Παναγιώτης Ξοπλίδης
Η κρίση στην Τυνησία αποτυπώνει συνολικά την ήττα της Άνοιξης. Το σύνολο των αραβικών χωρών βρίσκονται, άλλωστε, σε ανάλογη κατάσταση. Οι αιτίες που προκάλεσαν την έκρηξη πριν δέκα χρόνια, βγαίνουν ξανά στην επιφάνεια.
Η Τυνησία βιώνει τη χειρότερη πολιτική κρίση της 10ετούς δημοκρατικής περιόδου της. Ο πρόεδρος Καΐς Σαγέντ προχώρησε σε θεσμικό πραξικόπημα, αξιοποιώντας άρθρο του συντάγματος που του δίνει έκτακτες εξουσίες σε περίπτωση «κατάστασης εθνικής ανάγκης». Η πανδημία έχει προκαλέσει πράγματι μια τραγική κατάσταση με 18.000 νεκρούς, κατάρρευση του συστήματος υγείας, ενώ τις τελευταίες μέρες υπάρχει ακόμα και έλλειψη οξυγόνου. Το ποσοστό εμβολιασμού είναι ελάχιστο καθώς υπάρχει έλλειψη, ενώ η κυβερνητική διαχείριση του ζητήματος επιδείνωσε την κατάσταση. Στο μεταξύ, διαδηλώσεις είχαν ξεσπάσει με αφορμή την υγειονομική κρίση, προκαλώντας αρχικά την απομάκρυνση του υπουργού Υγείας.
Σε αυτό το φόντο, στις 25 Ιουλίου ο Σαγέντ ανέστειλε τη λειτουργία του κοινοβουλίου, αρχικά για μια περίοδο 30 ημερών, ενώ απέπεμψε τον πρωθυπουργό και τους υπουργούς Άμυνας και Δικαιοσύνης. Σημειώνεται ότι ο πρόεδρος κέρδισε τις προεδρικές εκλογές ως ανεξάρτητος, με ρητορική ενάντια στη διαφθορά των κομμάτων, ενώ εμφανίζεται ως εκφραστής της λαϊκής θέλησης. Ο βασικός αντίπαλος του είναι το ισλαμιστικό κόμμα Ενάχντα, το μεγαλύτερο του κοινοβουλίου. Με ιστορικές ρίζες στους Αδελφούς Μουσουλμάνους, το Ενάχντα είναι αρκετά μετριοπαθές, στηρίζοντας την πλήρη ισότητα ανδρών και γυναικών. Κατά τη διάρκεια της εξέγερσης που ανέτρεψε το καθεστώς του Μπεν Αλί, είχε συμμαχήσει με προοδευτικές δυνάμεις ακόμα και με την Αριστερά.
Το πολυκομματικό σύστημα που δημιουργήθηκε μετά την εξέγερση φαίνονταν να λειτουργεί και η Τυνησία παρουσιάζονταν ως το πετυχημένο μοντέλο δημοκρατίας του αραβικού κόσμου. Πίσω από τη βιτρίνα, όμως, ο πολιτικός διχασμός εντείνονταν, εκφράζοντας βαθιές κοινωνικές διαφορές. Τα μεσαία και ανώτερα στρώματα, η μορφωμένη νεολαία και οι γυναίκες τηρούν εχθρική στάση απέναντι στο Ενάχντα, αποτελώντας και την εκλογική βάση του Σαγέντ. Οι οπαδοί του βγήκαν στους δρόμους πανηγυρίζοντας για τη διάλυση του κοινοβουλίου, ενώ σε κάποιες πόλεις πυρπόλησαν τα γραφεία του Ενάχντα. Στην Τύνιδα ο στρατός αναπτύχθηκε έξω από το κοινοβούλιο καθώς γύρω από αυτό συγκρούονταν υποστηριχτές του κόμματος και οπαδοί του προέδρου, μεταξύ τους αλλά και με την αστυνομία. Ο δε πρόεδρος της βουλής και ηγέτης του Ενάχντα, Ρασίντ Γκανουσί, αρχικά κάλεσε τον λαό να συνεχίσει να διαδηλώνει αλλά τις αμέσως επόμενες μέρες άλλαξε τη στάση του ζητώντας ειρηνική επίλυση της κρίσης.
Πτυχή της τελευταίας είναι η γεωστρατηγική σύγκρουση Κατάρ και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Καθόλου τυχαία η αστυνομία, με εντολή του προέδρου, εισέβαλε στα γραφεία του αλ Τζαζίρα, καθώς το κανάλι του Κατάρ τηρεί ευνοϊκή στάση προς τα παρακλάδια των Αδελφών Μουσουλμάνων και μετριοπαθή ισλαμιστικά κόμματα. Από την πλευρά του, ο ισλαμιστής πρώην πρόεδρος, Μονσεφ Μαρζούκι, δήλωσε πως τα ΗΑΕ κινούν τα νήματα του πραξικοπήματος.
Κοινωνικές ανισότητες, απελπισία των νέων, κατάρρευση των προσδοκιών, οι αιτίες της νέας κρίσης
Η βασική όμως αιτία της κρίσης είναι οι κοινωνικές ανισότητες, η απελπισία της νεολαίας, η κατάρρευση των προσδοκιών της Αραβικής Άνοιξης. Η πανδημία επιδείνωσε την ανεργία και τη φτώχεια. Ο τουριστικός κλάδος έχει καταρρεύσει πλήρως, πλήττοντας εργαζόμενους και μεσαία στρώματα. Η κυβέρνηση βρίσκονταν, πριν την ανατροπή της, σε διαπραγματεύσεις με το ΔΝΤ για σύναψη δανείου εν μέσω συγκρούσεων στα πολιτικά κόμματα για το πρόγραμμα λιτότητας και περικοπών. Η έλλειψη δε κοινοβουλίου μάλλον διευκολύνει την πιθανή προσφυγή στο Ταμείο…
Ενδιαφέρον έχει η στάση της Εργατικής Ένωσης, της μεγαλύτερης συνδικαλιστικής οργάνωσης σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο. Με ανακοίνωση της, χαιρέτησε ανοιχτά το προεδρικό πραξικόπημα. Στο εσωτερικό της δρουν «κοσμικές» πολιτικές δυνάμεις που αντιπολιτεύονται παραδοσιακά το Ενάχντα αλλά και η τυνησιακή Αριστερά που βρίσκεται υπό διάλυση.
Υπενθυμίζεται πως το ισχυρό Κόμμα Εργατών, αφού αρχικά αφαίρεσε τον όρο «κομμουνιστικό» από τον τίτλο του, προχώρησε μετά το 2011 σε μια μετωπική πολιτική με τη δημιουργία του Λαϊκού Μετώπου. Σημειώνοντας αρχικά σημαντική εκλογική επιτυχία, βρέθηκε αντιμέτωπο με τη βίαιη καταστολή και από τις νέες δημοκρατικές δυνάμεις, οι οποίες ανέλαβαν την εξουσία μετά την ανατροπή του Μπεν Αλί. Ακολούθησαν αλλεπάλληλες διασπάσεις στο Λαϊκό Μέτωπο και, τελικά, η σημαντική υποχώρηση της επιρροής του.