Γιώργος Μουρμούρης
Φτώχεια και σήψη
Σαν μια πέτρα που ταράζει τα στάσιμα νερά ενός βάλτου, απελευθερώνοντας δυσώδεις οσμές σήψης, η υπόθεση της 12χρονης κοπέλας από τον Κολωνό ανακάτεψε την ηρεμία που έδειχνε να επικρατεί επιφανειακά στην εργατοπεριοχή της αθηναϊκής «πίσω αυλής». Εφερε στην επιφάνεια μια αφόρητη δυσωδία από αξιοσέβαστους τοπικούς επιχειρηματίες με διασυνδέσεις με το κυβερνών κόμμα και το κράτος, παπάδες και στελέχη ενοριών, αστυνομικούς και οίκους ανοχής, με φόντο την αφόρητη φτώχεια, την απουσία δομών κοινωνικής πρόνοιας, την κοινωνία της ανθρωποφαγίας και του «ο θάνατός σου η ζωή μου». Στο επίκεντρο, ένα 12χρονο κορίτσι και η πολύτεκνη οικογένειά του, πάνω στην οποία έχουν πέσει όλα τα φώτα της δημοσιότητας εντείνοντας την πίεση, μεγεθύνοντας το στίγμα, κάνοντας γνωστές όχι μόνο τις πιο αποτρόπαιες πλευρές της υπόθεσης, αλλά και τις πιο προσωπικές στιγμές της ίδιας της κοπέλας και μελών της φτωχής οικογένειας.
Μοιάζει με μυθιστόρημα του 19ου αιώνα που εκτυλίσσεται σε κάποια εργατογειτονιά βιομηχανικής πόλης της Αγγλίας. Και είναι τραγικό ότι οι συνθήκες στην Ελλάδα του 2022, την «Ελλάδα 2.0», θυμίζουν τόσο μα τόσο πολύ την εποχή του Όλιβερ Τουίστ και του Χωρίς οικογένεια. Με παιδιά που δουλεύουν για ένα κομμάτι ψωμί, φτωχές οικογένειες που δεν μπορούν να βγάλουν τον μήνα, φαινομενικά φιλεύσπλαχνους επιχειρηματίες που κρύβουν πίσω από την τακτική παρουσία τους στην εκκλησία το σκοτεινό τους πρόσωπο, κακοποιητικά ιδρύματα, ανύπαρκτη πρόνοια — και ενίοτε, κάποιους θαρραλέους συγγενείς όπως η θεία της 12χρονης στην υπόθεση του Κολωνού. Εκτός των άλλων, η ιστορία της 12χρονης θύμισε για μία ακόμη φορά ότι το αξιακό σύστημα που κωδικοποιείται στο τρίπτυχο «πατρίς-θρησκεία-οικογένεια», εκτός από την εγγενή του αντιδραστικότητα, αποτελεί τόσο συχνά προκάλυμμα για ειδεχθή εγκλήματα.
Μια αναζήτηση με τον όρο «12χρονη» στην κατηγορία «ειδήσεις» της Google, επιστρέφει μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα χιλιάδες αποτελέσματα που παρουσιάζουν ακόμα και την πιο μικρή λεπτομέρεια της φρικτής υπόθεσης. Ξεκινώντας σχεδόν στο σύνολό τους με τη λέξη «Κολωνός», ώστε να έχουν περισσότερες πιθανότητες εντοπισμού από τη δημοφιλή μηχανή αναζήτησης, τα ΜΜΕ έχουν παρουσιάσει από καταθέσεις της 12χρονης στους ανακριτές και τους παιδοψυχολόγους –σε μια απίστευτη καταπάτηση όχι μόνο της μυστικότητας της προδικασίας αλλά και του ιατρικού απορρήτου– μέχρι ελαφρώς αλλοιωμένες φωτογραφίες του θύματος, αναρτήσεις της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οποιαδήποτε πιθανή ή απίθανη πληροφορία για την ίδια και την οικογένειά της.
Η λογική της «κλειδαρότρυπας» με την οποίαν λειτουργούν τα μίντια θέτει τους όρους για την ενοχοποίηση του θύματος
Παράλληλα, οι «γαργαλιστικές» πληροφορίες που διαρρέουν για τον Ηλία Μίχο («στο ίδιο κελί με τον Πακιστανό βιαστή της Μυρτούς») αναπαράγουν τις ίδιες κοινωνικές αξίες που επί χρόνια υπέθαλπταν τον παιδοβιαστή, στήνοντας σταδιακά ένα αφήγημα αντιστροφής του ρόλου θύτη-θύματος: Η 12χρονη μετατρέπεται στην «πέτρα του σκανδάλου», μέσω των αναρτήσεών της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και ο βιαστής σε έναν άνθρωπο με «πάθη» που σχεδόν… αποπλανήθηκε από το θύμα. Η λογική της «κλειδαρότρυπας», δηλαδή, με την οποίαν λειτουργούν τα μίντια χάριν ακροαματικότητας, «ερεθίζοντας» σε μαζικό επίπεδο τα πιο «ταπεινά» ένστικτα της κοινωνίας, θέτει τους όρους για την ενοχοποίηση του θύματος που επιχειρεί επισήμως η υπεράσπιση του θύτη.
Άλλωστε ο Μίχος δεν είναι μόνος του: Όπως όλα δείχνουν, έχει από πίσω του ένα συμπαγές πλέγμα συμφερόντων που συγκρατούνται δεμένα από τη λογική «κράτα με να σε κρατώ» ή «μην μιλήσεις για να μην μιλήσω». Διακλαδώνονται, άλλωστε, όπως φαίνεται, βαθιά μέσα στο κόμμα της Νέας Δημοκρατίας και σε πλευρές του βαθέως κράτους, στην αστυνομία και την εκκλησία. Εξάλλου, η πρόσφατη υπόθεση Λιγνάδη είναι ενδεικτική του τρόπου με τον οποίον δομείται η ομερτά γύρω από τους θύτες, που ακόμα και αν καταδικαστούν, στο τέλος αφήνονται ελεύθεροι, «κλείνοντας το μάτι» με αυτόν τον τρόπο στους υπόλοιπους δράστες.
Ως αντίβαρο στο πολύπλοκο πλέγμα συμφερόντων που ντε φάκτο οδηγεί στη συγκάλυψη μπορεί να λειτουργήσει, και στην περίπτωση της 12χρονης από τον Κολωνό, μόνο η παρουσία του κινήματος. Το μεσημέρι του Σαββάτου 15 Οκτωβρίου, πάνω από 1.000 άνθρωποι διαδήλωσαν στους κεντρικούς δρόμους της περιοχής σε ένδειξη αλληλεγγύης προς το θύμα, για την καταδίκη του δράστη και το ξήλωμα του κυκλώματος παιδεραστίας. Φεμινιστικές συλλογικότητες όπως η Sabbat, τοπικές συλλογικότητες όπως η Λαϊκή Συνέλευση Κολωνού-Σεπολίων – Ακαδημίας Πλάτωνος, σωματεία, κινήσεις γειτονιάς, πολιτικές οργανώσεις της μαχόμενης Αριστεράς και συλλογικότητες του αντιεξουσιαστικού χώρου διαδήλωσαν στην περιοχή υπό τις επευφημίες πολλών κατοίκων, οι οποίοι από τα μπαλκόνια τους χειροκροτούσαν το παλλόμενο πλήθος που απαίτησε στον δρόμο το ξήλωμα του κυκλώματος trafficking.
Προκλητική ήταν η παρουσία της αστυνομίας καθ’ όλη τη διάρκεια της πορείας, πιέζοντας ασφυκτικά τα μπλοκ που βρίσκονταν στο τέλος της διαδήλωσης. Μάλιστα, αστυνομικός των ΜΑΤ χτύπησε στο κεφάλι νεαρό διαδηλωτή, προκαλώντας του σοβαρή κάκωση. Στο τέλος της πορείας και με πρόσχημα την εκτόξευση μολότοφ προς την πλευρά των ΜΑΤ, η αστυνομία διέλυσε τη συγκέντρωση, εκτοξεύοντας δακρυγόνα και χειροβομβίδες κρότου λάμψης ανάμεσα σε εκατοντάδες ανθρώπους που κατευθύνονταν προς τον σταθμό του μετρό στα Σεπόλια. Νωρίτερα, φτάνοντας έξω από το μαγαζί που διατηρούσε ο Ηλίας Μίχος, οι διαδηλωτές ανάρτησαν πανό με το σύνθημα «το σύστημά σας σκορπάει πόνο, γι’ αυτό θα το ανατρέψουμε – ποτέ κανένα μόνο» και την υπογραφή της Λαϊκής Συνέλευσης Κολωνού-Σεπολίων – Ακαδημίας Πλάτωνος και της Sabbat.
«Στις 15 Οκτωβρίου, στις γειτονιές των Σεπολίων-Κολωνού, ένα μεγάλο ανθρώπινο ποτάμι διαδήλωσε μαχητικά και αλληλέγγυα με την 12χρονη και την οικογένεια της και βασικά συνθήματα: “Ούτε στο Κολωνό ούτε πουθενά, κάτω τα χέρια από τα παιδιά” και “έχετε λεφτά έχουμε φωνή, όχι στη συγκάλυψη του κάθε βιαστή”», ανέφερε σε δελτίο Τύπου λίγες ώρες μετά την ολοκλήρωση της πορείας η Λαϊκή Συνέλευση Κολωνού – Ακαδημίας Πλάτωνα – Σεπολίων. «Πορεύτηκε ενάντια στους μαστροπούς βιαστές, ενάντια στους παιδoβιαστές,ενάντια στο σύστημα που τους θρέφει και τους καλύπτει, ενάντια στην πατριαρχία. Τη διαδήλωση οργάνωσαν η Λαϊκή Συνέλευση Κολωνού – Ακαδημίας Πλάτωνα -Σεπολίων και η φεμινιστική οργάνωση Sabbat, ενώ συμμετείχαν σωματεία της περιοχής όπως ο σύλλογος εκπαιδευτικών ΠΕ “ο Αριστοτέλης”, πολλοί φοιτητικοί σύλλογοι, αντιρατσιστικές οργανώσεις, δημοτικές κινήσεις, πολιτικές οργανώσεις».
«Η διαδήλωση πέρασε από κεντρικούς δρόμους στα Σεπόλια, τον λόφο Σκουζέ, τον Κολωνό και από τα μπαλκόνια μανάδες και γιαγιάδες χειροκροτούσαν. Η γειτονιά, οι φεμινιστικές και άλλες συλλογικότητες, φοιτητές και σωματεία έστειλαν σήμερα ένα μεγάλο ηχηρό μήνυμα αλληλεγγύης και απαίτησης να μην υπάρξει συγκάλυψη στην υπόθεση παιδοβιασμού της 12χρονης στον Κολωνό».
Η Λαϊκή Συνέλευση καταγγέλλει «τις αστυνομικές δυνάμεις για την καταστολή που εφάρμοσαν ακόμη μια φορά στις γειτονιές μας. Συγκεκριμένα, ενώ εξελισσόταν η πορεία, επέλεξαν, από ένα σημείο στην οδό Β. Ηπείρου και μετά, να την ακολουθήσουν, προκαλώντας με βρισιές και σεξιστικά σχόλια προς τις γυναίκες της διαδήλωσης, όπως “θα σας γαμ…., θα σας πάμε στο τμήμα της Ομόνοιας να περάσετε καλά”. Εντελώς απρόκλητα επιτέθηκαν και χτύπησαν γυναίκες κατά προτίμηση, αλλά και άλλους διαδηλωτές. Με κλομπ άνοιξαν το κεφάλι νεολαίου της γειτονιάς, στέλνοντάς τον στο νοσοκομείο με βαθύ τραύμα, που αντιμετωπίστηκε με οκτώ ράμματα. Ακόμα, έξι νεαρά άτομα από την πορεία βρέθηκαν στο νοσοκομείο για άμεση ιατρική βοήθεια.
»Ενώ η πορεία ολοκληρώθηκε στο μετρό “Σεπόλια” και ήδη αποχωρούσαν οι διαδηλώτριες/ές, οι αστυνομικές δυνάμεις επέλεξαν με τον “τρόπο που ξέρουν” και εφαρμόζουν συστηματικά σε κάθε διαμαρτυρία και διαδήλωση, να χτυπήσουν ρίχνοντας χημικά και χειροβομβίδες κρότου-λάμψης μέσα στον κόσμο που προσπαθούσε να φύγει με το μετρό». «Η αστυνομική επίθεση δείχνει την ενοχή συστήματος-κυβέρνησης για την εγκατάλειψη και την αυξανόμενη φτωχοποίηση των γειτονιών μας. Αποδεικνύει το ταξικό μίσος τους απέναντι στον κόσμο που βγάνει στον δρόμο αγωνιζόμενος, αλλά και τον πανικό τους μπροστά στη λαϊκή απαίτηση για Καμιά ανοχή – Καμιά συγκάλυψη», καταλήγει η Λαϊκή Συνέλευση Κολωνού – Ακαδημίας Πλάτωνα – Σεπολίων.
Βία και ατιμωρησία στο κολαστήριο του ΑΤ Ομόνοιας
Η φράση «θα σας πάμε στο ΑΤ Ομόνοιας να περάστε καλά», που όπως καταγγέλλει η Λαϊκή Συνέλευση εκτόξευαν αστυνομικοί των ΜΑΤ προς γυναίκες διαδηλώτριες το Σάββατο στον Κολωνό, είναι αποκαλυπτική για την αντίληψη χωροχρονικής «συνέχειας» της βίας και αυθαιρεσίας που έχει διαποτίσει βαθιά την Ελληνική Αστυνομία. Αντίληψη που οδήγησε στον καταγγελλόμενο ομαδικό βιασμό μίας 19χρονης γυναίκας μέσα στο Αστυνομικό Τμήμα Ομόνοιας.
Υπενθυμίζεται ότι την Τετάρτη 12 Οκτωβρίου η 19χρονη κατήγγειλε πως τα ξημερώματα της ίδιας μέρας δύο αστυνομικοί της Ομάδας ΔΙΑΣ την βίασαν διαδοχικά και την τραυμάτισαν μέσα σε δωμάτιο του Τμήματος Ομονοίας, όπου την είχαν οδηγήσει. Μάλιστα, ένας εκ των δύο κατέγραψε την πράξη με υπηρεσιακή, πιθανότατα, κάμερα που είχε ενσωματωμένη στη στολή του. Οι κάμερες του αστυνομικού τμήματος δεν λειτουργούσαν. Ωστόσο, κάμερα παρακείμενου καταστήματος φέρεται να έχει καταγράψει την είσοδο της κοπέλας στο Αστυνομικό Τμήμα και την έξοδό της κάποια ώρα αργότερα σε κακή κατάσταση.
Μία εβδομάδα μετά την καταγγελία της 19χρονης και ενώ οι δύο αστυνομικοί είχαν στο μεταξύ αφεθεί ελεύθεροι, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης επισκέφθηκε το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη για να… συγχαρεί τους αστυνομικούς για τον «επαγγελματισμό» τους και τη συμβολή τους «στην ασφάλεια των πολιτών». Αναφερόμενος στην καταγγελία της 19χρονης έκανε λόγο για… «κατάχρηση» οργάνου της τάξης εις βάρος πολίτη, την ώρα που οι δύο αστυνομικοί κατηγορούνται για βιασμό! Στην πραγματικότητα, το νόημα της επίσκεψης Μητσοτάκη ήταν η παροχή πολιτικής κάλυψης στην ΕΛΑΣ για τα απανωτά περιστατικά αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας, με πιο πρόσφατη την καταγγελία για βιασμό εντός Αστυνομικού Τμήματος.
Το ΑΤ Ομόνοιας έχει βαρύ «ιστορικό» αστυνομικής βίας. Το 2006, ένας μετανάστης άφησε την τελευταία του πνοή στο σπίτι του, έχοντας καταγγείλει ότι προηγουμένως έπεσε θύμα ξυλοδαρμού κατά την κράτησή του στο εν λόγω ΑΤ. Το 2007 δημοσιεύτηκε βίντεο που κατέγραφε αστυνομικούς να κακοποιούν κρατούμενους, χτυπώντας τους και βάζοντάς τους να χτυπούν ο ένας τον άλλον. Το 2016, προσφυγόπουλα που προσήχθησαν εξαναγκάστηκαν να γδυθούν κι έπειτα να κάνουν κύκλους γυμνά σε ένα μικρό δωμάτιο, υπό τα βλέμματα των αστυνομικών. Το 2019, ο 35χρονος Νιγηριανός Εμπουκά Μαμάν Σούμπεκ άφησε την τελευταία του πνοή μέσα στο ΑΤ Ομόνοιας, ενώ το ίδιο έτος αστυνομικοί κακοποίησαν μέλος της νΚΑ, απειλώντας τον ότι «θα σου σπάσουμε τα δόντια». Μόλις τον Αύγουστο του 2022, ο Αντώνης Ζήβας κατήγγειλε τον άγριο ξυλοδαρμό του μέσα στις τουαλέτες του ΑΤ Ομόνοιας.
