Μικαέλα Κούρλα
Η κλιματική κρίση βαθαίνει και τα αστικά κράτη αποτυγχάνουν να τιθασεύσουν το δημιούργημα του κεφαλαίου, καθώς κριτήριό τους είναι η ανάπτυξη των κερδών. Σήμερα δεν αρκούν διορθώσεις του υπάρχοντος μοντέλου και λογικές «πράσινης μετάβασης». Απαιτείται ένας δρόμος συνολικής ρήξης με τον καπιταλισμό, με αγώνα για την προστασία του περιβάλλοντος, του κλίματος, των εργαζομένων και φτωχών, με κατεύθυνση τη συνολική επαναστατική ανατροπή.
Διάσκεψη στο Σαρμ ελ Σέιχ, ακόμα μια προδεδικασμένη αποτυχία
Ο Κ. Μητσοτάκης δεν θα μπορούσε να λείπει από τη διάσκεψη COP27 για το κλίμα στην Αίγυπτο, παρότι λίγες μέρες πριν έσπευσε να ανακοινώσει την έναρξη των εξορύξεων, από την Exonn Mobil, στα ανοικτά Πελοποννήσου και Κρήτης. Η αποτυχία του κεφαλαίου να δώσει λύση στο πρόβλημα είναι έκδηλη! Πλήθος δημοσιευμάτων σχολιάζουν τις «δεσμεύσεις» των διαφόρων κρατών για το κλίμα, ως το λιγότερο ανεπαρκείς έως σχέδιο πλήρους αποτυχίας· με αυτές υπολογίζεται πως η άνοδος της θερμοκρασίας του πλανήτη θα φτάσει έως το 2100 τους 2,8 βαθμούς Κελσίου. Το κλιματικό χάος σε αυτήν την περίπτωση θεωρείται μη αναστρέψιμο, καθώς είχε τεθεί ως στόχος η μέγιστη αύξηση της θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα με μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 45% έως το 2030. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, η έως τώρα υλοποίηση των στόχων όχι μόνο δεν έχει προχωρήσει αλλά τα τρέχοντα σχεδίων των κρατών οδηγούν σε αύξηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 11% το 2030.
Θερμοκρασίες ρεκόρ, άνοδος της στάθμης της θάλασσας, ερημοποίηση εκτάσεων, εξαφάνιση των ειδών πανίδας και χλωρίδας, καταστροφικές πλημμύρες, δασικές πυρκαγιές, άμεσος κίνδυνος έλλειψης νερού, εκτοπισμός λόγω περιβαλλοντικής κρίσης, έξαρση πανδημιών, οι εγκληματικές επιπτώσεις είναι ήδη εδώ. Τα νούμερα μιλάνε από μόνα τους. Υπό οξεία επισιτιστική ανασφάλεια βρίσκονταν 135 εκ. άτομα το 2019 και 345 εκ. φέτος, ενώ το 2025 περισσότεροι από 1,8 δισ. θα έρθουν αντιμέτωποι με το πρόβλημα της παντελούς έλλειψης νερού. Η περιβαλλοντική καταστροφή συνδέεται ήδη με μετανάστευση 22 εκατομμυρίων κατ’ έτος.
Αντικαπιταλιστική πάλη για το κλίμα
Το ακροδεξιό αφήγημα του «climate hoax» δεν είναι παρά η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος. Η πλειοψηφία του κεφαλαίου δεν έχει την πολυτέλεια να γυρίσει την πλάτη στην κλιματική αλλαγή. Αντ’ αυτού κινείται στρατηγικά ως ο «ξύπνιος παίχτης» έχοντας έτοιμη απάντηση απέναντι στην οικολογική κρίση την όποια δε διστάζει να χρησιμοποιήσει. Σιγά μην έχανε χρόνο άλλωστε, πώς αλλιώς θα διατηρούσε τις δύο πολύτιμες πηγές πλούτου του; Ο «πράσινος καπιταλισμός» δεν είναι παρά ένα συνολικό πρόγραμμα αναδιάρθρωσης ή αλλιώς μετάβασης, που καμία σχέση δεν έχει με τη σωτηρία του πλανήτη, για την πολυπόθητη διατήρηση του φυσικού πλούτου ως αναγκαία συνθήκη για την περεταίρω καταλήστευση του.
Η «πράσινη συμφωνία» της ΕΕ, λάτρης της «πράσινης ανάπτυξης», σε σύμπλευση με τη Συμφωνία του Παρισίου το 2015 δεν είναι παρά ένα συνολικό πρόγραμμα «ακριβών» στόχων που εξυπηρετούν το κεφάλαιο και ανοίγουν το δρόμο για τη συνέχιση της λεηλασίας της φύσης. Από την αποθέωση των ΑΠΕ, υπό το ίδιο μοντέλο συγκεντρωμένης παραγωγής μέχρι τα αποδοτικά κτήρια μέσω των διάφορων «εξοικονομώ» που καταδικάζουν τον φτωχό κόσμο στην ενεργειακή φτώχεια. Από την περιβόητη «κυκλική οικονομία» που δημιουργεί νέα πεδία κερδοφορίας για τις επιχειρήσεις και τις αλλαγές στη μεταφορά που εξαντλούνται στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, ενώ η στήριξη των δημόσιων μέσων μεταφοράς λάμπει δια της απουσίας της, μέχρι τις επενδύσεις χωρίς αμφισβήτηση της ιδιωτικοποίησης της ενέργειας ως αναγκαία συνθήκη για την πτώση της ακρίβειας, οι «πράσινοι στόχοι» είναι οφθαλμοφανές πως δεν σκοπεύουν να δώσουν λύση στη μάστιγα που θέτει σε κίνδυνο όχι τη διαβίωση αλλά την επιβίωση μας στο πλανήτη!
Γι αυτό εξάλλου απουσιάζει από το «πρόγραμμα» τους η πιο απλή και αυτονόητη αλλαγή, που δεν είναι άλλη από τη διατήρηση και ενίσχυση των χώρων πρασίνου κόντρα στην μαζική έμμεση ή άμεση καταστροφή των δασών και των «πνευμόνων» του πλανήτη, που έχουν τη δυνατότητα ενεργητικά να απορροφήσουν τις καταστροφικές εκπομπές τους. Τον στόχο τους δε μπαίνουν ούτε στον κόπο να μας τον κρύψουν. Δεν είναι η αντιστροφή της κατάστασης αλλά η πράσινη μετάβαση προς την κλιματική ουδετερότητα ως το 2050 που δεν είναι άλλη από τη σταθεροποίηση των εκπομπών σε επίπεδα απορροφήσιμα από το περιβάλλον και όχι την καθαρή μείωση τους.
Μας παρουσιάζουν την καταλήστευση του φυσικού πλούτου ως αυτονόητη έννοια. Φυσικά και είναι αλλά σύμφωνα με το νόμο που ορίζει η κερδοφορία της αγοράς για τη διατήρηση της κοινωνικής ανισότητας ανάμεσα σε αυτούς που παράγουν τον πλούτο και σε αυτούς που τον καρπώνονται και όχι για την κάλυψη των αναγκών της κοινωνικής πλειοψηφίας. Το κέρδος τους σημαίνει για εμάς πείνα, δίψα, περιβαλλοντική μετανάστευση, θάνατο, υποτίμηση και καταστροφή των δασών μας, υποτίμηση των οικοσυστημάτων μας. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του ΟΗΕ με βάση το σενάριο όπου οι εκπομπές αερίων θα παραμείνουν στο υφιστάμενο επίπεδο περίπου το 50% των παγετώνων παγκόσμιας κληρονομιάς ενδέχεται να έχει εξαφανιστεί εντελώς έως το 2100. Την ίδια στιγμή η στάθμη της θάλασσας αυξάνεται κατά 4,4 χιλιοστά κάθε χρόνο, έναντι των 1,2 χιλ. μεταξύ 1900-1990, σύμφωνα με δεδομένα που αφορούν το διάστημα 2013 – 2021. Με πληθυσμό 10 εκατομμυρίων, η Τζακάρτα θεωρείται «η πιο γρήγορα βυθιζόμενη πόλη στον κόσμο» και προβλέπεται ότι θα είναι υποβρύχια μέχρι το 2050!
Τα στοιχεία αν και καθηλωτικά οφείλουν να μας αφυπνίσουν άμεσα και όχι να μας καθηλώσουν. Δεν έχουμε να περιμένουμε τίποτα από αυτούς που δε διστάζουν να πουλήσουν ακόμη και τα αποκαΐδια αυτού του κόσμου. Η επιβίωση και αξιοπρεπής διαβίωσή μας προσκρούει στην αστείρευτη δίψα για κέρδος του ολοκληρωτικού καπιταλισμού της εποχής μας, και γι αυτό το ξεπέρασμα αυτού του βάρβαρου και καταστροφικού συστήματος είναι βασικός όρος για να μπουν οι ανάγκες ανθρώπου – φύσης πάνω από τα κέρδη τους.
Μόνο η μετάβαση από το σημερινό σπάταλο και ρυπογόνο μοντέλο προς την κοινωνία των «ελεύθερα συνεταιρισμένων παραγωγών», με απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα και απο-εμπορευματοποίηση ενέργειας και παραγωγής μπορεί να δώσει συνολική απάντηση.
Αυτό που χρειαζόμαστε δεν είναι διορθώσεις του υπάρχοντος σε σήψη μοντέλου, αλλά ένας άλλος δρόμος συνολικής πολιτικής ρήξης με τον καπιταλισμό με οδηγό του εργατικού λαικού κινήματος αιτήματα κοινωνικά αναγκαία και συγχρόνως καπιταλιστικά ανέφικτα. Πώς αλλιώς θα μπορούσε ο κόσμος της εργασίας να απαντήσει στο συνολικό πρόγραμμα και αφήγημά τους, που προωθεί την ίδια τη μετάβαση του συστήματος που υφαρπάζει την αξία της εργατικής μας δύναμης και το φυσικό περιβάλλον; Όταν 100 εταιρείες είναι υπεύθυνες για το 71% των παγκόσμιων εκπομπών από το 1998 και το 1% της περιβόητης «ρυπογόνας ελίτ» ρυπαίνει το περιβάλλον κατ’ έτος όσο το 10% του πληθυσμού των πιο φτωχών λαϊκών στρωμάτων, πώς αλλιώς θα υπάρξει μείωση των εκπομπών και ταυτόχρονη εξασφάλιση μιας αξιοβίωτης ζωής για όλο τον λαό, αν δεν υπάρξει ένα άλλο μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης; Μόνο η επαναστατική μετάβαση από το σημερινό σπάταλο και ρυπογόνο μοντέλο προς τη συλλογικά οργανωμένη κοινωνία των «ελεύθερα συνεταιρισμένων παραγωγών» με επιβεβλημένη όχι μόνο την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα αλλά την απο-εμπορευματοποίηση της όποιας μορφής ενέργειας και της βιομηχανικής δραστηριότητας μπορεί να δώσει απάντηση σήμερα!
Η αναγκαία απάντηση στην περιβαλλοντική καταστροφή ορίζει αναπόφευκτα το περιβαλλοντικό ζήτημα ως αναγκαία διάσταση της πολιτικής πάλης του εργατικού κινήματος για άμεσα μέτρα αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης, μείωσης των εκπομπών αερίων, απόρριψη της εκμετάλλευσης και διαπάλης μεταξύ των λαών για δικαιώματα εξόρυξης υδρογονανθράκων (ΑΟΖ) αλλά και κάλυψης των εργατικών αναγκών κόντρα στην ενεργειακή φτώχεια και την ακρίβεια, πρόσβασης σε ελεύθερους χώρους και χώρους πρασίνου, αξιοπρεπή στέγαση κ.α.
Ωστόσο τίθεται και η ανάγκη η οικολογική οπτική να διαπεράσει τη «σπονδυλική στήλη» μιας χειραφετητικής αντικαπιταλιστικής πάλης σε σύγχρονη κομμουνιστική κατεύθυνση. Τώρα που το ξεπέρασμα της κρίσης του καπιταλισμού συνδέεται με μια νέα καταλήστευση της ανθρώπινης εργασίας και του φυσικού πλούτου, το δίλημμα καπιταλιστική βαρβαρότητα και λεηλασία της φύσης ή ανατροπή των καπιταλιστικών σχέσεων είναι κομβικό. Μόνο αν χάσουν οι καπιταλιστές και κερδίσουμε εμείς θα υπάρχει άλλος δρόμος με φιλικές προς το περιβάλλον τεχνολογίες που θα καλύπτουν τις κοινωνικές ανάγκες διατηρώντας την οικολογική ισορροπία ως θεμελιώδη αξία της κοινωνίας της κομμουνιστικής απελευθέρωσης. Μόνο στο πλαίσιο αγώνα για μια άλλη κοινωνία o άνθρωπος με τη φύση θα συνυπάρχουν αρμονικά ξεπερνώντας την ανταγωνιστική τους σχέση όπως αυτή ορίζεται από το σημερινό σύστημα εκμετάλλευσης.
Ρυπαίνουν οι «επάνω», πληρώνουν οι λαοί
Ένας φτωχός θέλει 26 χρόνια για τις ετήσιες εκπομπές ενός πλούσιου
Ο αναγκαστικός εκτοπισμός αποτελεί μια από τις πιο καταστροφικές για τον άνθρωπο συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και δείχνει τις βαθιές ανισότητες στον κόσμο που ζούμε. Το προαναφερθέν δεν αποτελεί στοιχείο της δικής μας ανάγνωσης αλλά δήλωση του Ύπατου Αρμοστή του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες Φίλιπο Γκράντι. H Autonomy, οργάνωση ερευνών για το κλίμα, βασιζόμενη σε δεδομένα εισοδήματος και αερίων μεταξύ 1998-2018 υποδεικνύει πως ένα άτομο χαμηλού εισοδήματος χρειάζεται 26 χρόνια για να παράξει ίση ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα με όση παράγει ένας πλούσιος σε ένα έτος! Ωστόσο, δε χρειάζεται να σταθούμε στις έρευνες οργανισμών όταν η Διακυβερνητική Επιτροπή για το κλίμα του ΟΗΕ επισημαίνει πως στην ΕΕ σχεδόν το 50% των συνολικών εκπομπών αερίων έγκειται στη βιομηχανία. Ίσως αυτό που σκιαγραφείται με τον συνδυασμό των παραπάνω αποκαλυπτικών στοιχείων να είναι ειρωνικό και συνάμα το πιο σοβαρό στοιχείο σε σχέση με την κλιματική αλλαγή.
Δεδομένα αστικών οργανισμών υπογραμμίζουν πως τίποτα δεν είναι πιο ταξικό και συνδεδεμένο με τον πυρήνα των καπιταλιστικών σχέσεων από ότι η κλιματική κρίση, η περιβαλλοντική καταστροφή αλλά και ο τρόπος διαχείρισης τους. Ενώ τα κέρδη από τα εγκλήματα σε βάρος της φύσης τα χαίρονται οι κεφαλαιοκράτες, οι εργαζόμενοι/ες δέχονται το πλήθος των επιπτώσεων και χρεώνονται την ευθύνη της κλιματικής αλλαγής. Ενώ οι πλούσιες καπιταλιστικές χώρες ευθύνονται για τη μόλυνση του περιβάλλοντος, τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις τις πληρώνουν οι φτωχές χώρες και τα λαϊκά στρώματα σε όλη τη γη. Ενώ πλασάρουν τους «πράσινους στόχους» ως μαγική λύση για την ανθρωπότητα, στην πραγματικότητα στήνουν το μεγάλο φαγοπότι και προσφέρουν απλόχερα ζεστό χρήμα στους ιδιώτες. Δεν είναι μόνο το εμπόριο δικαιωμάτων ρύπων αλλά και η απευθείας από το ταμείο ανάκαμψης χρηματοδότηση για έρευνα και καινοτομία με στόχο την «πράσινη» μετάβαση των επιχειρήσεων.
ΑΟΖ και εξορύξεις βλάπτουν το περιβάλλον
Το μεγάλο ζητούμενο σήμερα, και στο καυτό πεδίο του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής, είναι η αναγκαία αντικαπιταλιστική αριστερά. Η αυτοτέλεια της και η σύγκρουση με το κεφάλαιο για να κερδίσει ο κόσμος της εργασίας και να επιβάλλει τα δικαιώματα του είναι διακύβευμα. Απαντήσεις γενικόλογου οικολογικού «ήθους» που εγκλωβίζονται στην ατομική ευθύνη, αλλά και τάσεις αποανάπτυξης που υποτιμούν την απελευθερωτική δύναμη της τεχνολογίας στα χέρια και προς όφελος των κοινωνικών συμφερόντων δεν είναι παρά ελλιπείς από άλλη αφετηρία. Έχουν σαν σημείο σύγκλισης την αποσύνδεση του προβλήματος από την αιτία του, τη λειτουργία των νόμων της αγοράς.
Μπορεί η πάλη ενάντια στην κλιματική αλλαγή να συνδυάζεται με την υπεράσπιση «κυριαρχικών δικαιωμάτων», με τη διεκδίκηση ΑΟΖ καθώς και με την εξόρυξη υδρογονανθράκων ως κάτι δεδομένο; Σαφέστατα όχι, καθώς υποτάσσεται στον αστικό σχεδιασμό. Στον ελληνοτουρκικό ανταγωνισμό, τα περιβόητα δικαιώματα αφορούν ΑΟΖ στην Ανατ. Μεσόγειο με δικαιώματα εξόρυξης. Τα κέρδη θα κινηθούν απευθείας στις τσέπες πολυεθνικών και αστικών τάξεων, ενώ οι λαοί και από τις δύο πλευρές των συνόρων βιώνουν στο πετσί του το κοινωνικό ζήτημα καθώς και την απειλή του πολέμου. Αλλά και η όποια χρήση του λιγνίτη δεν μπορεί να γίνεται χωρίς αυστηρούς περιβαλλοντικούς και κλιματικούς όρους και με συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα.
Για έναν κόσμο χωρίς εκμετάλλευση, φτώχεια, αποξένωση, καταπίεση, χωρίς πόλεμο και περιβαλλοντική καταστροφή απαιτείται ένα σύγχρονο συνολικό εργατικό και αντικαπιταλιστικό πρόγραμμα πάλης που θα βάλει φρένο στις εξορύξεις, στην πολεμική προετοιμασία, θα θέτει εδώ και τώρα ζήτημα απεμπλοκής της χώρας μας από ΝΑΤΟ και ΕΕ.
