του Λεωνίδα Βατικιώτη
Η Ελλάδα είναι η χώρα των ρεκόρ. Το τελευταίο διάστηµα ακούµε από κυβερνητικούς ότι η Ελλάδα πέτυχε την ταχύτερη δηµοσιονοµική προσαρµογή σε όλη την ΕΕ επειδή κατάφερε να µειώσει το δηµοσιονοµικό έλλειµµα τόσο γρήγορα. Τρώνε τη σκόνη µας ακόµη κι οι Γερµανοί δηλαδή. Το γεγονός δε ότι η Ελλάδα αποτελεί τον ορισµό της κρατικής χρεοκοπίας είναι ήσσονος σηµασίας, όπως ήσσονος σηµασίας και προφανώς άσχετο το ένα µε το άλλο ήταν το γεγονός ότι η προ 15ετίας Ελλάδα του Σηµίτη βρισκόταν στο ναδίρ όλων των κατατάξεων εντός της ΕΕ ή της ευρωζώνης. Ο υψηλός ρυθµός που κατέγραφε όµως τότε η αύξηση του ΑΕΠ (της τάξης του 3% ακόµη και 4%), πράγµατι ο ταχύτερος της ΕΕ, έκανε τον εµπνευστή της ισχυρής Ελλάδας να την παρουσιάζει ως την ταχύτερα αναπτυσσόµενη χώρα στην Ευρώπη. Και τότε δηλαδή οι υπανάπτυκτοι Γερµανοί κι άλλοι Βορειοευρωπαίοι έβλεπαν την πλάτη µας…
Η χρεοκοπηµένη Ελλάδα του 2014 όµως, για την οποία οι συχνότερες αναφορές στον διεθνή Τύπο γίνονται στο πλαίσιο εντελώς απαξιωτικών χαρακτηρισµών του τύπου «µην καταντήσουµε σαν την Ελλάδα», µπορεί να επαίρεται για κάτι. Κι αυτό είναι η αλµατώδης αύξηση του γενικού δείκτη του χρηµατιστηρίου κατά 28%, που κατέταξε την ελληνική κεφαλαιαγορά στη λέσχη των χρηµατιστηρίων µε τις υψηλότερες επιδόσεις ανά τον κόσµο, µαζί µε την Γερµανία (26% ο δείκτης DAX), την Ιαπωνία (56,7% ο Νικέι) και τις ΗΠΑ (28% ο Ντάου Τζόουνς), αλλά και την Ιρλανδία (33%) και τη Βουλγαρία (40%). Η άνοδος του ελληνικού δείκτη (από τις 907,9 µονάδες στις 31 ∆εκεµβρίου 2012 στις 1.162,68 στις 31 ∆εκεµβρίου 2013) συνοδεύτηκε επίσης από αύξηση κερδών των εισηγµένων, µε βάση τα αποτελέσµατα του 9µήνου, κατά 150,6%, από αύξηση της αξίας των ηµερήσιων συναλλαγών (στα 84,8 εκατ. ευρώ), κατά 64% σε σχέση µε πέρυσι και από µια συνακόλουθη αύξηση της χρηµατιστηριακής αξίας των εταιρειών κατά 100%, καθώς από τα 33 δισ. ευρώ εκτινάχθηκε στα 66 δισ. ευρώ.
Η παραπάνω είναι η µοναδική θετική πλευρά, γιατί όσο περισσότερο εξετάζουµε λεπτοµερώς την άνοδο του γενικού δείκτη του χρηµατιστηρίου το 2013 τόσο περισσότερο ερχόµαστε αντιµέτωποι µε µια κατάσταση βαθιά νοσηρή, που επιβεβαιώνει τη φήµη του ελληνικού χρηµατιστηρίου σαν άνδρου της πιο άγριας κερδοσκοπίας και κάθε είδους αρπαχτής. Μάλιστα, η αθώωση στις αρχές ∆εκεµβρίου των 42 κατηγορουµένων για τη φούσκα του 1999, µε την οποία έκλεισε και τυπικά (και µάλιστα µε διακοµµατική κι όχι απλώς δικοµµατική συναίνεση) το τεράστιο εκείνο σκάνδαλο λειτουργεί και σαν πράσινο φως για ακόµη µεγαλύτερα όργια µε θύµα τις καταθέσεις του απλού και ανυποψίαστου κόσµου. Ως προς το παρόν πάντως το καύσιµο που απογείωσε το χρηµατιστήριο δεν ήταν η εγχώρια ρευστότητα αλλά ποσά προερχόµενα από κερδοσκοπικά κεφάλαια αντιστάθµισης κινδύνου (χετζ φαντς), τα οποία ξεπερνούν τα 2 δισ. ευρώ και ήρθαν στην Αθήνα µετά την επίσκεψη του έλληνα πρωθυπουργού στην Ουάσινγκτον στις αρχές Οκτωβρίου. Μια εβδοµάδα αργότερα, στις 10 Οκτωβρίου, οι Φαϊνάνσιαλ Τάιµς έγραφαν τα εξής σε ρεπορτάζ τους µε τον καθόλου τιµητικό τίτλο «Κέρδη των χετζ φαντς στην γη των ελληνικών ευκαιριών»: «Από τον Άντριου Λιβέρις της Ντάου Κέµικαλ µέχρι τον πρέσβη Τζον Νεγκροπόντε, το απαύγασµα της ελληνικής διασποράς συγκεντρώθηκε την προηγούµενη εβδοµάδα να τσουγκρίσει τα ποτήρια της σαµπάνιας. Το λόγο πήρε ο Μπιλ Κλίντον, κλέβοντας τα φώτα της δηµοσιότητας από το άλλο τιµώµενο πρόσωπο της βραδιάς που ήταν ο Αντώνης Σαµαράς, ο έλληνας πρωθυπουργός. Το ιδιαίτερο της βραδιάς φάνηκε από τη λίστα των προσκεκληµένων: µαζί µε τους Έλληνες ήταν κι οι καλύτεροι της Γουόλ Στριτ. Επιπλέον, για τον Α. Σαµαρά το γκαλά σήµανε το τέλος ενός τουρ στη Νέα Υόρκη που είχε ξεκινήσει µε µια ιδιωτική συνάντηση µε τον Τζέιµι Ντάιµον της Τζέι Πι Μόργκαν, ενώ το απόγευµα αφιερώθηκε στους µάνατζερ της βιοµηχανίας των χετζ φαντς, συµπεριλαµβανοµένου του Τζον Πόλσον, του δισεκατοµµυριούχου επικεφαλής της οµώνυµης εταιρείας. Και για όλα αυτά υπήρχε σηµαντικός λόγος. Τα χετζ φαντς –που κάποτε κατηγορήθηκαν ότι προκάλεσαν την όξυνση ακόµη κι ότι δηµιούργησαν την ελληνική κρίση χρέους ρίχνοντας τις τιµές των οµολόγων– είναι τώρα µεταξύ των πιο ένθερµων και σηµαντικών παικτών της ελληνικής αγοράς. Η Ελλάδα µε 1,4 εκατ. ανέργους µετατρέπεται σε γη της ευκαιρίας για τους κερδοσκόπους του χρηµατοπιστωτικού τοµέα».
Η συγκεκριµένη συνάντηση του Σαµαρά µε τους κερδοσκόπους έστρωσε το χαλί ώστε το δεύτερο µισό του έτους το ελληνικό χρηµατιστήριο να σπάει το ένα ρεκόρ µετά το άλλο, αφήνοντας οριστικά πίσω του την ελεύθερη πτώση που κατέγραφε µέχρι το καλοκαίρι φτάνοντας στις 15 Ιουλίου 2013 τις 800,32 µονάδες, αρνητικό ρεκόρ έτους. Η σηµαντικότερη αιτία λοιπόν για την άνοδο του χρηµατιστηρίου ήταν η στήριξη των κερδοσκόπων. Εξέλιξη που κατά κανέναν τρόπο δεν µπορεί να θεωρείται θετική, καθώς τα χετζ φαντς όπως απρόβλεπτα εµφανίστηκαν, για να εκµεταλλευτούν τα εξευτελιστικά επίπεδα των τιµών των ελληνικών µετοχών επιτρέποντας τεράστιες υπεραξίες, ακόµη και ενδοσυνεδριακές, το ίδιο αναπάντεχα θα εξαφανιστούν, κοντά στις ευρωεκλογές πιθανώς, έχοντας πρώτα αφαιµάξει την ελληνική αγορά. ∆εν θα είναι άλλωστε η πρώτη φορά. Ένας από τους µεγάλους κερδισµένους της απόφασης του συµβουλίου των υπουργών Οικονοµικών της ευρωζώνης τον Νοέµβριο του 2012 για επαναγορά µέρους του ελληνικού δηµόσιου χρέους ήταν το χετζ φαντ Θερντ Πόιντ, που είχε αγοράσει τα ελληνικά οµόλογα στα 17 λεπτά ανά ευρώ τον Μάιο του 2012, για να τα πουλήσει τέσσερις µήνες αργότερα στα 34 λεπτά διπλασιάζοντας τα χρήµατα τα οποία είχε τοποθετήσει και βγάζοντας καθαρό κέρδος 500 εκατ. δολάρια. Αφού λοιπόν έβγαλαν λεφτά από τα οµόλογα (που φαίνονταν η πιο χαµένη υπόθεση), γιατί να µην επιχειρήσουν να βγάλουν και από τις µετοχές;
Σηµασία ωστόσο έχει να υπογραµµίσουµε ότι το πάρτι στο χρηµατιστήριο δεν δηλώνει ούτε προµηνύει κάτι θετικό για τους εργαζόµενους ή ακόµα και για την ίδια την οικονοµία και τις επιχειρήσεις, όπως θα ήταν για παράδειγµα µια ανάλογη αύξηση του κύκλου εργασιών, η οποία θα µπορούσε να σηµάνει τη δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Έτσι ακόµη κι αυτή η άνοδος του γενικού δείκτη δεν αναιρεί την εικόνα καχεξίας και κρίσης του χρηµατιστηρίου όπως βεβαιώνεται χαρακτηριστικά είτε απ’ το γεγονός πως η πλειονότητα των εισηγµένων εξακολουθεί να εµφανίζει ζηµιές ή να βρίσκεται στο περιθώριο (προς διαγραφή, υπό αναστολή ή στην επιτήρηση) ή από το κύµα της µεγάλης φυγής από την Ελλάδα ιστορικών εταιρειών µεγάλης κεφαλαιοποίησης, όπως είναι η Κόκα Κόλα, η Φάγε και η Βιοχάλκο. Η τελευταία µάλιστα, που ήταν εισηγµένη από το 1947 και είχε έντονο εξαγωγικό προσανατολισµό, φεύγει από την Ελλάδα για το Βέλγιο (το οποίο έχει υψηλότερη φορολόγηση), λόγω των απαγορευτικών συνθηκών δανειοδότησης. Οι τράπεζες µε άλλα λόγια που έχουν στραγγίξει τον κρατικό προϋπολογισµό αντλώντας περισσότερο από ένα ΑΕΠ από το 2008 προκάλεσαν µια από τις πιο αρνητικές αλλαγές στον ελληνικό επιχειρηµατικό χάρτη αποδεικνύοντας παράλληλα πόσο κούφιες είναι κι οι διακηρύξεις για την ανάγκη στροφής στις εξωτερικές αγορές…
Την πλήρη αναντιστοιχία του κλίµατος ευφορίας που επιχειρεί να διαµορφώσει η κυβέρνηση εκµεταλλευόµενη την πρόσκαιρη και κερδοσκοπική άνοδο του γενικού δείκτη µε την ευρύτερη κατάσταση της οικονοµίας υποδηλώνουν δύο ακόµη πρόσφατες εξελίξεις, πέραν της ασήµαντης… λεπτοµέρειας ότι η Ελλάδα το 2013 ήταν στον έκτο χρόνο ύφεσης έχοντας απολέσει σχεδόν το 22% του ΑΕΠ της. Η πρώτη εξέλιξη σχετίζεται µε το αρνητικό ρεκόρ τριετίας που κατέγραψαν οι εξαγωγές τον Νοέµβριο, χάνοντας 22,6% σε σχέση µε τον αντίστοιχ µήνα το 2012. Η δεύτερη εξέλιξη σχετίζεται µε τη συνεχιζόµενη µείωση της βιοµηχανικής παραγωγής τον ίδιο µήνα κατά 6,1%, σε σχέση µε τον προηγούµενο χρόνο. (Όσοι σπεύσουν να σνοµπάρουν τη βιοµηχανική παραγωγή ή να αποδώσουν την πτώση της σε ευρύτερη, διεθνή τάση ας λάβουν υπόψη τους ότι τον ίδιο ακριβώς µήνα η βιοµηχανική παραγωγή στη Γερµανία αυξήθηκε κατά 3,5% σε ετήσια βάση, µε την παραγωγή κεφαλαιουχικών αγαθών να αυξάνεται κατά 5,1%! Η κρίση κι η ίδια η ευρωζώνη εποµένως οξύνουν τις αντιθέσεις αναβαθµίζοντας τη θέση των ιµπεριαλιστικών – ηγεµονικών χωρών σε βάρος των υπολοίπων).
Το δικό τους µερίδιο ωστόσο στην προσέλκυση κεφαλαίων και την άνοδο του δείκτη έχουν κι οι αντεργατικές αλλαγές των τελευταίων ετών. Με τη µεγαλύτερη σαφήνεια που µπορούσε να ειπωθεί το διατύπωσε διαχειριστής κεφαλαίων της Τζέι Πι Μόργκαν σε αφιέρωµα του πρακτορείου Μπλούµπεργκ στην Ελλάδα, στις αρχές Νοέµβρη: «Η Ελλάδα αρχίζει να βγαίνει από την κρίση γιατί µείωσε τόσο πολύ τα επίπεδα κόστους, ώστε αν υπάρξει θετικό ΑΕΠ τα περιθώρια αύξησης κέρδους αναµένονται τεράστια». Με άλλα λόγια, ακόµη και διά µέσου των κερδοσκόπων τοποθετούνται στην ελληνική αγορά τµήµατα του διεθνούς κεφαλαίου που σπεύδουν να µετατρέψουν σε κέρδη και ζεστό ρευστό τις αντιδραστικές µεταρρυθµίσεις των µνηµονίων οι οποίες µείωσαν κάθετα το εργατικό κόστος.
Οι αντιλαϊκές πολιτικές ήδη αποτελούν αιτία για ένα µέρος, µικρό προφανώς, της ευηµερίας που βιώνει το χρηµατιστήριο, όπως φαίνεται από την πορεία πολλών µετοχών και ιδίως όσων σχετίζονται µε τις ιδιωτικοποιήσεις, βεβαιώνοντας έτσι πως η άνοδος του δείκτη περνάει µέσα από τις τσέπες µας. Επίσης περνάει µέσα κι από απολύσεις, όπως για παράδειγµα αυτές τις οποίες ανακοίνωσε πρόσφατα ο ΟΤΕ, υπό τη µορφή εθελούσιας εξόδου την οποία αποδέχτηκαν 1.827 εργαζόµενοι. Ένα µέρος τους θα αντικατασταθεί από 500 νέους εργαζόµενους οι οποίοι θα προσληφθούν από δουλεµπορικές εταιρείες για 480 ευρώ.
