Λίτσα Φρυδά
Ένας χρόνος μετά
Κίνημα ανατρεπτικό και επαναστατικό ή αντιδραστικό μόρφωμα; Χειραφετητική εξέγερση από το μέλλον ή λαϊκίστικη-εθνικιστική διαμαρτυρία; Αυτά είναι κάποια από τα ερωτήματα που βρίσκονται εδώ και καιρό στο επίκεντρο των συζητήσεων και των αναλύσεων – κυρίως στον χώρο της διανοούμενης και μαχόμενης Αριστεράς – που γίνονται αναφορικά με το κίνημα των «Κίτρινων Γιλέκων». Της πιο σημαντικής, ίσως, λαϊκής εξέγερσης στη Γαλλία μετά τον Μάη του ’68, που αυτή την Κυριακή κλείνει ακριβώς έναν χρόνο από την ξαφνική για τους περισσότερους εμφάνισή της. Η αλήθεια είναι ότι αυτό το κίνημα δύσκολα μπορεί να κατηγοριοποιηθεί, αφού τόσο τα αίτια της δημιουργίας του όσο και τα χαρακτηριστικά του δεν ήταν ξεκάθαρα, τουλάχιστον στο αρχικό του στάδιο.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, τα «Κίτρινα Γιλέκα» ήρθαν και τάραξαν πολύ τα νερά του κοινωνικού γίγνεσθαι. Παρά δε το γεγονός ότι τα τελευταία Σάββατα δεν θυμίζουν ιδιαιτέρως όσα συνέβησαν όλα τα προηγούμενα που ακολούθησαν την έκρηξη της 17ης Νοεμβρίου 2018, το «κίτρινο» αποτύπωμα στη Γαλλία είναι πλέον τόσο έντονο που κανείς δεν μπορεί να το αγνοήσει.
Πολύ περισσότερο που στη γαλλική κοινωνία υπάρχουν σήμερα χιλιάδες άνθρωποι –κυρίως νέοι– οι οποίοι βολοδέρνουν ανάμεσα στην απόγνωση και την ελπίδα, την παραίτηση και τον αγώνα διαρκείας, τον συμβιβσσμό και την ανυπακοή. Η αυτοπυρπόληση του 22χρονου φοιτητή στη Λιόν την περασμένη Παρασκευή, το κατηγορητήριό του προς τις διαδοχικές κυβερνήσεις, την ΕΕ και τη Λεπέν που αποτέλεσε έναν καταπέλτη για όσους το διάβασαν, οι μαζικές φοιτητικές διαδηλώσεις που ακολούθησαν, οι μικρές και μεγάλες φλόγες που καίνε απ’ άκρου εις άκρον της χώρας — όλα αυτά αποδεικνύουν ότι το καζάνι βράζει και η λάβα του αναζητεί ρωγμές για να ξεχυθεί και να κάψει, ώστε να ξαναγεννηθεί το φως.
Το πρωτόγνωρο κίνημα είναι εδώ, αναζητεί, σχεδιάζει και προκαλεί
Ενόψει της πρώτης επετείου από την εμφάνιση των «Κίτρινων Γιλέκων» στους δρόμους, τις πλατείες και τους κυκλικούς κόμβους, που έδωσαν άλλο νόημα και περιεχόμενο στα Σάββατα των κατοίκων του Παρισιού, της Μασαλίας, της Λιόν και δεκάδων άλλων πόλεων της χώρας, πληθώρα δράσεων βρίσκονται σε εξέλιξη σε όλη την επικράτεια της μητροπολιτικής Γαλλίας το τελευταίο διάστημα. Κομβικό σημείο για τη συνέχιση του αγώνα, το περιεχόμενο και τις μορφές του αποτέλεσε η 4η γενική συνέλευση συντονισμού των κατά τόπους συνελεύσεων (ADA), που πραγματοποιήθηκε με μαζική συμμετοχή στις 13 Νοέμβρη στο Κομερσί.
Περίπου 500 «Κίτρινα Γιλέκα» εκπροσωπώντας κάπου 200 αντιπροσωπείες των αποκαλούμενων κυκλικών οδικών κόμβων, συνελεύσεων και «σπιτιών του λαού» από όλες τις γωνιές της χώρας συζήτησαν για το μέλλον του κινήματος. Ανάμεσα στις 7 θεματικές που αναπτύχθηκαν κατά το τριήμερο σε κεντρικές συζητήσεις και σε θεματικά εργαστήρια, περιλαμβανόταν ο ρόλος και η συγκρότηση του συντινιστικού, το ζήτημα της σύνδεσης με τον λαό, η όσμωση και σύγκλιση με τα άλλα κινήματα, η αξιολόγηση των συμμάχων και των αντιπάλων, η οργάνωση απέναντι στην καταστολή, καθώς και η παρέμβαση στις δημοτικές εκλογές.
Οι γενικές συνελεύσεις συντονισμού, οι οποίες ξεκίνησαν τον περασμένο Γενάρη, αποτελούν μια πραγματικά προοδευτική και παραδειγματική μορφή αυτοοργάνωσης του κινήματος. Γι’ αυτό, παρά και την ύπαρξη κάποιων ορίων στις δημοκρατικές διαδικασίες που επισημάνθηκαν και από τους ίδιους τους συμμετέχοντες –όπως η αριθμητική σύνθεση των αντιπροσωπειών ή η προέλευση των προτάσεων για τις θεματικές «από τα πάνω»– το γεγονός ότι η τελευταία συνέλευση σφραγίστηκε από τη συμμετοχή τόσο μεγάλου αριθμού αντιπροσωπειών της προσέδωσε μια κάποια νομιμοποίηση, ώστε να παίρνει ορισμένες αποφάσεις.
Το γενικό πολιτικό κλίμα στο οποίο αυτή πραγματοποιήθηκε ήταν ιδιαίτερο, αφού δεν έλλειψε από τις συζητήσεις του τριημέρου το ζήτημα της γενικής απεργίας και των εξεγέρσεων διεθνώς, σε χώρες όπου αυτήν την περίοδο αναπτύσσονται αντίστοιχα κινήματα, όπως η Αλγερία, ο Λίβανος, η Καταλονία, το Ιράκ, ο Ισημερινός και η Χιλή, αλλά και το Χονγκ Κονγκ. Στην ανταλλαγή απόψεων διαφάνηκε, επίσης, η βούληση των «Κίτρινων Γιλέκων» να ενωθούν με τον κόσμο της εργασίας και να προχωρήσουν προς την κατεύθυνση ενός ουσιαστικού συντονισμού ενόψει της μάχης του συνταξιοδοτικού, δηλαδή τη μεγαλύτερη μεταρρύθμιση της πενταετίας του Μακρόν, η οποία θα μπορούσε πραγματικά να βάλει… μπουρλότο στην κυβέρνηση και την κοινωνία.
Εκτός από τη συζήτηση που έγινε για την επιστροφή των ταξικών αγώνων με διάφορες μορφές σε διεθνές επίπεδο, τέθηκε στο τραπέζι και η προοπτική προκήρυξης μιας γενικής απεργίας διαρκείας, αρχής γενομένης από τις 5 Δεκέμβρη. Είχαν προηγηθεί αρκετές και αποτελεσματικές προσπάθειες επαφής ανάμεσα στα «Κίτρινα Γιλέκα», τους εργαζόμενους αγωνιστές, τα οικολογικά κινήματα, τα «Μαύρα Γιλέκα» και αρκετές από τις λαϊκές γειτονιές. Έχοντας, εξάλλου, συνειδητοποιήσει το στρατηγικό αδιέξοδο του κινήματός τους λόγω της απομόνωσής του από το αντίστοιχο εργατικό, τα «Κίτρινα Γιλέκα» αποφάσισαν να απευθύνουν κάλεσμα προς τους εργαζόμενους σε στρατηγικούς τομείς, με στόχο την απεργία και τις διαδηλώσεις στους κυκλικούς οδικούς κόμβους από τις 5 Δεκέμβρη.
Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι έκαναν –μέσα από το κείμενό τους– εμφανή τη διάκριση ανάμεσα στη συνδικαλιστική γραφειοκρατία και τα σωματεία βάσης: «Ήρθε η ώρα της σύγκλισης με τον κόσμο της εργασίας και τους χιλιάδες συνδικαλιστές που, όπως εμείς, δεν συμβιβάζονται», έγραφε το κάλεσμα και συνέχιζε, «πρέπει να αδράξουμε αυτήν την ευκαιρία, από τις 5 Δεκέμβρη, όπου εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι θα κατεβούν σε απεργία και σε γενικές συνελεύσεις, για να την οδηγήσουμε ως την ικανοποίηση των διεκδικήσεών μας. Η γενική συνέλευση συντονισμού του Μονπελιέ καλεί τα “Κίτρινα Γιλέκα” να βρίσκονται στην καρδιά αυτού του κινήματος, με τις δικές τους διεκδικήσεις και προσδοκίες, στους δικούς τους χώρους δουλειάς ή στους κόμβους τους, με τα γιλέκα τους εμφανή».
Έτσι, το ζητούμενο της σύγκλισης με τον κόσμο της εργασίας και το οικολογικό κίνημα μαρτυρά και τη βούλησή τους να οικοδομήσουν μαζί τους το μέτωπο εκείνο που θα νικήσει τον Μακρόν και τις πολιτικές του. Στην τελευταία γενική συνέλευση συντονισμού αναδείχθηκε, ακόμη, η ανάγκη να βγουν και πάλι στους δρόμους όσοι από τα «Κίτρινα Γιλέκα» είχαν λάβει μέρος στις κινητοποιήσεις της 17ης Νοέμβρη 2018, στην πρεμιέρα του κινήματος, όμως τώρα έχουν αποσυρθεί.
Φαίνεται, σε κάθε περίπτωση, ότι η φετινή 16η Νοέμβρη θα είναι μια ιδιαίτερα «θερμή» μέρα, στο Παρίσι και σε ολόκληρη τη Γαλλία. Έπειτα από έναν χρόνο έντονης και αδιάκοπης δράσης, όλοι φαίνεται να αντιλαμβάνονται πως, εκτός από ένα κίνημα αυθόρμητο, μαχητικό, ευρηματικό στο να ξεπερνά εμπόδια και παγίδες, καθώς και αποφασισμένο για τη συνέχιση του αγώνα, πρόκειται για κάτι ριζοσπαστικό, που αντανακλά τη συσσωρευμένη οργή χρόνων των πιο επισφαλών και καταπιεσμένων τμημάτων της γαλλικής κοινωνίας. Ένα κίνημα διεκδικητικό, που ανέπτυξε αγωνιστικές δράσεις έξω από το πλαίσιο της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας και προκάλεσε πανικό στην άρχουσα τάξη. Ένα κίνημα που απέβαλε τα ακραία δεξιά στοιχεία που επιχείρησαν να το καπηλευτούν. Ένα κίνημα το οποίο, παρά την κάμψη που παρουσίασε, λόγω της τεράστιας καταστολής που υπέστη, με νεκρούς και σοβαρά τραυματίες, κατόρθωσε να αντέξει, διαψεύδοντας όλα τα προγνωστικά των αντιπάλων του και εκπλήσσοντας ακόμα και τους πλέον αισιόδοξους από τους δικούς του ανθρώπους.
Έτσι, πολλοί είναι πια εκείνοι, κυρίως μεταξύ των βετεράνων του κινήματος, που προσδοκούν πως η πρώτη επέτειος θα του δώσει νέα ώθηση και θα επιτρέψει μια πιο αναβαθμισμένη παρουσία του. Πολύ περισσότερο καθώς η απάντηση του Μακρόν στις 42 διεκδικήσεις που προβάλλουν τα «Κίτρινα Γιλέκα» και εκφράζονται μέσα από 7 θεματικές για μια μεγάλη εθνική διαβούλευση, δεν φαίνεται να λαμβάνει υπόψη της τις διεκδικήσεις αυτές. Ο δρόμος του συλλογικού και ανυποχώρητου αγώνα μοιάζει να είναι μονόδρομος για εκατοντάδες χιλιάδες Γάλλους!
Στο κενό η άγρια βία και η καταστολή του Μακρόν
Το κίνημα που ξεπήδησε ακριβώς πριν ένα χρόνο, αρχικά ως αμφισβήτηση στην αύξηση της τιμής των καυσίμων, κατάφερε να μιλήσει κατευθείαν στην καρδιά και το μυαλό εκατομμυρίων, να συγκρούεται εβδομαδιαία με ένα από τα πιο ισχυρά σώματα καταστολής παγκοσμίως και να μετατρέπεται, αντικειμενικά, σε ένα «σταθμό» στην ιστορία των κοινωνικών εξεγέρσεων.
Αρχικά, ας μιλήσουμε με αριθμούς. Τα «Κίτρινα Γιλέκα» κατέβασαν στους δρόμους της Γαλλίας μέχρι και 350.000 διαδηλωτές. Από την άγρια καταστολή που τους επιφύλαξε η κυβέρνηση Μακρόν, εκλεκτή του «δημοκρατικού τόξου», με τόνους χημικά και πυρ στο ψαχνό με πλαστικές σφαίρες, το κίνημα μετρά επισήμως 11 νεκρούς και πάνω από 4.400 τραυματίες, με τους 24 από αυτoύς να έχουν χάσει την όρασή τους και 5 το χέρι τους! Επίσης, μέχρι τα τέλη Σεπτέμβρη είχαν γίνει από την αστυνομία πάνω από 3.000 συλλήψεις, το ένα τρίτο των οποίων οδήγησε σε ποινές φυλάκισης.
Παρ’ όλα αυτά, από τον προηγούμενο Νοέμβρη μέχρι και τα τέλη Δεκέμβρη, το κίνημα μετρούσε εκατοντάδες χιλιάδες διαδηλωτές που αντιπροσώπευαν όλα τα τμήματα της κοινωνίας. Χαρακτηριστικές είναι οι εικόνες των μαθητών της Μαντ-Λα-Ζολί με τα χέρια στο κεφάλι καθώς και των 153 ανήλικων παιδιών που προσήχθησαν, εικόνες που έκαναν τον γύρο του κόσμου. Στη συνέχεια, το γαλλικό κράτος προχώρησε σε νέα κατασταλτική τακτική, έκλεινε την πλειοψηφία των σταθμών μετρό και πολλών κεντρικών δρόμων, με αποτέλεσμα να είναι σχεδόν αδύνατο ο λαός να φτάσει στα σημεία που καλούνταν συγκεντρώσεις. Απέναντι σε αυτήν την κατάσταση, τα γαλλικά συνδικάτα προχώρησαν σε μία μεγάλη απεργία στις 5 Φεβρουαρίου — χωρίς όμως συνέχεια, ενώ η απογοήτευση άρχισε να γίνεται εμφανής. Παρ’ όλα αυτά τα «Γιλέκα» επέμειναν, ενώ υπήρξαν και κάποιες καμπές, κατά τις οποίες θαρρετά και συγκρούστηκαν εκ νέου με τις κυβερνητικές πολιτικές. Αυτό ήταν δυνατό και χάρη στα υπόλοιπα κινήματα που ξεσπούσαν διεθνώς και στη Γαλλία, όπως αυτό για την κλιματική αλλαγή, το οποίο σε πολλές πόλεις της χώρας ενώθηκε με τα «Γιλέκα» και συγκέντρωσε 150.000 διαδηλωτές στις 21 Σεπτέμβρη.
Υπό το βάρος όλης αυτής της πίεσης, ο Μακρόν προχώρησε σε ορισμένες μειώσεις φόρων, οι οποίες αποτελούν κατά κάποιον τρόπο το κλείσιμο ενός κύκλου. Έκτοτε, το κίνημα των «Κίτρινων Γιλέκων» δεν έχει κάνει κάποια μεγαλειώδη εμφάνιση, ωστόσο δίνει το παρών κάθε Σάββατο, χωρίς να έχει «κοιμηθεί» ούτε μία μέρα. Η επέτειος του ενός χρόνου σίγουρα θα ξυπνήσει μνήμες στον λαό της ευρωπαϊκής χώρας που πλέον έχει μια εμπειρία διεκδικήσεων, την οποία είχε να νιώσει από τον Μάη του ‘68.
