αίθουσα της Συγκλήτου, όπου συνεδρίαζαν οι καθηγητές. Αυτοί όταν είδαν δεκάδες φοιτητών να εισέρχονται ορμητικά, έμειναν άφωνοι. Αμέσως μετά μπήκαν οι αστυνομικοί καταδιώκοντας τους φοιτητές, γύρω από τα γραφεία της αίθουσας! Άλλοι συνελήφθησαν και άλλοι κυνηγημένοι βγήκαν στο προαύλιο όπου τους περίμεναν οι ασφαλίτες.
Αυτή ήταν η πρώτη εισβολή στο Πολυτεχνείο. Την ημέρα εκείνη συνελήφθησαν και οι 11 φοιτητές, οι οποίοι δικάστηκαν στις 17 και 18 Φλεβάρη.
Τα μέλη της Συγκλήτου αποφάσισαν να παραιτηθούν, διαμαρτυρόμενα για την ωμή επέμβαση της Αστυνομίας.
15 και 16-2-1973: Υπογράφονται από τον αστυνομικό διευθυντή Σπυρ. Μιχελή οι δύο καταστάσεις που είχε συντάξει η Ασφάλεια για την επιστράτευση των φοιτητών. Η πρώτη περιελάμβανε 42 και η δεύτερη 49 φοιτητές.
16-2-1973: Κατάληψη της Νομικής για λίγες ώρες, ως συμπαράσταση στους έντεκα (11) συλληφθέντες και δικαζόμενους φοιτητές.
17-2-1973: Συγκέντρωση φοιτητών στην αίθουσα της Ιατρικής Σχολής. Μετά την αποχώρηση πολλοί φοιτητές κατευθύνθηκαν προς το Δικαστήριο όπου δικάζονταν οι 11 συλληφθέντες κατά την εισβολή της Αστυνομίας στο ΕΜΠ στις 14-2-1973.
19-2-1973: Έκδοση απόφασης του Β΄ Τριμελούς Πλημ/κείου Αθηνών για τους 11 συλληφθέντες φοιτητές. Καταδικάσθηκαν οι πέντε σε ποινές φυλάκισης 10 μηνών, οι τρεις οχτώ μηνών με αναστολή και τρεις φοιτητές αθωώθηκαν.
Η διήμερη κατάληψη της Νομικής
21 και 22-2-1973: Κατάληψη της Νομικής Σχολής από τις 12 μ. της 21ης Φεβρουαρίου έως τις 7 μ.μ. της επόμενης ημέρας Κατά τη διάρκεια της δεύτερης ημέρας αλλά και τις επόμενες ημέρες μετά τη λήξη, πραγματοποιήθηκαν συγκεντρώσεις συμπαράστασης σε διάφορες Σχολές (Πάντειος, Ιατρική, Οδοντιατρική, ΕΜΠ, Γεωπονική).
Μετά την έξοδο των φοιτητών από το κτήριο της Νομικής πραγματοποιήθηκε μεγαλειώδης διαδήλωση έως την Ομόνοια. Ιδού πώς περιγράφει η αντιδικτατορική Πανσπουδαστική (φύλλο Νο 5) τα γεγονότα υπό τον τίτλο: «30.000 διαδηλώνουν στην καρδιά της Αθήνας. Γεια χαρά σπουδάζουσα γενιά που βγήκες στον αγώνα για τη Λευτεριά».
«Το κτίριο καταλήφθηκε στις 6 ώρα, το απόγευμα της Τετάρτης. Οι φοιτητές έκλεισαν αμέσως τις πόρτες, τις στέριωσαν με θρανία, με σακιά γεμάτα τσιμέντα, με σωλήνες νερού και τις κάρφωσαν με ξύλα. Τοποθέτησαν αμέσως φρουρούς, που άλλαζαν με βάρδιες, όρισαν επιτροπές ασφάλειας, φαρμακευτικής περίθαλψης κ.λπ. Έξω από την είσοδο Σόλωνος είχαν μαζευτεί 50 εκοφίτες που φώναζαν και απειλούσαν τους γονείς που ζητούσαν να δουν τα παιδιά τους. Βρίζαν και λέγαν: «Βλέπετε το νέο ΕΑΜ; Μη φωνάζετε γιατί θα σας σκοτώσουμε». Μέσα στο κτίριο φοιτητές της Ιατρικής έδιναν τις πρώτες συμβουλές για να αποφευχθούν τυχόν συμπτώματα από την πείνα. Ηλεκτρολόγοι – μηχανικοί έφτιαξαν ειδικές μικροφωνικές εγκαταστάσεις και προμήθευσαν τις επιτροπές με τηλεβόες. Αμέσως μοιράστηκαν τα τσιγάρα και τα τρόφιμα, που υπήρχαν, σε όλους.
Οι φοιτητές πήραν τα κλειδιά από το θυρωρό, άνοιξαν τα γραφεία των καθηγητών και έβαλαν εκεί τους αρρώστους. Έφτιαξαν τα μεγάλα πανό σε κομμάτια από χαρτόνι και τα τοποθέτησαν στην ταράτσα του κτιρίου. Το βράδυ οι φοιτητές πριν κοιμηθούν τραγούδησαν και χόρεψαν στην ταράτσα το χορό του Ζαλόγγου, «εμείς οι μαύροι κλέφτες» και άλλα τραγούδια της λευτεριάς. Κάτω, γύρω από το κτίριο στους δρόμους και στα στενά έμειναν ξάγρυπνοι χιλιάδες φοιτητές και απλοί άνθρωποι του λαού, συμπαράσταση στους κλεισμένους αγωνιστές […] Στις 7 το βράδυ της άλλης μέρας οι φοιτητές εγκατέλειψαν το κτίριο και πρωτοστάτησαν στη μεγαλειώδη διαδήλωση φοιτητών-λαού στους δρόμους της Ακαδημίας, Πανεπιστημίου, Κάνιγγος, Ομόνοια, Πατησίων, 30.000 λαού διαδήλωνε την απόφασή του να συνεχίσει τον αγώνα για τη δημοκρατία και λευτεριά φωνάζοντας «ψηλά το κεφάλι λαέ», «συμπαράσταση λαέ», «ελευθερία», «ένας είναι ο αρχηγός, ο κυρίαρχος λαός», «κάτω η επιστράτευση» κ.α. Οργανωμένα τάγματα ΕΣΑτζήδων, ΛΟΚατζήδων και καθαρμάτων του υποκόσμου επιτέθηκαν με λύσσα ενάντια στο λαό».
Η δεύτερη κατάληψη της Νομικής
Κατά τις επόμενες ημέρες πραγματοποιήθηκαν πολλές φοιτητικές συγκεντρώσεις οι οποίες κατέληγαν σε διαδηλώσεις με αντιδικτατορικά συνθήματα. Μεταξύ αυτών στο ΕΜΠ (23-2-1973, 1-3-1973, 16-3-1973) στη Γεωπονική (23-2-1973), στα Τμήματα (Φαρμακευτικό, Φυσιογνωστικό, Βιολογικό, Γεωλογικό) της Φυσικομαθηματικής Σχολής (24-2-1973), στην ΑΣΟΕΕ (1-3-1973), στην Πάντειο (2-3-1973), στην Ιατρική (5-3-1973, 14-3-1973, 16-3-1973, 19-3-1973), στην Πανεπιστημιακή Λέσχη επί της οδού Ιπποκράτους (6-3-1973), στη Νομική (16-3-1973), στο Χημείο (16-3-1973, 19-3-1973).
Όλες αυτές οι συγκεντρώσεις δημιούργησαν το δυναμικό αντιδικτατορικό φοιτητικό ρεύμα που κατέληξε στη δεύτερη σημαντική κατάληψη της Νομικής, επί εφτά ώρες στις 20-3-1973.
Η κατάληψη αυτή βάφτηκε με το αίμα των φοιτητών, διότι η Σύγκλητος ζήτησε την επέμβαση της Αστυνομίας για την εκδίωξη των φοιτητών. Η επιχείρηση ολοκληρώθηκε στις 6 μ.μ. με αποτέλεσμα να τραυματισθούν 19 φοιτητές και ένας δημοσιογράφος. Συνελήφθησαν επίσης 79 φοιτητές.
Τέλος είναι σημαντικό να παρατεθούν τόσο ο όρκος που έδωσαν οι φοιτητές κατά τη διάρκεια των καταλήψεων, όσο και το ποίημα που έγραψε ο Γιάννης Κουτσοχέρας τη νύχτα της κατάληψης, έξω από τη Νομική, με τον τίτλο «Ροδοχάραμα». Ο όρκος των αγωνιζόμενων φοιτητών:
«Εμείς οι φοιτητές των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων ορκιζόμαστε στ’ όνομα της ελευθερίας ν’ αγωνιστούμε μέχρι τέλους για την κατοχύρωση των ακαδημαϊκών ελευθεριών, του πανεπιστημιακού ασύλου, για την ανάκληση όλων των καταπιεστικών νόμων και διαταγμάτων. Ορκιζόμαστε αλληλεγγύη σ’ όλο το φοιτητικό κόσμο της Ελλάδας που βασανίζεται. Η βία και η τρομοκρατία δεν θα περάσουν. Ζήτω ο αδούλωτος φοιτητικός κόσμος της Ελλάδας».
Ροδοχάραμα
Κούροι, κόρες της σπουδής
φως ο νους, η καρδιά φλόγα
η κραυγή σας γλώσσα πύρινη καφτερή
τέτοιες ώρες τρανές ώρες
μόνο εσείς και τα πουλιά τα ελεύθερα
ξεδιπλώνετε τον άνεμο και πετάτε με το αγέρι
και ξεμούδιασαν και ορθώθηκαν τα κορμιά
άρχισε το ροδοχάραμα.
Το ποίημα χαράχθηκε σε μικρή μαρμάρινη πλάκα η οποία εντοιχίσθηκε στην πρόσοψη του κτηρίου της Νομικής Σχολής, στη γωνία των οδών Σόλωνος και Μασσαλίας και παραμένει εκεί έως σήμερα.
Δημήτρης Χατζηπαναγιώτου
ΟΙ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ
Τα λαμπερά μάτια του πόθου για λευτεριά
Γιώργος Μητροβγένης, φοιτητής Οδοντιατρικής
Υπάρχουν στιγμές στην ιστορία που το κοινωνικό και το πολιτικό αφήνουν ανεξίτηλα σημάδια στη διαδρομή μιας γενιάς, που μάς σημαδεύουν και σε ένα βαθμό καθορίζουν την πορεία της μετέπειτα ζωής μας. Τέτοιες στιγμές ήταν οι φοιτητικές συνελεύσεις, οι σποραδικές φοιτητικές διαδηλώσεις κατά της αμερικανονατοϊκής χούντας της 21ης Απρίλιου, οι καταλήψεις της Νομικής και τελικά το Πολυτεχνείο τον Νοέμβρη του ‘73.
50 χρόνια μετά η σπίθα της φοιτητικής εξέγερσης, για όσους παραμένουμε στο κίνημα και ζήσαμε την ορμητική είσοδο της νεολαίας στην αρένα της πολιτικής ζωής με εκείνα τα λαμπερά μάτια της αξιοπρέπειας, του πόθου για λευτεριά και δικαιοσύνη, παραμένει ζωντανή. Είναι η ελπίδα πως «οι μέρες που λαχτάρισα θα ‘ρθουν», πως πίσω και παρά τα σύννεφα της ιδιώτευσης μέρους εκείνης της γενιάς κρύβεται ο ήλιος της εξέγερσης της, γιατί όπως σωστά έχει γραφτεί «Το Πολυτεχνείο έρχεται από το μέλλον».
Η Νομική του ‘73, που άνοιξε το δρόμο στο Πολυτεχνείο, με βρήκε στα πρώτα χρόνια της φοίτησής μου στην Οδοντιατρική. Είχε προηγηθεί αυθόρμητη συμμετοχή σε διαδηλώσεις αστραπή, η συμμετοχή στην αντιδικτατορική χριστιανική ομάδα του παπα-Πυρουνάκη, στην Ελληνο-ευρωπαϊκή κίνηση νέων του Κανελλάκη, στις φοιτητικές επιτροπές αγώνα ΦΕΑ στην Οδοντιατρική και μετά στην αντιΕΦΕΕ. Η μορφοποίηση, αν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτόν τον όρο, ξεκίνησε με την πάλη ενάντια στα διορισμένα από τη χούντα φοιτητικά συμβούλια το 1972.
Οι παράνομες συνελεύσεις της Οδοντιατρικής αρχικά γινόντουσαν πάνω από το μοναστήρι της Καισαριανής, εν είδη τυχαίας εκδρομικής συνάντησης. Στη συνέχεια όταν φτάσαμε ένα ικανό αριθμό, σαράντα περίπου, τις καταθέσαμε ενυπόγραφα στο πρωτοδικείο ζητώντας ελεύθερες φοιτητικές εκλογές. Ακολούθησαν κοινές συνελεύσεις Ιατρικής-Οδοντιατρικής στο προαύλιο Ιατρικής στο Γουδί, ενώ ένα παράνομο διασχολικό συντόνιζε τις σχολές.
Ανάλογη διαδικασία στο πρωτοδικείο έγινε και στις υπόλοιπες σχολές έτσι ώστε η χούντα υποχρεώθηκε να προκηρύξει φοιτητικές εκλογές όπου η νοθεία ήταν τόσο προκλητική με παραβιασμένες κάλπες, με αποκλεισμούς παρατηρητών, με ανεπιθύμητα ψηφοδέλτια που βρέθηκαν στα καζανάκια και αλλά τραγελαφικά. Η κρίση στην πανεπιστημιακή κοινότητα ήταν διάχυτη.
Η απάντηση της χούντας ήταν η διακοπή φοίτησης και η στράτευση φοιτητών (διάταγμα 1347/73), κυρίως από την λίστα των υπογραφών, που είχαμε καταθέσει στο πρωτοδικείο. Οι φοιτητές στάλθηκαν στον στρατό για σωφρονισμό σε τάγματα ανεπιθύμητων.
Το βράδυ της 21ης προς 22ης Φλεβάρη διανυκτερεύσαμε στη Νομική με βάρδιες στην ταράτσα και λίγο ύπνο στις αίθουσες. Χιλιάδες κόσμου από την Ακαδημίας ως την Ομόνοια πλημμύρισαν την Αθήνα. Ωστόσο μετά από μεσολάβηση του πρύτανη Τούντα, που ζητάει δεκαήμερη ανακωχή, η προσωρινή επιτροπή προτείνει την αποχώρηση των συγκεντρωμένων. Απέξω μάς περιμένουν 30.000 κόσμου και μια μαζική αντιχουντική διαδήλωση συγκρούεται με την αστυνομία στην Ακαδημίας με δεκάδες τραυματίες.
Η δεκαήμερη ανακωχή λήγει χωρίς αποτέλεσμα και νέες συλλήψεις έπονται. Στις 20/3 επιχειρείται νέα κατάληψη της Νομικής. Από την ταράτσα πετιούνται προκηρύξεις και φωνάζονται συνθήματα. Ο κόσμος ξαναμαζεύεται από έξω και η τότε σύγκλητος καλεί την αστυνομία να επέμβει. Η οδός Ακαδημίας μετατρέπεται σε πεδίο μάχης. Οδοφράγματα από θρανία στήνονται στην εσωτερική είσοδο της Σόλωνος, καθώς από έξω οι ΕΚΟΦίτες είχαν μπλοκάρει με ρόπαλα και κλομπ την έξοδο.
Έντρομη η Χούντα αποφάσισε την εκκένωση. Βάζοντας την αστυνομία από την ταράτσα, χτυπώντας άγρια και σπρώχνοντας τον κόσμο από πάνω προς τα κάτω. Τα χτυπήματα με τα κλομπ αλλά και το ποδοπάτημα στις σκάλες ήταν η αιτία σοβαρών τραυματισμών. Συμπιεστήκαμε ανάμεσα στην πίεση των πάνω ορόφων και του ισόγειου. Έσπασαν τα θρανία που είχαν χρησιμοποιηθεί για φράχτη μπροστά στις σκάλες. Κάποιοι βγήκαν από τη Σίνα, κάποιοι δέχτηκαν την «περιποίηση» από αστυνομία και ΕΚΟΦίτες στη Σόλωνος και συνελήφθησαν για τα περαιτέρω. Ωστόσο η Νομική έσπασε τον καθρέφτη της δήθεν λαϊκής αποδοχής της «εθνικής κυβέρνησης» και άνοιξε τον δρόμο για την εξέγερση του Πολυτεχνείου.
Ήταν καίριο πλήγμα στο δικτατορικό καθεστώς
Δημήτρης Χατζηπαναγιώτου, φοιτητής Νομικής
Αποτιμώντας τα γεγονότα της χρονικής περιόδου από τον Οκτώβρη 1972 έως το Νοέμβρη 1973, επιβεβαιώνεται ότι οι καταλήψεις της Νομικής Σχολής άνοιξαν το δρόμο για την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Τόσο ως εγχείρημα όσο και ως πολιτική πράξη ήταν πρώτου μεγέθους. Το κτήριο της Νομικής δεν είχε δεσπόζουσα θέση, όπως το Πολυτεχνείο. Ήταν πιο απομονωμένο και η μόνη επαφή μας με τον κόσμο που προσπαθούσε να μας πλησιάσει γινόταν από την ταράτσα. Εκεί στήθηκαν τα πρώτα πρόχειρα πλακάτ. Από κει ρίχνονταν τα συνθήματα «Συμπαράσταση λαέ», «Ελευθερία», «Δε σε θέλει ο λαός πάρτη Χούντα σου (ή τη Δέσποινα) και μπρος», «Ο Γκαντώνας στο Στρατό και οι φοιτητές εδώ». Η ανταπόκριση του Λαού ήταν ουσιαστική. Αποκορύφωμα της διήμερης κατάληψης ήταν η μεγαλύτερη μαζική φοιτητική διαδήλωση που έγινε τότε αμέσως μετά την έξοδο από τη Σχολή, στο κέντρο της Αθήνας. Ένα καίριο πλήγμα στο δικτατορικό καθεστώς.
Εκείνη την εποχή επιχειρείται ο αποκεφαλισμός του κινήματος με τη στράτευση των φοιτητών. Καλλιεργείται η φοβία της στράτευσης με σκοπό να μαραζώσει η φοιτητική δραστηριότητα. Συνέχεια της χουντικής τακτικής η εισβολή στο Πολυτεχνείο (14-2-73) και τα επεισόδια στη γενική συνέλευση της Ιατρικής. Η κατάργηση του Πανεπιστημιακού ασύλου, οι ξυλοδαρμοί, οι συλλήψεις, η παραπομπή σε δίκη 11 σπουδαστών και γενικά η ακολουθούμενη τακτική της επίδειξης δύναμης από τη δικτατορία, είχαν ως σκοπό να εξασκήσουν ψυχολογική βία και να κάμψουν το αγωνιστικό ηθικό των φοιτητών. Τα πράγματα όμως ήλθαν αλλιώς. Η σύγκλητος του ΕΜΠ παραιτείται. Το πρώτο ρήγμα είχε γίνει.
Με την κατάληψη της Νομικής για περισσότερες από 30 ώρες, με τον τεράστιο αντίκτυπό της, με την απήχηση που είχε στον κόσμο και με την κινητοποίηση και τη συμπαράστασή του, η πρώην επιθετικότητα του καθεστώτος μετατρέπεται σε καθαρή άμυνα. Το φοιτητικό κίνημα, γέννημα αντικειμενικών συνθηκών, είχε πλατειά βάση, διότι το σύνολο των φοιτητών έβλεπε τον αντιδραστικό χαρακτήρα της ανώτατης παιδείας.
Νιώσαμε ότι έχουμε δύναμη, μπορούμε τα αδύνατα
Παύλος Αντωνόπουλος, φοιτητής Φυσικομαθηματικής
Ακαδημίας απέναντι από τη Νομική Σχολή
Το ’73 ήμουν φοιτητής της Φυσικομαθηματικής σχολής Αθήνας στο πτυχίο. Από τις αρχές του ’72 είχαμε ξεκινήσει μια προσπάθεια να πιέσουμε για να γίνουν εκλογές στους φοιτητικούς συλλόγους, που μέχρι τότε είχαν διορισμένα συμβούλια από την ούντα. Σε λίγο χρονικό διάστημα πετύχαμε να συσπειρωθεί αρκετός φοιτητόκοσμος, να ξεκινήσουν ομιλίες στις σχολές και να αρχίσει να συγκροτείται ένα κίνημα δημοκρατικών αιτημάτων. Αν και τελικά πετύχαμε να γίνουν εκλογές, μόνο εκλογές δεν ήταν. Στη δική μου σχολή κατά το μεσημέρι εξαφανίστηκε η κάλπη και επανεμφανίστηκε γεμάτη μετά τη λήξη του χρόνου της ψηφοφορίας. Το αποτέλεσμα αυτονόητο.
Η χούντα είχε ανησυχήσει με την εξέλιξη των συνεχών αντιδράσεων όλο και πιο διευρυνόμενου κύκλου φοιτητών. Μικρές διαδηλώσεις γινόντουσαν πολύ συχνά. Οι προσαγωγές στην ασφάλεια «δι υπόθεσιν μας» έγινε κανονικότητα. Τα μέτρα κατά των αγωνιζόμενων φοιτητών αναβαθμίζονταν. Προχώρησαν στη νομοθέτηση διακοπής της αναβολής συμφοιτητών μας, που είχαν «εκτεθεί» επωνύμως στον αγώνα και στρατεύσανε αρχικά καμιά σαρανταριά. Αυτό όμως αντί να μας φοβίσει, μας συσπείρωσε ακόμη περισσότερο. Μετά την εισβολή της αστυνομίας στο Πολυτεχνείο στις 14 Φλεβάρη όπου διαδηλώναμε, ακολούθησε ολιγόωρη κατάληψη της Νομικής στις 16 Φλεβάρη, απάντηση στις συλλήψεις που είχαν γίνει.
Στις 21 Φλεβάρη δώσαμε ραντεβού στη Νομική. Ήταν αποκάλυψη! Χιλιάδες φοιτητές ανταποκρίθηκαν. Το κτίριο γέμισε παντού με φοιτητές, μέχρι την ταράτσα. Αντιδικτατορικά συνθήματα και το τραγούδι «Πότε θα κάνει ξαστεριά» ακουγόντουσαν στο κέντρο της Αθήνας. Αστυνομία και ασφαλίτες περικύκλωσαν το κτίριο. Διαδηλωτές άρχισαν να περικυκλώνουν τους αστυνομικούς. Άρχισε κυνηγητό σε όλους τους γύρω δρόμους. Αυτή η διήμερη κατάληψη έληξε αναίμακτα με μια πρωτοφανή για τα μέτρα μας διαδήλωση. Νιώσαμε ότι έχουμε δύναμη. Μπορούμε τα αδύνατα.
Ο επόμενος σταθμός ήταν στις 20 Μάρτη. Η αστυνομία μπήκε μέσα στη Νομική. Τραυματισμοί, συλλήψεις, τρομοκρατία. Μέσα από αυτά όμως «χτίστηκε» το Πολυτεχνείο του Νοέμβρη. Για χιλιάδες νέους αγωνιστές της κοινωνικής απελευθέρωσης «ο κύβος είχε ριφθεί». Ο αγώνας συνεχίζεται.
