Δύο Έλληνες διασώστες μιλούν για το έγκλημα σε Αιγαίο και Μεσόγειο
Συνεντεύξεις στις Θάνια Βέζου | Έφη Παπαπαύλου
Με τον πιο αποτρόπαιο τρόπο η κυβέρνηση και το σύστημα έστησαν το νέο ρατσιστικό παραμύθι για να κλιμακώσουν την εκστρατεία κατά προσφύγων και μεταναστών. Μιλώντας για «πληροφορίες» των μυστικών υπηρεσιών διατυμπάνισαν πως ο Ερντογάν στέλνει στην Ελλάδα πρόσφυγες μολυσμένους με κορονοϊό, επιλεγμένους από τα καμπ της Τουρκίας! Η είδηση μπορεί να διαψεύστηκε μετά, ακόμα και από υπουργικά χείλη, αλλά το δηλητήριο έμεινε. Την ίδια ώρα η κατάσταση τόσο στα οργανωμένα στρατόπεδα συγκέντρωσης, όσο και στην πιο άθλια δομή του κόσμου, στη Μόρια (και στα ανάλογα καμπ των νησιών), παραμένει τραγική, πολύ περισσότερο εν μέσω πανδημίας. Οι δε νεοεισερχόμενοι στα νησιά παραμένουν αποκλεισμένοι σε παραλίες, υποχρεωμένοι σε καραντίνα, με τις πιο τραγικές ελλείψεις! Κόντρα στην ξενοφοβική εκστρατεία της ΕΕ και της ελληνικής κυβέρνησης το Πριν παρουσιάζει συνεντεύξεις από δύο πρωταγωνιστές της μάχης για τη σωτηρία ζωών, για τη σωτηρία της ανθρωπιάς και της διεθνιστικής αλληλεγγύης.
Ο Ιάσονας Αποστολόπουλος, είναι συντονιστής του διασωστικού καραβιού «Μάρε Ιόνιο» στην οργάνωση Mediterranea saving humans. Δραστηριοποιείται με διασώσεις προσφύγων από το 2015 στην Λέσβο αρχικά και μετά στην κεντρική Μεσόγειο. Διαβάστε εδώ ολόκληρη τη συνέντευξη Ο Κωστής Πλεύρης έχει εργαστεί στο τεχνικό τμήμα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα και της διασωστικής Mission-Lifeline, σε αποστολές στο εξωτερικό, τη Λέσβο και τη Μεσόγειο.
Κωστής Πλεύρης : Η ΕΕ θέλει χώρες ανθρωποφύλακες
▶Πως σχολιάζεις τη στάση της κυβέρνησης στα χοτ σποτς εν μέσω πανδημίας;
Η κατάσταση μέσα στα κέντρα «φιλοξενίας» έχει περιγραφεί πέντε χρόνια τώρα με όλες τις άσχημες λέξεις του λεξικού. Αλήθεια, δεν έχω τι να προσθέσω, εξάλλου είναι εικόνες που τις έχουμε δει όλοι και όλες τόσο πολύ, που πρέπει να παλεύουμε ώστε να μη συνηθίζουμε και να κρατάμε ψηλά τον πήχη της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Ίσως μες τη γύμνια τους, οι αριθμοί να γίνονται πιο ανησυχητικοί, παρά οι περιγραφές αυτών των καταραμένων τόπων. Στη Μόρια πρέπει να χωρέσουν 19.000 άνθρωποι σε ένα μέρος φτιαγμένο για 2.800. Και αν η ζωή με κάποιο τρόπο μπορεί να λύνει γρίφους, δεν μπορεί ωστόσο και ο θάνατος· όλο το νησί έχει μόνο 6 κλίνες ΜΕΘ να αντιμετωπίσει την πανδημία για έναν πληθυσμό κάπου 110.000 μαζί με τους πρόσφυγες. Θα μου πεις ίσως αυτό δεν είναι και κάτι τόσο τραγικό, είναι άλλωστε κοντά στον ρημαγμένο μέσο όρο της χώρας. Στην υπόλοιπη χώρα, όμως, το σχέδιο είναι η κοινωνική απομόνωση για να μείνει η νόσος σποραδική, και έτσι μόνο να αντέξει το σύστημα υγείας, ενώ εδώ το στοίβαγμα των ανθρώπων μπορεί να την διασπείρει αυτόματα οριζόντια, σε κάθε μέλος της κοινότητας. Τις τελευταίες μέρες ακούγεται ότι θα απομακρυνθούν οι άνω των 65 ετών προς την ηπειρωτική Ελλάδα. Εάν τελικά αυτό υλοποιηθεί θα αραιώσει κάπως τα σοβαρά κρούσματα, ελπίζοντας βέβαια ότι και τα νέα μέρη που θα βρεθούν όσοι φεύγουν θα είναι βιώσιμα. Για όσους μένουν πίσω βέβαια -και ο προσφυγικός πληθυσμός είναι κατά κανόνα νέος- το μοντέλο που οι αρχές περιμένουν να ανταποκριθούν στην επιδημία δεν αλλάζει. Ταυτόχρονα, έχουμε συνεχώς νέες αφίξεις στα νησιά που έρχονται μπροστά σε ένα χωρίς προηγούμενο πλαίσιο, αφού ούτε να κάνουν αίτηση ασύλου μπορούν, ούτε στα χοτ-σποτ μπορούν να μπουν πριν περάσουν δυο βδομάδες καραντίνας, αλλά ούτε και υπάρχει ένας οργανωμένος τόπος να κοιμηθούν μέχρι τότε, παρά οι ακρογιαλιές.
▶Οι χώρες της ΕΕ δίνουν άσυλο κυρίως σε πρόσφυγες από το πόλεμο στη Συρία. Με βάση την εμπειρία σου από την αποστολή των Γιατρών χωρίς σύνορα στο Αφγανιστάν, πως θα μας περιέγραφες τη κατάσταση εκεί;
Πόλεμος δεν είναι μοναχά ένα βομβαρδισμένο σπίτι που ακόμα καπνίζει ή το αίμα πάνω στην άσφαλτο. Είναι μια βίαιη αποδιοργάνωση της ζωής. Είναι μια κλωτσιά σε μια ισορροπία που διατηρούσαν οι κοινωνίες -μια ισορροπία ίσως λιγότερο ή περισσότερο συντηρητική. Μπορεί τη ματιά του κόσμου να την τραβά η στιγμή της κατάρρευσης, και ως ένα βαθμό δικαίως, αλλά μήπως δεν ακολουθεί στο κατόπι η πραγματική εκατόμβη των νεκρών, των περιθωριοποιημένων, των ψυχικά τραυματισμένων, των κακοποιημένων; Και μάλιστα πέρα από τις κοινωνικές δομές που θα καταστραφούν, για σκέψου, το σκοτάδι της συντήρησης, που θα ακολουθήσει, πόσες μανάδες θα σκοτώσει, που αρνούνται, από προκατάληψη, να πάνε στο νοσοκομείο να γεννήσουν, πόσα παιδιά θα στελεχώσουν τυφλωμένα επιθέσεις αυτοκτονίας, πόσα θύματα κακοποίησης θα λουφάξουν; Αυτό είναι το Αφγανιστάν, σίγουρα στην ανατολική επαρχία της Κχοστ που βρέθηκα· ένα μίγμα πλήρως γκρεμισμένων δημόσιων δομών και μιας ρεβάνς του σκοταδιού. Κανονικοποιημένος πόλεμος, πες το κι έτσι.
▶Η ΕΕ ποινικοποιεί με κάθε τρόπο την αλληλεγγύη στους πρόσφυγες, όπως και τις διασώσεις τους στη θάλασσα. Πως εξελίσσεται η κατάσταση με τις κατασχέσεις των πλοίων, τις συλλήψεις και τα χρηματικά πρόστιμα από την κυβέρνηση της Ιταλίας; Παραμένουν κλειστά τα λιμάνια στην Ιταλία;
Η ΕΕ έχει διαλέξει χώρες όπως η Λιβύη να κάνουν τη ρυπαρή δουλειά των ανθρωποφυλάκων, σωρεύοντας απεγνωσμένους και απεγνωσμένες σε μάντρες ψυχών. Άμα κάποιοι λίγοι τύχει και ξεφύγουν, τότε αποπλέει τα περίπολα της, με ξένες σημαίες φυσικά, για να σιγουρευτεί ότι ακόμα και αν δε γυρίσουν στη φυλακή, δε θα γίνουν ούτε γραμμή στις λίστες των αγνοούμενων. Μα αλίμονο, αν η τύχη και το πείσμα ξεπεράσουν και αυτά τα εμπόδια, και οι απελπισμένοι και απελπισμένες δουν, επιτέλους, τη στεριά αυτών που τους διαλύουν -αιώνες τώρα- τις κοινωνίες τους, τότε δουλειά πιάνουν οι νόμοι για την «εσωτερική ασφάλεια». Νόμοι κατ’ ουσία πολεμικών κατηγοριών που ορίζουν τεράστια πρόστιμα και αναμονές, ώστε να εμποδίζεται το έργο της διάσωσης. Μήπως όμως νομίζεις ότι η ιστορία τελειώνει εκεί; Σε καμία περίπτωση, αφού οι παράνομες αποφάσεις των αρχηγών της ΕΕ ουδέποτε αποκλείονται, παρά είναι εφεδρεία στο γράμμα του νόμου. Σκέψου ότι το κλείσιμο των λιμανιών δεν προβλεπόταν ποτέ από τον ιταλική νομοθεσία, αλλά ήταν ένα γκανκστεριλίκι του Σαλβίνι, ένα κοκτέιλ ακροδεξιάς-socialmedia-λαϊκίστικης πολιτικής με ασπίδα τη βουλευτική ασυλία. Τα πρόστιμα είναι τεράστια, φτάνουν έως το ένα εκατομμύριο ευρώ. Ακόμα, ακολουθούν ακριβές δίκες και διοικητικοί έλεγχοι που ενέχουν μεγάλα περιθώρια ερμηνείας για το αν είναι αξιόπλοα τα σκάφη, αν τα χαρτιά τους είναι εντάξει και τα λοιπά.
Εν τέλει οι διασώσεις γίνονται πολύ δαπανηρές και σε κάποιες περιπτώσεις τα εμπόδια τις καθυστερούν μέχρι και χρόνια. Δύο από τα πλοία που δούλεψα δεν ξαναμπήκαν ποτέ σε επιχειρήσεις· το ένα έμεινε από το καλοκαίρι του 2018 μέχρι τον περασμένο Φλεβάρη στη Βαλέτα της Μάλτας, ενώ το άλλο είναι ακόμα δεσμευμένο, από τον περασμένο Σεπτέμβρη, στο Ποτσάλο της Σικελίας. Μετά την απομάκρυνση του Σαλβίνι τα πράγματα τον περασμένο χειμώνα ήταν καλύτερα, ωστόσο ούτε η υπουργός που τον διαδέχτηκε, ούτε η νέα κυβέρνηση -με συμμετοχή και του Δημοκρατικού Κόμματος- δεν ακύρωσαν τους νόμους του. Από την άλλη, όντως περιορίστηκαν οι απαγορεύσεις ενάντια στον ελλιμενισμό, που άλλωστε αντιτίθενται σε κάθε ναυτικό και ανθρωπιστικό δίκαιο, όπως και τα πρόστιμα που αντιμετώπιζαν τις διασώσεις σαν πολεμική εισβολή. Όμως, οι νόμοι για την «εσωτερική ασφάλεια» είναι πάντοτε ψηφισμένοι και εν ενεργεία και δεν έχουν δοκιμαστεί σε μια περίοδο σχετικής καλοκαιρίας που οι ροές είναι κατά κανόνα αυξημένες. Ταυτόχρονα, η επιδημία είναι από μόνη της ικανή να αλλάξει ξανά τα πάντα, γιατί αφενός έχει παγώσει κάθε επιχείρηση που αναζητά ναυαγούς και αφετέρου δεν ξέρουμε σε ποιο βαθμό θα ξαναφέρει τη συζήτηση περί ασφάλειας, αυτή τη φορά στο όνομα της υγιεινής.
▶Θεωρείς ότι υπάρχει κοινωνική συναίνεση στην αντιπροσφυγική πολιτική της Ιταλίας;
Ναι, ο λόγος της Λίγκας φτάνει πια ακόμα και σε αυτούς που πριν λίγα χρόνια η ίδια χλεύαζε, βλέπε τον ιταλικό νότο. Οι δημοσκοπήσεις πριν την επιδημία έδιναν σταθερά στο Σαλβίνι ποσοστό διπλάσιο από αυτό που έχει σήμερα στο κοινοβούλιο και άλλωστε ήδη κέρδισε, πριν τις επόμενες εθνικές, άλλες περιφερειακές εκλογές. Σκέψου ότι ακόμα και αν βρισκόμαστε σε μια εποχή χαμηλότερων προσφυγικών ροών, σε σχέση με το ’14 με ‘16 για παράδειγμα, ωστόσο ο κόσμος είναι λιγότερο αλληλέγγυος. Και μιλάμε για μέρη με παράδοση αδελφικότητας, όπως η Σικελία, γιατί και οι προσφυγικές αφίξεις έχουν εδώ αρκετά μακρόχρονη ιστορία. Ξέρεις τι μεσολάβησε; Πολιτικές που διατυπώθηκαν δημόσια φωνασκώντας ότι πάνε να αντιμετωπίσουν συνθήκες όπως «κατάσταση επείγουσας ανάγκης», «εισβολή», «δημόσιος κίνδυνος» -είναι η ακροδεξιά προπαγάνδα της Λίγκας και των Αδερφών της Ιταλίας, ιδίως από το 2018 και μετά. Όταν δηλαδή ο λόγος τους φοράει και τα ρούχα της εξουσίας. Φυσικά είναι παράλογο να κάνουμε προφητείες για εκλογικές ισορροπίες μέσα σε αυτήν την ρευστή κατάσταση, ωστόσο δεν πιστεύω ότι η ακραία αυτή συναίνεση δε θα βρει νέες μορφές να εκφράζεται, κάθε άλλο. Σήμερα, για παράδειγμα, υπάρχουν πιέσεις από τον περιφερειάρχη της Σικελίας προς το κεντρικό κράτος για να αναλάβει ο ίδιος τη διοίκηση του στρατού και της αστυνομίας, στο όνομα της ασφάλειας, σπρώχνοντας τώρα πίσω όχι πρόσφυγες, αλλά τους ίδιους τους Ιταλούς που θέλουν να μπουν στο νησί. Και φυσικά οι επιθετικές αυτές απαιτήσεις ξεπροβάλλουν γιατί έχουν στήριξη από μέρος του κόσμου.
▶Πόσο έχει αναβαθμιστεί ο ρόλος του λιμενικού στη Λιβύη στην αναχαίτιση των προσφύγων με τη συνθήκη της Μάλτας; Υπάρχουν παρακρατικές δομές που υποβάλλουν τους αφρικανούς μετανάστες σε βασανιστήρια;
Το λιβυκό λιμενικό είναι καθόλα του ένα παιδί της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Γεννήθηκε όταν η επιχείρηση SOPHIA (πρώην EUNAVFOR MED) μετέφερε σταδιακά στη Λιβύη ευρωπαϊκές υποχρεώσεις σεβασμού της ζωής και της ασφάλειας όσων βρίσκονται στα νερά της. Η ΕΕ έδωσε απλόχερα στη Λιβύη χρήμα, εξοπλισμό, εκπαίδευση, καράβια και φυσικά το στάτους της ασφαλούς χώρας για να δικαιολογηθούν όλα τα παραπάνω. Σκέψου ότι η λιβυκή ακτοφυλακή περιπολεί κατ’ ουσία με ευρωπαϊκά σκάφη -τα ίδια με αυτά που πριν λίγα χρόνια περιπολούσε η ιταλική Guardia di Finanza- ξαναβαμμένα και με άλλη σημαία. Ακόμα και η λιβυκή ζώνη έρευνας και διάσωσης είναι πολύ πρόσφατο κατασκεύασμα της ΕΕ και για να λέμε την αλήθεια πρόκειται για μια πλατιά ζώνη θανατηφόρων εμποδίων και όχι «διάσωσης».
Για τις παρακρατικές δομές που με ρωτάς, θα σου πω μόνο ότι στη Λιβύη τα όρια μεταξύ κρατικών λειτουργών και κοινών βασανιστών είναι πολύ θολά. Διευθυντές νοικιάζουν κρατούμενους για αγροτικές εργασίες, φύλακες ανακρίνουν ανάλογα με τα λύτρα που θα πάρουν, τρόφιμοι δολοφονούνται ανάλογα με τις ορέξεις των φρουρών τους, μπάτσοι σκίζουν στο δρόμο τα επίσημα χαρτιά όσων κάνουν εξακρίβωση και ληστεύουν όσους δεν μοιάζουν με Άραβες, δραπέτες που καταφέρνουν να βγουν στη θάλασσα πετιούνται να πνιγούν στο νερό αν δεν συμμορφώνονται στα καψόνια του λιμενικού. Άλλωστε, το να σε συλλάβουν στα ανοικτά σημαίνει φυλακή με την επιστροφή σου και κατηγορία για παράνομη έξοδο… Ακολουθούν νέα λύτρα, νέα σκλαβιά, νέες ανακρίσεις. Μιλάμε για μια σισύφεια δοκιμασία επιμονής και βασανιστηρίων. Να σου πω ότι στις μακριές κουβέντες που είχαμε με τους ναυαγούς περιμένοντας για μέρες την άδεια να δέσουμε, πολλοί από αυτούς μας μέτραγαν τις απόπειρες τους: τρίτη, τέταρτη, ένας τυχερός δεύτερη… ένας όγδοη, άλλος πάλευε πέντε χρόνια… Πνιγμός, φυλακή ή μια μικρή χαραμάδα ελευθερίας, αυτό είναι όλο κι όλο το γραφτό τους.
Η καθυστέρηση από το αναγκαίο μετριέται με ζωές
▶Πως εξηγείς την άνοδο του φασισμού στην Ελλάδα και τη συγκρότηση ομάδων από κυνηγούς κεφαλών μεταναστών στα θαλάσσια και χερσαία σύνορα της χώρας;
Ξέρεις κάτι, μέχρι το τελικό του τσάκισμα, ο φασισμός σε αυτή τη χώρα πάντα θα καιροφυλακτεί. Έτσι έκανε για κάποια χρόνια μέχρι τον Φύσσα, έτσι κάνει και σήμερα που ξαναβγαίνει από τη φωλιά του για να δηλητηριάσει το μέλλον αυτού του κόσμου. Ό,τι χώρο του αφήνεις, τόσο καταλαμβάνει, γιατί πλάθεται από τα πλευρά της αλλοτρίωσης και είναι ακριβώς ένα και το αυτό: να μισείς τον δίπλα σου, τον εαυτό σου, τη φύση, τον άνθρωπο. Είναι τα απόνερα που κερνάνε οι από πάνω σε κάποιους από τους από κάτω, για να μπορούν οι πρώτοι να πίνουν υπεύθυνα. Και τα βρωμόνερα του μίσους και αυτά μεθάνε και πρέπει να μεθάνε όσο η κατάσταση ζορίζει, αφού το κρασί δεν είναι για όλους. Αυτό που φοβάμαι όμως είναι ότι σήμερα είμαστε πιο αδύναμοι από όταν τσακίζονταν οι φασίστες τις μέρες του Παύλου.
Μπορεί τα τέσσερα χρόνια της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ να ήταν λιγότερο βάρβαρα από αυτά που έρχονται, ωστόσο έπαιξαν έναν ιστορικό ρόλο για να έρθουν τα τελευταία. Ματαίωσαν όσους τους πίστεψαν και διέστρεψαν ιδέες που δεν τους ανήκουν. Ή, καλύτερα, βάλθηκαν να κάνουν σχέδια τόσο δυνατά που μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο να μοιάζουν με απλές ιδέες, με τον ίδιο τρόπο που ο περιπτεράς κρεμά όλες τις εφημερίδες πάνω στο ίδιο σκοινί. Εντάξει, ένα μούδιασμα είναι και μια προσωρινή αποδυνάμωση, άλλωστε και πάλι είμαστε καλύτερα από ότι δέκα χρόνια πριν, τότε που οι φασίστες ακόμα έλεγχαν ολόκληρες ζώνες. Το ζήτημα όμως είναι ότι κάθε καθυστέρηση ως προς το αναγκαίο εδώ μετριέται με ζωές και με όνειρα. Και το αναγκαίο σήμερα, όσον αφορά τα αδέρφια μας που έρχονται από έναν κόσμο που αναπτύχθηκε άνισα και αιματηρά, είναι η υπεράσπιση του δικαιώματος στη μετανάστευση και του πολυεθνικού χαρακτήρα του κόσμου της εργασίας. Και φυσικά, να ‘χουμε όλοι και όλες την υγειά μας. Να μια ευχή που στις μέρες τις πανδημίας αποκτάει όλη της τη σημασία, όχι μονάχα ξορκίζοντας την κακή τύχη, αλλά πολεμώντας την τελευταία σα βλαστάρι της ανισότητας.
