της Ευρυδίκης Μπερσή
«Απλά δεν είμαστε έτοιμοι να αποδεχθούμε τις επαναστατικές συνέπειες των ίδιων μας των ευρημάτων, και όταν τις αποδεχόμαστε, διστάζουμε να το πούμε ανοικτά». Ο Κέβιν Αντερσον, υποδιευθυντής του κέντρου Τίνταλ για τη μελέτη της κλιματικής αλλαγής, υποστηρίζει ότι η μόνη ελπίδα να αποφύγει ο πλανήτης τις πιο ακραία καταστροφικές εκδοχές της κλιματικής αλλαγής είναι να γίνουν άμεσα επαναστατικές και όχι απλά εξελικτικές αλλαγές στον τρόπο που παράγουμε και καταναλώνουμε ενέργεια.
Από αύριο, η 21η διάσκεψη του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή στο Παρίσι θα προσπαθήσει να πείσει για το ακριβώς αντίθετο: ότι μια επιπλέον δόση «εμπορίου ρύπων», μαζί με κάποιες συμπληρωματικές εθελοντικές δεσμεύσεις για περικοπές εκπομπών και κάποιες ξαναζεσταμένες υποσχέσεις ισχνής χρηματοδότησης απ’ αυτές που δεν υλοποιούνται, αρκούν για να αντιμετωπίσουμε την υπ’ αριθμόν ένα απειλή για τη σταθερότητα των συστημάτων στα οποία βασίζεται κάθε ζωή. Η διάσκεψη του Παρισιού είναι ένα παγκόσμιο κουκλοθέατρο, στο οποίο ηγέτες-μαριονέτες εταιρειών που έχουν συμφέρον στο ψήσιμο του πλανήτη καλούν να γιορτάσουμε το γεγονός ότι θα πάψουμε να τρέχουμε προς τον τοίχο με 200 χιλιόμετρα την ώρα και στο εξής θα πηγαίνουμε με 199.
Μια τέτοια παράσταση είναι καλύτερο να δοθεί χωρίς τις αποδοκιμασίες του κοινού, που προβλέπονταν εκκωφαντικές, αν κρίνουμε από τα εντυπωσιακά επίπεδα διεθνούς κινητοποίησης και από την ατυχή απόφαση να διεξαχθεί η σύνοδος στο πολυάνθρωπο Παρίσι και όχι σε κάποιο οχυρωμένο φρούριο στην έρημο Γκόμπι. Μια σύνοδος που θα επέλεγε πραγματικά να αντιμετωπίσει την κλιματική αλλαγή θα ήταν μια ειρηνευτική σύνοδος, γιατί η εξαφάνιση πυκνοκατοικημένων παράκτιων ζωνών και η διατάραξη της παγκόσμιας αγροτικής παραγωγής, την ώρα ακριβώς που ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξάνεται, είναι εγγυημένοι παράγοντες πρόκλησης συγκρούσεων. Θα ήταν επίσης μια ειρηνευτική σύνοδος γιατί η απεξάρτηση από την οικονομία του πετρελαίου σημαίνει και απεξάρτηση από τους πολέμους του πετρελαίου ενώ, σε βαθύτερο επίπεδο, η ίδια η λογική μιας κοινωνίας και οικονομίας που σέβεται τα όρια της φύσης απέχει από τη λογική της καπιταλιστικής υπερεκμετάλλευσης που γεννά πολέμους.
Πόσο ταιριαστό, λοιπόν, μετά απ’ όλα αυτά, είναι το γεγονός ότι οι τζιχαντιστές, το άθλιο υποπροϊόν των πολέμων για τη δυτική κυριαρχία στα πετρελαϊκά πλούτη της Μέσης Ανατολής, έμποροι πετρελαίου και οι ίδιοι, έδωσαν στη γαλλική ηγεσία το πρόσχημα να φιμώσει τις τεράστιες κινητοποιήσεις για το κλίμα. Η κήρυξη της Γαλλίας σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης οδήγησε σε απαγόρευση των διαδηλώσεων καθ’ όλη τη διάρκεια της διάσκεψης, όχι μόνο στο Παρίσι αλλά και στην τελευταία μικρή γαλλική πόλη. Πολλοί ακτιβιστές σκοπεύουν να αψηφήσουν την απαγόρευση, γιατί όποιος έχει νιώσει το δέος της απελευθέρωσης τρομακτικών φυσικών δυνάμεων πάνω στις εύθραυστες δομές του ανθρώπινου πολιτισμού δυσκολεύεται να δει την απειλή των τζιχαντιστών ως κάτι παραπάνω από θλιβερό σκιάχτρο. Επίσης, οι απαγορεύσεις στο Παρίσι έχουν λειτουργήσει ως έναυσμα για ακόμη μεγαλύτερες κινητοποιήσεις σε άλλες πόλεις του κόσμου, σε μια οικουμενική κινητοποίηση για μια οικουμενική απειλή.
Στο βιβλίο Αυτό τα αλλάζει όλα (This changes everything), η Ναόμι Κλάιν υποστηρίζει ότι η συγκράτηση της κλιματικής αλλαγής σε λιγότερο καταστροφικά επίπεδα προϋποθέτει την αμφισβήτηση όχι μόνο της λογικής του καπιταλισμού, αλλά και της ίδιας της αισιοδοξίας του Διαφωτισμού ότι ο άνθρωπος μπορεί να κυριαρχήσει στη φύση. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε, με τα προηγμένα υπολογιστικά μοντέλα και τα εξελιγμένα όργανα μετρήσεων, είναι να καταλάβουμε τους νόμους που διέπουν τη Φυσική της ατμόσφαιρας και να προσαρμοστούμε σε αυτούς.
Για τους εργαζόμενους που δουλεύουν σε βλαπτικές για το κλίμα δραστηριότητες, η Κλάιν υποστηρίζει την αρχή του εγγυημένου εισοδήματος για όλους, ώστε να μην τίθεται σε αντιπαράθεση η επιβίωση τους με την επιβίωση του πλανήτη. Για τα μεγαλοστελέχη και τους μετόχους των εξορυκτικών βιομηχανιών, αντιθέτως, αυτό που χρειάζεται είναι να εφαρμοστεί η καπιταλιστική αρχή «ο ρυπαντής πληρώνει» – όχι ως χάδι, με απάτες τύπου «εμπόριο ρύπων», αλλά ως καταιγισμός κολοσσιαίων προστίμων για τη ζημιά που έχουν ήδη κάνει. Οι πολυεθνικές των ορυκτών καυσίμων είναι οι πλουσιότερες εταιρείες που έχει γνωρίσει ποτέ η ανθρωπότητα, ενώ η συνέχιση των δραστηριοτήτων τους θέτει σε κίνδυνο την επιβίωση όλων, και πρώτα των πιο φτωχών. Μπορεί να μην το ακούσουμε στο Παρίσι, αλλά για την ενεργειακή μετάβαση, λεφτά υπάρχουν…
ΑΝΟΔΟΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ – ΑΠΟ 2-3,5 ΚΕΛΣΙΟΥ ΣΤΗΝ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ
Ανέξοδες υποσχέσεις
Δύο αναλύσεις των δεσμεύσεων που έχουν αναλάβει οι διάφορες χώρες ενόψει του Παρισιού καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ακόμη και αν αυτές (ονομάζονται «συνεισφορές» ώστε να υπογραμμισθεί ο εθελοντικός χαρακτήρας τους) τηρηθούν, ο στόχος να αποτραπεί η άνοδος της παγκόσμιας θερμοκρασίας πέραν των 2 βαθμών Κελσίου δεν θα επιτευχθεί. Η μελέτη Climate Action Tracker, η πιο αισιόδοξη, κάνει λόγο για άνοδο 2,2 ως 3,4 βαθμών Κελσίου, ενώ η μελέτη Climate Interactive του ΜΙΤ για άνοδο 3,5 βαθμών – στην καλύτερη περίπτωση. Η παγκόσμια θερμοκρασία έχει ήδη ανέβει σχεδόν έναν βαθμό σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, ενώ το 2015 είναι η θερμότερη χρονιά από καταβολής μετρήσεων – πιθανότατα μέχρι του χρόνου…
Για πολλά από τα παραδεισένια νησιά του Ειρηνικού και του Ινδικού, η σύνοδος είναι εξ αρχής μια φρικτή απογοήτευση, αφού ακόμη και με άνοδο 2 βαθμών Κελσίου, θα χαθούν στα κύματα. Επιπλέον, το στοιχειώδες αίτημα για αναγνώριση του δικαιώματος μετεγκατάστασης των περιβαλλοντικών προσφύγων έχει αφαιρεθεί από το προσχέδιο του κειμένου που τίθεται προς διαπραγμάτευση στο Παρίσι, κατόπιν επιμονής χωρών όπως η Αυστραλία. Οι πλούσιες χώρες δεν θέλουν απλώς να κλείσουν την πόρτα σε μερικές δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους από το Κιριμπάτι, το Τουβάλου και το Βανουάτου, αλλά κοιτάζουν πιο μπροστά, στην εποχή που δεκάδες εκατομμύρια Κινέζοι, Φιλιππινέζοι, Μπαγκλαντεσιανοί και Αφρικανοί θα έχουν κάθε δικαίωμα να χαρακτηριστούν περιβαλλοντικοί πρόσφυγες.
Ενόψει μιας συμφωνίας (συμφωνία να ‘ναι και ό,τι να ‘ναι) θεωρήθηκε εποικοδομητικό ότι η Κίνα δεσμεύθηκε να σταματήσει, μετά το 2030, να ρυπαίνει κάθε χρόνο και περισσότερο. Η αντίστροφη ανάγνωση αυτής και άλλων δεσμεύσεων είναι ότι με την υπόσχεση μελλοντικών δράσεων, οι μεγαλύτεροι ρυπαντές του πλανήτη παίρνουν από το Παρίσι συγχωροχάρτι για το παρελθόν και για τα επόμενα χρόνια. Επιπλέον, η εκρηκτική επιστημονική διαπίστωση ότι αυτό που χρειάζεται είναι να περικόπτουν οι ανεπτυγμένες χώρες κάθε χρόνο τους ρύπους τους κατά 8% για αρκετά χρόνια, πνίγεται σε έναν ποταμό αισιόδοξων αλλά τραγικά ανεπαρκών εξαγγελιών.
