Γιώτα Ιωαννίδου / Ομιλία στην Πανελλαδική Συνάντηση της «Πρωτοβουλίας για σύγχρονο κομμουνιστικό πρόγραμμα και κόμμα», αναδημοσίευση από το blog της Πρωτοβουλίας
Ας δούμε δύο εικόνες του κόσμου μας…
Εικόνα πρώτη
Αύριο το απόγευμα από το διαστημοδρόμιο της Virgin Galactic στο Νιου Μέξικο, κοντά σε μια κωμόπολη με το ταιριαστό όνομα Truth or Consequences (Αλήθεια ή Συνέπειες) ο βρετανός δισεκατομμυριούχος Ρίτσαρντ Μπράνσον 71 ετών θα «εκτοξευθεί» στο διάστημα, μαζί με άλλους τρεις, σε ζωντανή αναμετάδοση.
Ο Μπράνσον δηλώνει ότι πάντα ήταν ονειροπόλος και ήρθε η ώρα να κάνει το όνειρό του πραγματικότητα. Ταυτόχρονα ανακοίνωσε ότι σκοπός της διαστημικής πτήσης είναι η αξιολόγηση -από τη σκοπιά του πελάτη- των συνθηκών για την ανάπτυξη του διαστημικού τουρισμού. Μόλις το μητρικό σκάφος φτάσει στα 50.000 πόδια θα απελευθερώσει ένα μικρότερο που τελικά θα αιωρηθεί δίνοντας την αίσθηση συνθηκών έλλειψης βαρύτητας. Οι επιβάτες θα αιωρηθούν για 3 λεπτά για να δουν από τα παράθυρά τους την εντυπωσιακή καμπύλη της γης και το σκοτάδι του διαστήματος. Η εταιρεία έχει ήδη πουλήσει, σε 600, από τους χιλιάδες που έχει στις λίστες αναμονής, εισιτήρια για μελλοντικές πτήσεις στο αστρονομικό ποσό των 200-250.000 δολαρίων το ένα.
Η ανακοίνωση του Μπράνσον για το διαστημικό ταξίδι στις 11 Ιουλίου ακολούθησε την ανακοίνωση του Τζεφ Μπέζος που είχε προηγηθεί, ότι θα πετάξει σε ένα παρόμοιο διαστημικό ταξίδι μεγαλύτερης απόστασης από τη γη, στις 20 Ιουλίου, με το σκάφος New Shepard της Blue Origin, από το Δυτικό Τέξας.
Από κοντά και ο Ίλον Μάσκ της Tesla με τη Space Xμ «που προσπαθεί να σκέφτεται το μέλλον και να μην στενοχωριέται» όπως δήλωσε, προωθεί τον τουρισμό στο διαστημικό σταθμό ενώ έχει ανακηρύξει τον εαυτό του αυτοκράτορα του Άρη, προτείνοντας τον εποικισμό του.
Ο καπιταλιστικός ανταγωνισμός σπάει τα όρια της γης, αλώνει τα όρια της προς το διάστημα. Ο νόμος του 2015 του Ομπάμα δίνει το δικαίωμα στους Αμερικανούς πολίτες, για την εμπορική εκμετάλλευση του διαστήματος και των διαστημικών πόρων. Η NASA και οι ένοπλες δυνάμεις στρέφονται όλο και περισσότερο στον ιδιωτικό τομέα για ανάθεση έργων, που αναζητά μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας στη βιομηχανία του διαστήματος.
Στο βιβλίο του «Invent & Wonder», ο Τζεφ Μπέζος εντοπίζει το πρόβλημα όχι στην οικολογική καταστροφή, αλλά στην εξάντληση των ενεργειακών αποθεμάτων του πλανήτη που εμποδίζει την οικονομική ανάπτυξη και τελικά την κατανάλωση. Να θυμίσουμε ότι ο προϋπολογισμός της NASA είναι 22 δις δολάρια, δηλαδή περίπου 10 φορές μικρότερος από την περιουσία του Μπέζος που ανέρχεται σε 211 δις δολάρια, καθιστώντας τον πλουσιότερο άνθρωπο στον πλανήτη. Ο Μπέζος λοιπόν μας λέει πρακτικά τίποτε δεν θα αλλάξει στη γη, εμπρός να κατακτήσουμε το διάστημα για μεγαλύτερα κέρδη.
Ενώ όλα τα ΜΜΕ εκθειάζουν το καινοτόμο πνεύμα των μεγιστάνων για την κατάκτηση του διαστήματος, τι σχέση έχει αυτό με τις αγωνίες της ανθρωπότητας; Παραφράζοντας τη φράση του Νιλ Άρμστρονγκ θα λέγαμε: ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο ένα μεγάλο άλμα για την καπιταλιστική κερδοφορία. Αυτό είναι το όνειρο τους.
Παρεμπιπτόντως ένα κάλεσμα που εμφανίστηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να μην επιτραπεί η επανείσοδος του Μπέζος στη γη μετά το διαστημικό του ταξίδι με επιχείρημα «Δισεκατομμυριούχοι δεν θα έπρεπε να υπάρχουν ούτε στη γη ούτε στο διάστημα» συγκέντρωσε μέσα σε λίγες μέρες πάνω από 37.000 υπογραφές.
Εικόνα δεύτερη
Ο Ίλον Μάσκ της βιώσιμης ενέργειας αντλεί τα καύσιμα της κερδοφορίας του από τα παιδιά σκλάβους που δουλεύουν στα ορυχεία κοβαλτίου στο Κονγκό και την καταστροφή του περιβάλλοντος.
Η Amazon του Τζεφ Μπέζος το 2020 προσέλαβε 500.000 εργαζόμενους. Η αύξηση των μετοχών της εταιρείας κατά 4,7% οδήγησε τον Μπέζος στην κορυφή του γήινου συσσωρευμένου πλούτου. Αλλά την ίδια χρονιά το ποσοστό των τραυματισμών εργαζόμενων αυξήθηκε κατά 80% σχετικά με άλλες παρόμοιες αποθήκες. Έξι θάνατοι σε έξι μήνες. Το Εθνικό Ινστιτούτο Εργασιακής Ασφάλειας και Υγείας των ΗΠΑ κατέγραψε την εταιρεία στους δέκα πιο επικίνδυνους εργοδότες. Η Guardian σε ρεπορτάζ της αποκαλύπτει ότι η εταιρεία χρησιμοποιεί παιδιά 16-18 χρονών από τα σχολεία και τα τεχνολογικά ιδρύματα της Κίνας για κατασκευή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας με υπερωρίες τη νύκτα. Μάλιστα πληρώνει τους καθηγητές τους να τα ενθαρρύνουν και να τα συνοδεύουν. Ηλεκτρονικό βραχιολάκι φορούν οι εργαζόμενοι στις απέραντες αποθήκες για να μη χάνουν πολύτιμο χρόνο από την εργασία τους ενώ για τον ίδιο λόγο έχουν μπουκαλάκι ούρων για να μην πηγαίνουν στη τουαλέτα. Ενώ η τελευταία λέξη της μόδας είναι οι θάλαμοι Amazen. Πρόκειται για τους εύηχα ονομαζόμενους «θαλάμους ευεξίας» που μοιάζουν με τηλεφωνικούς θαλάμους και τοποθετεί η εταιρεία ανάμεσα στα κλαρκ και τα κοντέινερ, ώστε οι εργαζόμενοι να μπαίνουν και να βλέπουν βίντεο με ασκήσεις ευεξίας, όταν κουράζονται. Ο Μπέζος θα ατενίζει τη γη από τα άστρα και οι εργαζόμενοι θα κοιτούν τον ουρανό, βαμένο, μπλέ, προκάτ, ζωντανοί μέσα σε όρθια φέρετρα.
Στην εταιρεία της αλυσίδας Super Market Whole Foods, που η Amazon αγόρασε πρόσφατα, η διοίκηση δημιουργεί τον περίφημο «χάρτη κινδύνου» για να παρακολουθεί και να καταστέλλει τις απόπειρες συνδικαλισμού στα καταστήματα.
Παρεμπιπτόντως: Οι εργαζόμενοι στην Amazon από την Ιταλία έως την Αλαμπάμα κατεβαίνουν σε απεργίες και συνδικαλίζονται με πρωταρχικό αίτημα να θεωρούνται μισθωτοί εργαζόμενοι κι όχι συνεργάτες όπως αρέσκεται η εταιρεία για να μπορούν να διεκδικήσουν τα αντίστοιχα δικαιώματα…
Τι συμβαίνει λοιπόν;
Ο σύγχρονος καπιταλισμός την ίδια στιγμή που εκτινάσσεται στα άστρα, αντιδραστικοποιείται, γίνεται βαθύτερα εκμεταλλευτικός. Συσσωρεύει όλο και περισσότερο πλούτο και όλο και λιγότερο μπορεί να αναπαραχθεί ως σύστημα. Ποδηγετεί, χειραγωγεί ακόμη περισσότερο τον κόσμο της εργασίας αλλά αδυνατεί να τον υποτάξει. Ο αστικός πολιτισμός παράγει ευτέλεια και αδιέξοδα ακόμη κι όταν αναμετριέται με συναρπαστικά ερωτήματα όπως αυτό της εξερεύνησης του διαστήματος, του τι υπάρχει πέρα από τα γήινα αφού κινείται με πυξίδα το κέρδος.
«Κάθε άνθρωπος έχει το ανάστημα της εποχής του», λέει ο ποιητής.
Αλήθεια τι σχέση μπορεί να έχει ο κροίσος Μπράνσον με τον 27χρονο χαμογελαστό Γιούρι Γκαγκάριν, που πέταξε πρώτος στο διάστημα στις 12 Απριλίου 1961; Ο πρώτος μιλά για τον πελάτη και τα επιχειρηματικά σχέδια. Ο δεύτερος έφυγε αφήνοντας μια επιστολή στην αγαπημένη του Βαλιούσα, περιγράφοντας μεταξύ άλλων, πώς ένας απλός άνθρωπος αναλαμβάνει ένα τόσο σημαντικό καθήκον, να χαράξει την πορεία των ανθρώπων στο διάστημα. Ο δεύτερος θέλει να εκφράσει την ανθρωπότητα. Ο πρώτος να κλείσει επιχειρηματικά ντηλ. Ο Γκαγκάριν αναφώνησε από το διάστημα «Κοιτάζω τη γη και είναι τόσο όμορφη!» και μετά γύρισε όλο τον κόσμο μεταφέροντας το μήνυμα «πως να διαφυλάξουμε αυτή την ομορφιά». Μόνο ένας μικρός κρατήρας στη σελήνη, θυμίζει από το όνομά του τον Άρμστρονγκ και τη φράση του «ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο ένα μεγάλο άλμα για την ανθρωπότητα». Τι σχέση έχουν όλα αυτά με την αξιολόγηση της εμπειρίας του βαθύπλουτου πελάτη της τουριστικής βιομηχανίας στο διάστημα;
Ακόμη παραπέρα ο αστικός πολιτισμός στη σημερινή πολύπλευρη κρίση επιδιώκει να παραλύει με την ασκήμια αφού δεν μπορεί να κινητοποιήσει με την ομορφιά της προσδοκίας ενός καλύτερου, ανθρώπινου κόσμου. Παραδίδει τον άνθρωπο στο τρέχον, σε μια αξιοθρήνητη καθημερινότητα, στο κυνήγι της επιβίωσης. Τον εγκλωβίζει σε ένα δυσβάσταχτο παρόν προσπαθώντας να φυλακίσει τη σκέψη του σε αυτό.
Μέσα από την κριτική του παλιού κόσμου θέλουμε να ανακαλύπτουμε τον καινούργιο κι όχι να ενταφιάζεται με τα υλικά της ανημπόριας, μιας ουτοπίας που απλά επιθυμούμε αλλά δεν μπορεί να συμβεί αφού δεν προκύπτει από πουθενά
Μεγάλη σημασία στην κομμουνιστική συλλογικότητα που επιχειρούμε να συγκροτήσουμε σήμερα είναι η φυσιογνωμία της, που οφείλει να μπορεί να σταθεί απέναντι σε όλα αυτά αναδεικνύοντας μέσα από τον καπιταλιστικό ζόφο και σε αντίθεση με αυτόν της δυνατότητα της κοινωνικής απελευθέρωσης, της ελευθερίας, της ομορφιάς. Πολλές φορές νομίζουμε ότι η αποκάλυψη των καπιταλιστικών επιδιώξεων, των στόχων και των δρόμων της αστικής πολιτικής, της αντιδραστικότητας της ιδεολογίας του ανταγωνισμού και του ατομισμού, μας δικαιώνει. Δικαιώνει την ανάλυσή μας και αυτονόητα οδηγεί σε συνειδητοποίηση και σύγκρουση. Έχουμε μια ικανή εμπειρία για να διαπιστώσουμε ότι τα πράγματα κάθε άλλο παρά είναι έτσι.
Τι είναι η ανάλυση του καπιταλισμού χωρίς μια αντίληψη του πως μοιάζει ο σοσιαλισμός – κομμουνισμός; Μέσα από την κριτική του παλιού κόσμου θέλουμε να ανακαλύπτουμε τον καινούργιο κι όχι να ενταφιάζεται με τα υλικά της ανημπόριας, μιας ουτοπίας που απλά επιθυμούμε αλλά δεν μπορεί να συμβεί αφού δεν προκύπτει από πουθενά. Χωρίς την ισχυροποίηση ενός τέτοιου ρεύματος, θα ηγεμονεύουν λύσεις διαχείρισης του υπάρχοντος και επειδή κι αυτές τσακίζονται πολύ γρήγορα τελευταία, αδυνατούν να απαντήσουν έστω και βραχυπρόθεσμα τις ανθρώπινες ανάγκες, θα αφήνουμε να κυριαρχεί ο κυνισμός και η συναισθηματική απόγνωση.
Ο καπιταλισμός είναι πια αναχρονισμός για την ανθρωπότητα. Γίνεται όλο και πιο καταστροφικός, ανορθολογικός, δυστοπικός αλλά την ίδια στιγμή παράγει την αναγκαιότητα ενός νέου κόσμου αλλά και τις συνθήκες ενός νέου κόσμου που μπορεί να τον υπερβεί προς όφελος της ανθρωπότητας. Να μιλήσουμε με άλλα λόγια για τη δυνατότητα.
Οι κομμουνιστές κοιτούν τον πλούτο που έχει παραχθεί, τις επιστημονικές εξελίξεις και την τεχνολογική πρόοδο και βλέπουν το τέλος του εργασιακού μόχθου για την επιβίωση, το τέλος των υλικών αναγκών, του βασιλείου της αναγκαιότητας. Τη δυνατότητα μόρφωσης, πολιτισμού για όλους
Οι κομμουνιστές κοιτούν την ανεργία και βλέπουν τη δυνατότητα μείωσης του χρόνου εργασίας και αύξησης του ελεύθερου χρόνου, μοιράσματος του ανθρώπινου πλούτου και δημιουργίας
Κοιτούν την πανδημία και βλέπουν τα όρια της εκμετάλλευσης της φύσης και την ανάγκη να ζήσουμε αλλιώς, σαν μέρος μιας ευρύτερης ισορροπίας
Κοιτούν την ανελευθερία και τον αυταρχισμό, τις σχέσεις αποξένωσης και αλλοτρίωσης και βλέπουν ότι από κάτω σιγοκαίει ο πόθος των ανθρώπων για ελευθερία, αυτοδιάθεση και αλληλεγγύη, εργατική δημοκρατία και συλλογική ατομικότητα.
Αυτή τη δυνατότητα δεν μπορούν οι περισσότεροι άνθρωποι να τη διακρίνουν γιατί η αστική πολιτική από τις σχέσεις παραγωγής μέχρι την εκπαίδευση, τον πολιτισμό και τις σχέσεις των ανθρώπων τη διαστρέφει και τη συσκοτίζει.
Ο εγκλωβισμός στο παρόν συντελείται και με τον κατακερματισμό της εμπειρίας, της αντίληψης του κόσμου. Σαν να αποτελείται από πράγματα ασύνδετα μεταξύ τους, χωρίς αλληλεπιδράσεις. Σαν να είναι ξεχωριστές στιγμές χωρίς ρίζες στο παρελθόν και εκβολές στο μέλλον. Κι όχι κομμάτια μιας κίνησης που έχει προέλευση και μέλλον. Μερικότητα και αποξένωση, άθροισμα μερών κι όχι καθολικότητα. Μια ζωή κομματιασμένη κι ο άνθρωπος άθροισμα ταυτοτήτων χωρίς ταυτότητα, χωρίς συλλογική μνήμη, θρυμματισμένος μέσα σε σχέσεις εξουσίας, ιδιοκτησίας και ατομισμού φυλακισμένος σε ένα παρόν, ανήμπορος να ορίσει το μέλλον του, να αντικρύσει τι είναι πέρα από τον ορίζοντα. Οφείλουμε λοιπόν να μιλήσουμε και να πράξουμε αλλιώς. Αλλάζοντας τις προτεραιότητές μας και στην πράξη όχι μόνο στις διαπιστώσεις.
Τέλος κανένα εγχείρημα κοινωνικής χειραφέτησης δεν υπάρχει στην ιστορία που να μην στηρίχθηκε στη συναισθηματική κινητοποίηση των ανθρώπων, στην έμπνευση και στην τέχνη. Απέναντι στην καπιταλιστική αξιοποίηση των άστρων και στο ρομαντισμό της προσδοκίας «ενός παιδιού που μετράει τ άστρα» να δώσουμε γη-πόδια αλλά και φτερά στη δυνατότητα ενός άλλου κόσμου και ενός νέου ανθρώπου ταξιδιώτη στη γη και το διάστημα, ποιητή και ελεύθερου σε μια κοινωνία που θα δημιουργεί με όρους εξωτερικής και εσωτερικής ομορφιάς.
