Βρίσκεται σε εξέλιξη μια σε βάθος αναδιάρθρωση του εγχώριου τραπεζικού συστήματος που περιλαμβάνει πλέον τέσσερις συστημικές τράπεζες και την Attica Bank (95% του ενεργητικού από 67,7% στο τέλος του 2007). Ειδική πλευρά αποτελεί η διαδικασία διευθέτησης των κόκκινων δανείων, που οδηγεί σε αλλαγή του επιχειρηματικού χάρτη και σε επίθεση στα εργατικά και λαϊκά δικαιώματα, στην εργασία και στη στέγη.
ΟΒ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΤΟΥ ΝΑΡ
Η εποχή του γύπα
στα κόκκινα δάνεια
ΠΡΟΣ 3% ΠΟΥΛΗΘΗΚΕ ΠΑΚΕΤΟ ΔΑΝΕΙΩΝ
Ξέρετε πόσο αγόρασε από την Eurobank η σουηδική Intrum ένα πακέτο μη εξυπηρετούμενων καταναλωτικών δανείων χωρίς εξασφαλίσεις (220.000 καταναλωτικά δάνεια και κάρτες), ονομαστικής αξίας 1,5 δισ. ευρώ και συνολικής αξίας 2,8 δισ. ευρώ μαζί με τους τόκους; Μόλις με 45 εκατομμύρια ευρώ, δηλαδή 3 σεντς για κάθε ευρώ! Στο 0,3% της αξίας του πήρε το πακέτο η Intrum, φιλοδοξώντας με κάθε μέσο να βγάλει από το ξύγκι κρέας. Καλώς ήρθατε στην εποχή του γύπα και της ύαινας στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα και στη σφαίρα των μη εξυπηρετούμενων δανείων, που ειδικά στο πεδίο των πλειστηριασμών κατοικίας θα κτυπήσει τα σπίτια των φτωχών λαϊκών στρωμάτων και της εργατικής οικογένειας.
Την αποκάλυψη αυτή, μαζί με πολύ άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία σχετικά με το ελληνικό τραπεζικό σύστημα και την αντιδραστική φάση καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης που έχει μπει, παρουσίασε η Οργάνωση Τραπεζών του ΝΑΡ για την Κομμουνιστική Απελευθέρωση, με ομιλία του Σπύρου Ζουρτσάνου στην διημερίδα για το Σύγχρονο Ελληνικό Καπιταλισμό το προηγούμενο Σάββατο στον πολυχώρο Ελληνικό Μολύβι. Το θέμα της εισήγησης ήταν «Το τραπεζικό κεφάλαιο, οι μεταβολές, εξελίξεις. Ο ρόλος των funds και η διείσδυσή τους».
Η συγκεκριμένη κίνηση της Eurobank, η οποία εκδηλώθηκε προ δεκαημέρου, σήκωσε την αυλαία των πωλήσεων μεγάλων χαρτοφυλακίων κόκκινων δανείων. Για το επόμενο τρίμηνο τη διαχείριση του χαρτοφυλακίου θα έχει η θυγατρική της τράπεζας Eurobank Financial Planning Services (FPS), προκειμένου να μην διαταραχθεί και η επικοινωνία με τους οφειλέτες, ενώ στη συνέχεια μπορεί μέρος ή το σύνολο του εν λόγω χαρτοφυλακίου να μεταβιβαστεί σε άλλη εταιρεία διαχείρισης, που λειτουργεί στην Ελλάδα ή σε εταιρεία διαχείρισης που θα συστήσει η ίδια η Intrum. Για τη σουηδική εταιρεία η εξαγορά του συγκεκριμένου πακέτου έχει το χαρακτήρα εισόδου στην ελληνική αγορά. Ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Intrum, Μίκαελ Ερικσον, χαρακτήρισε την επένδυση «στρατηγικά σημαντική καθώς καθιστά την Intrum έναν δυνατό συνεργάτη για τις ελληνικές τράπεζες, οι οποίες διαθέτουν σημαντικά χαρτοφυλάκια μη εξυπηρετούμενων δανείων που πρέπει να διαχειρισθούν».
Η ουσία είναι πως εταιρείες – γύπες, ειδικές στη «διαχείριση» μη εξυπηρετούμενων δανείων, δηλαδή στις απειλές προς τους δανειολήπτες ή στην αρπαγή, εκποίηση και ρευστοποίηση των ακινήτων και των άλλων περιουσιακών στοιχείων που έχουν βάλει ως υποθήκες έχουν αρχίσει να δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, κάνοντας κουρέλι ακόμα μια προεκλογική υπόσχεση του ΣΥΡΙΖΑ. Και δεν πρόκειται μόνο για πολυεθνικές εταιρείες, αλλά και για θυγατρικές ελληνικών τραπεζών. Των τραπεζών που χρηματοδότησε ο ελληνικός λαός με δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ, τα οποία φορτώθηκε στη συνέχεια ως δημόσιο χρέος και οι οποίες έρχονται τώρα να αρπάξουν σπίτια και περιουσία από τα λαϊκά στρώματα.
Μετά την ολοκλήρωση της ανακεφαλαιοποίησης στα τέλη του 2015, οι ιδιώτες κατέχουν το 71,2% του μετοχικού κεφαλαίου των τραπεζών.
Οι τράπεζες βασικός πυλώνας του καπιταλιστικού συστήματος αναδιαρθρώνονται – «εξυγιαίνονται» με αντιδραστικό για τους εργαζόμενους και την κοινωνία τρόπο. Προσαρμόζονται στο μονόδρομο που έχουν επιβάλλει όλες οι μνημονιακές κυβερνήσεις και η τωρινή, σε συμπόρευση με θεσμούς – ΕΕ – ΔΝΤ- ντόπιο και ξένο κεφάλαιο.
Την προηγούμενη 10ετία είχαμε μια γιγάντωση του ελληνικού τραπεζικού κεφαλαίου, με υπερκέρδη και κυρίαρχο ρόλο στην οικονομία. Είχαμε σκανδαλώδη υπερδανεισμό επιχειρήσεων, με χαμηλά επιτόκια και χωρίς επαρκείς εξασφαλίσεις στη λογική της καπιταλιστικής ανάπτυξης και σε πλήρη διαπλοκή με το πολιτικό σύστημα (δάνεια κομμάτων) και κυρίαρχες μερίδες επιχειρηματικού κεφαλαίου: ΜΜΕ, κατασκευές, φαρμακοβιομηχανία, επιχειρήσεις επισιτισμού, τουρισμός, εφοπλιστικό-ναυτιλιακό κλπ).
Την ίδια στιγμή δίνονταν δάνεια στεγαστικά – καταναλωτικά – επιχειρηματικά με μεγάλα επιτόκια, προμήθειες και εξασφαλίσεις ακινήτων-γης, δημιουργώντας το υπόβαθρο για την ολική δέσμευση περιουσίας και καταστροφής που ήρθε ως αποτέλεσμα της κρίσης.
Σήμερα η φούσκα έχει σκάσει. Οι τράπεζες λογιστικά χαρακτηρίζονται από μεγάλα ελλείμματα, έλλειψη ρευστότητας, κλείσιμο στρόφιγγας δανείων και συνεχείς χρηματοδοτήσεις από τους μηχανισμούς της ΕΕ και του ΔΝΤ, που αυξάνουν το δημόσιο χρέος. Τα υπερκέρδη εξαφανίστηκαν και η εργατική τάξη καλείται να πληρώσει και πάλι το λογαριασμό με μνημόνια και μέτρα που στόχο έχουν να ξανασώσουν τις τράπεζες που ευθύνονται για την κρίση.
Σε αδρές γραμμές, η πραγματικότητα για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα είναι δάνεια σε καθυστέρηση, ίσα με το 60% του ΑΕΠ, χάσμα ρευστότητας περί τα 35 δισ. ευρώ που πρέπει να μηδενιστεί με την απεξάρτηση από τον ELA και εποπτικά κεφάλαια που σε ποσοστό 70% συντίθενται από ετεροχρονισμένες φορολογίες και τον αναβαλλόμενο φόρο των τραπεζών.
Σήμερα διαμορφώνεται ένα νέο τοπίο. Βρίσκεται σε εξέλιξη μια σε βάθος αναδιάρθρωση του εγχώριου τραπεζικού συστήματος που περιλαμβάνει πλέον, μετά από διαδικασίες συγχωνεύσεων – εξαγορών – εξυγιάνσεων, τέσσερις συστημικές τράπεζες και την Attica Bank, που κατέχουν το 95% του ενεργητικού των ελληνικών τραπεζών από 67,7% στο τέλος του 2007. Σύμφωνα με τις συστημικές επιλογές οι τράπεζες πρέπει να σταθεροποιηθούν για να μπορέσουν να συμβάλλουν και να στηρίξουν την αλλαγή του παραγωγικού προτύπου της χώρας που επιβάλλεται, δίνοντας όπως στρατηγικά αυτές ορίζουν «έμφαση στην καινοτομία και τον εξαγωγικό προσανατολισμό, ώστε να επιτευχθεί αειφόρος και διατηρήσιμη ανάπτυξη».
Καθόλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000 το ελληνικό σύστημα υπήρξε κερδοφόρο. Είναι ενδεικτικό ότι η δεύτερη μεγαλύτερη κερδοφορία των ελληνικών τραπεζών, καταγράφηκε το 2008 (2,5 δισ. ευρώ), δηλαδή μερικούς μήνες μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers (15.9.2008), κατά τη διάρκεια της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης. Ακόμα και το 2009, στην κορύφωση της κρίσης, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα παρέμεινε κερδοφόρο (0,7 δισ. ευρώ περίπου) αφού η έκθεση των ελληνικών τραπεζών σε τιτλοποιημένα προϊόντα των αμερικανικών τραπεζών ήταν σχεδόν μηδενική.
Οι ελληνικές τράπεζες κλήθηκαν τρεις φορές την τελευταία πενταετία να καλύψουν μέσω ανακεφαλαιοποίησης το κεφαλαιακό έλλειμμα που εντοπίσθηκε στο πλαίσιο των εποπτικών ασκήσεων. Με αυτές τις ανακεφαλαιοποιήσεις επενδύθηκαν συνολικά 51,7 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 19,7 δισ. ευρώ (38% της συνολικής κεφαλαιακής ενίσχυσης) προήλθε από κεφάλαια ιδιωτών, ενώ ποσό 32,0 δισ. ευρώ (62% της συνολικής κεφαλαιακής ενίσχυσης) καλύφθηκε από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Μετά την ολοκλήρωση της ανακεφαλαιοποίησης στα τέλη του 2015, το ποσοστό που κατέχουν οι ιδιώτες επενδυτές στο μετοχικό κεφάλαιο των ελληνικών τραπεζών αυξήθηκε σε 71,2% (με στοιχεία Δεκεμβρίου 2015), ενώ το ποσοστό του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας μειώθηκε σημαντικά, ως αποτέλεσμα της αραίωσης των παλαιών μετόχων λόγω συνενώσεως των κοινών μετοχών (reverse split), και ανέρχεται (με στοιχεία Δεκεμβρίου 2015) σε 28,8%. Το μεγαλύτερο μερίδιο στους ιδιώτες επενδυτές, το κατέχουν ξένοι θεσμικοί καθώς, λόγω της παρατεταμένης κρίσης, τα περισσότερα ελληνικά χαρτοφυλάκια δεν μπόρεσαν να συμμετάσχουν στις αυξήσεις, με αποτέλεσμα τη σημαντική αραίωση των ποσοστών τους.
Στο πλαίσιο της τελευταίας ανακεφαλαιοποίησης το 2015 και στο μνημόνιο που υπέγραψαν από κοινού κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, ΝΔ, Δημοκρατική Συμπαράταξη, Ποτάμι, Ένωση Κεντρώων προβλέπονταν συγκεκριμένα σχέδια αναδιάρθρωσης – δεσμεύσεις των τραπεζών έναντι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με χρονικό ορίζοντα υλοποίησης το 2018 που περιλαμβάνουν:
Πρώτο, σταδιακό περιορισμό του μεγέθους του χαρτοφυλακίου διεθνών δραστηριοτήτων τους. Συγκεκριμένα η Alpha Bank αποχώρησε από τη Βουλγαρία και την ΠΓΔΜ, η Εθνική Τράπεζα αποχώρησε από τις αγορές της Τουρκίας, της Βουλγαρίας και της Νοτίου Αφρικής, η Eurobank αποχώρησε από την Ουκρανία και η Τράπεζα Πειραιώς αποχώρησε από την Αίγυπτο και την Κύπρο. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, το ενεργητικό των ελληνικών τραπεζών στο εξωτερικό ανήλθε το Δεκέμβριο του 2016 σε 38,3 δισ. ευρώ, μειωμένο κατά 52% σε σχέση με το Δεκέμβριο του 2014.
Δεύτερο, μείωση λειτουργικών εξόδων, με αποτέλεσμα τη μείωση απασχολούμενου προσωπικού κατά 19.067 (-29%) κυρίως μέσω προγραμμάτων εθελούσιας εξόδου και μείωση τραπεζικών καταστημάτων κατά 1.736 (-42,5%).
Τρίτο, μείωση της εξάρτησης από το ευρωσύστημα. Τέταρτο, «εξορθολογισμό» των επιτοκίων καταθέσεων, δηλαδή ελαχιστοποίησή τους σε μηδενική κατεύθυνση. Πέμπτο, μείωση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων.
Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων η κυβέρνηση ψήφισε επιπλέον αντιδραστικά μέτρα, όπως: Αναμόρφωση του νομοθετικού πλαισίου σχετικά με την αφερεγγυότητα, που παρέχει νομική προστασία των στελεχών που χειρίζονται τις αναδιαρθρώσεις δανείων, έτσι ώστε να περνούν χωρίς φόβο διαγραφές (όχι στους φτωχούς βεβαίως, αλλά στο κεφάλαιο) και πωλήσεις δανείων. Ενεργοποίηση του μηχανισμού για την εξωδικαστική διευθέτηση οφειλών. Ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί ακινήτων και σύντμηση του χρόνου της δικαστικής εκκαθάρισης και ειδικότερα της διαδικασίας «ρευστοποίησης των εξασφαλίσεων» από τα πιστωτικά ιδρύματα, δηλαδή ρευστοποίησης και αρπαγής της περιουσίας των οφειλετών.
Τροποποίηση του θεσμικού πλαισίου αναφορικά με τις εταιρίες διαχείρισης μη εξυπηρετούμενων δανείων. Η διάταξη αίρει κάθε απαγόρευση διαχείρισης των ακινήτων από τα funds. Αυτό σημαίνει ότι τα funds, στα οποία θα περιέλθουν ακίνητα από μη εξυπηρετούμενα δάνεια, θα μπορούν να τα διαχειρίζονται, όπως και να κάνουν επενδύσεις σε αυτά (κύρια τιτλοποίηση και αγοροπωλησία στις διεθνείς αγορές χρήματος) χωρίς κανένα περιορισμό.
Το ερώτημα που ο αστικός τύπος έντονα βάζει την τελευταία διετία είναι: Οι ελληνικές τράπεζες είναι ποσοτικά και ποιοτικά επαρκείς από άποψη κεφαλαίων; Ερώτημα άμεσα συνδεδεμένο με το πώς εξελίσσεται η πορεία μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων – ανοιγμάτων και συγκεκριμένα με την μειωμένη αποτελεσματικότητα στον τομέα αυτό.
ΔΝΤ και ΕΚΤ είχαν διαφορετική άποψη. Οι τελευταίες εξελίξεις (ομιλία Ντράγκι στο ευρωκοινοβούλιο) δείχνουν μια προσπάθεια σύγκλισης με την πιθανότητα διενέργειας των τεστ αντοχής νωρίτερα από το προβλεπόμενο ώστε πιθανή ανακεφαλαιοποίηση να πραγματοποιηθεί πριν τη λήξη του προγράμματος τον Αύγουστο του 2018.
Η οποιαδήποτε απόφαση θα σηματοδοτήσει νέες εξελίξεις στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα, τόσο στη μετοχική σύνθεση του (προσέλκυση νέων χρηματοδοτών – επενδυτών), όσο και σε επίπεδο στρατηγικής (εξάρτηση από μεγαλύτερους ευρωπαϊκούς ή υπεράκτιους τραπεζικούς ομίλους) σε μια προσπάθεια παραπέρα συγκεντροποίησης ελέγχου του τραπεζικού συστήματος και κατ’ επέκταση πολιτικού ελέγχου των εκάστοτε κυβερνήσεων.
ΚΟΚΚΙΝΑ ΔΑΝΕΙΑ
Εταιρείες διαχείρισης
δανείων και αρπαγής
Οι εταιρείες διαχείρισης δανείων, δηλαδή οι εταιρείες ξεζουμίσματος ό,τι μπορεί να ρουφηχτεί από οφειλέτη και «κόκκινο δάνειο», είναι κιόλας εδώ, καθώς ήδη έχουν πάρει άδεια λειτουργίας οι εξής:
Cepal Hellas (πρώην Aktua Ελλάς). Εξαγοράστηκε από το Lindorff Group, το οποίο ελέγχεται από το Nordic Capital Fund. Συμμετέχει η Alpha Bank με ποσοστό 45%. Eurobank FPS Αποτελεί το βραχίονα της EFG στον τομέα ενημέρωσης πελατών για ληξιπρόθεσμες οφειλές (πρώην OPEN24 AE). Θεά Άρτεμις. Για τιτλοποίηση και μεταβίβαση χαρτοφυλακίου μη εξυπηρετούμενων δανείων της Attica Bank, συνολικού ύψους 1,33 δισ. ευρώ. Pillarstone Ελλάς. Πρόκειται για ελληνικό βραχίονα της Pillarstone, ευρωπαϊκή πλατφόρμα που δημιούργησε το 2015 η αμερικανική KKR. Μέχρι τώρα υπάρχει συμφωνία της Pillarstone με την Alpha Bank και EFG.Πληροφοριακά, κεντρικό πρόσωπο της Pillarstone είναι ο John Davison, που με έδρα το Λονδίνο συντονίζει τις κινήσεις του funds στην ευρωπαϊκή αγορά «κόκκινων» δανείων. Mεταξύ αυτών είναι και η συμφωνία για την εξυγίανση της φαρμακοβιομηχανίας Famar, ενώ θεωρείται βέβαιο ότι ακολουθούν τουλάχιστον άλλες τρεις γνωστές «κόκκινες» ελληνικές επιχειρήσεις από τους κλάδους του λιανεμπορίου και της βιομηχανίας.Resolute Asset Management η οποία ειδικεύεται στη διαχείριση ακινήτων. Independent Portfolio Management θυγατρική της Alvarez and Marsal που στοχεύει στα επιχειρηματικά δάνεια εταιρειών με κύκλο εργασιών άνω του 1 εκατ. ευρώ. Aπό το Δεκέμβριο του 2013 τα ηνία του γραφείου στην Aθήνα ανέλαβε ο Mάριος Kολιόπουλος, πρώην αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος του TXΣ και για πολλά χρόνια επικεφαλής της Bank of America στην Eλλάδα. UCI Ελλάς θυγατρική της BNP Paribas. B2KAPITAL θυγατρική του νορβηγικού ομίλου B2 holding.
Πολλοί είναι ακόμα οι ενδιαφερόμενοι που επιθυμούν να επενδύσουν, είτε στη διαχείριση είτε στην αγορά και αναδιάρθρωση δανείων νοικοκυριών και επιχειρήσεων με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα επιχειρηματικά δάνεια, που έχουν διευρυμένο χαρτοφυλάκιο ακινήτων. Κλάδοι ενδιαφέροντος; Εστίαση, κλωστοϋφαντουργία, αγροτικός τομέας, κατασκευών, μεταποίησης, τηλεπικοινωνίες, πληροφορική.
Για 75 επιχειρήσεις με κόκκινα δάνεια έχει κατατεθεί ενδιαφέρον από 40 funds είτε απευθείας είτε μέσω τραπεζών. Μεταξύ των επιχειρήσεων περιλαμβάνονται οι: ΝΙΚΑΣ, Fortress – Attica για την οποία η Marfin Investment Group (MIG) σε ανακοίνωσή της ανέφερε αναλυτικά ποια ποσοστά μετοχών σε τρεις θυγατρικές της έχουν ενεχυριαστεί υπέρ της Πειραιώς (115 εκατ. ευρώ ομολογιακό δάνειο) και ποια υπέρ της Eurobank (150 εκατ. ευρώ ομολογιακό). Η Seaways με ενδιαφέρον από τράπεζα Πειραιώς. Στην υγεία ενδιαφέρεται η Deutsche bank (Euromedica, Ερρίκος Ντυνάν). Οι τράπεζες έχουν αναθέσει σε Alvarez and Marsal να εκπονίσει μελέτη βιωσιμότητας της Χαλυβουργική (Αγγελόπουλου), Χαλυβουργία Ελλάδος (Μάνεση), με πρόβλεψη για κλείσιμο μονάδων και περιορισμό παραγωγής. Στον κλάδο τροφίμων η Καλλιμάνης, Χαϊτογλου, ΑGRIPAN SA. Στον κλάδο αυτοκινήτου ο όμιλος Θεοχαράκη. Στις ιχθυοκαλλιέργειες ο Νηρέας και η Σελόντα.
Διάτρητη προστασία, απολύσεις υπαλλήλων
ΟΙ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΠΡΟΩΘΟΥΝ ΜΑΖΙΚΕΣ ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΜΗ ΕΞΥΠΗΡΕΤΟΥΜΕΝΩΝ ΔΑΝΕΙΩΝ
Ο νόμος Κατσέλη προβλήθηκε από διάφορες πλευρές ως σωτηρία για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά. Η εμπειρία δείχνει πως δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα. Τη διετία 2017-2018 αναμένεται να εκδικαστούν περίπου 100.000 υποθέσεις του νόμου Κατσέλη, Σύμφωνα με τα στοιχεία, το ποσοστό εκείνων που επιτυγχάνουν πλήρη απαλλαγή από το χρέος τους, είναι μηδαμινό και δεν ξεπερνά το 0,5%. Επίσης ένα σημαντικό ποσοστό αιτήσεων που φθάνει το 30%-35%, δηλαδή μία στις τρεις, απορρίπτεται είτε για λόγους τυπικούς είτε για λόγους ουσίας, δικαιώνοντας δηλαδή την τράπεζα ως προς τις διεκδικήσεις της απέναντι σε δανειολήπτες. Ποσοστό 60%-65% επιτυγχάνει διευθέτηση των δανειακών του υποχρεώσεων ή ανάλογα την προστασία της πρώτης του κατοικίας, με «κούρεμα» μέρους της οφειλής και ρύθμιση του υπολοίπου σε δόσεις.
Την ίδια ώρα οι τράπεζες είναι έτοιμες να προχωρήσουν σε πώληση πακέτων μη εξυπηρετούμενων δανείων σε εταιρείες «διαχείρισης», δηλαδή ξεζουμίσματος των δανειοληπτών ή αρπαγής της περιουσίας τους. Η Τράπεζα Πειραιώς προχωρά σε πώληση δανείων μικρομεσαίων επιχειρήσεων καλυμμένων με εξασφαλίσεις ύψους 1 δισ. ευρώ (το συγκεκριμένο deal διαχειρίζεται η UBS). Η Alpha Bank σε πώληση καταναλωτικών δανείων 1 δισ. ευρώ. Μέσα στο α΄ τρίμηνο του 2018, σε πώληση χαρτοφυλακίου μη εξυπηρετούμενων δανείων αναμένεται να προχωρήσει και η Εθνική Τράπεζα.
Μια ακόμα πλευρά της διαδικασίας αναδιάρθρωσης είναι η μεγάλη μείωση των τραπεζοϋπαλλήλων, η μείωση των μισθών και το κτύπημα των εργασιακών σχέσεων. Δεν είναι μόνο ελληνική τάση. Στην ΕΕ ο αριθμός των υποκαταστημάτων μειώθηκε κατά 4,6% μέσα σε ένα χρόνο, το 2016 σε σχέση με το 2015. Στον τραπεζικό τομέα σε διεθνές επίπεδο εργάζονται περίπου 2,8 εκατομμύρια άνθρωποι. Πρόκειται για τον μικρότερο αριθμό από το 1997. Συνολικά 48.000 υποκαταστήματα έχουν κλείσει σε όλες τις χώρες από το 2008, δηλαδή πάνω από το ένα πέμπτο του συνόλου.
Την ίδια ώρα, κάποιες τράπεζες εισάγουν προμήθεια σε υπηρεσίες που μέχρι πρότινος παρείχαν δωρεάν, όπως στις αναλήψεις μετρητών ή στη διαχείριση των τραπεζικών λογαριασμών.
