Κάποτε λέγαμε «στην Ελλάδα είσαι ό,τι δηλώσεις». Οι μεταθανάτιοι ύμνοι που πλέχτηκαν για τον Μίνωα Κυριακού δείχνουν ότι στην Ελλάδα είσαι ή μάλλον γίνεσαι ό,τι δηλώσουν οι «επώνυμοι» για σένα.
Στην κηδεία του Μ. Κυριακού παραβρέθηκαν πολιτικοί, επιχειρηματίες, εφοπλιστές, δημοσιογράφοι, τηλεστάρ, παράγοντες του αθλητισμού και «αστέρια του πολιτισμού», όπως ειπώθηκε. Οι περισσότεροι έκαναν δηλώσεις μπροστά στην κάμερα με άνεση και ευφράδεια, σαν να τις είχαν ήδη προετοιμάσει. Μόνο ένας, σκυθρωπός και με χαμηλωμένο βλέμμα, περιορίστηκε σε ένα «δεν μπορώ να πω τίποτα».
Ο σεβασμός προς τον νεκρό είναι επιβεβλημένος και αυτονόητος, όμως αυτός ο σεβασμός υπονομεύεται, εξαερώνεται από την υπερβολή και την αγιοποίηση. Ακούγοντας τους ύμνους που πολλοί έπλεξαν στον εκλιπόντα, θα έλεγε κανείς ότι χάθηκε ένας σύγχρονος δάσκαλος κι ευεργέτης του γένους, ότι το έθνος ορφάνεψε ξαφνικά. Σταχυολογούμε κάποιους χαρακτηρισμούς:
Φάρος, εμπνευστής, πρωτοπόρος, καινοτόμος, οραματιστής, άρχοντας, ένας μεγάλος πατέρας, δεν ήταν ένας απλός εργοδότης, πάνω απ’ όλα άνθρωπος και πατριώτης. «Ένας άνθρωπος που έδωσε τον εαυτό του για την Ελλάδα, την επιχειρηματικότητα, τον εφοπλισμό, τα ΜΜΕ». «Πίστεψε, αγάπησε αυτή την πατρίδα. Έκανε την πατρίδα μας καλύτερη». «Τίμησε τα ελληνικά εργατικά χέρια». «Έχει συμβάλει σε πολιτισμό, ήθος, αθλητισμό».
Ως προς τα επιχειρηματικά και τα αθλητικά δεν έχω εικόνα και γνώμη. Όμως ο καθένας μπορεί να έχει γνώμη για την τηλεοπτική δημοκρατία και τον πολιτισμό που έχτισε «και» ο ΑΝΤ1: ένα κανάλι όπου οι πολιτιστικές εκπομπές (π.χ., για το βιβλίο) λάμπουν εδώ και χρόνια διά της απουσίας τους.
Δύσκολα θα χαρακτηρίζαμε τον συγκεκριμένο επιχειρηματία προστάτη των γραμμάτων και των τεχνών. Η κυρίαρχη κουλτούρα της ιδιωτικής τηλεόρασης είναι αυτή της ευτέλειας, της ευκολίας, της χαζοχαρούμενης ψυχαγωγίας και της πολιτικής χειραγώγησης, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ο ΑΝΤ1 δεν έχει δώσει και κάποια ευπρεπή δείγματα στην ψυχαγωγία και την ενημέρωση. Επίσης δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε ότι στην προ κρίσης εποχή, οι εγχώριες σειρές μυθοπλασίας πρόσφεραν σε εκατοντάδες καλλιτέχνες και τεχνικούς τη δυνατότητα να κερδίσουν το ψωμί τους.
Ωστόσο, συνολικά ο ΑΝΤ1 ταυτίστηκε με τη φωσκολική Λάμψη, τον Νίκο Μαστοράκη, τα πρωινάδικα, τα καλλιστεία, τα ζώδια, την τηλε-μαγειρική, τα τουρκικά σίριαλ, τον Κώτσο βασιλιά, τη γυναίκα-γλάστρα και τη γυναίκα-έπαθλο, καθώς τα σόου που η αισθητική τους θύμιζε χούντα και κακέκτυπο του Χόλιγουντ. Αν όλα αυτά είναι ήθος και πολιτισμός, τότε εμείς και οι υμνητές του Μ. Κυριακού ζούμε σε άλλο πλανήτη.
Ο Γ.Ρ. Χιρστ, ο αμερικανός μεγιστάνας των μίντια, πέρασε στην ιστορία «και» χάρη στον θρυλικό Πολίτη Κέιν του Όρσον Γουέλς. Δύσκολο όμως να φανταστούμε τον Νίκο Μαστοράκη της ΥΕΝΕΔ να σκηνοθετεί την ελληνική εκδοχή του Πολίτη Κέιν.
Συμπτωματικά, μία ημέρα πριν το θάνατο του επιχειρηματία, η Ένωση Τεχνικών Ιδιωτικής Τηλεόρασης ανακοίνωσε ότι δύο εργαζόμενοι του ΑΝΤ1 στη Θεσσαλονίκη απολύθηκαν «με τρόπο που θυμίζει εργασιακό Μεσαίωνα». Στους εργαζόμενους προτάθηκε να διαλέξουν οι ίδιοι ποιος θα απολυθεί ενώ όσοι θα παρέμεναν θα έπρεπε να δεχτούν μείωση των αποδοχών τους. Ο μπιγκ-μπραδερισμός σε όλο του το μεγαλείο! Από τους 30 τεχνικούς του καναλιού, που απολύθηκαν το 2915, κανείς δεν κλήθηκε να κάνει δηλώσεις. Οι κάμερες δεν αναζήτησαν τον Ανδρέα Μικρούτσικο, τον πατριάρχη των ελληνικών ριάλιτι, ο οποίος σε ανύποπτο χρόνο, είχε πει: «Ο ΑΝΤ1 είναι ο πατέρας μας. Κι ένας πατέρας δεν ξεχνά ποτέ τα παιδιά του». Η ζωή μάλλον τον διέψευσε.
Μεγάλη η οικογένεια του ΑΝΤ1. Όμως δεν είναι όλα τα μέλη της ίσα κι όμοια. «Δεν θέλουμε θλιμμένους στη γιορτή μας», αλλά και «δεν θέλουμε απολυμένους στην ταφή μας», δεν θέλουμε τις σκιές των αδικημένων να πλανιούνται ανάμεσα στους διάσημους και λαμπερούς.
Μαριάννα Τζιαντζή