Κώστας Τριχιάς
Τρία στοιχεία της πραγματικότητας αναδεικνύουν την επικαιρότητα μιας συνολικής προγραμματικής κομμουνιστικής απάντησης. Η καθολικότητα της καπιταλιστικής κρίσης, η κρίση του αστικού πολιτικού συστήματος και το νέο κύμα των εξεγέρσεων και της κοινωνικής αναταραχής. Στο έδαφος αυτό η Πρωτοβουλία Διαλόγου για ένα σύγχρονο κομμουνιστικό πρόγραμμα και κόμμα ανοίγει τη συζήτηση στην πορεία προς την πανελλαδική συνάντηση.
Στρατηγική αντιπαράθεση στον σύγχρονο καπιταλισμό
H ανάγκη συνολικής στρατηγικής συγκρότησης και πρότασης είναι κατά την γνώμη μας πιο αναγκαία και επίκαιρη από ποτέ. Τρία στοιχεία ξεχωρίζουμε σε αυτή την συζήτηση. Καταρχάς, το γεγονός ότι είμαστε σε μια ιδιαίτερη ιστορική καμπή, όπου η κρίση του καπιταλισμού εκφράζεται με έναν εκρηκτικό και αλληλοδιαπλεκόμενο τρόπο τόσο σε υγειονομικό, περιβαλλοντικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Αυτό το κουβάρι των ζητημάτων οδηγεί σε διάφορες αναταράξεις όπου η αστική πολιτική παρουσιάζει κάθε φορά ως ένα μεμονωμένο και «τυχαίο» γεγονός. Ας θυμηθούμε παλιότερα την κρίση χρέους και τις θεωρίες περί υπερβολών και μόνο στον χρηματοπιστωτικό τομέα, την ρητορική περί του καπιταλισμού-καζίνο κλπ. Αντίστοιχα τώρα η κλιματική αλλαγή παρουσιάζεται στην καλύτερη περίπτωση ως μια αόριστη ανθρωπογενής εξέλιξη (όταν δεν αμφισβητείται ευθέως η ύπαρξη της από τον ίδιο τον πλανητάρχη), ενώ η πανδημία του κορονοϊού παρουσιάζεται ως ένας «άγνωστος» και μη ερμηνεύσιμος ιός.
Στην πραγματικότητα όμως τα μνημόνια, η πανδημία, η πολεμική απειλή, η περιβαλλοντική καταστροφή και ότι κάθε φορά παρουσιάζεται ως «απροσδόκητη» πλευρά που διαταράσσει την «κανονικότητα», δεν αποτελούν τίποτα άλλο παρά ξεχωριστές εκδηλώσεις της καθολικότητας της κρίσης (και των μορφών διαχείρισης) του σύγχρονου καπιταλισμού. Επομένως η ειδική αντιμετώπιση κάθε φαινομένου με τις ιδιαιτερότητες που αυτό έχει (π.χ. τώρα η πανδημία και η ανάγκη υπεράσπισης της δημόσιας υγείας και αποφασιστικής εναντίωσης με την πολιτική «όλα για το κεφάλαιο» της κυβέρνησης) δεν αναιρεί ότι η οριστική του επίλυση απαιτεί σήμερα περισσότερο από ποτέ την αντιπαράθεση με τον ίδιο τον καπιταλισμό.
Το δεύτερο στοιχείο που ξεχωρίζουμε είναι πως αυτή την στιγμή οι εργαζόμενοι δεν βρίσκονται αντιμέτωποι με το ένα ή το άλλο νομοσχέδιο και μόνο, αλλά με την ουσία της αστικής πολιτικής. Είναι τέτοια η ομοφωνία της αστικής σκέψης σε μια σύγχρονη ορθοδοξία, ένα μίγμα κρατικοδίαιτου νεοφιλελευθερισμού και συντηρητικού νεοκεϊνσιανισμού, που εκφράζεται και στο αστικό πολιτικό σύστημα, το οποίο θυμίζει μια αυτοκινητοβιομηχανία που παράγει παραλλαγές αμαξιών με το ίδιο βιομηχανικό DNA κατά 90%. Οι παλιές διαιρέσεις ανάμεσα σε Χριστιανοδημοκράτες και Σοσιαλδημοκράτες για παράδειγμα, τείνουν να χάσουν την δυναμική τους, και έχουμε ακόμα και την εμφάνιση «ηγετών δίχως κόμμα», όπως το αγαπημένο παιδί των τραπεζών Μακρόν.
Όσο όμως πιο πολύ ξεθωριάζουν οι διαφορές ανάμεσα στα παραδοσιακά αστικά κόμματα, τόσο βαθαίνει το ρήγμα στην κοινωνία. Οι φτωχοί γίνονται φτωχότεροι και οι πλούσιοι θησαυρίζουν ακόμα περισσότερο, ενώ το κοινωνικό ζήτημα αλληλοδιαπλέκεται με μια σειρά από πολιτιστικούς/ιδεολογικούς παράγοντες διχάζοντας κάθετα την κοινωνία όπως στις ΗΠΑ, που σημειώνονται όψεις ενός αθέατου εμφυλίου πολέμου. Αυτός είναι ο βασικός λόγος της κρίσης του παραδοσιακού αστικού πολιτικού συστήματος, που αναγκάζεται να θωρακιστεί αυταρχικά για να διατηρήσει την ισχύ του. Είναι ο βασικός λόγος που πλατιά στρώματα του λαού απεχθάνονται την πολιτική όπως την έχουν γνωρίσει. Κατ’ επέκταση, μια σύγχρονη κομμουνιστική αριστερά προκειμένου να πείσει χρειάζεται να ανεβάζει τον πήχη ψηλότερα.
Τρίτο στοιχείο αποτελεί το γεγονός πως η συζήτηση ότι για να ξεφύγουμε από αυτό τον γόρδιο δεσμό πρέπει να τον κόψουμε, η ανάγκη δηλαδή της επαναστατικής απάντησης, δεν τίθεται εν κενώ, δεν είναι άλλη μια ακαδημαϊκή συζήτηση, ή εμμονή κάποιων ονειροπόλων. Μπαίνουμε σε μια νέα εποχή εξεγέρσεων, όπως δείχνουν τα πρόσφατα γεγονότα στην Αμερική, και μόλις πριν από ένα χρόνο στην Χιλή και στην Γαλλία, όπου οι «από κάτω» φαίνεται ότι δεν είναι διατεθειμένοι να δεχτούν τη μισή ζωή που τους προορίζουν. Με άλλο τρόπο τι μάς δείχνει ο πρόσφατος μαθητικός ξεσηκωμός στην Ελλάδα; Δεν πρόκειται για εξέγερση φυσικά, αλλά για ένα κίνημα μαχητικό που δεν τα βάζει κάτω με την καταστολή, με διάρκεια αλλά και με τάσεις γρήγορης πολιτικοποίησης. Είναι η κινητοποίηση μιας γενιάς που όχι απλώς ξέρει ότι θα ζήσει χειρότερα από τις προηγούμενες, αλλά κυριολεκτικά δεν μπορεί να προγραμματίσει στοιχειωδώς το μέλλον της, ή να δει κάποια θετική προοπτική στον ορίζοντα. Στη νεολαία επομένως που της κόβεται το μέλλον δημιουργείται μια αντικειμενικά εκρηκτική κατάσταση.
Με βάση αυτά τα δεδομένα, βασική θέση της Πρωτοβουλίας Διαλόγου για ένα σύγχρονο πρόγραμμα και κόμμα είναι ότι για να νικήσουν οι αγώνες, οι εξεγέρσεις και τα κινήματα που ξεσπούν παντού και είναι εντός του μέλλοντος μας, χρειαζόμαστε μια νέα κομμουνιστική απάντηση στα μεγάλα θέματα της ανθρωπότητας, που θα μπορεί να προσανατολίζει θετικά και να μετατρέπει την κοινωνική οργή σε υλική δύναμη ανατροπής.
Για ένα κόμμα της πρωτοπορίας
Ένα σύγχρονο κομμουνιστικό κόμμα στην εποχή μας οφείλει να είναι τμήμα της ιστορικής κίνησης της εργατικής τάξης, ιδιαίτερα των πιο προωθημένων τάσεων χειραφέτησης
Δεν θεωρούμε ότι το σύγχρονο κόμμα εμφανίζεται ως περίπου από μηχανής Θεός, ή ως αναδυόμενη Αθηνά από το κεφάλι του Δία, και με το ραβδί του μετατρέπει μαγικά την εξέγερση σε επαναστατική κατάσταση. Από την άλλη θα ήταν αφέλεια να αφεθούμε στη διονυσιακή έκσταση της εξέγερσης, που πάλι ως δια μαγείας θα δώσει όλες τις απαντήσεις και θα μας απαλλάξει από το βαρύ φορτίο αιώνων εκμετάλλευσης, εξουσίας και καταπίεσης.
Η εμπειρία του εργατικού κινήματος από την αυγή του καπιταλισμού μέχρι σήμερα δείχνει ότι ακόμη και τα πιο δυναμικά κινήματα, οι πιο μαχητικές κινητοποιήσεις, δίχως την αλληλεπίδρασή τους με τον συλλογικό «πολιτικό ηγεμόνα» –τις πρωτοπόρες αντικαπιταλιστικές και κομμουνιστικές δυνάμεις–, θα αποτελούν φωτεινές εκρήξεις και στιγμές στο σκοτεινό στερέωμα του καπιταλισμού χωρίς νικηφόρα κατάληξη.
Η σχέση μεταξύ της οργανωμένης πρωτοπορίας και του κινήματος δεν μπορεί να είναι σχέση ομόκεντρων κύκλων. Το κόμμα δεν είναι ο οργανωτικός βραχίονας της επανάστασης, αν και έχει κρίσιμες οργανωτικές λειτουργίες. Το κίνημα δεν μπορεί να είναι απλά και μόνο ο εκτελεστικός βραχίονας των αποφάσεων του κόμματος όσο και αν διαθέτει καθοριστικές εκτελεστικές λειτουργίες.
Η απαλλαγή από την μεταφυσική θεώρηση όπου το κόμμα παράγει θεωρία και το κίνημα διεξάγει αποκλειστικά οικονομικό αγώνα, αποτελεί βασική αναγκαιότητα, προκειμένου η συγκρότηση του επαναστατικού υποκειμένου, να σπάσει τα δεσμά ενός τυπικού καταμερισμού που θυμίζει την ανιαρή ιεραρχία του εργοστασίου.
Ένα κομμουνιστικό κόμμα οφείλει να αποτελεί τμήμα της ιστορικής κίνησης της εργατικής τάξης, ιδιαίτερα των πιο προωθημένων τάσεων χειραφέτησής της. Δεν είναι μόνο θεωρητική και πολιτική πρωτοπορία, είναι και πρακτική. Είναι η πιο μαχητική δύναμη του κινήματος και του μετώπου. Είναι το μέσο, και όχι ο σκοπός (πολύ περισσότερο όχι ο αυτοσκοπός), για την υπεράσπιση και την προώθηση των εργατικών-λαϊκών συμφερόντων.
Η πολιτική πρόταση σύγκρουσης και ανατροπής στο σήμερα είναι ο μόνος τρόπος ώστε οι ίδιοι εργαζόμενοι να προσεγγίσουν την επανάσταση μέσα από την ίδια τους την πείρα
Για αυτό, μια κομμουνιστική επαναστατική οργάνωση πρέπει να συμβάλλει διαρκώς στη διατύπωση και επεξεργασία ενός προγράμματος αντικαπιταλιστικής πάλης και ρήξης, στενά συνδεμένου με την ανάγκη επαναστατικής ανατροπής του καπιταλισμού και πορείας προς την κομμουνιστική απελευθέρωση. Με πρώτο πυλώνα το σύγχρονο κοινωνικό ζήτημα, που θα βάλει μπροστά τα εργατικά δικαιώματα και τις λαϊκές ανάγκες. Αλήθεια δεν είναι παράλογο σε μια εποχή εκρηκτικών δυνατότητων της επιστήμης και του σύγχρονου πολιτισμού, και ταυτόχρονης έκρηξης της ανεργίας και της υπερεργασίας να μην είναι αυτονόητο εργατικό αίτημα η δραστική μείωση του χρόνου δουλειάς για όλους με ταυτόχρονη αύξηση των αποδοχών; Για να γίνει όμως αυτό δεν μπορούν να είναι και οι δύο τσέπες γεμάτες. Δεν υπάρχουν win-win λύσεις. Για να ζήσει ο λαός, οι νέοι, οι άνεργοι, οι εργαζόμενοι και εργαζόμενος, πρέπει να χάσει πλούτο και δύναμη το κεφάλαιο. Το πρόγραμμα αυτό πρέπει να κινείται σε κατεύθυνση σύγκρουσης και ρήξης με το προκαθορισμένο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του χρέους που αποτελεί θηλιά για το λαό. Όταν βρίσκεσαι μέσα στον λάκκο των λεόντων (όπως αποκαλούσε την ΕΕ η αριστερά όταν τιμούσε το όνομα της) δεν έχει νόημα να πείσεις τα λιοντάρια να γίνουν χορτοφάγα ή να… «διαπραγματευτείς» με διάλογο. Η μοναδική ελπίδα επιβίωσης είναι να συγκρουστείς και να παλέψεις μαζί τους. Σίγουρα δεν είναι ένας εύκολος δρόμος. Απαιτεί θυσίες, αγώνα και ενεργή συμμετοχή των εργαζόμενων και της νεολαίας. Είναι όμως απείρως ρεαλιστικότερο σχέδιο από τον φαύλο κύκλο: «Κούλης για να φύγει ο Τσίπρας» – «Τσίπρας για να φύγει η δεξιά», ενίσχυση του ΚΚΕ μέχρι τις επόμενες εκλογές ή από το να… ξαναστείλουμε τον Βαρουφάκη για «ηρωική» διαπραγμάτευση με την ΕΕ.
Αυτή η πολιτική πρόταση σύγκρουσης και ανατροπής στο σήμερα είναι ο μόνος τρόπος ώστε οι ίδιοι εργαζόμενοι να προσεγγίσουν την επανάσταση μέσα από την ίδια τους την πείρα. Ο δικός μας δρόμος περιλαμβάνει –χωρίς να ταυτίζει– σε διαλεκτική σύνδεση και τη ριζοσπαστική ανατρεπτική πάλη στο παρόν και το ποιοτικό άλμα της αντικαπιταλιστικής επανάστασης. Χωρίς τη ριζοσπαστική ανατρεπτική πάλη στο παρόν είναι αδύνατον οι κομμουνιστές να συνδεθούν με τις ανάγκες και τα συμφέροντα της κοινωνικής πλειοψηφίας. Και χωρίς το άλμα της αντικαπιταλιστικής επανάστασης, δεν μπορεί να ολοκληρωθεί μια τέτοια πορεία.
Το κομμουνιστικό κόμμα της εποχής μας θέλοντας να εκφράσει με συνειδητό, μόνιμο και στρατηγικό τρόπο τις δυνάμεις που κατανοούν και «υπηρετούν» την κομμουνιστική αναγκαιότητα, δυνατότητα και τάση της εποχής μας, συγκροτείται με βάση τον δημιουργικά αναπτυσσόμενο μαρξισμό, που, τροφοδοτούμενος από τις εξελίξεις της επιστήμης, της τεχνολογίας και του πολιτισμού του σήμερα, αξιοποιεί και αναπτύσσει τον πλούτο των κλασσικών, αντιμετωπίζοντας κριτικά και την ίδια την πορεία του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος μέχρι τις μέρες μας. Η οργανωτική του συγκρότηση επιδιώκουμε να είναι εικόνα από το μέλλον της απελευθερωτικής κοινωνίας, άρα μια εσωτερική λειτουργία ουσιαστικά δημοκρατική, με ελεύθερη και πλούσια συζήτηση με συλλογική δέσμευση όμως για εφαρμογή των συλλογικών αποφάσεων στην πράξη, καθώς χωρίς αυτή την πλευρά ο αναγκαίος διάλογος εκφυλίζεται σε μια απλή ανταλλαγή γνωμών κοινοβουλευτικού τύπου.
Πρόταση βάση διαλόγου στην πορεία προς την πανελλαδική συνάντηση
Η υπόθεση του σύγχρονου κομμουνιστικού προγράμματος και κόμματος για μας έχει προτεραιότητα, δεν είναι ένας γενικός-αφηρημένος στόχος του μέλλοντος. Είναι αναπόσπαστος κρίκος για να πάρουν εκδίκηση τα όνειρα όλων των προηγούμενων εφόδων στον ουρανό, και ειδικά της Οκτωβριανής Επανάστασης που σαν σήμερα πριν από αρκετά χρόνια άνοιγε πρωτόγνωρους δρόμους για την ανθρωπότητα. Έχουμε συνείδηση ότι η συγκρότηση του απαιτεί άλλη κοινωνική γείωση αλλά και ιδεολογικοπολιτική συγκρότηση από τις υπάρχουσες δυνάμεις που συγκροτούν αυτή την προσπάθεια σήμερα. Παρ’ όλα αυτά πιστεύουμε ότι στο σήμερα είναι εφικτή η συγκρότηση μιας νέας κομμουνιστικής οργάνωσης ανώτερης ποιότητας που θα αποτελεί πρόπλασμα αλλά και δρόμο συγκρότησης για το κόμμα που έχει ανάγκη η εποχή μας.
Καταθέτουμε το κείμενο της «Πρότασης Αρχών και Γενικών Κατευθύνσεων» ως ένα πρώτο σχέδιο-πρόταση για την εκκίνηση της απαραίτητης διαδικασίας διαλόγου και συγκρότησης
Γι αυτό τον λόγο καταθέτουμε το κείμενο της «Πρότασης Αρχών και Γενικών Κατευθύνσεων» ως ένα πρώτο σχέδιο-πρόταση για την εκκίνηση της απαραίτητης διαδικασίας διαλόγου και συγκρότησης-ανάπτυξης όσων δυνάμεων και αγωνιστών έχουν κοινές ή παρόμοιες αναζητήσεις, ερωτήματα και ανάγκες με την προσπάθεια μας αυτή. Δεν θεωρούμε ότι είναι το τέλος του δρόμου, αλλά νομίζουμε ότι μπορεί να συμβάλλει και να αποτελέσει έναυσμα για έναν ουσιαστικό συλλογικό προβληματισμό στην πορεία για μια πρώτη Πανελλαδική Συνάντηση όλου του δυναμικού που εδώ και μερικά χρόνια –όχι με ευθύγραμμο και πάντα συγκροτημένο τρόπο και με αρκετές καμπές και αδυναμίες- συμμετέχει στην συζήτηση και στις δράσεις της πρωτοβουλίας. Μια πανελλαδική συνάντηση που μπορεί να θέσει σε πιο στέρεη βάση την συλλογική, ζωντανή και πάνω απ΄ όλα επίκαιρη προσπάθεια προγραμματικής και οργανωτικής συγκρότησης των κομμουνιστών και κομμουνιστριών της εποχής μας.
