Φλόρι Κίκια
Για πρώτη φορά μετά από την πτώση του «καθεστώτος Χότζα», εκδηλώνεται ένα μαζικό, μαχητικό και χειραφετημένο κίνημα στις τάξεις της νεολαίας (και όχι μόνο), που αντιστέκεται στις πιέσεις, δεν υποχωρεί και με τα αιτήματά του στρέφεται ευθέως κατά του «πυρήνα» του συστήματος. Ο συνδυασμός όλων των παραπάνω χαρακτηριστικών του προσδίδει ιστορική σημασία.
Αφορμή το «χαράτσι των κομμένων» στα δημόσια πανεπιστήμια
Καθοριστική η συμβολή της «Κίνησης για το Πανεπιστήμιο», που συγκροτήθηκε στους αγώνες του 2013
Τις τελευταίες δύο εβδομάδες η Αλβανία βρίσκεται σε έναν πρωτοφανή αναβρασμό. Αιτία δεν είναι κάποιο εθνικό-εθνικιστικό ζήτημα, αλλά ένα φοιτητικό κίνημα! Το γεγονός αυτό είναι ιστορικό για την χώρα, καθώς είναι η πρώτη φορά που εκδηλώνεται ένα τέτοιο μαζικό, μαχητικό και μέχρι στιγμής ανυποχώρητο κίνημα μετά την πτώση του «καθεστώτος Χότζα».
Αφορμή για να βγουν οι φοιτητές στους δρόμους ήταν η απόφαση των πανεπιστημίων και του υπουργείου παιδείας, η οποία πέρασε με πράξη νομοθετικού περιεχομένου, για την επιβολή χαρατσιού για κάθε μάθημα που ο φοιτητής δεν κατάφερνε να περάσει με την πρώτη και ξαναέδινε τον Σεπτέμβρη. Το μέτρο αυτό, που ισχύει σε πολλά ιδιωτικά πανεπιστήμια, ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Τα πραγματικά αίτια που οδήγησαν στην αναπάντεχη έξαρση του φοιτητικού κινήματος, όμως, είναι σαφώς βαθύτερα και δεν αφορούν μόνο την κατάσταση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Η Αλβανία είναι από τις χώρες που ακολουθούν κατά γράμμα τις επιταγές των συνθηκών της Μπολόνια και της Λισαβόνα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Τα πτυχία είναι διασπασμένα σε δύο κύκλους σπουδών, οι φοιτητές πληρώνουν δίδακτρα, δεν υπάρχουν δωρεάν παροχές, έχουν θεσπιστεί συμβούλια ιδρύματος, οι σύλλογοι έχουν καταργηθεί εδώ και καιρό, τα πανεπιστήμια καλούνται να είναι αυτοχρηματοδοτούμενα, οι καθηγητές είναι πανίσχυροι και πολλά ακόμη. Η ιδεολογική και υλική ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού είναι ξεκάθαρη σε κάθε πτυχή της φοιτητικής (και όχι μόνο) ζωής. Θα μπορούσε να πει κανείς πως η κατάσταση στα πανεπιστήμια (και στη πλειοψηφία των υπολοίπων χωρών της Βαλκανικής) είναι το απόλυτο όνειρο κάθε κυβέρνησης και ίσως εφιάλτης από το μέλλον για την Ελλάδα.
Το αποτέλεσμα των μεταρρυθμίσεων αυτών ήταν τραγικό. Οι φοιτητές βιώνουν μια άθλια καθημερινότητα. Πληρώνουν για συγγράμματά τους ακόμα και αν αυτά είναι σε ηλεκτρονική μορφή, για τις εστίες παρ’ όλο που είναι σε άθλια κατάσταση πολλές φορές χωρίς θέρμανση και ζεστό νερό, για τη σίτιση. Ολόκληρη η χώρα γνωρίζει για καθηγητές που αν δεν τους λαδώσεις δεν περνάς το μάθημα. Τα σκάνδαλα σεξουαλικής «συνδιαλλαγής» μεταξύ καθηγητών και φοιτητριών δεν είναι σπάνια. Και σαν να μην έλειπαν όλα αυτά, πριν από λίγα χρόνια η κυβέρνηση ψήφισε μια μεταρρύθμιση σύμφωνα με την οποία όλα τα πανεπιστήμια της χώρας, ιδιωτικά και κρατικά, μπήκαν κάτω από την ομπρέλα “δημόσια” και άρχισαν να μοιράζονται την κρατική χρηματοδότηση! Αυτή η μεταρρύθμιση-σκάνδαλο έγινε με σκοπό να ενισχυθούν οι ιδιοκτήτες των ιδιωτικών πανεπιστημίων, που σε μερικές περιπτώσεις είναι επιχειρηματίες φιλικά προσκείμενοι ή και συγγενικά πρόσωπα βουλευτών των κυβερνώντων κομμάτων.
Όλα αυτά συμβαίνουν δε μια χώρα που οι μισθοί είναι απελπιστικά χαμηλοί, η κατάσταση στην υγεία, την ασφάλιση και το κράτος δικαίου απογοητευτική και το οργανωμένο έγκλημα και η γενικευμένη διαφθορά ελέγχουν τα πάντα. Σε αυτό το σκηνικό, όμως, άρχισαν να ορθώνονται οι πρώτες αντιστάσεις και αντιδράσεις.
Το 2013, στον αγώνα ενάντια στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, εμφανίζεται η «Κίνηση για το Πανεπιστήμιο». Αν και είναι αρχικά μια σχετικά μικρή ομάδα αγωνιστών, το αξιοζήλευτο πείσμα και η αυταπάρνησή τους, η επιμονή τους να φέρνουν στην επιφάνεια τα πραγματικά προβλήματα, έφεραν σταδιακά αποτελέσματα. Η φοιτητιώσα, κυρίως, νεολαία άρχισε να γνωρίζει μια νέα μετωπική συλλογικότητα, που δεν μοιάζει σε τίποτα με τις νεολαίες των καθεστωτικών κομμάτων. Οι κινητοποιήσεις που πραγματοποιούνται στα Τίρανα είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα της συνεχούς δουλειάς που κάνουν οι αγωνιστές και οι αγωνίστριες της «Κίνησης για το Πανεπιστήμιο». Η δημιουργία πυρήνων σε πολλές σχολές, το «χτίσιμο» των κινητοποιήσεων βδομάδα τη βδομάδα και ο συντονισμός τους οδήγησε στη πρώτη μαζική έκφραση του φοιτητικού κινήματος.
Όσο για τα αιτήματα, ξεκίνησαν από την άμεση απόσυρση του «χαρατσιού των κομμένων» και πλέον έχουν διευρυνθεί και αποκρυσταλλώνονται στα «Οχτώ Σημεία» που μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν: Την αύξηση στο 5% του ΑΕΠ των δαπανών για την παιδεία με στόχο την μείωση στο μισό των διδάκτρων σε κάθε βαθμίδα, τη βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης, την αναβάθμιση των υποδομών και των φοιτητικών εστιών, την διαφάνεια στον προϋπολογισμό και στο πώς κατανέμεται, την αύξηση από το 10% που είναι σήμερα στο 50% της βαρύτητας της φοιτητικής ψήφου στις εκλογές των διοικητικών οργάνων/θέσεων, την παροχή δωρεάν συγγραμμάτων και την πρόσβαση σε επιστημονική βιβλιογραφία, το φοιτητικό πάσο με τις παροχές που αυτό συνεπάγεται κλπ. Όλα τα παραπάνω, όπως τονίζουν, περνάνε από την κατάργηση του νόμου για την ανώτατη εκπαίδευση.
Οι φοιτητικές κινητοποιήσεις βρίσκονται σε μια πολύ κρίσιμη καμπή. Αφού το κίνημα ξέσπασε, οι κομματικές νεολαίες της αντιπολίτευσης (Δημοκρατικό Κόμμα-ΝΔ και Σοσιαλιστικό Κίνημα για Ενσωμάτωση -Διάσπαση του σοσιαλιστικού κόμματος) προσπάθησαν με διάφορα μέσα να πάρουν τον έλεγχό του. Στην προσπάθειά τους, μέχρι στιγμής, απέτυχαν οικτρά. Η κυβέρνηση, από τη δική της πλευρά, διαμηνύει πώς αποδέχεται επί της αρχής και τα οχτώ αιτήματα των φοιτητών, όχι όμως και την κατάργηση του υπάρχοντος νόμου και καλεί τους φοιτητές σε διάλογο. Το κίνημα επιμένει στη γραμμή «Καμία διαπραγμάτευση». Ταυτόχρονα, οι μαθητές των λυκείων έχουν αρχίσει και εκείνοι να ενώνονται με τους φοιτητές, ενώ η κοινωνική αποδοχή του κινήματος είναι τεράστια. Υπό τις συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί ο κυριότερος εχθρός των φοιτητών ίσως είναι ο χρόνος… και αυτό γιατί όσο πλησιάζουμε στις γιορτές τόσο στενεύουν τα περιθώρια.
Αναμφίβολα, το φοιτητικό κίνημα στην Αλβανία παραμένει σε νηπιακή κατάσταση, οι δομές του είναι ανύπαρκτες, η πολιτικοποίηση εξαιρετικά χαμηλή και παράδοση από την οποία να εμπνευστούν (ίσως και ευτυχώς) δεν υπάρχει. Πρακτικά, καλείται να… τρέξει πριν μάθει να περπατάει. Κατά μία έννοια, όμως, έχει ήδη πετύχει μεγάλες νίκες. Έδειξε ξανά σε ολόκληρη την κοινωνία έναν τρόπο να αγωνίζεται και να διεκδικεί. Έδειξε πως καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να αντισταθεί σε ένα μαχητικό, μαζικό και ανυποχώρητο κίνημα. Αναπτέρωσε το ηθικό ενός λαού.
The article is also available in English
Albania: Student uprising against the gangster neoliberalism.
