Γιώργος Μιχαηλίδης
Η όξυνση των διεθνών ανταγωνισμών έχει οδηγήσει τη Δύση να καλλιεργεί περισσότερο τη μνήμη του 1939 παρά του 1945. Με τις διακρατικές αντιθέσεις να γίνεται όλο και πιο δύσκολο να γεφυρωθούν, είναι σίγουρο ότι θα η ιστορία θα συνεχίσει να κακοποιείται με εξαιρετικά αρνητικά αποτελέσματα για την «κοινή γνώμη».
Ένας περίεργος διπλωματικός πόλεμος σε σχέση με την ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μαίνεται εδώ και ένα μήνα μεταξύ Ρωσίας και Πολωνίας. Όλα ξεκίνησαν όταν ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, σε δημόσια ομιλία του στο Συμβούλιο του Υπουργείου Άμυνας, υποστήριξε ότι η πολωνική ηγεσία κατά τον μεσοπόλεμο συνεργάστηκε με τους ναζί συμβάλλοντας έτσι στην κλιμάκωση της γερμανικής επιθετικότητας ενώ παράλληλα αποκάλεσε τον τότε Πολωνό πρέσβη στη Ρωσία, Γιόζεφ Λίπσκι “μπάσταρδο” και “αντι-σημιτικό γουρούνι” βασιζόμενος σε αρχειακό υλικό που φέρει τον τελευταίο να υπόσχεται στον Χίτλερ ανέγερση αγάλματός του στη Βαρσοβία σε περίπτωση που απέλαυνε επιτυχώς όλους τους Εβραίους της Γερμανίας στην Αφρική.
Η σφοδρή επίθεση του Πούτιν στην Πολωνία εντάσσεται σε μια γενική άνοδο της αντιπαράθεσης με χώρες της Δύσης, μετά την υιοθέτηση από την Ε.Ε. ψηφίσματος στο οποίο επιμερίζονται οι ευθύνες για το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου σε Ρωσία και Γερμανία, κάτι που ο Πούτιν αποκάλεσε “απόλυτη ανοησία”. Μάλιστα, ο Ρώσος πρόεδρος μίλησε για σημερινούς “συνεχιστές” των φιλο-ναζιστικών στοιχείων σαν τον Λίπσκι, που στρέφονται εναντίον των μνημείων των πεσόντων του Κόκκινου Στρατού στην Ευρώπη, μια ευθεία αναφορά σε ανατολικοευρωπαϊκές κυβερνήσεις, όπως αυτή της Πολωνίας.
Σηκώνοντας το γάντι ο Πολωνός πρωθυπουργός Ματέους Μοραβίτσκι αναφέρθηκε στο Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίπεντροπ λέγοντας πως δεν πρόκειται για Σύμφωνο μη-επίθεσης αλλά για πολιτικοστρατιωτική συμφωνία διαίρεσης του κόσμου σε δύο σφαίρες επιρροής. Μοναχά η συμφωνία της Μόσχας για τη διαίρεση της Πολωνίας επέτρεψε την κυριαρχία της Γερμανίας σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο στη συνέχεια, υποστήριξε ο Πολωνός πρωθυπουργός. Τις παραπάνω πρωθυπουργικές θέσεις συμπλήρωσε άλλη μία περί προσπάθειας αποκατάστασης του σταλινισμού εκ μέρους του Πούτιν. Ο Μοραβίτσκι απέδωσε τις αναφορές Πούτιν στον Β’Π.Π. στη δυσαρέσκεια που νιώθει η Μόσχα για μια σειρά γεγονότα, όπως οι τάσεις ανεξαρτητοποίησης της Λευκορωσίας, οι ανανεούμενες οικονομικές κυρώσεις της ΕΕ εναντίον της για την υπόθεση της Κριμαίας, τα εμπόδια που βρίσκει ο αγωγός Nord Stream ενώ αποκάλεσε “εισβολείς” κι “εγκληματίες” τόσο τη ναζιστική Γερμανία, όσο και την ΕΣΣΔ.
Μερικές εβδομάδες αργότερα η ρωσική πλευρά επανήλθε στο θέμα, όταν ο Πούτιν μιλώντας ενώπιον βετεράνων του Β’Π.Π. αναφέρθηκε εκ νέου στην προσπάθεια άλλων κρατών να αποκρύψουν ή να διαστρεβλώσουν την αλήθεια σχετικά με τα αίτια του πολέμου. Ο Πούτιν έκανε αναφορά σε μπλοκάρισμα ρωσικών διαδικτυακών ιστοτόπων από δυτικές κυβερνήσεις επειδή αυτοί περιλαμβάνουν αρχειακά ντοκουμέντα για τον Β’Π.Π. ενώ υποσχέθηκε τη δημιουργία νέων ανοιχτών ιστότοπων που θα αξιοποιούν όλο το αρχειακό υλικό που έχει στα χέρια της η σημερινή Ρωσία και κατά Πούτιν την καθιστά ικανή να γνωρίζει τί συνέβαινε προ του ξεσπάσματος του Β’Π.Π. ώρα την ώρα.
Την προηγούμενη εβδομάδα ο Βλάντιμιρ Πούτιν βρέθηκε στο Ισραήλ και την εκεί τελετή για την επέτειο του Ολοκαυτώματος με αφορμή τη συμπλήρωση 75 χρόνων από την απελευθέρωση του Άουσβιτς από τον Κόκκινο Στρατό. Μαζί με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Νετανιάχου, παρέστησαν στην αποκάλυψη ενός διπλού μνημείου στην πόλη της Ιερουσαλήμ το οποίο είναι αφιερωμένο στους υπερασπιστές του Λένινγκραντ και τους Εβραίους πεσόντες ανάμεσά τους, όπως και στους Εβραίους θύματα του ολοκαυτώματος. Στον λόγο του ο Πούτιν καταφέρθηκε ενάντια στον σοβινισμό, τον αντι-σημιτισμό τοποθετώντας τα πλάι στη ρωσοφοβία. Από την τελετή απουσίαζε ο πρωθυπουργός της Πολωνίας δυσαρεστημένος για την παρουσία Πούτιν και για το γεγονός ότι ο ίδιος δεν είχε κληθεί ως ομιλητής παρά το αίτημά του.
Οι ηγεσίες των δύο χωρών αλληλοκατηγορούνται για το ποια συνέπραξε πιο στενά με τον Χίτλερ στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο
Χαρακτηριστικό του κλίματος είναι ότι την ίδια ημέρα, ο Economist κυκλοφορούσε με ένα άρθρο υπό τον τίτλο: “Ο Πούτιν θέλει να αποκαταστήσει το Σύμφωνο του Στάλιν με τον Χίτλερ”, με το οποίο απέδιδε στη Ρωσία προσπάθειες να υποθάλψει τη σύγκρουση ανάμεσα στην Ε.Ε. και την Πολωνία. Ακολούθησε η επίσημη τελετή μνήμης των θυμάτων του Άουσβιτς στον ομώνυμο τόπο όπου αυτή τη φορά δεν παρέστη ο Πούτιν. Αν και ο Πολωνός πρόεδρος Ντούντα αρκέστηκε στην ομιλία του μόνο σε μία σπόντα προς όσους αξιοποιούν εργαλειακά την ιστορία του Άουσβιτς για την επίτευξη πολιτικών στόχων δέχτηκε κανονική ψυχρολουσία από τον ισραηλινό πρόεδρο Ρίβλιν, ο οποίος επεσήμανε ότι “αρκετοί Πολωνοί βοήθησαν τους Γερμανούς στη δολοφονία των Εβραίων” ενώ όσοι έσωζαν Εβραίους ήταν “λίγοι, υπερβολικά λίγοι”. Έκτοτε, η αντιπαράθεση συνεχίζεται με καθημερινή αρθρογραφία ένθεν κακείθεν.
Όπως γίνεται κατανοητό αυτό που παρακολουθούμε δεν αποτελεί μια μάχη για την ιστορία αλλά μια μάχη για τις σχέσεις Ευρώπης-Ρωσίας με εργαλείο την ιστορία. Η τωρινή επιθετική τακτική του Πούτιν διχάζει τη ρωσική πολιτική ελίτ καθώς τμήμα της θεωρεί ότι η Ρωσία πρέπει να βγει με θετική ατζέντα και ευέλικτη τακτική, η οποία θα απομονώσει τις πιο ακραίες φωνές εντός της Ε.Ε. Είναι γεγονός πως η όξυνση των διεθνών ανταγωνισμών έχει οδηγήσει τη Δύση να καλλιεργεί περισσότερο τη μνήμη του 1939 παρά του 1945. Με τις διακρατικές αντιθέσεις να γίνεται όλο και πιο δύσκολο να γεφυρωθούν το σίγουρο είναι ότι θα η ιστορία θα συνεχίσει να κακοποιείται με εξαιρετικά αρνητικά αποτελέσματα για την “κοινή γνώμη” στην Ευρώπη.