Χρίστος Κρανάκης
Η τελευταία διαμάχη για τις πινακίδες κυκλοφορίας, παρότι φαίνεται να λήγει με τη διαμεσολάβηση ΝΑΤΟ και ΕΕ, έρχεται να υπενθυμίσει τις εύθραυστες ισορροπίες ανάμεσα στους Σέρβους και τους Αλβανούς του Κοσόβου.
Επικίνδυνος αναβρασμός παρατηρήθηκε στο Κόσοβο το προηγούμενο διάστημα, με αφορμή τη διένεξη για τις πινακίδες κυκλοφορίας των οχημάτων, η οποία κρατάει εδώ και πάνω από δύο χρόνια. Ο νόμος προβλέπει την απαγόρευση όσων πινακίδων εκδίδονται από τις ανεπίσημες σερβικές αρχές στην περιοχή και χρησιμοποιεί ακόμα η ομόεθνη μειονότητα και την αντικατάστασή τους με αυτές των επίσημων αρχών του Κοσόβου.
Η κλιμάκωση, υποτίθεται, είχε αποφευχθεί μέσω της παρέμβασης της ΕΕ πριν μερικούς μήνες, όταν επιτεύχθη συμφωνία που όριζε πως το μεν Κόσοβο θα αποσύρει τις σκέψεις του για επιβολή προστίμων στους 10.000 οδηγούς που συνεχίζουν να κυκλοφορούν με σερβικές πινακίδες και η δε Σερβία θα σταματήσει την έκδοση νέων σερβικών πινακίδων. Η συμφωνία όμως γρήγορα έγινε «αέρας», με τη σερβική μειονότητα (6% του συνολικού πληθυσμού), που κυρίαρχα κατοικεί στα βόρεια της χώρας, να επιστρέφει στα οδοφράγματα και να μπλοκάρει την πρόσβαση της κοσοβάρικης αστυνομίας στις «δικές» της περιοχές. Συγκεκριμένα, η ένταση εστιάστηκε γύρω από τη Μιτρόβιτσα στα βόρεια, όπου η ισχυρή σερβική μειονότητα είχε κλείσει τους δρόμους που οδηγούν στο σέρβικο τμήμα της πόλης με φορτηγά, ενώ υπήρξαν αναφορές για συμπλοκές με πυροβολισμούς, οι οποίες όμως διαψεύστηκαν από τη κοσοβάρικη αστυνομία. Σε άλλες πόλεις καταγράφηκαν επιθέσεις με χειροβομβίδες κρότου λάμψης, ενώ σημειώθηκαν συλλήψεις Σέρβων πολιτών που φέρονται να επιτέθηκαν στην αστυνομία. Την ίδια στιγμή, ο σερβικός στρατός βρέθηκε στο «υψηλότερο επίπεδο πολεμικής ετοιμότητας», με τον Σέρβο υπουργό Άμυνας να επισκέπτεται τα επανδρωμένα συνοριακά φυλάκια. Το βράδυ της Τετάρτης πάντως, ο Σέρβος πρόεδρος ανακοίνωσε πως, ύστερα από τις διαβεβαιώσεις ΝΑΤΟ και ΕΕ, οι Σέρβοι που έστησαν οδοφράγματα δεν θα υποστούν ποινικές κυρώσεις, όταν αυτά θα αρχίσουν να αίρονται.
Το ιστορικό μίσος που έχει «ριζώσει» στην περιοχή μετά τον θάνατο του Τίτο το 1980, προλειαίνει το έδαφος της έντασης. Κάπου εκεί, στο Κόσοβο, το οποίο υπήρξε αυτόνομη περιοχή της Σοσιαλιστικής Ομόσπονδης Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας, αρχίζει να ενισχύεται το αμιγώς αλβανικό στοιχείο. Η σερβική μειονότητα αισθάνεται παραγκωνισμένη, ενώ αντίθετα οι Αλβανοί για πρώτη φορά σπουδάζουν σε εξολοκλήρου αλβανικά σχολεία. Τη δυσαρέσκεια των Σέρβων έσπευσε να αγκαλιάσει η Σερβική Εκκλησία, η οποία πυροδότησε το κλίμα μεταξύ των δύο λαών, κάνοντας λόγο ακόμα και για… γενοκτονίες κατά των Σέρβων του Κοσόβου. Από τότε, η ένταση υπέβοσκε στην περιοχή, χωρίς όμως να σημειωθούν σημαντικά πολεμικά επεισόδια.
Το βαρύ ιστορικό φορτίο και οι ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί πυροδοτούν διαρκώς εκρήξεις!
Με τον «Υπαρκτό Σοσιαλισμό» όμως να βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης, από το 1987 ο Μιλόσεβιτς διεξάγει περιοδείες και υπόσχεται στους Σέρβους πως θα μεριμνήσει για τα συμφέροντά τους στην περιοχή, ενώ το 1989 υποβαθμίζει νομικά το καθεστώς ανεξαρτησίας που απολάμβανε το Κόσσοβο από το ‘74, πυροδοτώντας αντιδράσεις από την αλβανική πλευρά, ενώ αναπτύσσεται και ο αλβανικός εθνικισμός. Λίγα χρόνια αργότερα, η Γιουγκοσλαβία διασπάται και ο πόλεμος που ξέσπασε στη Βοσνία στρέφει τη διεθνή προσοχή και στο Κόσοβο. Όντως, από το 1986 που εμφανίζεται ο
ΟΥΤΣΕΚΑ, αλβανική στρατιωτική οργάνωση που μάχεται για την πλήρη απόσχιση του Κοσόβου από τη Σερβία, τα πράγματα παίρνουν μια προδιαγεγραμμένη τροχιά. Η Σερβία επιτίθεται κατά του ΟΥΤΣΕΚΑ, η ανεπίσημη κυβέρνηση του Κοσόβου καλεί τους Αλβανούς να προστατευτούν με κάθε μέσο και από το 1998 το λόγο πλέον έχουν τα όπλα, μέχρι το 1999, όταν ο πόλεμος λήγει ύστερα από την επέμβαση του ΝΑΤΟ και τους βαρύτατους νατοϊκούς βομβαρδισμούς της Σερβίας. Περίπου δέκα χρόνια αργότερα, το Κόσσοβο ανακηρύσσεται μονομερώς ανεξάρτητη χώρα, με τη Σερβία και άλλες χώρες (μεταξύ αυτών και την Ελλάδα) να αρνούνται να το αναγνωρίσουν.
Η εύθραυστη ειρήνη στην περιοχή, πάντως, δεν δικαιολογείται αποκλειστικά από την πρόσφατη τραγική της ιστορία. Το παρασκήνιο των γεωπολιτικών ανταγωνισμών, από τότε μέχρι σήμερα, πυροδοτεί διαρκώς εντάσεις. Με τις ΗΠΑ και τη πλειονότητα των συμμάχων της να έχουν αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσόβου αλλά τη Ρωσία και την Κίνα να αρνούνται, η περιοχή μετατρέπεται σε σημείο αναφοράς για την ιμπεριαλιστική διαμάχη. Μπορεί η παρουσία 4.000 ατόμων της «ειρηνευτικής» δύναμης του ΝΑΤΟ (μεταξύ αυτών και περίπου 100 Ελλήνων) να αδυνατίζει το ενδεχόμενο διακρατικής αντιπαράθεσης, αλλά οι «περίεργες» ισορροπίες που κρατάει ο Σέρβος Πρόεδρος Βούτσιτς μεταξύ Δύσης και Ρωσίας, σε συνδυασμό με την απόλυτη υποτέλεια της κοσοβάρικης κυβέρνησης στις ΗΠΑ, μπορεί να παρακινήσει τους «μεγάλους παίχτες» να επέμβουν πιο έντονα στην περιοχή, είτε άμεσα είτε υπόγεια…
Δημοσιεύθηκε στο ΠΡΙΝ στις 30-12-2022