Στις μεγάλες μάχες που έχουμε μπροστά μας απαιτείται θεωρητικός εξοπλισμός και κατανόηση του κόσμου μας για να μπορέσουμε να τον αλλάξουμε! Με αυτό το σκεπτικό, επιλέξαμε από τη σοδειά θεωρητικών και ιστορικών εκδόσεων καθώς και δοκιμίων του 2022 δώδεκα ενδιαφέροντα βιβλία, κατάλληλα για τις γιορτές και όχι μόνο.
Σπύρος Ποταμιάς
Οικονομία και κοινωνία
εκδ. ΚΨΜ
Το βιβλίο του Σπύρου Ποταμιά έχει υπότιτλο Ο μαρξισμός του νεαρού Λούκατς ως κριτική του καπιταλισμού και με εφαλτήριο το Ιστορία και ταξική συνείδηση του τελευταίου επιχειρηματολογεί υπέρ της μαρξιστικής διαλεκτικής. Κέντρο είναι η θεμελιακή κατηγορία της ολότητας, της κοινωνίας ως όλο και η εργατική τάξη αναδεικνύεται ως εκείνο το –εν δυνάμει– κοινωνικό υποκείμενο που μπορεί να γνωρίσει τον κόσμο στην ουσία του, διεισδύοντας κάτω από τη φαινομενικότητα του εμπορευματικού φετιχισμού, καθώς και να τον αλλάξει. Το έργο του Λούκατς εξετάζεται σε σχέση με αυτό του Βέμπερ, του Χέγκελ και φυσικά του Μαρξ καθώς και σε αντιπαράθεση με τον μεταμοντέρνο κατακερματισμό.
Alain Badiou
Παρατηρήσεις για τον αποπροσανατολισμό του κόσμου
εκδ. Άγρα
Το βιβλίο του Γάλλου κομμουνιστή φιλόσοφου Αλαίν Μπαντιού, σε μετάφραση Σάββα Μιχαήλ, χαρακτηρίζει «αποπροσανατολισμό» το «αίσθημα μιας γενικής αταξίας» εξαιτίας της εξαφάνισης των «μεγάλων αφηγήσεων» και της «θεμελιακής σύγκρουσης ανάμεσα στη δημόσια και στην ιδιωτική ιδιοκτησία». Ο συγγραφέας προτείνει τη «δυνατή και δύσκολη έλευση του νέου κομμουνισμού». Εκτός από την κριτική στον κοινοβουλευτισμό, στους φιλελεύθερους δημοκράτες και στους εθνικιστές, ο συγγραφέας δεν χαρίζεται σε κανέναν, ούτε στα κίτρινα γιλέκα ούτε στον σύγχρονο φεμινισμό ούτε στον αντιαυταρχικό δικαιωματισμό. Ακόμα κι αν δεν συμφωνεί κάποιος απόλυτα στο σύνολο της κριτικής του στον «αποπροσανατολισμό», δύσκολα μπορεί να προσπεράσει τη βασιμότητα των επιχειρημάτων του.
Henri Lefebvre
Η εισβολή του Μάη
εκδ. Εκτός γραμμής
Ο Ανρί Λεφέβρ (1901-1991) το 1968 ήταν καθηγητής κοινωνιολογίας στο πανεπιστήμιο της Ναντέρ και επηρέασε σημαντικά το φοιτητικό και εργατικό κίνημα του Μάη του 1968. Το βιβλίο του αυτό γράφτηκε «εν θερμώ» τον Μάη και τον Ιούνη της ίδιας χρονιάς, αποτελώντας ταυτόχρονα μια πρώτη αποτίμηση αλλά και παρέμβαση στα εξεγερτικά γεγονότα της περιόδου. Αναδεικνύει τη δυνατότητα επαναστατικών γεγονότων στο σύγχρονο καπιταλισμό ενάντια στην ηττοπάθεια του Μαρκούζε, δεν εξιδανικεύει την «αυθορμησία», πραγματεύεται ζητήματα όπως η δυαδική εξουσία και η αυτοδιαχείριση, τονίζοντας την ανάγκη επαναστατικής ρήξης. Υποστηρίζει πάνω απ’ όλα την επικαιρότητα του μάχιμου μαρξισμού ενάντια στις προσπάθειες ακαδημαϊκού ενταφιασμού του.
Ανδρέας Μπάλλας
Σαν ξυπνήσαν τα μουλάρια και πετάξαν τα σαμάρια – Το αντιστασιακό κίνημα στη Λέσβο (1941-1945)
εκδ. ΚΨΜ
Στο βιβλίο παρουσιάζεται η περίοδος της κατοχής και της εαμοκρατίας στη Λέσβο (1941-1945), καθώς και η ερμηνεία της μεγάλης επιρροής του ΕΑΜ στο νησί. Εξετάζονται οι ιδιαιτερότητες του νησιού που το καθιστούν ειδική περίπτωση μελέτης για να εντοπιστούν οι κοινωνικές δυνάμεις και οι ιδεολογικές τάσεις που έπαιξαν αργότερα ρόλο στην Αντίσταση. Ξεχωριστή θέση στην αφήγηση έχουν οι αλλαγές που επιχείρησε η τοπική εαμική διοίκηση μετά την απελευθέρωση του νησιού, ξεπερνώντας συχνά τα όρια της συναίνεσης στο πλαίσιο της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας. Χαρακτηριστικό συμβάν υπήρξε η μεγάλη κινητοποίηση των Χριστουγέννων του 1944, το περίφημο «GO BACK», κατά την οποία εμποδίστηκε η αποβίβαση των βρετανικών στρατευμάτων στο νησί.
Στο φύλλο του ΠΡΙΝ που κυκλοφορεί θα βρείτε αφιέρωμα στα «δοκίμια και βιβλία της χρονιάς που ξεχώρισαν». Η φωτογραφία από τις εκδόσεις @ektos_grammis! pic.twitter.com/nN6OVs6v87
— Πριν (@PRINgr) December 30, 2022
Cinzia Arruzza – Tithi Bhattacharya – Nancy Fraser
Φεμινισμός για το 99%: Μανιφέστο
εκδ. Εκτός Γραμμής
Οι τρεις φεμινίστριες συγγραφείς, καθηγήτριες πανεπιστημίων, βάζουν στο κέντρο της καπιταλιστικής κοινωνίας την κοινωνική αναπαραγωγή εκτός της «αναγνωρισμένης» μισθωτής εργασίας στη βιομηχανία. Η παγκόσμια εργατική τάξη απαρτίζεται από ανθρώπους διαφορετικών φύλων και φυλών με διαφορετικές ικανότητες, που οι ανάγκες κι οι επιθυμίες όλων τους ακυρώνονται ή διαστρεβλώνονται από τον καπιταλισμό. Οι τρεις συγγραφείς υποστηρίζουν ένα φεμινισμό ευθέως ανταγωνιστικό προς τον φιλελεύθερο φεμινισμό που οραματίζεται ίσες ευκαιρίες στην κυριαρχία και στη διαχείριση της εκμετάλλευσης, μπαίνοντας έτσι στην υπηρεσία του κεφαλαίου. Το βιβλίο συνιστά ένα μανιφέστο στην κατεύθυνση μιας επαναστατικής ρήξης υπό το πρίσμα αντιθέσεων γύρω από ζητήματα όπως το φύλο, η σεξουαλικότητα, η αναπηρία, η οικολογία.
Άρης Χατζηστεφάνου
Προπαγάνδα & Παραπληροφόρηση-Πως τις εντοπίζουμε
εκδ. Τόπος
Ο Άρης Χατζηστεφάνου στο βιβλίο του δεν ασχολείται με τα fake news και την προπαγάνδα που συχνά διαδίδεται από τα social media αλλά βάζει στο στόχαστρό του τους κρατικούς και τους ιδιωτικούς φορείς που τάχα υπηρετούν την αντικειμενική ενημέρωση. Παρουσιάζει τις πιο συνήθεις μοντέρνες «συνταγές» (καμιά 20αριά περίπου) της εξαπάτησης, της παραπληροφόρησης, της περίτεχνης διαστρέβλωσης της αλήθειας με πολλές αναφορές τόσο στη διεθνή, κυρίως την αμερικανική όσο και στην ελληνική πραγματικότητα. Κάθε κεφάλαιο στο οποίο αναπτύσσεται ένας τύπος Προπαγάνδας-Παραπληροφόρησης καταλήγει σε πρακτικές οδηγίες που διευκολύνουν τον αναγνώστη να εντοπίζει μόνος του ποικίλες μορφές τους. Το βιβλίο είναι ευκολοδιάβαστο, χρηστικό, διαδραστικό και μάχιμο.
Βασίλης Λιόσης
Τέσσερις διαλέξεις για τη Ρωσική Επανάσταση
εκδ. ΚΨΜ
Το βιβλίο του Βασίλη Λιόση αποτελείται από τέσσερις διαλέξεις για καίρια ζητήματα της Ρώσικης Επανάστασης. Η πρώτη αναφέρεται στην επανάσταση του 1905 όπου ηγεμονική δύναμη της αστικοδημοκρατικής επανάστασης αναδείχθηκε το προλεταριάτο. Στη δεύτερη διάλεξη εξετάζεται ο χαρακτήρας της επανάστασης του 1917 με τη δυαδική εξουσία των σοβιέτ και της αστικής προσωρινής κυβέρνησης και τις Θέσεις του Απρίλη του Λένιν όπου διαπίστωσε την ανάγκη ανατροπής της αστικής εξουσίας. Η τρίτη διάλεξη ανατρέπει τον ισχυρισμό ότι ο Οκτώβρης του 1917 δεν ήταν επανάσταση αλλά πραξικόπημα από μία μειοψηφία Μπολσεβίκων. Στην τέταρτη διάλεξη εξετάζονται οι επιπτώσεις της επανάστασης στην αστική σκέψη και πολιτική.
Αποστόλης Παλιούρας
Ο ελληνικός καπιταλισμός
εκδ. Τόπος
Το βιβλίο του Αποστόλη Παλιούρα Ο ελληνικός καπιταλισμός, έχει υπότιτλο Κριτικές προσεγγίσεις και οι ιδιοτυπίες μιας δύσκολης γένεσης. Ο συγγραφέας, μέλος της συντακτικής ομάδας του περιοδικού Ουτοπία, αποτολμά μια εκτενή θεώρηση της γένεσης του ελληνικού καπιταλισμού, με κέντρο την περίοδο του μεσοπολέμου με την είσοδο εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων από τη μία και την ύπαρξη του μεγάλου «ελληνικού» παροικιακού κεφαλαίου από την άλλη. Πραγματεύεται μια σειρά θεωρητικών μαρξιστικών εννοιών, όπως η πρωταρχική καπιταλιστική συσσώρευση, το «ξένο» κεφάλαιο, η εργατική τάξη, το κράτος στον καπιταλισμό, ο ιμπεριαλισμός, το έθνος κ.α., συνδέοντάς τες στη συνέχεια με την ελληνική ιστορική εξέλιξη και τις αναπόφευκτες ιδιοτυπίες της.
Σπύρος Αλεξίου
Μεγάλη Ιδέα (1844-1922) – Από τους εθνικούς μύθους στη φωτιά της Σμύρνης
εκδ. Τόπος
Ιδιαίτερα επίκαιρο είναι το βιβλίο του Σπύρου Αλεξίου για τη Μεγάλη Ιδέα στην εποχή μας, εποχή έξαρσης των αστικών ανταγωνισμών και «μεγαλοϊδεατικών» σχεδίων από την ελληνική αστική τάξη. Εκατό χρόνια μετά το 1922, το βιβλίο αναδεικνύει πως η Μικρασιατική Καταστροφή δεν αποτέλεσε ένα μεμονωμένο γεγονός αλλά την κορύφωση της Μεγάλης Ιδέας, του κυρίαρχου ιδεολογικού σχήματος από τη γέννηση του ελληνικού κράτους μέχρι και τότε. Αυτή η συνέχεια, παρουσιάζεται μέσα από τα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα της περιόδου 1844-1922: Από τον Κωλέττη και τον πόλεμο του 1897, τα Λαυρεωτικά, τον Μακεδονικό Αγώνα και τον Εθνικό Διχασμό, μέχρι την εκστρατεία στην Ουκρανία και την τραγική κατάληξη στη Μικρά Ασία.
Eva Illouz – Dana Kaplan
Τι είναι το σεξουαλικό κεφάλαιο;
Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου
Τα τελευταία χρόνια, η Eva Illouz έχει επιχειρήσει με αλλεπάλληλες εκδόσεις να φωτίσει πλευρές των κοινωνικών σχέσεων που αφορούν τις διαπροσωπικές σχέσεις, τα συναισθήματα, την έννοια τις ευτυχίας κ.λπ. Το έργο της αναδεικνύει, δηλαδή, πώς τείνουν να επικρατήσουν οι όροι της αγοράς σε αυτές τις σχέσεις, η εμπορευματοποίηση κάθε πλευράς του ανθρώπινου βίου και οι συναφείς με αυτά πολιτικές συμπεριφορές. Τελευταίος καρπός αυτής της δουλειάς είναι το βιβλίο που υπογράφει με την Dana Kaplan και στόχος του να αναδείξει πώς το «σεξουαλικό κεφάλαιο» αλληλεπιδρά με τις κατηγορίες του φύλου και της τάξης και ποια η σχέση του με τη σφαίρα της οικονομίας στη σύγχρονη εποχή.
McKenzie Wark
Το κεφάλαιο πέθανε
εκδ. ΤΟΠΟΒΟΡΟΣ
Το κεφάλαιο πράγματι πέθανε; Έτσι το τιτλοφορείται το τελευταίο βιβλίο της πανεπιστημιακού McKenzie Wark, αλλά δεν λέει ακριβώς αυτό. Περισσότερο περιγράφει μια δυναμική και ερμηνεύει τα δεδομένα της τελευταίας δεκαετίας. Αν και μαρξίστρια ανιχνεύει τον κόσμο της πληροφορίας ως νέα επίστρωση του εκμεταλλευτικού συστήματος του καπιταλισμού, άκρως επικίνδυνη για τη συνέχεια. Κανένας από τα παλιούς ταξικούς ανταγωνισμούς δεν έχει παρέλθει, έχει όμως παρουσιαστεί ένας νέος που προσπαθεί να τους ελέγξει. Ο κόσμος μας έχει εμπορευματοποιηθεί απόλυτα με όρους κανιβαλικούς και ο ταξικός αντίπαλος έχει αδιανόητη πολλαπλότητα και συνθετότητα, θεωρεί η ΜcKenzie. Η γλώσσα του βιβλίου είναι σχεδόν νεανική, ενώ η έκδοση φροντισμένη και πρωτότυπη.
Franco Fraccasi,
Τέταρτο Ράιχ. Από τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο στον πόλεμο της Ουκρανίας
εκδ. Λιβάνη
Το βιβλίο αυτό, προϊόν μιας 25ετούς έρευνας σε πολλές χώρες, φωτίζει μια αλήθεια που επί χρόνια ήταν καλά κρυμμένη: ότι ήδη από το 1944, οι αμερικανικές και βρετανικές μυστικές υπηρεσίες ήρθαν σε συμφωνία με κορυφαία στελέχη των ναζί, προκειμένου να υπάρξει σχέδιο διαφυγής τους στην Αργεντινή και σε άλλες χώρες της Λατινικής. Αμερικής. Και τούτο επειδή «στον νέο μεταπολεμικό κόσμο θα ήταν απαραίτητο κάθε άτομο ικανό να ανακόψει την προέλαση του κομμουνισμού». Το βιβλίο περιλαμβάνει και αποκαλυπτικά στοιχεία για το ναζιστικό παρελθόν της Ουκρανίας, χρήσιμα για να κατανοήσουμε τον χαρακτήρα του σημερινού πολέμου.