Χρίστος Κρανάκης
Φάκελος: Ακροδεξιά
Στις 18 Σεπτέμβρη συμπληρώνονται εννιά χρόνια από τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα από τάγμα εφόδου της Χρυσής Αυγής. Αντίστοιχα, στις 7 Οκτωβρίου κλείνουν δύο χρόνια από την πρωτόδικη καταδίκη της ΧΑ ως εγκληματικής οργάνωσης.
Το κίνημα δεν ξεχνάει! Δεν ξεχνάει ούτε τη μαύρη επέτειο ούτε τη μέρα της δικαίωσης (έστω μερικής). Απέναντι στη λήθη, οι εκδηλώσεις για τον φετινό «Αντιφασιστικό Σεπτέμβρη» έχουν ξεκινήσει και κορυφώνονται με τη διοργάνωση μεγάλης συναυλίας στα Λιπάσματα Δραπετσώνας σήμερα Σάββατο 17 Σεπτέμβρη και με διαδήλωση στο Κερατσίνι την Κυριακή 18 Σεπτεμβρίου, στις 6 μ.μ. από το μνημείο Φύσσα. Στη διαδήλωση καλούν σωματεία και σύλλογοι, η ΚΕΔΔΑ, ο Αντιφασιστικός Συντονισμός, η ΑΝΤΑΡΣΥΑ, το ΝΑΡ κ.α.
Αντίστοιχες πρωτοβουλίες έχουν δρομολογηθεί και σε άλλες πόλεις. Το αντιφασιστικό διήμερο διοργανώνεται από τον πολιτιστικό σύλλογο «Killah-P» κι έχει ευρύτατη στήριξη.
Στόχος των αντιφασιστικών δράσεων δεν είναι μόνο η απότιση φόρου σε όλα τα θύματα της φασιστικής βίας (πριν τον Π. Φύσσα ήταν ο Σαχζάτ Λουκμάν) αλλά και η ανάδειξη διαρκών αντανακλαστικών απέναντι σε κάθε έκφραση ακροδεξιών και φασιστικών αντιλήψεων. Ειδικότερα εφέτος, που διεξάγεται η δίκη σε δεύτερο βαθμό, οι κινητοποιήσεις αποκτούν αναβαθμισμένη σημασία. Η στάση των ηγετών του μορφώματος –με αποκορύφωμα την προσπάθεια Μιχαλολιάκου να πείσει πως έχει ψυχολογικό πρόβλημα λόγω Covid-19 (!)– και το αναμεταξύ τους «πινγκ πονγκ» ευθυνών, δεν πρέπει να σημάνει επανάπαυση για το αντιφασιστικό κίνημα. Άλλωστε, η επιθετική στάση που κράτησαν κατά τη διάρκεια της δίκης οι Κασιδιάρης και Λαγός, με τη συνακόλουθη δημιουργία εκατέρωθεν κομμάτων, είναι ενδεικτική του ότι ακόμα δεν έχουμε ξεμπερδέψει ούτε καν με τον οργανωτικό ιστό της ΧΑ. Μεγαλύτερη ανησυχία προκαλούν οι ανακατατάξεις στον χώρο της «Πατριωτικής Δεξιάς», η υιοθέτηση πτυχών της ακροδεξιάς ατζέντας από το κράτος αλλά και η δράση νεοφασιστικών συμμοριών.
Να τσακίσουμε τη λερναία ύδρα του φασισμού
Oτι το «αυγό του φιδιού» εκκολάπτεται μεθοδικά και συστηματικά από συγκεκριμένους θύλακες, αν και σωστό σαν εκτίμηση, δεν παύει να είναι χιλιοειπωμένο. Αυτό όμως που συχνά διαφεύγει της δημόσιας κουβέντας –ίσως και της Αριστεράς πολλές φορές– είναι ότι ο φασισμός μοιάζει περισσότερο με λερναία ύδρα παρά με φίδι.
Ότι ο ακροδεξιός χώρος υπέστη ιστορικό πλήγμα με την καταδίκη της Χρυσής Αυγής –που προήλθε από τη λαϊκή πίεση– είναι γεγονός. Ο οργανωμένος φασιστικός χώρος της Ελλάδας, που συγκροτούντο στον δρόμο και χτυπούσε στη «σκιά» με τρόπο μεθοδικό, είδε το πλέον καταξιωμένο «σπλάχνο» του να συρρικνώνεται δραματικά με τους άλλοτε «βαρβάτους» ηγέτες του να κλαίνε στη βουλή ή/και να δηλώνουν πολιτική μετάνοια στα δικαστικά έδρανα. Αυτό όμως, επ’ ουδενί, δεν συνεπάγεται καταλυτική ήττα όλων εκείνων των ακροδεξιών αντιλήψεων που έρπονταν εδώ και χρόνια στην ελληνική κοινωνία. Πρόσφατες έρευνες και γεγονότα –πάντα στον απόηχο της καταδίκης– είναι ενδεικτικές.
Πριν λίγους μήνες, έρευνα του «Σημείου για τη Μελέτη και την Αντιμετώπιση της Ακροδεξιάς», ιχνηλάτησε συγκεκριμένες πολιτικές τάσεις που παρότι δεν συγκροτούνται σε κάποιο ανώτερο πολιτικό σκοπό δεν μπορεί παρά να αποτελούν σημείο ανησυχίας. Ενδεικτικά, το διόλου μικρό ποσοστό της τάξεως του 23,5% εμφανίζεται να υποστηρίζει πως η δικτατορία 1967-73 είχε και «καλές πλευρές», με τα μεγαλύτερα ποσοστά να καταγράφονται όχι στη μεγαλύτερη ηλικιακή βαθμίδα –όπως ίσως θα περίμενε κανείς– αλλά στις ηλικίες 45-54. Εξίσου αξιοσημείωτο είναι το γεγονός, πως ένα 22,3% των ερωτηθέντων αποκρίθηκε πως εάν η ΧΑ δεν εκτελούσε εγκληματικές ενέργειες, θα ήταν ένα «χρήσιμο κόμμα». Περίπου στα ίδια ποσοστιαία επίπεδα –με ενδιαφέρουσες πάντως παραλλαγές– κυμαίνονται και όσοι διαφωνούν με τους γάμους ομοφυλοφίλων και το κίνημα Μe too και όσοι στέκονται εχθρικά στους/ις μετανάστες/τριες. Ακόμα, ενδιαφέρον έχει και η έκθεση του «Δικτύου Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας» για το έτος 2021, χρονιά που ο ηγετικός κύκλος της ΧΑ όδευε πίσω από τα κάγκελα και τα γραφεία της έκλειναν το ένα μετά το άλλο. Το καταγεγραμμένα περιστατικά ανέρχονται σε 72, αριθμός που μεταφράζεται σε 6 ανά μήνα. Φυσικά ο πραγματικός αριθμός εκτιμάται ως πολύ μεγαλύτερος. Αναμφισβήτητα ο αριθμός των επιθέσεων κατέγραψε σημαντική πτώση (100 το 2020) χάριν στην απενεργοποίηση των ταγμάτων εφόδων της ΧΑ εκείνη τη περίοδο. Παρόλα αυτά, αν λάβουμε υπόψιν μας ότι το 2021 ήταν η πρώτη φορά εδώ και μια δεκαετία που το Δίκτυο κατέγραψε μηδενικά περιστατικά οργανωμένης βίας από ακροδεξιές ομάδες, η εικόνα παραμένει ανησυχητική.
Τα παραπάνω δεδομένα, δεν φαντάζουν τόσο περίεργα αν αναλύσουμε βαθύτερα συγκεκριμένες πολιτικές διεργασίες που έλαβαν χώρα ή έστω επιχειρήθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Από την προσπάθεια εισχώρησης ακροδεξιών στοιχείων στα κοινωνικά τμήματα εκείνα που στάθηκαν επιφυλακτικά απέναντι στα εμβόλια, μέχρι την προσπάθεια συγκρότησης «αυθόρμητων» διαδηλώσεων κατά του lockdown –με εμφανή όμως τον ακροδεξιό τους χαρακτήρα– βλέπουμε πως οι ακροδεξιές αντιλήψεις δεν «τελείωσαν» μαζί με τη Χρυσή Αυγή αλλά, αντίθετα, είναι πανέτοιμες να εκμεταλλευτούν κάθε ευκαιρία που τους δίνεται.
Το ερώτημα όμως που δημιουργείται είναι εύλογο. «Αν είναι τόσοι πολλοί εκείνοι με ακροδεξιές απόψεις και ακόμα δραστηριοποιούνται ακροδεξιοί θύλακες στην Ελλάδα, γιατί δεν δημιουργείται κάτι αντίστοιχο της Χρυσής Αυγής;». Η απάντηση είναι διττή. Καταρχάς, η «κατραπακιά» της καταδίκης και το πολιτικό κλίμα που επικράτησε τότε, απωθεί από το να εμφανιστούν δημόσια όσους έλκονται από τον καθαρά φασιστικό λόγο. Κατά δεύτερον, και σημαντικότερο, «την παρούσα στιγμή δεν απαιτείται μια νέα Χρυσή Αυγή». Το σύστημα και το κράτος δεν έχουν λόγο να επενδύσουν στη δημιουργία ενός νέου φασιστικού μορφώματος αλά ΧΑ και να ρισκάρουν την πρόκληση οξυμένων αντιφασιστικών αντιδράσεων ή και την αυτονόμησή του, όπως και εν μέρει έγινε πριν μερικά χρόνια.
Η κυρίαρχη πολιτική στην Ελλάδα ενσωματώνει έντονα πτυχές της ακροδεξιάς ατζέντας
Αρχικά, μέσα από την ενίσχυση των μηχανισμών καταστολής ενσωματώθηκε στο επίσημο κράτος μεγάλο κομμάτι που «φλερτάρει» ή δραστηριοποιείται στον ακροδεξιό χώρο. Τα τεράστια κύματα προσλήψεων στην αστυνομία και μάλιστα με τα ελάχιστα δυνατά κριτήρια καταλληλόλητας, η επαναλειτουργία της τραμπούκικης «Δράσης» κ.ο.κ. είναι ενδεικτικές κινήσεις. Παρότι είναι αδύνατο να μετρηθεί ποσοτικά, το κινηματικό ρεπορτάζ, οι γνωστές σε όλους τραμπούκικες παρενοχλήσεις/επιθέσεις από αστυνομικούς σε αγωνιστές ή ακόμα και σε περαστικούς, η ακραία συμπεριφορά κατά την πανδημία και μέχρι τα γεγονότα της Νέας Σμύρνης κ.α. συνηγορούν ότι μπορεί οι παραδοσιακοί ακροδεξιοί θύλακες που δραστηριοποιούνται στην αστυνομία να έχουν «μαζέψει» τις ανοιχτές διόδους επικοινωνίας με φασιστικές ομάδες αλλά σίγουρα συνεχίζουν να επιβιώνουν και να αναπαράγονται.
Επιπλέον, το αστικό πολιτικό σύστημα, με την τροπή που παίρνει στην Ελλάδα, καλύπτει ολοένα και περισσότερο το κενό στα δεξιά του. Η σκλήρυνση του κοινοβουλευτικού ολοκληρωτισμού, οι αναβαθμισμένες επιχειρησιακές δυνατότητες στα πεδία της άμυνας και της ασφάλειας, η όξυνση της καταστολής απέναντι στην αριστερά και το εργατικό και νεολαιίστικο κίνημα καθώς και στους αγώνες ευρύτερα, ο διαρκής ρατσιστικός «πόλεμος» κατά προσφύγων και μεταναστών, η συνειδητή κρατική αδιαφορία σε ζητήματα ισότητας των φύλων και αποδοχής κάθε σεξουαλικού προσανατολισμού, αποτελούν δείγματα ότι η κυρίαρχη αστική πολιτική στην Ελλάδα ενσωματώνει ολοένα και πιο έντονα πτυχές της ακροδεξιάς ατζέντας. Αρκεί για παράδειγμα να αναλογιστούμε, το ποια θα ήταν η χρησιμότητα μιας ΧΑ από τα παλιά στο θέμα της μετανάστευσης, όταν η «κεντροδεξιά» ΝΔ, ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΚΙΝΑΛ υλοποιούν και υπερασπίζονται τις δολοφονικές πολιτικές της ΕΕ που αφήνουν παιδάκια να πνιγούν στα κύματα ή να πεθαίνουν από την ασιτία;
Το κράτος ασφαλώς και χρειάζεται έναν ακροδεξιό «μπαλαντέρ» και έχει όφελος από τη συντήρηση του ακροδεξιού χώρου και των φασιστικών συμμοριών. Παρόλα αυτά, σε αυτή τη φάση φαίνεται πως προτιμά πιο μετριοπαθείς και ελέγξιμους παίχτες. Κορωνίδα αυτών, αυτή τη στιγμή αποτελεί ο Κυριάκος Βελόπουλος που καταγράφει σταθερά ποσοστά και παρότι υιοθετεί τον βασικό πυρήνα φασιστικών αντιλήψεων, διαχωρίζεται από τον εξτρεμισμό της ΧΑ. Μπορεί η αστική ονείρωξη για μια «πιο σοβαρή Χρυσή Αυγή» να μην βγήκε, παρόλα αυτά οφείλουμε να παραδεχτούμε πως η αστική τάξη προχωράει με μετρήσιμα βήματα στην προσπάθειά της να κανονικοποιήσει τον φασισμό.
Η εθνικιστική ακροδεξιά και τα «ορφανά» των νεοναζί της ΧΑ
Η «κρατικοποίηση» της ακροδεξιάς δυσχεραίνει τις προσπάθειες ανασυγκρότησης του παραδοσιακού εθνικιστικού μπλοκ. Παρ’ όλα αυτά, ένας τόσο επικίνδυνος πολιτικός χώρος δεν πρέπει να υποτιμηθεί. Άλλωστε, βασικές πτυχές των θέσεων του τις έχει δανείσει στο επίσημο πολιτικό σύστημα…
Στη λεγόμενη «πατριωτική δεξιά», οι διεργασίες που διεξάγονται δεν είναι αμελητέες. Μπορεί, πλην της Ελληνικής Λύσης, τα κόμματα του χώρου να μην έχουν ισχυρή λαϊκή αποδοχή, ωστόσο η πρόσφατη αναδιοργάνωσή τους έχει μια σημασία. Στις 17 Μαΐου ανακοινώθηκε η συνεργασία των Τζήμερου-Κρανιδιώτη-Μπογδάνου και η ίδρυση του κόμματος «Εθνική Δημιουργία». Ο σχηματισμός στόχευσε κυρίαρχα σε μια συγκυριακή συγκρότηση ενός ακροατηρίου στα δεξιά της Νέας Δημοκρατίας, που στέκεται επιφυλακτικό απέναντι στις πολιτικές επιλογές Μητσοτάκη. Παρ’ όλα αυτά, δεν πρέπει να υποτιμηθεί το γεγονός ότι αποτέλεσε μία από τις πρώτες και πλέον δουλεμένες προσπάθειες ενοποίησης ενός χώρου που παραδοσιακά είναι χιλιοδιασπασμένος εξαιτίας ισχυρών στελεχιακών και παραγοντίστικων διαξιφισμών. Εντούτοις, η προσπάθεια δημιουργίας ενός μετώπου της «πατριωτικής δεξιάς» απέτυχε άμεσα, καθώς στις 10 Αυγούστου –μια μέρα μετά την προσχώρηση Λατινοπούλου στο μόρφωμα– Τζήμερος και Κρανιδιώτης αποφάσισαν… τη διαγραφή Μπογδάνου.
Στον χώρο των θραυσμάτων των νεοναζί της ΧΑ, Κασιδιάρης και Λαγός συνεχίζουν να βρίσκονται στον πολιτικό χάρτη. Παρότι η συγκρότηση των κομμάτων τους, «Έλληνες» (πλέον) και «Εθνική Λαϊκή Συνείδηση» αντίστοιχα, είχε ως σκοπό να γλιτώσουν από τις ποινικές καταδίκες που έβλεπαν να έρχονται, ειδικά η δράση Κασιδιάρη φανερώνει ότι δεν αρκεί μια καταδίκη στα δικαστήρια για να εξολοθρευτεί το φίδι του φασισμού. Η αρκετά συχνή δημοσίευση βίντεο στα social media, με κάποια να μαζεύουν εκατοντάδες προβολές σε λίγες μέρες, αλλά και η –έστω υποτυπώδης– παρουσία του κόμματος στον δρόμο είναι σημεία ενδεικτικά. Τελευταία εμφάνιση των υποστηρικτών του Κασιδιάρη, υπήρξε στη Θεσσαλονίκη στα πλαίσια της ΔΕΘ. Βεβαίως, η συγκέντρωση –παρά την καθολική κινητοποίηση– ήταν πολύ μικρή (100-200 άτομα) μαλλά επιδιώχθηκε να είναι φαντασμαγορική, με πανό, σημαίες, καπνογόνα κ.λπ. Μάλιστα, στη φασιστοσύναξη μίλησε απευθείας από τη φυλακή ο ίδιος ο Κασιδιάρης, κάτι που φαίνεται ότι συνηθίζει…
Τέλος, η δράση ξέμπαρκων (;) ταγμάτων εφόδου και οι μαφιόζικες επιθέσεις σε μετανάστες, ΛΟΑΤΚΙ άτομα και αγωνιστές μπορεί να έχει κοπάσει αλλά επουδενί δεν έχει εξαλειφθεί. Πριν από έναω χρόνο πραγματοποιήθηκαν οι φασιστικές επιθέσεις στα ΕΠΑΛ της Σταυρούπολης και του Ευόσμου, αλλά και εναντίον εκδήλωσης της ΚΕΕΡΦΑ στο Ν. Ηράκλειο, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που έχουν καταγραφεί (ημι)οργανωμένες επιθέσεις τόσο σε μετανάστες
(π.χ. Ομόνοια και Μενίδι) όσο και σε αντιφασίστες με δημόσια πολιτική δράση (Ψυρρή).
