Πως ο έμπολα, ο ζίκα, οι κορωνοϊοί, οι γρίπες των πτηνών φτάνουν στις σύγχρονες μητροπόλεις; Πως εκκινούν απ’ τις φρουτοφάγες νυχτερίδες του Κονγκό και καταλήγουν να σκοτώνουν λουόμενους στο Μαϊάμι, μέσα σε μερικές εβδομάδες; Τις ευθύνες του παγκόσμιου καπιταλισμού και ειδικά του αγρο-διατροφικού τομέα εξηγεί ο εξελικτικός βιολόγος Ρομπ Γουάλας ((Rob Wallace) σε συνέντευξή του στο MARX21 (δημοσιεύτηκε στις 11 Μαρτίου), που παρουσιάζει το prin.gr (απόδοση Έρη Μάρρα). Μέρος της συνέντευξης δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πριν της 22/3/2020.
Ο Ρομπ Γουάλας, συγγραφέας μεταξύ άλλων και του Big Farms Make Big Flu: Dispatches on Influenza (Οι μεγάλες αγροτικές εταιρείες δημιουργούν τα μεγάλα κύματα γρίπης, σημειώσεις για τη γρίπη), είναι ερευνητής στο Ινστιτούτο Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Μινεσότα και μελετά τις επιδημίες εδώ και πολλά χρόνια.
Ο πραγματικός κίνδυνος κάθε νέας έξαρσης είναι η αποτυχία, ή για να το θέσουμε καλύτερα, η βολική άρνηση, ν’ αντιληφθούμε ότι ο Covid-19 κι ο κάθε Covid-19 δεν αποτελεί ένα μεμονωμένο γεγονός. Τα αυξανόμενα κρούσματα ιών συνδέονται στενά με την παραγωγή τροφίμων και την κερδοφορία των πολυεθνικών επιχειρήσεων.
Πόσο επικίνδυνος είναι ο νέος κορονοϊός;
Εξαρτάται απ’ το που βρίσκεσαι χρονικά κατά την τοπική έξαρση του Covid-19: στην αρχή, στην κορύφωση, στη λήξη; Επίσης από το πόσο καλή ήταν η ανταπόκριση του τοπικού συστήματος δημόσιας υγείας, τα τοπικά δημογραφικά, η ηλικία σου, εάν έχεις ανοσολογική ανεπάρκεια καθώς και ποια είναι η γενικότερη κατάσταση της υγείας σου. Και για να ρωτήσουμε και μια μη-διαγνώσιμη πιθανότητα, κατά πόσο το ανοσοποιητικό σου, από γενετική σκοπιά, τα γονίδια που βρίσκονται πίσω απ’ την ανοσολογική σου απόκριση, ευθυγραμμίζονται ή όχι με τον ιό.
Οπότε όλη η φασαρία γύρω απ’ τον ιό δεν αποτελεί παρά μια τακτική τρομοκράτησης;
Όχι, σίγουρα όχι. Στο επίπεδο του συνόλου του πληθυσμού, ο Covid-19 κυμάνθηκε μεταξύ 2%-4% όσον αφορά την θνησιμότητα προς το σύνολο των κρουσμάτων στην αρχή του ξεσπάσματος στην πόλη Γουχάν. Εκτός της Γουχάν, η θνησιμότητα προς το σύνολο των κρουσμάτων φαίνεται να πέφτει περίπου στο 1%, ή ακόμη χαμηλότερα. Υπάρχουν όμως χώρες που το ποσοστό αυτό υπερβαίνεται όπως, πχ, στην Ιταλία και τις ΗΠΑ. Το ποσοστό θνησιμότητας του Covid-19 δεν φαίνεται μεγάλο συγκριτικά π.χ. με τον SARS που το ποσοστό είναι 10% ή την ισπανική γρίπη του 1918 με ποσοστό 5%-20%, τη γρίπη των πτηνών H5N1 με ποσοστό 60%, ή κάποιες περιπτώσεις του έμπολα με ποσοστό 90%. Όμως, σίγουρα ξεπερνάει το ποσοστό θνησιμότητας της εποχικής γρίπης, που είναι 0,1%. Ωστόσο, ο κίνδυνος δεν έχει μόνο να κάνει με το ποσοστό θνησιμότητας. Χρειάζεται να εξετάσουμε κι αυτό που αποκαλείται διείσδυση ή ποσοστό εισβολής στην κοινότητα: το ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού που προσβάλλεται απ’ τον Covid-19.
Μπορείτε να γίνεται πιο συγκεκριμένος;
Το παγκόσμιο ταξιδιωτικό δίκτυο διαγράφει ένα ρεκόρ συνδεσιμότητας. Χωρίς εμβόλια ή ειδικά αντιικά για τους κορονοϊούς, και χωρίς να υπάρχει επίσης κάποια ανοσία αγέλης στον ιό, ακόμη κι ένα στέλεχος του ιού με μόλις 1% θνησιμότητα μπορεί ν’ αποτελέσει έναν σημαντικό κίνδυνο. Με μια περίοδο επώασης έως και δύο εβδομάδων κι αυξανόμενες ενδείξεις ότι η μετάδοση του ιού γίνεται πριν παρουσιαστούν συμπτώματα -δηλαδή, πριν μάθουμε ότι κάποιος έχει προσβληθεί- θα υπάρξουν ελάχιστες έως και καθόλου περιοχές που θα μείνουν απρόσβλητες. Αν, ας πούμε, ο Covid-19 παρουσιάσει ένα ποσοστό θνησιμότητας μόλις 1% αλλά μολύνει 4 δισεκατομμύρια ανθρώπους, τότε μιλάμε για 4 εκατομμύρια νεκρούς. Ένα μικρό ποσοστό ενός μεγάλου αριθμού μπορεί να είναι ένας μεγάλος αριθμός σ’ απόλυτα μεγέθη.
Το κεφάλαιο διαπράττει παγκοσμίως αρπαγές γης ακόμη και στο τελευταίο παρθένο δάσος κι απ’ τον τελευταίο μικρογαιοκτήμονα. Οι επενδύσεις αυτές οδηγούν στην αποψίλωση των δασών κι η ανάπτυξη οδηγεί στην ανάδυση ασθενειών. Εν ολίγοις, τα κέντρα του κεφαλαίου, όπως το Λονδίνο, η Νέα Υόρκη και το Χονγκ Κονγκ θα πρέπει να θεωρηθούν τα κύρια λοιμώδη επίκεντρα.
Αυτά είναι τρομακτικά νούμερα για ένα κατά τα φαινόμενα λιγότερο μολυσματικό παθογόνο…
Σίγουρα, και βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή της έξαρσης. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι πολλές νέες ασθένειες μεταβάλλονται κατά την πορεία της επιδημίας. Η μολυσματικότητα, η λοιμογόνος ικανότητα, ή ακόμη και τα δύο, ίσως περιοριστούν. Απ’ την άλλη, σε κάποιες εξάρσεις η λοιμογόνος ικανότητα αυξάνεται. Το πρώτο κύμα πανδημίας της ισπανικής γρίπης την άνοιξη του 1918 υπήρξε σχετικά ήπιο. Ήταν το δεύτερο και το τρίτο κύμα, τον χειμώνα του 1918 και το 1919, που σκότωσαν εκατομμύρια.
Όμως, όσοι στέκονται σκεπτικοί απέναντι στην πανδημία ισχυρίζονται ότι έχουν μολυνθεί και σκοτωθεί πολύ λιγότερα άτομα απ’ τον κορονοϊό απ’ ότι απ’ τη τυπική εποχική γρίπη. Τι έχετε να πείτε επ’ αυτού;
Θα ήμουν ο πρώτος που θα πανηγύριζε αν η έξαρση αποδεικνυόταν κινδυνολογία. Όμως, οι προσπάθειες υποβάθμισης του Covid-19 ως πιθανού κινδύνου παραθέτοντας άλλες θανατηφόρες ασθένειες, ιδίως τη γρίπη, αποτελούν ένα ρητορικό εργαλείο που προσπαθεί να παρουσιάσει ως λαθεμένη την ανησυχία γύρω απ’ τον κορωνοϊό.
Οπότε η σύγκριση με την εποχική γρίπη δεν στέκει…
Δεν έχει κανένα απολύτως νόημα να συγκρίνουμε δύο παθογόνα που βρίσκονται σε διαφορετικά σημεία της επιδημικής καμπής τους. Ναι, η εποχική γρίπη μολύνει πολλά εκατομμύρια παγκοσμίως, σκοτώνοντας, σύμφωνα με εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, έως και 650.000 ανθρώπους τον χρόνο. Ωστόσο, ο Covid-19 μόλις ξεκίνησε το επιδημικό του ταξίδι. Και σ’ αντίθεση με τη γρίπη, δεν έχουμε ούτε εμβόλια ούτε ανοσία αγέλης για να επιβραδύνουμε την εξάπλωσή του και να προστατεύσουμε τους πιο ευάλωτους πληθυσμούς.
Ακόμη κι αν η σύγκριση είναι παραπλανητική, κι οι δύο ασθένειες ανήκουν στους ιούς, και μάλιστα στην ίδια ομάδα, τους RNA ιούς. Κι οι δύο μπορούν να προκαλέσουν ασθένειες. Κι οι δύο επηρεάζουν την περιοχή του στόματος και του λάρυγγα, και μερικές φορές και τους πνεύμονες. Κι οι δύο είναι σχετικά μεταδοτικοί. Σωστά;
Αυτές είναι όμως επιφανειακές ομοιότητες που παραμελούν ένα καίριο ζήτημα όταν έχουμε να συγκρίνουμε δύο παθογόνα. Γνωρίζουμε πολλά για τις δυναμικές της γρίπης, αλλά ελάχιστα για τις δυναμικές του Covid-19. Πράγματι, πολλά θα παραμείνουν άγνωστα για τον Covid-19 μέχρι η έξαρση να κορυφωθεί κι ύστερα να φτάσει στο τέλος της, μέχρι να κλείσει τον κύκλο της. Την ίδια στιγμή, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι δεν πρόκειται για ένα ματς του Covid-19 εναντίον της γρίπης. Έχουμε και τον Covid-19 και τη γρίπη. Η ανάδυση πολλαπλών λοιμώξεων ικανών να μετατραπούν σε πανδημίες, προσβάλλοντας από κοινού τους πληθυσμούς, θα πρέπει να είναι η πρώτη και κύρια ανησυχία μας.
Ερευνείτε τις επιδημίες και τις αιτίες τους εδώ κι αρκετά χρόνια. Στο βιβλίο σας Big Farms Make Big Flu: Dispatches on Influenza, Agribusiness and the Nature of Science [Οι μεγάλες αγροτικές εταιρείες δημιουργούν τα μεγάλα κύματα γρίπης, σημειώσεις για τη γρίπη, την αγροτική οικονομία και τη φύση της επιστήμης] προσπαθείτε να κάνετε τις συνδέσεις μεταξύ των πρακτικών της βιομηχανοποιημένης καλλιέργειας και της ιικής επιδημιολογίας. Τι ανακαλύψατε;
Ο πραγματικός κίνδυνος κάθε νέας έξαρσης είναι η αποτυχία, ή για να το θέσουμε καλύτερα, η βολική άρνηση, ν’ αντιληφθούμε ότι ο Covid-19 κι ο κάθε Covid-19 δεν αποτελεί ένα μεμονωμένο γεγονός. Τα αυξανόμενα κρούσματα ιών συνδέονται στενά με την παραγωγή τροφίμων και την κερδοφορία των πολυεθνικών επιχειρήσεων. Οποιοσδήποτε θέλει να κατανοήσει το γιατί οι ιοί γίνονται όλο και περισσότερο επικίνδυνοι πρέπει να ερευνήσει το βιομηχανικό μοντέλο της γεωργίας και, πιο συγκεκριμένα, της ζωικής παραγωγής. Επί του παρόντος, ελάχιστες κυβερνήσεις κι ελάχιστοι επιστήμονες είναι έτοιμοι να κάνουν κάτι τέτοιο. Μάλλον το αντίθετο. Όταν εμφανίζονται νέες εξάρσεις, οι κυβερνήσεις, τα μίντια, ακόμη και το μεγαλύτερο μέρος του ιατρικού κατεστημένου, εστιάζουν σε τέτοιο βαθμό σε κάθε μεμονωμένη έκτακτη ανάγκη που παραμελούν τις δομικές αιτίες που οδηγούν ξαφνικά πολλαπλά παθογόνα, το ένα μετά το άλλο, στο παγκόσμιο προσκήνιο.
Ποιος ευθύνεται γι’ αυτό;
Θα έλεγα η βιομηχανοποιημένη καλλιέργεια, αλλά υπάρχει και μια ευρύτερη σκοπιά. Το κεφάλαιο διαπράττει παγκοσμίως αρπαγές γης ακόμη και στο τελευταίο παρθένο δάσος κι απ’ τον τελευταίο μικρογαιοκτήμονα. Οι επενδύσεις αυτές οδηγούν στην αποψίλωση των δασών κι η ανάπτυξη οδηγεί στην ανάδυση ασθενειών. Η λειτουργική βιοποικιλότητα και συνθετότητα που χαρακτηρίζουν αυτές τις τεράστιες εκτάσεις γης ανακατευθύνονται μ’ έναν τέτοιο τρόπο που προηγουμένως απομονωμένα παθογόνα κατακλύζουν τα κοπάδια ζώων που εκτρέφονται κι ύστερα μεταβαίνουν στις ανθρώπινες κοινότητες. Εν ολίγοις, τα κέντρα του κεφαλαίου, όπως το Λονδίνο, η Νέα Υόρκη και το Χονγκ Κονγκ θα πρέπει να θεωρηθούν τα κύρια λοιμώδη επίκεντρα.
Για ποιες ασθένειες ισχύει αυτό;
Σήμερα δεν υπάρχουν παθογόνα απρόσβλητα απ’ το κεφάλαιο. Ακόμη και τα πιο απομακρυσμένα επηρεάζονται, αν και περιφερειακά. Ο έμπολα, ο ζίκα, οι κορονοϊοί, ξανά ο κίτρινος πυρετός, μια ποικιλία γριπών των πτηνών κι ο ιός της αφρικανικής πανώλης των χοίρων βρίσκονται μεταξύ των πολλών παθογόνων που βρίσκουν τον δρόμο τους απ’ την πιο απομακρυσμένη ύπαιθρο σε ημιαστικές ζώνες, περιφερειακές πρωτεύουσες, και τελικά στο παγκόσμιο ταξιδιωτικό δίκτυο. Εκκινούν απ’ τις φρουτοφάγες νυχτερίδες του Κονγκό και καταλήγουν να σκοτώνουν λουόμενους στο Μαϊάμι, μέσα σε διάστημα μερικών εβδομάδων.
Υπάρχει η τρομακτική μα αποκαλυπτική ιστορία του υπαλλήλου μια εταιρείας ιατρικού εξοπλισμού απ’ το Μαϊάμι ο οποίος, επιστρέφοντας απ’ την Κίνα με συμπτώματα παρόμοια μ’ αυτά της γρίπης, έκανε το σωστό για την οικογένειά του και την κοινότητα: Απαίτησε από ένα τοπικό νοσοκομείο να τον εξετάσει για τον Covid-19. Φοβόταν ότι η ασφάλισή του από το Obamacare δεν θα κάλυπτε τα έξοδα των εξετάσεων. Είχε δίκιο. Βρέθηκε ξαφνικά να χρωστάει 3.270 δολάρια
Ποιος είναι ο ρόλος των πολυεθνικών εταιρειών σ’ αυτή τη διαδικασία;
Ο πλανήτης Γη είναι σήμερα σε μεγάλο βαθμό ο πλανήτης Καλλιέργεια, τόσο από άποψη βιομάζας όσο κι από άποψη της έκτασης γης που χρησιμοποιείται. Σχεδόν το σύνολο του νεοφιλελεύθερου εγχειρήματος είναι οργανωμένο γύρω απ’ τη στήριξη προσπαθειών εταιρειών βασισμένων στις πιο ανεπτυγμένες βιομηχανικά χώρες να κλέψουν τη γη και τους πόρους των πιο αδύναμων χωρών. Ως αποτέλεσμα, πολλά απ’ αυτά τα νέα παθογόνα που πριν βρίσκονταν υπό έλεγχο απ’ τα δασικά οικοσυστήματα τώρα απελευθερώνονται, απειλώντας το σύνολο του πλανήτη.
Ποιες οι επιδράσεις των παραγωγικών μεθόδων της γεωργίας σ’ αυτό;
Η καθοδηγούμενη από το κεφάλαιο γεωργία, που αντικαθιστά μεθόδους καλλιέργειας περισσότερο φυσικές και οικολογικές, προσφέρει τα ακριβή μέσα με τα οποία τα παθογόνα μπορούν να εξελιχθούν στους πιο λοιμώδεις και μολυσματικούς φαινότυπους. Δεν θα μπορούσε να σχεδιαστεί ένα καλύτερο σύστημα για την εκτροφή θανατηφόρων ασθενειών.
Πως συμβαίνει αυτό;
Η εκτροφή γενετικών μονοκαλλιεργειών οικόσιτων ζώων καταργεί οποιοδήποτε «αντιπυρική ζώνη» ανοσίας είναι διαθέσιμη για την επιβράδυνση της μετάδοσης. Οι πληθυσμοί μεγαλύτερου μεγέθους και πυκνότητας διευκολύνουν μεγαλύτερα ποσοστά μετάδοσης. Τέτοιες συνθήκες συνωστισμού μειώνουν την ανοσολογική απόκριση. Η υψηλή παραγωγικότητα, αναπόσπαστο στοιχείο οποιασδήποτε βιομηχανικής παραγωγής, προσφέρει μια συνεχώς ανανεωμένη προσφορά ευπαθών, οι οποίοι αποτελούν το καύσιμο για την εξέλιξη της λοιμογόνου ικανότητας. Με άλλα λόγια, οι αγροεπιχειρήσεις εστιάζουν σε τέτοιον βαθμό στα κέρδη που το ρίσκο ενός ιού που ίσως σκοτώσει ένα δισεκατομμύριο ανθρώπων αντιμετωπίζεται ως ένα ρίσκο που αξίζει να παρθεί.
Τι!;
Οι εταιρείες αυτές μπορούν απλώς να μετακυλήσουν το κόστος των επιδημιολογικών τους κινδύνων σ’ όλους τους υπόλοιπους. Από τα ίδια τα ζώα στους καταναλωτές, τους εργάτες γης, στα τοπικά οικοσυστήματα και τις περιφερειακές ή εθνικές κυβερνήσεις. Οι ζημίες είναι τόσο εκτεταμένες που αν το κόστος αυτό επέστρεφε πίσω στον οικονομικό ισολογισμό των εταιρειών αυτών, οι αγροεπιχειρήσεις όπως τις γνωρίζουμε θα κατέρρεαν για πάντα. Καμία απ’ αυτές τις εταιρείες δεν μπορεί να σηκώσει το κόστος της ζημίας που επιβάλλει.
Πολλά μίντια ισχυρίζονται ότι το σημείο αφετηρίας του κορονοϊού ήταν μια «αγορά εξωτικών τροφίμων» στη Γουχάν. Αληθεύει αυτό;
Και ναι και όχι. Υπάρχουν χωρικά στοιχεία που στηρίζουν αυτή την άποψη. Συγκεκριμένα, ανίχνευση της μετάδοσης του κορονοϊού που τον ιχνηλατεί πίσω στην Αγορά Χονδρεμπόριου Θαλλασινών της Χουνάν, όπου πωλούνταν άγρια ζώα. Τα περιβαλλοντικά δείγματα πράγματι φαίνεται να υποδεικνύουν τη δυτική άκρη της αγοράς αυτής όπου κρατούταν άγρια ζώα. Όμως, μέχρι πόσο πίσω πρέπει να εξερευνήσουμε αυτή την αλυσίδα; Ποιο υπήρξε πραγματικά το σημείο-μηδέν; Η εστίαση στη συγκεκριμένη αγορά παραμελεί τη δράση των αγροεπιχειρήσεων «άγριας φύσης» στην ενδοχώρα και την αυξανόμενη κεφαλαιοποίησή της. Παγκοσμίως, και στην Κίνα, τα τρόφιμα «άγριας φύσης» γίνονται όλο και περισσότερο ένας επίσημος και ιδιαίτερος οικονομικός τομέας.
Όμως, η σχέση του με τον βιομηχανικό αγροτικό τομέα πηγαίνει πέρα απ’ ότι απλώς μοιράζονται τους ίδιους σάκους με χρήματα. Καθώς η βιομηχανική παραγωγή -χοιρινά, πουλερικά, κλπ- επεκτείνεται στα παρθένα δάση, ασκεί πίεση στους επενδυτές τροφίμων «άγριας φύσης» να πάνε πιο βαθιά στο δάσος για να βρουν πληθυσμούς ως πόρους, αυξάνοντας έτσι την αλληλεπίδραση με νέα παθογόνα, συνεπώς και τη διάδοσή τους, συμπεριλαμβανομένου του Covid-19.
O Covid-19 δεν είναι ο πρώτος ιός που αναπτύχθηκε στην Κίνα και που η κινεζική κυβέρνηση προσπάθησε να συγκαλύψει.
Ναι, αυτό ωστόσο δεν αποτελεί κινεζική ιδιαιτερότητα. Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη ήταν επίσης σημεία-μηδέν για νέες γρίπες, προσφάτως του H5N2 και του H5Nx, ενώ οι πολυεθνικές τους κι οι αποικιακοί τους αντιπρόσωποι οδήγησαν στην ανάδυση του έμπολα στη δυτική Αφρική και του ζίκα στη Βραζιλία. Οι αξιωματούχοι της δημόσιας υγείας των ΗΠΑ κάλυψαν τον αμερικανικό αγροτικό τομέα κατά τις εξάρσεις του H1N1 το 2009 και του H5N2.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει κηρύξει τώρα μια «υγειονομική κατάσταση έκτακτης ανάγκης διεθνούς ανησυχίας». Είναι ορθό βήμα;
Ναι. Ο κίνδυνος ενός τέτοιου παθογόνου είναι ότι οι υγειονομικές αρχές δεν έχουν κανένα στοιχείο περί του στατιστικού του ρίσκου κατανομής. Δεν έχουμε ιδέα το πως ίσως αποκριθεί το παθογόνο. Περάσαμε από μια έξαρση σε μια αγορά σε λοιμώξεις διάχυτες σ’ όλο τον κόσμο μέσα σε μόλις μερικές εβδομάδες. Το παθογόνο ίσως απλώς εξαντληθεί. Αυτό θα ήταν περίφημο. Όμως, δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για κάτι τέτοιο. Η καλύτερη προετοιμασία θα μας δώσει καλύτερες πιθανότητες ν’ αποδυναμώσουμε τη ταχύτητα διαφυγής του παθογόνου. Η ανακοίνωση του ΠΟΥ αποτελεί επίσης κομμάτι αυτού που αποκαλώ «θέατρο της πανδημίας». Διεθνείς οργανισμοί έχουν διαλυθεί λόγω αδράνειας. Ας θυμηθούμε, πχ, την Κοινωνία των Εθνών. Η ομάδα των οργανισμών του ΟΗΕ πάντα ανησυχεί για το πόσο σημαντική είναι, πόση εξουσία κατέχει και τι χρηματοδοτήσεις λαμβάνει. Όμως, μια δράση τους που εκκινεί από τέτοια κίνητρα μπορεί επίσης να συγκλίνει στην πραγματική προετοιμασία κι αποτροπή που χρειάζεται ο κόσμος για τη διάρρηξη των αλυσίδων μετάδοσης του Covid-19.
Η νεοφιλελεύθερη αναδιάρθρωση του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης έχει επιδεινώσει τόσο την έρευνα όσο και τη γενική περίθαλψη των ασθενών, ας δούμε για παράδειγμα τα νοσοκομεία. Τι διαφορά μπορεί να κάνει ένα καλύτερα χρηματοδοτούμενο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης στην μάχη κατά του ιού;
Υπάρχει η τρομακτική μα αποκαλυπτική ιστορία του υπαλλήλου μια εταιρείας ιατρικού εξοπλισμού απ’ το Μαϊάμι ο οποίος, επιστρέφοντας απ’ την Κίνα με συμπτώματα παρόμοια μ’ αυτά της γρίπης, έκανε το σωστό για την οικογένειά του και την κοινότητα: Απαίτησε από ένα τοπικό νοσοκομείο να τον εξετάσει για τον Covid-19. Φοβόταν ότι η ασφάλισή του από το Obamacare δεν θα κάλυπτε τα έξοδα των εξετάσεων. Είχε δίκιο. Βρέθηκε ξαφνικά να χρωστάει 3.270 δολάρια. Ένα αίτημα στις ΗΠΑ θα μπορούσε να είναι να περάσει ένα διάταγμα έκτακτης ανάγκης το οποίο θα προβλέπει ότι κατά το ξέσπασμα μιας πανδημίας, όλοι οι εκκρεμείς ιατρικοί λογαριασμοί σχετικά με τις εξετάσεις για την μόλυνση, καθώς και για τη θεραπεία ύστερα από θετικά αποτελέσματα, θα πληρώνονται απ’ την ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Θέλουμε να ενθαρρύνουμε τους ανθρώπους να ζητούν βοήθεια, κι όχι να κρύβονται -και να μολύνουν άλλους- επειδή δεν έχουν χρήματα για μια θεραπεία. Η προφανής λύση είναι μια εθνική υπηρεσία υγείας -με πλήρες προσωπικό κι εξοπλισμό για ν’ αντιμετωπίσει τέτοιες έκτακτες ανάγκες που αφορούν το σύνολο της κοινότητας- ώστε να μην εγερθεί ποτέ ένα τέτοιο γελοίο πρόβλημα όπως η αποθάρρυνση της συνεργασίας της κοινότητας.
Με το που ανακαλυφθεί ο ιός σε μια χώρα, όλες οι κυβερνήσεις αντιδρούν με αυταρχικά και τιμωρητικά μέτρα, όπως η υποχρεωτική καραντίνα ολόκληρων περιοχών στην ύπαιθρο και τις πόλεις. Είναι δικαιολογημένα τέτοια δραστικά μέτρα;
Η χρήση μιας έξαρσης ενός ιού για τη δοκιμή της τελευταίας λέξης του αυτοκρατορικού ελέγχου (μετά την έξαρση) είναι έκφραση του καπιταλισμού της καταστροφής, που έχει εκτροχιαστεί. Με τους όρους της δημόσιας υγείας, θα παραστρατούσα προς την πλευρά της εμπιστοσύνης και της συμπόνιας, οι οποίες αποτελούν σημαντικές επιδημιολογικές μεταβλητές. Χωρίς εμπιστοσύνη και συμπόνια, οι αρχές χάνουν τη στήριξη των πληθυσμών τους. Μια αίσθηση αλληλεγγύης και αλληλοσεβασμού αποτελούν κρίσιμο στοιχείο για την εκμαίευση της συνεργασίας που χρειαζόμαστε για να επιβιώσουμε από κοινού σε τέτοιες απειλές. Οι οικειοθελείς καραντίνες με ορθή υποστήριξη -επικοινωνία με εκπαιδευμένες ομάδες της γειτονιάς, φορτηγά παράδοσης τροφίμων πόρτα-πόρτα, άδεια απ’ τη δουλειά κι ασφάλιση των ανέργων- μπορεί να επιφέρουν αυτό το είδος συνεργασίας που χρειαζόμαστε, την αίσθηση ότι βρισκόμαστε σ’ αυτή την κατάσταση από κοινού κι ότι την παλεύουμε από κοινού.
Όπως ίσως γνωρίζετε, στη Γερμανία με το AfD έχουμε ένα εκ των πραγμάτων ναζιστικό κόμμα με 94 έδρες στο κοινοβούλιο. Η σκληρή ναζιστική δεξιά κι άλλες ομάδες που συνδέονται με πολιτικούς του AfD, χρησιμοποιούν τον κορονοϊό για την προπαγάνδα τους. Διαδίδουν (ψευδείς) αναφορές σχετικά με τον ιό κι απαιτούν αυταρχικότερα μέτρα απ’ την κυβέρνηση: περιορισμό των πτήσεων κι απαγόρευση εισόδου σε μετανάστες, κλείσιμο των συνόρων και καταναγκαστική καραντίνα…
Οι απαγορεύσεις ταξιδιών και το κλείσιμο των συνόρων αποτελούν αιτήματα μέσω των οποίων η ριζοσπαστική δεξιά επιθυμεί να φυλετικοποιήσει τις ασθένειες οι οποίες είναι τώρα παγκόσμιες. Πρόκειται, φυσικά, για ανοησίες. Σήμερα, δεδομένου ότι ο ιός βρίσκεται ήδη καθ’ οδόν μιας καθολικής εξάπλωσης, το συνετό είναι να εργαστούμε για την ανάπτυξη εκείνου τους είδους ανθεκτικότητας της δημόσιας υγείας στην οποία ανεξαρτήτως του ποιος εμφανίζεται με μια μόλυνση να κατέχουμε τα μέσα να τον περιθάλψουμε και να τον θεραπεύσουμε. Φυσικά, αν σταματήσουμε τη ληστεία της γης των ανθρώπων παγκοσμίως, τότε μπορούμε να σταματήσουμε και την ανάδυση των παθογόνων.
Ποιες θα ήταν βιώσιμες αλλαγές;
Για να μειώσουμε την ανάδυση εξάρσεων νέων ιών, χρειάζεται ν’ αλλάξει ριζικά η παραγωγή τροφίμων. Η αυτονομία των αγροτών κι ένας ισχυρός δημόσιος τομέας μπορεί να περιορίσει τις περιβαλλοντικές καταστροφές και τη διαφυγή παθογόνων απ’ το φυσικό τους οικοσύστημα. Εισαγωγή ποικιλιών ζώων και καλλιεργειών -κι η στρατηγική επαναφορά της «άγριας φύσης»- τόσο στο επίπεδο του χωραφιού όσο και σε περιφερειακό. Να επιτραπεί στα ζώα που προορίζονται για τρόφιμα ν’ αναπαράγονται επί τόπου ώστε να περνούν στις επόμενες γενιές ελεγμένες ανοσίες. Δίκαιη παραγωγή και δίκαιη κυκλοφορία. Επιδότηση στήριξης των τιμών και προγραμμάτων για τις αγορές των καταναλωτών που να υποστηρίζουν την αγροοικολογική παραγωγή. Υπεράσπιση αυτών των πειραμάτων τόσο απ’ τους καταναγκασμούς που επιβάλλουν τα νεοφιλελεύθερα οικονομικά στα άτομα και τις κοινότητες, όσο κι απ’ την απειλή της ηγούμενης απ’ το κεφάλαιο κρατικής καταστολής.
Τι θα πρέπει ν’ απαιτούν οι σοσιαλιστές μπροστά στις αυξανόμενες δυναμικές των εξάρσεων των ασθενειών;
Πρέπει να μπει μια για πάντα ένα τέλος στις αγροεπιχειρήσεις ως τρόπο κοινωνικής παραγωγής, αν όχι για τίποτα άλλο, έστω για λόγους δημόσιας υγείας. Η υψηλά κεφαλαιοποιημένη παραγωγή τροφίμων εξαρτάται σε πρακτικές που θέτουν σε κίνδυνο το σύνολο της ανθρωπότητας, βοηθώντας σ’ αυτή την περίπτωση την απελευθέρωση μιας νέας θανατηφόρας πανδημίας. Πρέπει ν’ απαιτήσουμε την κοινωνικοποίηση των συστημάτων τροφίμων μ’ έναν τέτοιο τρόπο που τέτοια επικίνδυνα παθογόνα ούτε καν θα εμφανίζονται. Αυτό απαιτεί την επανενσωμάτωση της παραγωγής τροφίμων αρχικά στις ανάγκες των αγροτικών κοινοτήτων. Αυτό απαιτεί αγροοικολογικές πρακτικές που προστατεύουν το περιβάλλον και τους αγρότες που καλλιεργούν το φαγητό μας. Κοιτώντας την μεγάλη εικόνα, πρέπει να θεραπεύσουμε τα μεταβολικά ρήγματα που διαχωρίζουν τα οικοσυστήματά μας απ’ τις οικονομίες μας. Εν ολίγοις, έχουμε να κερδίσουμε έναν πλανήτη ολόκληρο.
Σας ευχαριστούμε πολύ για τη συνέντευξη.
Κάποιες επιπλέον ερωτήσεις, για την αναδημοσίευση της συνέντευξης στην Ιταλία
Θα ήθελα να σχολιάσετε την στάση των αρχών του Ηνωμένου Βασιλείου, να μην λάβουν δραστικά μέτρα ώστε να περιοριστεί η εξάπλωση του ιού, αλλά να ποντάρουν στην ανοσία της αγέλης. Γράψατε: Αυτό είναι μια αποτυχία που προμοτάρεται ως λύση. Μπορείτε να το εξηγήσετε;
Οι Συντηρητικοί, ακολουθώντας τα βήματα των ΗΠΑ, διαβεβαιώνουν ότι η άρνηση υγειονομικής περίθαλψης είναι η καλύτερη θεραπεία. Η κυβέρνηση ποντάρει, μέσω της αργοπορημένης απάντησης της, στη διάδοση του Covid-19 μέσα στον πληθυσμό έτσι ώστε να καταλήξουμε στην ανοσία της αγέλης, προστατεύοντας τους πιο ευάλωτους. Αυτή η πρακτική έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τον όρκο που δίνουν οι γιατροί, «να μην βλάψουν», αυτό είναι «ας κάνουμε την μεγαλύτερη ζημιά».
Η ανοσία της αγέλης αντιμετωπίζεται στους επιδημιολογικούς κύκλους, ως ένα βρώμικο παράπλευρο κέρδος από μια έξαρση. Αρκετός κόσμος φέρει αντισώματα τα οποία ανέπτυξε στην προηγούμενη έξαρση, έτσι κρατάει τον αριθμό του ευάλωτου πληθυσμού αρκετά χαμηλό, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να αναπτυχθεί κάποια νέα λοίμωξη, ακόμα και σε αυτούς που δεν έχουν εκτεθεί ξανά. Συνήθως δεν είναι τίποτα παραπάνω από μια παρενέργεια, εάν ο εν λόγω παθογόνος οργανισμό, εξελίσσεται κάτω του γενικού πληθυσμού.
Θα ήταν αρκετά αποτελεσματικό να συμπεριλάβουμε τέτοιου είδους ανοσία στις καμπάνιες εμβολιασμού. Συνήθως για να λειτουργήσει μια τέτοια επίδραση χρειάζεται να έχει εμβολιαστεί μεγάλη μερίδα του πληθυσμού. Κάτι το όποιο, εάν εξαιρέσουμε την αποτυχία της αγοράς να παράγει εμβόλια, είναι εφικτό αφού σχεδόν κανένας δεν πεθαίνει από αυτά.
Δεδομένης της διαδρομής θανάτου μιας θανατηφόρας πανδημίας, κανένα δημόσιο σύστημα υγείας δεν θα αναζητούσε ενεργά ένα τέτοιου είδους επιφαινόμενο ως καθοριστικό στόχο. Καμία κυβέρνηση, που έχει ως υποχρέωση την προστασία της ζωής των πολιτών, δεν θα επέτρεπε την ανεμπόδιστη εξάπλωση ενός παθογόνου. Όποια και εάν είναι τα μέτρα που έχουν παρθεί για την καθυστέρηση της εξάπλωσης, εάν μια κυβέρνηση είναι ήδη ένα βήμα πίσω δεν μπορεί να ασκήσει τέτοιον μαγικό έλεγχο. Μια παραμελημένη εκστρατεία θα σκοτώσει τεράστιο αριθμό ανθρώπων που ανήκουν στον ευάλωτο πληθυσμό, τους οποίους υποτίθεται οι Συντηρητικοί θέλουν να προστατέψουν. Αλλά καταστρέφοντας το χωριό για να το σώσεις είναι βασική προϋπόθεση ενός Κράτους με τον πιο επιθετικό ταξικό χαρακτήρα. Είναι δείγμα μιας εξουθενωμένης αυτοκρατορίας, που όντας ανίκανη να ακολουθήσει την Κίνα και τις άλλες χώρες ξεκινάει μια μάχη, όπου προσποιείται ότι οι αποτυχίες τις είναι η λύση.
Οι εργαζόμενοι αντιμετωπίζονται ως τροφή για τα κανόνια. Όχι μόνο στο πεδίο μάχης αλλά και στο σπίτι. Εδώ έχουμε έναν ιό που εξαπλώνεται στον ιταλικό πληθυσμό με έναν ρυθμό που υπερβαίνει τον ρυθμό εξάπλωσης στην Κίνα, και το κεφάλαιο προσποιείται ότι είναι επιχείρηση, δικιά του επιχείρηση, όπως πάντα.
Στην Ιταλία, πέραν της καραντίνας και μερίδας κόσμου που δουλεύει από το σπίτι, πολλοί εργαζόμενοι συνεχίζουν να πηγαίνουν κάθε μέρα στη δουλειά. Πολλά μαγαζιά είναι κλειστά, αλλά από την άλλη τα περισσότερα εργοστάσια είναι ανοιχτά, ακόμα και αυτά που δεν παράγουν είδη πρώτης ανάγκης. Πρόσφατα τα συνδικάτα και η ιταλική ομοσπονδία έφτασαν σε μία συμφωνία σχετικά με μέτρα προστασίας και ασφάλειας στους χώρους εργασίας, που δίνει μόνο προτάσεις στις εταιρίες σχετικά με την απόσταση, με την καθαριότητα και την χρήση μάσκας χωρίς ιδιαίτερη ακρίβεια. Υπάρχουν πολλοί λόγοι να πιστέψει κανείς ότι αυτά τα μέτρα δεν θα τηρηθούν. Ποια είναι η άποψη σας σχετικά με αυτό και επίσης είναι η δύναμη των εργαζομένων μια επιδημιολογική μεταβλητή;
Οι εργαζόμενοι αντιμετωπίζονται ως τροφή για τα κανόνια. Όχι μόνο στο πεδίο μάχης αλλά και στο σπίτι. Εδώ έχουμε έναν ιό που εξαπλώνεται στον ιταλικό πληθυσμό με έναν ρυθμό που υπερβαίνει τον ρυθμό εξάπλωσης στην Κίνα, και το κεφάλαιο προσποιείται ότι είναι επιχείρηση, δικιά του επιχείρηση, όπως πάντα. Κάθε είδους διαπραγμάτευσης που επιτρέπει σε αυτήν την δουλειά να συνεχιστεί χωρίς προφυλάξεις βιολογικού επιπέδου είναι καταστροφική, τόσο για τους εργαζομένους-πλέον θα δίνετε την εντύπωση ότι θα ανέχεστε το οτιδήποτε- όσο και για την υγεία του έθνους.
Εάν όχι για την αξιοπιστία των συνδικάτων σας, τότε για τις ζωές σας και τους ευάλωτους συναδέλφους και συμπολίτες σας: Κλείστε αμέσως τα εργοστάσια. Η άνοδος των κρουσμάτων στην Ιταλία είναι τρομακτική, που καμία καραντίνα και καμία διαπραγμάτευση συνθηκών εργασίας, δεν θα είναι αρκετά για να σταματήσουν την εξάπλωση. Ο Covid-19 είναι εξαιρετικά μεταδοτικός και κάτω από ιατρικά αδιέξοδα εξαιρετικά θανατηφόρος για να ληφθούν μόνο μικρο-μέτρα. Η Ιταλία έχει προσβληθεί από έναν ιό που την έχει ισοπεδώσει.
Αυτό που θέλω να πω είναι ότι η Ιταλία πρέπει να συνέλθει άμεσα.
Ναι, οι εργαζόμενοι συστηματικά κρατάνε την χώρα κατά την διάρκεια δύσκολων και επικίνδυνων καιρών καθώς και θανατηφόρων εξάρσεων. Όμως εάν η δουλειά τους, δεν είναι αναγκαία κατά την διάρκεια μιας καραντίνας, σταματήστε την. Η κυβέρνηση πρέπει σε αυτήν την περίπτωση να καταβάλλει τον μισθό των εργαζομένων που σταμάτησαν να εργάζονται για το καλό του εθνικού συστήματος υγείας.
Εάν συνεχίσουν να λειτουργούν τα εργοστάσια που παράγουν είδη που δεν είναι πρώτης ανάγκης, αυτό σημαίνει ότι η διοίκηση και οι «φραγκάτοι» δεν δίνουν δεκάρα για εσένα. Ακόμα και τώρα, ο οικονομικός διευθυντής πάνω, αποδεικνύεται πολύ χαρούμενος να ενσωματώσει τους νεκρούς εργαζομένου, στα έξοδα της παραγωγής, εάν μπορεί να ξεφύγει με αυτό.
Δεν θα ήταν η πρώτη φορά που οι κάτοικοι της περιοχής απωθήθηκαν κατά τη διάρκεια μιας επιδημίας. Ο Ιστορικός Σέλντομ Γουάτς ανέφερε μια απρόσμενη ανατροπή στον πρώιμο καταστροφικό καπιταλισμό.
Πάνω στη βιασύνη τους να σώσουν τον εαυτό τους από την πανούκλα, φεύγοντας, οι φλωρεντινοί δικαστικοί ανησυχούσαν ότι ο απλοί άνθρωποι που έμειναν πίσω θα έπαιρναν τον έλεγχο της πόλης. Ο φόβος ήταν ίσως δικαιολογημένος. Το καλοκαίρι του 1378, όταν φραξιονιστικές αντιπαραθέσεις περιθωριοποίησαν προσωρινά την υψηλή τάξη της Φλωρεντίας, επαναστατημένοι εργάτες πήραν τον έλεγχο της κυβέρνησης και παρέμειναν στην εξουσία για κάποιους μήνες.
Μερικοί μήνες σήμερα, μπορούν να σώσουν χιλιάδες ζωές. Με πολλές χώρες να έχουν 10 μέρες περιθώριο για να βρεθούν στην θέση της Ιταλίας, οι εργαζόμενοι στην Ιταλία μπορούν να προσφέρουν ένα παράδειγμα για τον υπόλοιπο κόσμο, ότι η ζωή των καθημερινών ανθρώπων αξίζει παραπάνω από το κέρδος κάποιου.
Ο Rob Wallace είναι εξελικτικός βιολόγος και φυλογεωγράφος δημόσιας υγείας, συνεργάτης του Ινστιτούτου Διεθνών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα. Είναι συγγραφέας του Big Farms Make Big Flu. Επίσης συμμετέχει και στην συγγραφή των βιβλίων Neoliberal Ebola: Modeling Disease Emergence from Finance to Forest and Farm, και Clear-Cutting Disease Control: Capital-Led Deforestation, Public Health Austerity, and Vector-Borne Infection. Υπήρξε σύμβουλος του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ και κέντρων ελέγχων και πρόληψης ασθενειών.
