Αιμιλία Τσαγκαράτου
Στις 2 Οκτωβρίου η εταιρεία Amazon, ο πολυεθνικός γίγαντας του διαδικτυακού εμπορίου, ανακοίνωσε ότι από την 1η Νοεμβρίου θα αυξήσει το ωρομίσθιο των εργαζομένων της στα 15 δολάρια στις ΗΠΑ και στη Μεγάλη Βρετανία. Την ίδια μέρα, ο δημιουργός και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Τζεφ Μπέζος κατακτούσε την πρώτη θέση στην περίφημη λίστα Forbes με περιουσία-ρεκόρ 160 δισ. δολάρια. Η περιουσία αυτή διπλασιάστηκε μέσα σε ένα χρόνο, αφού πέρσι την ίδια περίοδο ανερχόταν στα 78,5 δισ. δολάρια.
Η εταιρεία που ξεκίνησε ως διαδικτυακό βιβλιοπωλείο είναι σήμερα η μεγαλύτερη εταιρεία λιανικού εμπορίου στον κόσμο, με πωλήσεις αγαθών και υπηρεσιών μέσω του διαδικτύου. Η αξία της ανέρχεται στο ένα τρισεκατομμύριο δολάρια, ενώ απασχολεί παγκόσμια πάνω από 560.000 εργαζόμενους, όταν πριν από δέκα μόλις χρόνια απασχολούσε 17.000. Μέσα σε ένα χρόνο το εργατικό της δυναμικό αυξήθηκε κατά 66%, και λόγω της εξαγοράς της Whole Foods, της μεγαλύτερης αλυσίδας καταστημάτων πώλησης τροφίμων στις ΗΠΑ. Επίσης, έχει τις περισσότερες προσλήψεις εποχικών εργαζομένων.
«Ακούσαμε τις κριτικές, τις πήραμε υπόψη μας και αποφασίσαμε ότι θέλουμε να πρωτοπορήσουμε…» δήλωσε ο Μπέζος ανακοινώνοντας την αύξηση. Μόνο που οι επευφημίες του κατεστημένου δεν κρύβουν τη μεσαιωνική καθημερινότητα που βιώνουν οι εργαζόμενοι στις τεράστιες εγκαταστάσεις της Amazon. Δύσκολα μπορεί να αποσιωπηθεί πως η με γεωμετρική πρόοδο αύξηση της περιουσίας του «καινοτόμου» καπιταλιστή είναι στην κυριολεξία βγαλμένη από τον ιδρώτα και το αίμα των εργατών του. Του εργάτη που αντί για τουαλέτα χρησιμοποιεί το μπουκάλι, της εργάτριας που όταν τραυματίζεται στη δουλειά απολύεται και χάνει το σπίτι της, του υπάλληλου που αναγκάζεται να παραιτηθεί λόγω κατάθλιψης. Ειρωνεία; Το βιβλίο του Βρετανού δημοσιογράφου που δούλεψε έξι μήνες στην Amazon για να δει «από μέσα» τις συνθήκες εργασίας και που αποκαλύπτει πολλές τέτοιες πλευρές είναι ένα από τα best-seller της διαδικτυακής πλατφόρμας amazon.com…
Αύξηση ωρομισθίου στα 15$, το ένα χιλιοστό της εταιρικής αξίας
Στις αποθήκες της Amazon το 74% των εργαζομένων δεν πάνε τουαλέτα για να πιάσουν τις νόρμες παραγωγικότητας ενώ το 55% υποφέρει από κατάθλιψη. Εργαζόμενος δήλωσε πως «ένιωθα ότι είχα μετατραπεί κι εγώ σε ρομπότ»
Η ανακοίνωση της αύξησης του ωρομίσθιου στην Amazon στα 15 δολάρια αντιμετωπίστηκε διθυραμβικά από το πολιτικό κατεστημένο των ΗΠΑ, που μίλησε με ενθουσιασμό για τη «γενναιοδωρία» της εταιρίας προς τους εργαζόμενους. «Μια εξαιρετική κίνηση», έγραφαν οι Seattle Times (το Σιάτλ είναι η έδρα της), ενώ οι New York Times κυκλοφορούσαν με τίτλο «Μόνο έπαινοι για τον διαδικτυακό γίγαντα». Ο δισεκατομμυριούχος Νικ Χανάουερ μαζί με τον γραφειοκράτη συνδικαλιστή Ντέιβιντ Ρολφ έγραφαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αμέσως μετά την ανακοίνωση της συμφωνίας: «Η Amazon επέλεξε έξυπνα να ανοίξει το δρόμο στην πραγματική οικονομία, όπου προβλήματα λύνονται, πράγματα χτίζονται και μισθοί πληρώνονται για να γίνει η Αμερική πραγματικά σπουδαία». Ακόμα και ο Μπέρνι Σάντερς, ορκισμένος εχθρός της εταιρείας δήλωνε με μεγαλοθυμία στο twitter: «Αυτό που έκανε ο κ. Μπέζος σήμερα δεν έχει τεράστια σημασία μόνο για τους εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους της Amazon αλλά για ολόκληρο τον κόσμο. Κάνω έκκληση σε όλους τους ηγέτες των επιχειρήσεων σε όλη τη χώρα να ακολουθήσουν το παράδειγμα του κ. Μπέζος». Α, όλα κι όλα, κακίες δεν κρατάμε…
Οι εργαζόμενοι, όπως είναι φυσικό θεωρούν θετική αυτή την εξέλιξη. Όμως τα συναισθήματά τους είναι ανάμικτα. Γιατί αυτό που «ξεχνούν» να αναφέρουν όλοι οι παραπάνω είναι ότι η αύξηση αυτή δεν αποτελεί παρά μόνο το ένα χιλιοστό της καθαρής αξίας της εταιρείας, η οποία ταυτόχρονα αποφάσισε την περικοπή επιδομάτων, πριμ παραγωγικότητας και άλλων παροχών στους εργαζόμενους. Για κάποιους λοιπόν θα υπάρχει καθαρή μείωση των αποδοχών τους, ενώ για άλλους, που ήδη σε κάποιες πολιτείες το ωρομίσθιό τους ήταν κοντά στα 15 δολάρια, η αύξηση δεν είναι παρά μόνο μερικά σεντς.
Το θέμα όμως των αμοιβών είναι η μία όψη του νομίσματος. Τους τελευταίους μήνες, δημοσιοποιούνται όλο και περισσότερο οι απάνθρωπες εργασιακές συνθήκες που επικρατούν στα καταστήματα και στις αποθήκες του πολυεθνικού κολοσσού. «Χρειαζόμαστε περισσότερα από 15 δολάρια την ώρα. Οι άνθρωποι νιώθουν ότι τους συμπεριφέρονται σαν σκλάβους», δήλωνε ένας αποθηκάριος μετά την ανακοίνωση της αύξησης. Και σε αυτό κυριολεκτεί. Γιατί στις αποθήκες της Amazon, το 74% των εργαζομένων αποφεύγουν να χρησιμοποιήσουν την τουαλέτα επειδή φοβούνται ότι δεν θα πιάσουν τις νόρμες παραγωγικότητας, το 55% υποφέρουν από κατάθλιψη ενώ χαρακτηριστική είναι η δήλωση ενός εργαζόμενου από τη Βρετανία που λέει ότι «μετά από ένα χρόνο δουλειάς στην αποθήκη ένιωθα ότι είχα μετατραπεί κι εγώ σε μια εκδοχή των ρομπότ με τα οποία δούλευα μαζί». Η καταστολή, ο αυταρχισμός, το μεγάλο ποσοστό εργατικών ατυχημάτων, οι απολύσεις των εγκύων είναι μόνο μερικές από τις πλευρές μιας εργασιακής καθημερινότητας που κάποιοι παρομοιάζουν με εκείνη των φυτειών την εποχή της δουλείας. Επίσης, το 40% των υπαλλήλων της είναι εποχικοί ή ελαστικά εργαζόμενοι, ενώ ένα αντίστοιχο ποσοστό δεν μένει πάνω από ένα χρόνο στο ίδιο κατάστημα, ελπίζοντας ότι σε κάποιο άλλο θα βρει καλύτερες συνθήκες. Είναι λοιπόν σαφές πώς καταφέρνει η εν λόγω εταιρεία να έχει γίνει η «εμπροσθοφυλακή» της λιανικής πώλησης και της βιομηχανίας εφοδιασμού παγκόσμια και να καμαρώνει ότι μπορεί να αποστέλλει 400 δέματα το δευτερόλεπτο…
Υπάρχει όμως και συνέχεια. Ήδη έχει κατοχυρώσει δύο πατέντες για «βραχιολάκια» που θα μπορούν να καταγράφουν και να παρακολουθούν τις κινήσεις των χεριών, έτσι ώστε να μην κάνουν καμία «περιττή» κίνηση, όπως … το ξύσιμο της μύτης, και μειώνεται η παραγωγικότητα. Ταυτόχρονα, μετά την εξαγορά της αλυσίδας καταστημάτων τροφίμων Whole Foods με 87.000 εργαζόμενους, η Amazon δοκιμάζει πιλοτικά τη λειτουργία κάποιων υποκαταστημάτων της χωρίς καθόλου προσωπικό. Ο πελάτης μπαίνει στο κατάστημα, επιλέγει το προϊόν που θέλει, το «χτυπά» στην κάρτα του και βγαίνει από αυτό χωρίς να έχει έρθει σε επαφή με κανέναν άνθρωπο. Πολιτική της εταιρείας να δοκιμάζει πρώτα την τεχνολογία της στα δικό της προσωπικό και στα δικά της καταστήματα και μετά να την πουλά.
Η αλήθεια είναι ότι η μισθολογική αύξηση που ανακοινώθηκε ήταν αποτέλεσμα της πίεσης που υπήρχε λόγω των συνεχών αποκαλύψεων και της μεγάλης δημοσιότητας που έχει δοθεί στις εργασιακές συνθήκες που επικρατούν στην επιχείρηση, καθώς και της καμπάνιας Fight for $15, που ξεκίνησε το Νοέμβρη του 2012 στη Νέα Υόρκη. Σε πολύ μικρότερο, έως και σε μηδαμινό βαθμό, ήταν αποτέλεσμα της οργάνωσης των ίδιων των εργαζομένων στην εταιρεία, τουλάχιστον στις ΗΠΑ. Στα τέλη του Σεπτέμβρη διέρρευσε 45λεπτο βίντεο της εταιρείας που διδάσκει στα στελέχη της πώς να ανακαλύπτουν «ενδείξεις» συνδικαλιστικής δράσης: η χρήση της φράσης «μισθός που φτάνει για να ζήσουμε», το μοίρασμα φυλλαδίων, εργαζόμενοι που δείχνουν ενδιαφέρον για τα προβλήματα των συναδέλφων τους ή που ξαφνικά συχνάζουν μαζί, είναι μερικά από τα στοιχεία που πρέπει να «κινούν υποψίες».
Η εικόνα δεν είναι ακριβώς η ίδια στα καταστήματα της Amazon στην Ευρώπη, όσον αφορά στο επίπεδο οργάνωσης των εργαζομένων. Το καλοκαίρι που μας πέρασε διοργανώθηκε κοινή απεργία σε τρεις χώρες, στην Ισπανία, στη Γερμανία και στην Πολωνία, όπου καταγγέλλονταν οι σκληρές εργασιακές συνθήκες. Οι Γερμανοί εργαζόμενοι κατέβηκαν σε απεργία και στις αρχές του Οκτώβρη με αιτήματα την αύξηση των μισθών και την εξασφάλιση στοιχειωδών κανόνων υγιεινής και ασφάλειας στους χώρους δουλειάς.
Μπορεί λοιπόν οι εργαζόμενοι της Amazon να κέρδισαν τα 15 δολάρια, παρόλα αυτά, δυναμώνουν οι φωνές στις ΗΠΑ που θεωρούν ότι το κίνημα για τα 15 δολάρια την ώρα έχει φτάσει στα όριά του, χωρίς φυσικά να αμφισβητείται ότι εξαιτίας του κινήματος αυτού πάνω από 19 εκατομμύρια χαμηλόμισθοι εργαζόμενοι είδαν αυξήσεις στους μισθούς τους. Εργατικές συλλογικότητες και εργαζόμενοι συνειδητοποιούν ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις είναι διατεθειμένες να δώσουν μερικά ψίχουλα από τα τεράστια κέρδη τους, όχι από γενναιοδωρία αλλά προκειμένου να διατηρήσουν το γενικό καθεστώς της υπερεκμετάλλευσης με όσο το δυνατόν λιγότερους κλυδωνισμούς και αντιδράσεις.
Το «φάντασμα» του εργατικού κινήματος στοιχειώνει τις ΗΠΑ
Η βιομηχανία εφοδιασμού (logistics industry), της οποίας η Amazon αποτελεί μια από τις πιο ισχυρές εταιρείες, είναι ένας τομέας που έχει γίνει πολύ κρίσιμος για τον τρόπο που λειτουργεί στις σύγχρονες συνθήκες ο καπιταλισμός. Η παγκοσμιοποιημένη οικονομία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη σταθερή ροή προϊόντων, αγαθών και πρώτων υλών, η οποία με τη σειρά της βασίζεται στην εργασία εκατομμυρίων ανθρώπων σε γραφεία, αποθήκες, λιμάνια, μέσα μεταφοράς. Πρόκειται για μια αλυσίδα που αν σταματήσει να λειτουργεί ένας κρίκος της, δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι αποδιοργανώνεται ολόκληρο το σύστημα. Σε μια βιομηχανία που εξαρτάται απόλυτα από την γρήγορη κίνηση των προϊόντων, κάτι τέτοιο σημαίνει μεγάλες απώλειες για τους εργοδότες.
Γι’ αυτό αντιμετωπίζεται με λυσσαλέο τρόπο η οποιαδήποτε προσπάθεια δημιουργίας σωματείων στην Amazon στις ΗΠΑ, γι’ αυτό η απεργία των εργαζομένων της στην Ισπανία αντιμετωπίστηκε με σκληρή καταστολή τον περασμένο Ιούλιο. Αυτό όμως ακριβώς είναι και η δύναμη των εργαζομένων σε αυτή τη βιομηχανία: η δυνατότητά τους να αποδιοργανώνουν το χρόνο. Και σε εταιρείες όπως η Amazon, ο χρόνος είναι στην κυριολεξία χρήμα.
Ο ρόλος λοιπόν που παίζει η συγκεκριμένη βιομηχανία στις συνθήκες του σύγχρονου καπιταλισμού κάνει πολλά μέλη αριστερών και ριζοσπαστικών συλλογικοτήτων στις ΗΠΑ να τονίζουν ότι η οργάνωση των εργατών της Amazon δεν είναι θέμα επιλογής αλλά θέμα ύπαρξης του αμερικάνικου εργατικού κινήματος. Θεωρούν ότι είναι η «καρδιά» της σύγχρονης αμερικάνικης εργατικής τάξης και ότι μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο συνολικά, καθώς η συγκέντρωσή της στα τεράστια συγκροτήματα της εταιρείας θυμίζει τις εποχές που δεκάδες χιλιάδες εργάτες δούλευαν στις τεράστιες αμερικάνικες αυτοκινητοβιομηχανίες. Όμως και για την Ελλάδα η βιομηχανία αυτή αποτελεί κλάδο στρατηγικής σημασίας για το κεφάλαιο, λόγω και της γεωγραφικής της θέσης. Για αυτό και οι πρόσφατοι αγώνες των εργαζομένων στην Cosco έχουν κομβική σημασία για το εργατικό κίνημα της χώρας μας συνολικά.
Η παραχώρηση από την Amazon της αύξησης του ωρομισθίου έχει να κάνει και με τη γενικότερη άνοδο του εργατικού κινήματος στις ΗΠΑ τον τελευταίο χρόνο. Το πρώτο εξάμηνο του 2018 οι εργαζόμενοι μετράνε 17 μεγάλες απεργίες στην εκπαίδευση, στις τηλεπικοινωνίες, σε μεγάλες αλυσίδες καταστημάτων, στις περισσότερες περιπτώσεις οργανωμένες από τα κάτω, χωρίς να αναφέρουμε τις δεκάδες απεργίες σε μικρά καταστήματα ή επιχειρήσεις, όταν το 2017 είχαν γίνει συνολικά μόλις 7. Όπως είχαν γράψει οι New York Times στη διάρκεια της απεργίας των εκπαιδευτικών στη Δυτική Βιρτζίνια, «ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από τις ΗΠΑ, το φάντασμα του εργατικού κινήματος»…
