Γιώργος Καλημερίδης
Τη δεκαετία του ΄70, ο συριανός ποιητής Μάνος Ελευθερίου μαγνητοφώνησε τις μαρτυρίες πολλών εργατριών που δούλευαν στις φάμπρικες της Σύρου στις αρχές του 20ού αιώνα. Αναπαράγουμε ένα απόσπασμα, το οποίο περιγράφει, όχι μόνο την φρικτή εργατική πραγματικότητα του προηγούμενου αιώνα, αλλά δυστυχώς και πρακτικές του καπιταλισμού του 21ου αιώνα και θα γίνουμε παρακάτω πιο συγκεκριμένοι : «Έξι χρονώ άρχισα να δουλεύω (1906), έπαιρνα μια πεντάρα τη μέρα (..) Το πρωί πιάναμε δουλειά στις έξι, σηκωνόμασταν από τις πέντε. Από το πρωί στις έξι μέχρι το βράδυ στις έξι, είχα να φάω όλη την ημέρα. Αυτό το βιολί κράτησε χρόνια. Μέχρι που ήρθε θυμάμαι ο Βενιζέλος (1912), ο γέρος Βενιζέλος και με βάζουνε εμένα και ένα άλλο κοριτσάκι, απαγορευότανε να δουλεύουμε, σε μια κάσα, σαν κιβωτό. Αφού λοιπόν μας κλείσανε μέσα, μπήκε ο Βενιζέλος και όλος ο κόσμος που δούλευε μέσα και ήτανε πολύς κόσμος που δούλευε. Φωνάζανε λοιπόν να μιλήσουμε “υπέρ” για τα αφεντικά για να μη μας βγάλουνε κι από τη δουλειά, ότι περνάμε καλά κύριε Βενιζέλο, φωνές, δάφνες και τα ρέστα. Εμάς μας ξεχάσανε μες στην κιβωτό. Φεύγει το κατάστημα, κλείνει το μαγαζί, έφυγε όλο το προσωπικό και εμείς μέσα».
Στις αρχές του προηγούμενο αιώνα έκλειναν μικρά παιδιά σε κιβώτια για να μην χαλάσουν τη φιέστα ενός πρωθυπουργού με πρόσφατα ψηφισμένη «φιλεργατική νομοθεσία». Στις μέρες μας, η μεταβίβαση του ναυπηγείου «Νεώριο» από την εταιρεία του Ν. Ταβουλάρη στον, αμερικάνικων συμφερόντων, όμιλο ΟNEX και ο ερχομός του πρωθυπουργού στη Σύρο (ο οποίος βρήκε την ευκαιρία να επιβεβαιώσει την αφήγηση ενός φιλοεπενδυτικού κλίματος), συνοδεύτηκε από μια αντίστοιχη φιέστα που δεν έχει σε τίποτα να ζηλέψει από αυτήν που παίχτηκε στη Σύρο πριν από 106 χρόνια.
Η επενδυτική φιέστα του Αλ. Τσίπρα έκρυβε ξανά τους απλήρωτους εργαζόμενους
Ελεγχόμενο ακροατήριο, χάρις στις άοκνες προσπάθειες του εργοδοτικού εργοστασιακού σωματείου, οι πρόθυμοι της τοπικής αυτοδιοίκησης πάντα παρόντες και πάντα ευαίσθητοι στο να διαμορφώσουν ένα φιλοεπενδυτικό κλίμα, ο μητροπολίτης να εξαίρει το ρόλο του νέου επενδυτή που πάλεψε και νίκησε την ελληνική γραφειοκρατία και ο πρωθυπουργός να επιλέγει τη Σύρο, λίγο μετά την έναρξη της μεταπρογραμματικής εποπτείας, για να υπογραμμίσει ότι η χώρα αλλάζει σελίδα και εισέρχεται στο δρόμο της ανάπτυξης με δημοσιονομική πλέον σταθερότητα. Έξω από το ναυπηγείο η αστερόεσσα ανέμιζε περήφανη, είχε άλλωστε προηγηθεί η επίσκεψη του αμερικάνου πρέσβη και της ναυτικής ακόλουθου του αμερικάνικου πολεμικού ναυτικού. Αυτή ήταν η εικόνα από την επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα στο Νεώριο Σύρου στα τέλη Αυγούστου. Φωνές, δάφνες και τα ρέστα που θα έλεγε και η εργάτρια του περασμένου αιώνα. Υπάρχει όμως κάθε φορά και το κιβώτιο, η κάσα, η κιβωτός στην οποία κρύβει το κεφάλαιο την υπαρκτή πραγματικότητα. Και στην περίπτωσή μας η κάσα είναι οι απλήρωτοι εργαζόμενοι, οι νέες συμβάσεις εργασίας, το φέσι στο ελληνικό δημόσιο και η πρόσδεσή μας με τους μακελάρηδες της Νοτιοανατολικής Μεσογείου.
Το ελληνικό δημόσιο αναλαμβάνει το ναυπηγείο του Νεωρίου χρεωκοπημένο από τον Γ. Γουλανδρή τη δεκαετία του 80. Είναι η εποχή των κρατικοποιήσεων. Το ναυπηγείο ιδιωτικοποιείται στα μέσα της δεκαετίας του 90, επί της ουσίας, χαρίζεται στην εταιρεία του Ν. Ταβουλάρη, με όλα τα περιουσιακά του στοιχεία (πχ ακίνητα ). Η νέα εταιρεία αξιοποιεί τις προμήθειες του ελληνικού δημοσίου (δεξαμενές του πολεμικού ναυτικού), αξιοποιεί εκβιαστικά ένα σύνολο ευνοϊκών ρυθμίσεων των νέων χρεών της, διατηρεί απλήρωτους τους εργαζομένους της, ενώ συνεχίζει να αναλαμβάνει έργα του ελληνικού δημοσίου. Στην τελευταία ρύθμιση (με υπουργό τον Γ. Βρούτση) τα ναυπηγεία Σύρου εξαιρέθηκαν από την καταβολή ληξιπρόθεσμων οφειλών στα ασφαλιστικά ταμεία, προκαλώντας ζημιά 7,5 εκατ. ευρώ στο ελληνικό δημόσιο, σε μια περίοδο που όλοι μιλούσαν για μαϊμού συνταξιούχους που επιβαρύνουν υποτίθεται τον δημόσιο προϋπολογισμό. Ο Ν. Ταβουλάρης όμως ήταν πολιτικός φίλος του τότε πρωθυπουργού Α. Σαμαρά… Όσο για τον Γ. Γουλανδρή, αυτός ακολούθησε απλά την πολιτική της πρώτης μεταπολιτευτικής περιόδου: όταν τελειώνει το ζεστό κρατικό χρήμα εγκαταλείπουμε την επιχείρηση με χρέη στο δημόσιο. Αυτή είναι η μεταπολίτευση, θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί από το κυβερνητικό στρατόπεδο, η κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα με τις ποικίλες πελατειακές σχέσεις.
Και σήμερα, που η κυβέρνηση παλεύει για την υγιή επιχειρηματικότητα, τι άλλαξε; Αξίζει να δούμε τα στοιχεία της μεταβίβασης του ναυπηγείου στην ΟΝΕΧ: Οι οφειλές του Nεώριου ανέρχονταν στις 30/4/2018 στα 71.057.905,46 ευρώ, που μετά τις προσαρμογές και τους συμψηφισμούς διαμορφώθηκαν στα 66.817.586,78 ευρώ. Προς τις τράπεζες η εταιρεία οφείλει 7,183 εκατ. ευρώ, στον ΕΦΚΑ 26,814 εκατ. ευρώ, 9,935 εκατ. ευρώ στο Δημόσιο, 5,518 εκατ. ευρώ στο προσωπικό, 4,189 για αποζημιώσεις προσωπικού, 5,617 εκατ. ευρώ είναι οι οφειλές προς του προμηθευτές και 7,475 εκατ. ευρώ οι υποχρεώσεις προς συνδεδεμένες εταιρείες. Προβλέπεται διαγραφή 100% των τόκων, προστίμων, προσαυξήσεων και λοιπών επιβαρύνσεων προς τον ΕΦΚΑ και το ελληνικό Δημόσιο και αποπληρωμή του υπόλοιπου ποσού σε 280 δόσεις, όπως και ρύθμιση των οφειλών προς τις τράπεζες και εξόφληση του υπολοίπου σε 30 εξαμηνιαίες δόσεις (εφημερίδα Καθημερινή).
Στην πράξη επομένως, το σχέδιο εξυγίανσης του ναυπηγείου προβλέπει 100% διαγραφή των τόκων, προστίμων, προσαυξήσεων και λοιπών επιβαρύνσεων προς τον ΕΦΚΑ και το ελληνικό δημόσιο και πληρωμή του υπόλοιπου σε 280 δόσεις σε βάθος 20ετίας. Αντίστοιχα, ο δήμος Ερμούπολης και η δημοτική επιχείρηση ύδρευσης δέχτηκαν, σε ειδική συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου μέσα στον Αύγουστο, να κουρευτεί το 85,67% των χρεών της ΝΑΒΙΕΣ (εταιρεία του Ν. Ταβουλάρη) με αποτέλεσμα να διαγραφεί περίπου 500.000 ευρώ χρέος, προκειμένου να διασφαλιστεί η επένδυση. Αυτό είναι το φιλοεπενδυτικό κλίμα που διαμορφώνει η νέα σοσιαλδημοκρατία, το οποίο με γλαφυρό τρόπο περιέγραψε ο πρωθυπουργός στην ομιλία του στη ΔΕΘ. Μάλιστα, ο Δήμος Ερμούπολης πήρε τα συγχαρητήρια του πρωθυπουργού διότι χάρισε τα χρέη, ευελπιστώντας στην οικονομική δυναμική που θα δημιουργήσει ο νέος επενδυτής.
Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι αυτοί είναι οι συσχετισμοί, αλλά σε τελική ανάλυση σώθηκαν οι θέσεις εργασίας για 300 εργαζομένους με την προοπτική αυτές να αυξηθούν, έστω και με ένα βαρύτατο κόστος για την περιβόητη δημοσιονομική σταθερότητα. Η νέα μέρα όμως για τους εργαζόμενους δυστυχώς δεν ανταποκρίνεται σε αυτή την αφήγηση. Ήδη οι εργαζόμενοι, με την προτροπή του νέου εργοστασιακού σωματείου –που έφτασε στο σημείο να διαγράψει εργαζομένους από μέλη του– έχουν αποποιηθεί όλων των νόμιμων δικαιωμάτων τους, προκειμένου να διευκολυνθεί η εκκαθάριση στο Πρωτοδικείο Σύρου, αφήνοντας ανοικτό το δρόμο στο νέο επενδυτή στο πεδίο των εργασιακών σχέσεων και της αποζημίωσής τους. Οι τραμπουκισμοί εργαζομένων έξω από της Επιθεώρηση Εργασίας, στις αρχές Ιούλη, οι οποίοι ήθελαν απλά να κατοχυρώσουν τα δικαιώματα τους απέναντι σε κάθε νέο διάδοχο επενδυτικό σχήμα, απλά αποτυπώνουν το νέο Ελντοράντο του εργασιακού μεσαίωνα των αμερικάνων επενδυτών. Η μεγάλη, υποτίθεται, επένδυση δεν διαγράφει μόνο χρέη απέναντι στο δημόσιο, στα ασφαλιστικά ταμεία και το Δήμο, αλλά δεν νιώθει καν την ανάγκη να δεσμευτεί ως προς τους εργαζόμενους για τα αυτονόητα: δεδουλευμένα, εργασιακή σχέση από εδώ και στο εξής και νέες συμβάσεις εργασίας. Το πεδίο είναι ελεύθερο για την ΟΝΕΧ και σε αυτό τον τομέα.
Να υπογραμμίζουμε και μια ακόμη διάσταση που αποτελεί παρακαταθήκη της προηγούμενης διοίκησης. Το Νεώριο ήταν μια από τις λίγες επιχειρήσεις πανελλαδικά που έκαναν χρήση της οδηγίας Μπολκεστάιν, δηλαδή της δυνατότητας μαζικής εισαγωγής φτηνού εργατικού δυναμικού, με όρους αμοιβής της χώρας προέλευσης των εργαζομένων και όχι υποδοχής. Σε ένα εργασιακό χώρο που έχουν δοκιμαστεί ποικίλες εργασιακές σχέσεις, θα ήταν αυταπάτη, αν όχι συνειδητό έγκλημα, κάποιος να πανηγυρίζει, όπως το εργοδοτικό εργοστασιακό σωματείο, για την ανέλκυση μιας δεξαμενής και την ανάκτηση της εμπιστοσύνης των Ελλήνων πλοιοκτητών στο νέο επενδυτικό εγχείρημα . Οι εργαζόμενοι είναι απλά στο έλεος του νέου επενδυτή, σε ένα σκηνικό «αριστερής» κυβερνητικής διαχείρισης και κακόγουστων επικοινωνιακών πανηγυρισμών παλιάς κοπής.
Στην υπηρεσία των αμερικανικών γεωπολιτικών σχεδιασμών
Η επένδυση της ΟΝΕΧ δεν αποτυπώνει μόνο την ταξική οικονομική πολιτική της κυβέρνησης, αλλά και τη γεωπολιτική της τοποθέτηση. Το Νεώριο με τη νέα διοίκηση του θα αποτελέσει ορμητήριο του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού στην περιοχή. Ο επενδυτής ήταν πολύ σαφής ως προς αυτό: το ναυπηγείο θα συνδεθεί με τις ανάγκες του ΝΑΤΟ. Ήδη από το προηγούμενο καλοκαίρι, ο πολύ δραστήριος κ. Πάιατ, πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα, διαμόρφωσε το τοπίο και διασφάλισε τους όρους μεταβίβασης του ναυπηγείου στην ΟΝΕΧ. Λίγο μπίζνες και λίγο πόλεμος ήταν η στρατηγική του, στο όνομα πάντα της αστερόεσσας και υπό την πολιτική ομπρέλα και ενθάρρυνση της πιο φιλοαμερικάνικης κυβέρνησης όλης της μεταπολίτευσης. Σύρος, Αλεξανδρούπολη , Θεσσαλονίκη αποτελούν επιμέρους ψηφίδες στο νέο γεωπολιτικό σκηνικό που στήνουν οι ΗΠΑ στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου.
Καθόλου τυχαία τον Μάρτη, βρέθηκε στη Σύρο, πριν την ολοκλήρωση της μεταβίβασης του ναυπηγείου, η κυρία Ρόουζ Ράις, ναυτική ακόλουθος της αμερικανικής πρεσβείας, με την παρουσία του υπερσύγχρονου πολεμικού πλοίου «Carson City», υπογραμμίζοντας και με τον πλέον επίσημο τρόπο το ενδιαφέρον των Αμερικανών για το συγκεκριμένο νησί και την παράπλευρη αξιοποίηση του σε κέντρο αναψυχής των αμερικάνικων πληρωμάτων στη Μεσόγειο. Πέρα από την κωμικοτραγική πλευρά του πράγματος («Καλώς ήρθες δολάριο»), είναι εμφανής η προσπάθεια να αναβαθμίσει ο ιμπεριαλισμός τις θέσεις του στη νοτιοανατολική Μεσόγειο, με βάση και τις πολιτικές εξελίξεις στην Τουρκία και τη διαρκή πολεμική αστάθεια στην περιοχή της Συρίας. Όπως ο ίδιος ο Τζέφρι Πάιατ σημείωσε, ως άλλος Πιουριφόι, «τα λιμάνια της Αλεξανδρούπολης και της Σύρου ενδιαφέρουν επενδυτικά τις ΗΠΑ». Να υποθέσουμε όχι μόνο για λόγους τόνωσης της απασχόλησης και ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας.
Εξάλλου και στο Νεώριο φαίνεται πως η πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων έχει αποτύχει οικτρά και κοστίζει ακριβά στα ασφαλιστικά ταμεία και τις δημόσιες υπηρεσίες. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ βαφτίζει επενδυτές όσους στη βάση συγκεκριμένων γεωπολιτικών κριτηρίων και με την στήριξη του καπιταλιστικού κράτους υπόσχονται ειδικές οικονομικές ζώνες για την ελληνική κοινωνία.
Η περίπτωση του Νεωρίου δεν είναι μια μεμονωμένη περίπτωση, αποτυπώνει ευρύτερες πολιτικές εξελίξεις στη μεταπρογραμματική Ελλάδα, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου. Από αυτή την άποψη, υπογραμμίζει και τα πολιτικά καθήκοντα του εργατικού, αντικαπιταλιστικού και αντιιμπεριαλιστικού κινήματος.
