των Θ.Ανδρίτσου, Α.Βάσιλα, Κ.Σωτηρίου, Ε.Τριανταφυλλοπούλου
Αρκούσε μια μέρα με δυνατή βροχή για να βρεθεί μια ολόκληρη περιοχή του Θριασίου Πεδίου, από τη Μάνδρα ως τα όρια της Ελευσίνας, και η Νέα Πέραμος στο έλεος των καιρικών συνθηκών, απουσία αντιπλημμυρικών έργων και οποιουδήποτε οργανωμένου σχεδίου πρόληψης. Δέκα μέρες μετά, μια ολόκληρη πολιτεία θυμίζει βομβαρδισμένο τοπίο, με τεράστιες εκτάσεις μέσα στην πόλη καλυμμένες με λάσπη, με κατεστραμμένο το οδικό δίκτυο, συμπεριλαμβανομένου τμήματος της παλιάς Εθνικής Οδού Αθηνών-Θηβών, με προβλήματα ηλεκτροδότησης και υδροδότησης και με εκατοντάδες ανθρώπους χωρίς στέγη ή με διαλυμένη οικοσκευή. Ο αριθμός των νεκρών έχει φτάσει τους 21 και υπάρχουν αγνοούμενοι και τραυματίες.
Οι πολιτικές ευθύνες είναι συγκεκριμένες και διαχρονικές. Σχετίζονται με την καταστροφική για τον άνθρωπο και το περιβάλλον καπιταλιστική ανάπτυξη, την τεράστια έλλειψη μέτρων αντιπλημμυρικής προστασίας καθώς και τη μνημονιακή λιτότητα. Γι’ αυτό, ο άμεσος και πρωταρχικός αγώνας για την ασφάλεια και την αποκατάσταση των πλημμυροπαθών πάει μαζί με τον αγώνα ενάντια στη μνημονιακή καταστροφή.
«Αν και έχουν περάσει μέρες μετά τις πρώτες πλημμύρες, η κατάσταση παραμένει δραματική. Μια ολόκληρη πόλη είναι μέσα στις λάσπες, σπίτια και καταστήματα έχουν καταστραφεί και βασικές υποδομές δεν λειτουργούν. Η βοήθεια του κράτους και της Περιφέρειας είναι ελάχιστη, τόσο σε είδη πρώτης ανάγκης όσο κυρίως στην παροχή του αναγκαίου εξοπλισμού και προσωπικού για την αποκατάσταση των ζημιών και τη λειτουργία της πόλης. Οι κάτοικοι προσπαθούν, ουσιαστικά μόνοι τους, να χτίσουν ξανά τη ζωή τους, χωρίς να έχουν καν νερό για να καθαρίσουν τα σπίτια τους. Αυτή η απαράδεκτη κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί άλλο. Η κυβέρνηση και η Περιφέρεια Αττικής πρέπει άμεσα να εγγυηθούν την αποκατάσταση των περιοχών και την προστασία των κατοίκων», σημειώνουν στην κοινή τους ανακοίνωση οι περιφερειακοί και δημοτικοί σύμβουλοι και οι αγωνιστές-αγωνίστριες αντικαπιταλιστικών κινήσεων, οι οποίοι επισκέφθηκαν την περιοχή της Μάνδρας την περασμένη Κυριακή 19/11.
Καθώς οι ανάγκες παραμένουν ακόμα άμεσες και επιτακτικές για τους κατοίκους των φτωχογειτονιών της Δυτικής Αττικής, γίνεται πλέον ξεκάθαρο ότι η ταξική αλληλεγγύη μεταξύ των φτωχών είναι το καλύτερο μέσο για την επιβίωση και την αξιοπρέπεια του κόσμου της δουλειάς. Ήδη, δεκάδες σωματεία και σύλλογοι, λαϊκές συνελεύσεις και εργατικές λέσχες στις γειτονιές έχουν πάρει όμορφες πρωτοβουλίες στήριξης και πρακτικής συμπαράστασης στους πλημμυροπαθείς.
Θολώνουν τις ευθύνες
Από την πρώτη μέρα της καταστροφής ξεδιπλώθηκε από κυβερνητικά χείλη η συνήθης φιλολογία των ακραίων καιρικών φαινομένων. Για συνδυασμό ακραίων καιρικών φαινομένων μίλησε ο Αλέξης Τσίπρας, για να θολώσουν οι ευθύνες.
Φταίνε τα ακραία καιρικά φαινόμενα;
Είναι δεδομένο ότι για την εμφάνιση ενός πλημμυρικού φαινομένου με τόσο καταστροφικά αποτελέσματα έπαιξαν ρόλο μια σειρά από παράγοντες και πρακτικές που κυριαρχούν εδώ και δεκαετίες και που αποκρυσταλλώνουν ένα συγκεκριμένο αναπτυξιακό μοντέλο: την ανάπτυξη που θυσιάζει τη φύση στο κεφάλαιο και τις «επενδύσεις», που ευνοεί την άναρχη και αυθαίρετη δόμηση, που μπαζώνει τα ρέματα, που καίει τα δάση και τσιμεντοποιεί τα πάντα. Ο ίδιος ο τρόπος επέκτασης των πόλεων, με αυθαίρετη κατάληψη γης μέσα σε δάση, πάνω σε ρέματα και, ειδικά στην περιοχή του Θριασίου, η διαμόρφωση βιομηχανικών ζωνών με σπίτια, βιομηχανίες και χωματερές δίπλα δίπλα, αυξάνει τις πιθανότητες πυρκαγιών, πλημμυρών και άλλων «φυσικών» καταστροφών και μειώνει τις δυνατότητες αποτελεσματικής αντιμετώπισής τους.
Όσον αφορά τα «ακραία φαινόμενα», αυτά δεν αποκαλύφθηκαν με τη βροχή στη Δυτική Αττική, αποτελούν εδώ και χρόνια μέρος της διεθνούς συζήτησης που αφορά την κλιματική αλλαγή και είναι επιβεβλημένο να συμπεριλαμβάνονται σε κάθε πολεοδομικό σχεδιασμό. Εξού και η διεθνής τάση επαναφοράς των ρευμάτων στην αρχική τους κοίτη, εξού και η ανάγκη νέων προδιαγραφών στον σχεδιασμό των αντιπλημμυρικών έργων, ανάγκες που αναγνωρίζονται ρητά σε σχετικές μελέτες της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής της Περιφέρειας.
Φταίνε τα αυθαίρετα; Φταίνε οι κάτοικοι; Φταίμε όλοι;
Ο οικιστικός ιστός της Μάνδρας τέμνει εγκάρσια τον χείμαρρο της Αγίας Αικατερίνης στα βορειοδυτικά και, παρότι είναι γνωστή η επικινδυνότητα, δεν έχει εκτελεστεί κανένα έργο εκτροπής. Με την τροποποίηση του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου του Δήμου Μάνδρας το (ΦΕΚ 1066Δ΄/9.10.2003) εγκρίθηκε η επέκταση της πόλης στην περιοχή της Αγίας Αικατερίνης μέσα στη λεκάνη κατάλυσης του ρέματος, χωρίς να γίνεται καμιά αναφορά σε «ρέμα» και «κοίτη», ενώ επάνω σχεδόν στην κοίτη τοποθετούνται οι νέες λεωφόροι. Μέχρι εδώ δεν υπάρχει τίποτα «μη νόμιμο»…
Αντιθέτως, τα τελευταία χρόνια υπάρχει ένας καταιγισμός νομοθετημάτων που παραχωρεί δασική γη και δικαιώματα εκμετάλλευσης στο κεφάλαιο και στα μικρομεσαία συμφέροντα, μαζί με μια σειρά ανακλήσεων πράξεων κήρυξης αναδασωτέων, που αποσκοπούν σε νομιμοποίηση καμένων και εκχερσωμένων, όπως και αποφάσεις αποχαρακτηρισμού δασικών εκτάσεων (π.χ. σε Ελληνικό, Υμηττό, Πάρνηθα). Μια σειρά νομοθετήματα περιορίζουν και εξαφανίζουν ρέματα και χείμαρρους ή τα μετατρέπουν σε τεχνικούς αγωγούς όμβριων υδάτων ή και σε δρόμους και οικόπεδα… Τέλος, υπάρχουν απανωτές νομοθετικές προσπάθειες νομιμοποίησης αυθαιρέτων, με τελευταία τον νόμο 4495/2017 που ψήφισε τον Οκτώβριο η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Οι ευθύνες και της τωρινής κυβέρνησης όπως και των προηγούμενων είναι επομένως τεράστιες.
Στην περιοχή της Μάνδρας, επιπλέον, στη συνολική περιβαλλοντική επιβάρυνση συνέβαλαν οι πυρκαγιές στο όρος Πατέρα, οι εκχερσώσεις, οι λαθροϋλοτομίες κι η υπερβόσκηση, οδηγώντας σε σταδιακή αποψίλωση του δάσους και των χορτολιβαδικών εκτάσεων που λειτουργούσαν ως επιβραδυντές και κατακρατητές του νερού.
Είναι αλήθεια ότι η κοίτη και η έκταση του ρέματος «Σούρες» που έπνιξε τη Μάνδρα έχει υποστεί τεράστιες επεμβάσεις. Με τις ευλογίες των αρχών, βιομηχανικές εγκαταστάσεις και εργοτάξια, αλλά και το αμαξοστάσιο και εργοτάξιο του Δήμου Μάνδρας βρίσκονται πάνω στο ρέμα.
Η κατάσταση γίνεται πιο εξοργιστική, αν αναλογιστεί κανείς ότι η επίμαχη «Μελέτη εκτροπής χειμάρρου Αγ. Αικατερίνης και διευθέτησης χειμάρρου Σούρες», που περιλάμβανε μέτρα προστασίας για την περιοχή, υπάρχει έτοιμη στα ράφια και έχει δημοσιευτεί σε ΦΕΚ τον Γενάρη του 2016…
Φταίει η γραφειοκρατία;
Όσες δηλώσεις έχουν γίνει από την Περιφέρεια, τους Δήμους, τα υπουργεία έχουν μια ενιαία μεθοδολογία, αυτή της μεταφοράς ευθυνών από τον ένα φορέα στον άλλο. Η επίκληση της «γραφειοκρατίας», η επιλεκτική συντήρησή της και οι παραλυτικές επικαλύψεις αρμοδιοτήτων είναι πολύ βολικά μέσα για να «εξαφανιστούν» οι πολιτικές (και οι προσωπικές) ευθύνες, ώστε να κατοχυρώνεται η ασυδοσία των ισχυρών και να μένουν ανυπεράσπιστοι οι αδύναμοι.
Φυσικά, όταν πρόκειται για τη διευκόλυνση επενδύσεων, όταν τίθεται ζήτημα για τη στήριξη των επιχειρηματικών συμφερόντων (Φάληρο/Νιάρχος, Ελληνικό/Λάτσης κ.ά) και την προώθηση σκληρών διαρθρωτικών αλλαγών, υπάρχουν πάντα τρόποι για φαστ-τρακ διαδικασίες που μεταμορφώνουν το «δύσκαμπτο» κράτος σε πολύ αποτελεσματικό μηχανισμό σχεδιασμού και υλοποίησης. Για όλα τα έργα που διασφαλίζουν τις συνθήκες ασφαλούς διαβίωσης και εργασίας των εργατικών στρωμάτων, το κράτος παραμένει σκόπιμα γραφειοκρατικό τέρας.
Κανένα από τα μεγάλα έργα της προηγούμενης περιόδου –πριν ακόμα ξεσπάσει η καπιταλιστική κρίση το 2008– δεν είχε σκοπό την προστασία των κατοίκων και των εργαζόμενων από έντονα φυσικά φαινόμενα, όπως αυτό στην Δυτική Αττική. Το αντίθετο, όλα τα έργα (Ολυμπιακά Ακίνητα, Αττική Οδός, γήπεδα ομάδων, προσεχώς το Ελληνικό) γίνονται με τη διαπλοκή κράτους και εθνικών εργολάβων-καναλαρχών-εφοπλιστών και για να αυξηθεί η κερδοφορία και η αδιαμεσολάβητη επίδραση των τελευταίων στη διακυβέρνηση.
Η γη και η κατοικία είναι εμπορεύματα, τα τεχνικά έργα κι οι χρήσεις γης σχεδιάζονται και υλοποιούνται με γνώμονα το κέρδος. Γι’ αυτό δεν έχει προχωρήσει η ουσιαστική οριοθέτηση και η προστασία των υδατορεμάτων, ενώ οι μελέτες για τεχνικά αντιπλημμυρικά έργα παραμένουν στα συρτάρια. Επιπλέον, τα χρήματα και τα κονδύλια που δαπανώνται για την αντιπλημμυρική προστασία πηγαίνουν κυρίως σε έργα εγκιβωτισμού και τσιμεντοποίησης (βλ. την πρόσφατη μελέτη της Περιφέρειας για το ρέμα της Πικροδάφνης και το ρέμα του Ερασινού), ενώ στην πλειοψηφία τους χαρίζονται σε κυκλώματα «ημέτερων» προμηθευτών των υπουργείων, της Περιφέρειας και των Δήμων. Περαιτέρω, η μειούμενη χρηματοδότηση, η υποστελέχωση των δημοσίων υπηρεσιών και οι μνημονιακές περικοπές επιδεινώνουν αυτό το πλαίσιο.
Είναι φανερό ότι τίποτα δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι δεν θα ζούμε από δω και στο εξής παρόμοιες τραγωδίες, παρά μόνο η δημιουργία ενός ριζοσπαστικού κινήματος που θα διεκδικήσει, πέρα από την άμεση στήριξη των πληγέντων σε εργατικές περιοχές όπως αυτές της Δυτικής Αττικής (αποζημιώσεις, αποκατάσταση ζημιών, πάγωμα χρεών), την απόδοση των πολιτικών ευθυνών και, κυρίως, την ανατροπή του καταστροφικού μοντέλου ανάπτυξης που κάνει την εργατική πλειοψηφία να μετράει απώλειες και νεκρούς.
Ενός κινήματος που θα θέτει στο επίκεντρο τις πιο ζωτικές κοινωνικές ανάγκες και θα απαιτεί την εφαρμογή ολοκληρωμένου επιστημονικού σχεδιασμού –που θα περιλαμβάνει τα βουνά, τα ρέματα και τα ποτάμια– και την υλοποίηση έργων υποδομής, στη θέση των …εργολαβικών μπαλωμάτων και προχειροτήτων.
Πρωτοβουλίες κινήσεων, σωματείων, συλλογικοτήτων για ταξική αλληλεγγύη και διεκδίκηση
Την περασμένη Κυριακή 19/11, κλιμάκιο της Αντικαπιταλιστικής Ανατροπής στην Αττική, με την παρουσία του περιφερειακού συμβούλου Ν. Αδαμόπουλου, δημοτικούς συμβούλους και μέλη αντικαπιταλιστικών κινήσεων από δήμους της Αττικής μαζί με δεκάδες αγωνιστές του εργατικού και νεολαιίστικου κινήματος βρέθηκαν στη Μάνδρα Αττικής για να μεταφέρουν είδη πρώτης ανάγκης και να μιλήσουν με τους κατοίκους προκειμένου να προσανατολιστούν σε πρωτοβουλίες αλληλεγγύης και διεκδίκησης το επόμενο διάστημα.
Όπως αναφέρεται στο σχετικό δελτίο τύπου της Αντικαπιταλιστικής Ανατροπής στην Αττική: «Η εικόνα με την οποία ήρθαμε αντιμέτωποι ήταν η εικόνα της γενικής καταστροφής μιας ολόκληρης πόλης, του οδικού δικτύου, των υποδομών της, των καταστημάτων και των σπιτιών. Συντριπτικότερη ήταν η εικόνα στην περιοχή της Μάνδρας που βρίσκεται κοντά στη συμβολή των μπαζωμένων ρεμάτων κι έχει πληγεί ολοσχερώς. Όλα τα ισόγεια σπίτια εκεί είναι κατεστραμμένα και πλημμυρισμένα με λάσπη.
Οι κάτοικοι, χωρίς καμιά βοήθεια από τις δημοτικές και περιφερειακές αρχές, προσπαθούσαν να καθαρίσουν με φτυάρια και σανίδες, να πετάξουν τον ηλεκτρολογικό εξοπλισμό, να καθαρίσουν τα υπόγεια από το πετρέλαιο που είχε χυθεί από τους κατεστραμμένους λέβητες, να απομακρύνουν επικίνδυνα υλικά και αντικείμενα».
Επισημαίνεται, επιπλέον, η διαχείριση έκτακτης ανάγκης από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ) στο έδαφος της απουσίας των δημόσιων φορέων — πρακτική που τείνει να κυριαρχήσει τελευταία.
Στην κοινή ανακοίνωση που εξέδωσαν το περιφερειακό και τα δημοτικά σχήματα τονίζεται ότι ο αγώνας για την ασφάλεια και την αποκατάσταση των πλημμυροπαθών συνδέεται με «την πάλη για μια διαφορετική πόλη και κοινωνία που θα θέτει ως πρώτο στόχο τα συμφέροντα της κοινωνικής πλειοψηφίας και την προστασία του περιβάλλοντος» και καταγγέλλεται το ταξικό έγκλημα διαρκείας που συντελείται. «Για την καταστροφική για τον άνθρωπο και το περιβάλλον ανάπτυξη που μπαζώνει ρέματα, καίει τα δάση, τσιμεντοποιεί τα πάντα και θυσιάζει τη φύση στο κεφάλαιο και τις “επενδύσεις” δεν φταίει ο εργατόκοσμος που πάντα την πληρώνει», αναφέρεται χαρακτηριστικά. Ταυτόχρονα ανακοινώνεται η δημιουργία πρωτοβουλίας στήριξης που θα προσπαθήσει να συμβάλλει στην αντιμετώπιση των άμεσων αναγκών και στην αποκατάσταση των ζημιών και θα απαιτήσει δυναμικά να παρασχεθεί στους κατοίκους των περιοχών που επλήγησαν κάθε μέσο στήριξης από τους αρμόδιους φορείς.
Την προηγούμενη Τρίτη, 21/11, η Αντικαπιταλιστική Ανατροπή κάλεσε σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας στο Περιφερειακό Συμβούλιο Αττικής, το οποίο συνεδρίαζε με θέμα τις καταστροφές στη Μάνδρα και τη Νέα Πέραμο. Στη συνεδρίαση βρίσκονταν μέλη και από δεκάδες σωματεία των περιοχών.
Η περιφερειακή αρχή με αφορμή το άκουσμα συνθημάτων διέκοψε τη συνεδρίαση αμέσως μετά την εισήγηση του αντιπεριφερειάρχη Αττικής Γ. Βασιλείου. «Καταλαβαίνουμε πως βρίσκονται σε πανικό και δρουν σπασμωδικά, πως προσπαθούν να αποφύγουν να εκτεθούν ενώ η καταστροφή βρίσκεται σε εξέλιξη κι ο θυμός πνίγει τους κατοίκους της Μάνδρας. Σήμερα η Περιφέρεια Αττικής και όλο το συνάφι τους δεν σεβάστηκε τίποτα. Πολύ περισσότερο, περιφρόνησε τους εργαζόμενους κατοίκους της περιοχής και τα σωματεία που ήρθαν στο Περιφερειακό Συμβούλιο να διαμαρτυρηθούν, αλλά και όσους δεν ήρθαν γιατί δεν μπορούσαν επειδή είναι πνιγμένοι στη λάσπη!», τονίζεται στο σχετικό δελτίο τύπου.
Καταγγέλλεται, επιπλέον, η αποπροσανατολιστική πρακτική της Περιφέρειας να αποποιείται τις πολιτικές της ευθύνες και να δικαιολογείται για τις μελέτες αντιπλημμυρικής προστασίας που έχουν ξεχαστεί στα συρτάρια, προφασιζόμενη γραφειοκρατικές στρεβλώσεις, αποδίδοντας ποινικές και πολιτικές ευθύνες σε έτερους διοικητικούς ή πολιτικούς παράγοντες και μιλώντας για το μεγάλο χρόνο ωρίμανσης που απαιτεί η ένταξη των σχετικών έργων στο ΕΣΠΑ!
Τέλος, πάνω από 15 εργατικές λέσχες και συλλογικότητες γειτονιών καλούν τη νεολαία, συλλογικότητες και σωματεία να στηρίξουν έμπρακτα και ενημερώνουν για τη συλλογή αναγκαίων ειδών. Στη σχετική πανελλαδική ανακοίνωση τονίζουν μεταξύ άλλων: «Απέναντι σε αυτούς που σε τέτοιες στιγμές φορούν την ανθρωπιστική τους μάσκα και ξεπλένουν κάθε ευθύνη που οι ίδιοι φέρουν, απέναντι στην αντικατάσταση των αναγκαίων κοινωνικών υπηρεσιών από τις δράσεις κεφαλαίου, ΜΚΟ και ενόπλων δυνάμεων, να προτάξουμε στις κρίσιμες αυτές στιγμές την ταξική μας αλληλεγγύη».
Σήμερα, Κυριακή 26/11, καλείται από τις παραπάνω εργατικές λέσχες και συλλογικότητες κοινή δράση έμπρακτης αλληλεγγύης με σημείο συνάντησης την κεντρική πλατεία της Μάνδρας, στις 11 π.μ. Σε αντίστοιχη δράση, σήμερα, καλεί και το Σωματείο Μισθωτών Τεχνικών, με στόχο και τη συμβολή σε εργασίες αποκατάστασης της περιοχής και αυτοψίες.
