Νίκος Αλεξανδρής, βιολόγος
Πριν από 190 χρόνια, το 1831, το πλοίο Beagle ξεκινούσε για το μεγάλο ερευνητικό ταξίδι του Κάρολου Δαρβίνου, ιδρυτή και βασικού θεμελιωτή της επιστημονικής θεωρίας της εξέλιξης των ειδών.
Ο Δαρβίνος διατύπωσε τη θεωρία της φυσικής επιλογής του καλύτερα προσαρμοσμένου οργανισμού στο περιβάλλον του. Στην αρχική θεωρία αργότερα προστέθηκε ο κλάδος της γενετικής (αρχές 20ου αι.) με τις τυχαίες μεταλλάξεις να επιλέγονται από το φυσικό περιβάλλον, τυχαία απόκλιση (’30s). Η Ιαπωνική σχολή(1968) επανεισάγει την έννοια της τυχαίας απόκλισης δημιουργώντας προβληματισμούς και κρίσεις στην αιτιοκρατία της Δαρβινικής θεωρίας. Σ’ αυτήν την θεώρηση οι τυχαίες μεταλλάξεις παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των χαρακτηριστικών των ειδών. Τα είδη άλλωστε, είναι στατιστικά πληθυσμιακά συστήματα που δεν αιτιοκρατούνται ως προς όλα τα χαρακτηριστικά. Έτσι εμφανίζεται η συνθετική θεωρία (1936-1947 έως σήμερα).
Ο κλάδος της οικολογίας συνδέει την γένεση νέων ειδών με την αύξηση των φυσικών πόρων και την μεικτή παραγωγικότητα.
Τη δεκαετία του ’70 προτείνεται η συνεργατική εξέλιξη, όπου η απόκτηση πλεονεκτήματος από ένα είδος υποχρεώνει και τα άλλα ν’ αλλάξουν, έτσι προστίθενται νέες μεταλλάξεις.
Νέες προσεγγίσεις εισάγουν την προϋπόθεση για την δημιουργία νέων ειδών την μείωση του ανταγωνισμού ή της ανταγωνιστικής πίεσης, όπως συμβαίνει σε αναδυόμενα ηφαιστειογενή νησιά ή μετά από καταστροφικά γεγονότα (1988).
Επίσης η θεωρία των πληροφοριών αναζητεί την εξέλιξη της πολυπλοκότητας των ειδών και την αύξησή της στο χρόνο μέσω νέων νόμων και διατύπωση νέων μορφών αφήγησης πιο αφαιρετικών. Αυτή η προσέγγιση θυμίζει Λαμάρκ και Αριστοτέλη, με τη σκάλα πολυπλοκότητας των οργανισμών .
Αυτή η αναζήτηση ξεκινά από την θέση ότι τα είδη και τα οικοσυστήματα εισάγουν πληροφορία από το περιβάλλον τους και έτσι γίνονται πολυπλοκότερα. Άλλωστε και ο ανθρώπινος πολιτισμός δεν κάνει κάτι τέτοιο αναζητώντας την αλήθεια δια μέσου της επιστήμης, γνωρίζοντας τον φυσικό κόσμο αλλά και τον εαυτό του ;
Η Γενετική ανακαλύπτει την επιγένεση (σχετικά πρόσφατα) όπου το περιβάλλον καθορίζει την έκφραση των γονιδίων σε ρυθμιστικές περιοχές του DNA. Αυτό πάλι θυμίζει Λαμάρκ αν και δεν γνωρίζουμε, ούτε την έκταση, ούτε τον τρόπο που γίνεται, επαναφέρει όμως την κληρονόμηση επίκτητων χαρακτηριστικών σε μικρό βαθμό μέχρι στιγμής.
Η Θεωρία της Εξέλιξης είναι μία δυναμική θεωρία γεμάτη εκπλήξεις που έχει μεγάλη επίδραση στον τρόπο σκέψης της ανθρωπότητας, με σημαντικές φιλοσοφικές προεκτάσεις.