Κακώς τα βάλανε όλοι με τον Μέργο του υπουργείου Οικονομίας. Ο πλουσιοπάροχα αμειβόμενος, λαλίστατος καθηγητής της συγκυβέρνησης απλώς φανέρωσε χωρίς περιστροφές τις πραγματικές επιδιώξεις του εγχώριου κεφαλαίου και του πολιτικού προσωπικού της, αλλά και τις συμφωνίες που έχουν υπογραφεί με τους «προϊστάμενους» του ΔΝΤ και της ΕΕ.
του Δημήτρη Σταμούλη
Οι εγχώριοι βιομήχανοι, τραπεζίτες, εφοπλιστές και μεγαλέμποροι εκτιμούν ότι ακόμα και τα ψίχουλα των 580 ευρώ μεικτά είναι …πολλά για τη σημερινή Ελλάδα και με ταξικό μίσος έχουν βαλθεί να ρίξουν την ελληνική εργατική τάξη στα τάρταρα της ανείπωτης φτώχειας, της απόλυτης εξαθλίωσης, της ληστρικής υποδούλωσης για μια ζωή. Δεν φτάνει που οι άνεργοι επισήμως έχουν υπερβεί τα 1,35 εκατομμύρια, πλέον και οι εργαζόμενοι θέλουν να είναι πεινασμένοι, άρα και πιο υποτακτικοί και υπάκουοι.
Η σπουδή των υπουργών Οικονομίας και Εργασίας να …διαψεύσουν τον υποσμηναγό της συγκυβέρνησης είναι μέρος της παράστασης. Διότι ένας εκ των σκηνοθετών της, ο Όλι Ρεν, ήταν σαφής: «Αναθεώρηση του συστήματος όσον αφορά τον ελάχιστο μισθό προβλέπεται για το 2014, με στόχο να βελτιωθεί και να γίνει πιο αποτελεσματικό όσον αφορά την αύξηση της απασχόλησης και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας». Την αλήθεια είπε ο Φινλανδός κομισάριος, αφού πράγματι αυτά έχει υπογράψει η τρόικα εσωτερικού με τους δανειστές στο Μνημόνιο 3.
Επομένως, η διάλυση των συλλογικών συμβάσεων και τυπικά –γιατί ουσιαστικά εξελίσσεται εδώ και καιρό σε πολλά κάτεργα του ιδιωτικού τομέα– ή η μετατροπή τους σε «αδειανό πουκάμισο» αποτελεί δέσμευση της κυβέρνησης από το Μνημόνιο 3 και συνέπεια της παραμονής της χώρας στο ευρώ και την ΕΕ, καθώς προβλέπεται από το «Σύμφωνο για το ευρώ», όπως εύστοχα τονίζει σε σχετική ανακοίνωσή της η ΑΝΤΑΡΣΥΑ.
Ο αγώνας για την ανατροπή αυτής της άθλιας πολιτικής και της συγκυβέρνησης που την εφαρμόζει πιστά αποκτά κρίσιμο χαρακτήρα για την ίδια την επιβίωση του λαού. Για να ανασάνουν οι εργαζόμενοι, για να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους οι εργαζόμενοι, οι άνεργοι και οι νέοι και να χαράξουν μια άλλου τύπου ανάπτυξη, με αντικαπιταλιστική παραγωγική ανασυγκρότηση, που σημαίνει βασική μεταβολή πριν από όλα στο επίπεδο των σχέσεων παραγωγής, με ανάδειξη της δημόσιας κοινωνικής ιδιοκτησίας και του εργατικού ελέγχου της παραγωγής σε βασικούς μοχλούς της οικονομίας. Μια τέτοια διέξοδος από την κρίση τελικά, σημαίνει να χάσει πλούτο και ιδιοκτησία το κεφάλαιο, προς όφελος του εργαζόμενου λαού.
Οι συλλογικές συμβάσεις δεν είναι «δώρο»
Ο θεσμός των συλλογικών συμβάσεων δεν αποτελεί ασφαλώς «δώρο» των αστικών κυβερνήσεων, ούτε πολύ περισσότερο της εργοδοσίας, αλλά υπήρξε αποτέλεσμα σκληρών ταξικών αγώνων και αναμετρήσεων. Στην Ελλάδα η πρώτη συλλογική σύμβαση εργασίας υπογράφηκε το 1938 και αφορούσε τον κανονισμό εργασίας του προσωπικού φορτηγών αυτοκινήτων, ενώ μόλις το 1945 συμφωνήθηκε η χορήγηση στους μισθωτούς αδειών μετ’ αποδοχών.
Στις μέρες μας λοιπόν επιστρέφουμε 80 περίπου χρόνια πίσω! Πριν φτάσουμε στη σημερινή κατάσταση, προηγήθηκε μια σκληρή τριετία μνημονιακής «προετοιμασίας», ενώ το σημερινό εργατικό κίνημα, με τη γραμμή υποταγής και ενσωμάτωσης που κυριαρχεί στο εσωτερικό του, αλλά και την κατακερματισμένη δομή και την ανυπαρξία του σε πολλούς κρίσιμους χώρους του ιδιωτικού τομέα, φαντάζει τραγικά αδύναμο να αντισταθεί και να περάσει στην αντεπίθεση.
Το 2011-2012 οι εργοδότες των περισσότερων κλάδων κατήγγειλαν ή άφησαν να λήξουν απλώς οι περισσότερες από τις 280 κλαδικές συλλογικές συμβάσεις. Σήμερα μόνο οι 23 έχουν ανανεωθεί, ενώ στις 14 Φεβρουαρίου έληξαν συνολικά 42 Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας που κάλυπταν 600.000 περίπου εργαζόμενους, ανάμεσά τους οι τραπεζοϋπάλληλοι, οι εργάτες βιομηχανίας, οι εργαζόμενοι στις ναυτιλιακές επιχειρήσεις κ.ά. Αυτές οι συμβάσεις έχουν μία τρίμηνη μετενέργεια για να υπογραφούν, διαφορετικά θα ισχύσουν οι ατομικές συμβάσεις, που όμως επί της ουσίας ήδη είναι υπαρκτές και σε απόλυτη ισχύ σε πλείστους εργασιακούς χώρους του ιδιωτικού τομέα.
Στο τέλος Μαρτίου λήγει και η Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας που σήμερα ορίζει ότι για τους υπάλληλους άνω των 25 ετών ο κατώτατος μισθός είναι 586,08 ευρώ (μεικτά) και για τους εργατοτεχνίτες άνω των 25 ετών το κατώτατο ημερομίσθιο 26,18 ευρώ, ενώ για τους υπάλληλους κάτω των 25 ετών ο κατώτατος μισθός είναι 510,95 ευρώ και για τους εργατοτεχνίτες κάτω των 25 ετών το κατώτατο ημερομίσθιο 22,83 ευρώ.
Από την 1η Απριλίου οι κατώτατοι μισθοί των υπαλλήλων και το ημερομίσθιο των εργατοτεχνιτών, θα διαμορφώνονται από ένα νέο σύστημα, από μια Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου, η οποία προβλέπεται να ορισθεί σύντομα και σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2013-2016.
Η κυβέρνηση με το Μνημόνιο 2 που υπέγραψε σε αγαστή συνεργασία με την ΕΕ και το ΔΝΤ, έχει αναγάγει σε απόλυτο άρχοντα τον υπουργό Εργασίας, ο οποίος θα αποφασίζει το ύψος των μισθών στον ιδιωτικό τομέα. Εκτιμάται ότι μέχρι τα τέλη του 2013, από τα 2 εκατ. απασχολουμένους στον ιδιωτικό τομέα, το 1,2 εκατ. άτομα δεν θα έχει κάλυψη κλαδικών συμβάσεων! Όταν θα λήξει η μετενέργεια, όλοι αυτοί οι εργαζόμενοι θα χάσουν τα επιδόματα τα οποία εισέπρατταν. Μετά την πάροδο των τριών μηνών, διατηρούνται μόνο οι όροι που αφορούν το βασικό μισθό και τα τρία συν ένα επιδόματα, δηλαδή ωρίμανσης, τέκνων, σπουδών και επικίνδυνης εργασίας, εφόσον προβλέπονται.
Ένα άλλο εργαλείο χτυπήματος των μισθών είναι και οι επιχειρησιακές συμβάσεις. Προτού ψηφιστεί ο νόμος 4024/2011, οι επιχειρησιακές συμβάσεις εργασίας που είχαν υπογραφεί ήταν 102. Μετά την ψήφιση του νόμου αυτού και μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου 2012, οι υπογεγραμμένες επιχειρησιακές συλλογικές συμβάσεις σχεδόν οκταπλασιάστηκαν, και έφτασαν τις 845. Σύμφωνα με τον Α. Καψάλη, επιστημονικό συνεργάτη του Ινστιτούτου Εργασίας (ΙΝΕ) της ΓΣΕΕ, οι επιχειρησιακές συμβάσεις δεκατριπλασιάζονται, αφού από τις 69 προ του νόμου 4024/2011 εκτινάχτηκαν στις 813, μετά την ψήφισή του! Αυτές αφορούν συμβάσεις εργασίας με μεμονωμένους εργοδότες, φυσικά ή νομικά πρόσωπα κυρίως του ιδιωτικού τομέα και σπανιότερα του ευρύτερου δημόσιου τομέα, καλύπτοντας όμως εργαζόμενους με σχέσεις εργασίας ιδιωτικού δικαίου. Από τις 183 επιχειρησιακές συμβάσεις, μόλις οι 181 (22,3%) υπογράφηκαν από σωματεία (επιχειρησιακά ή κλαδικά) και οι 632 από τις περίφημες Ενώσεις Προσώπων, που καθιερώθηκαν με το νόμο 4024/2011 και οι οποίες απαρτίζονται από τα 3/5 των εργαζόμενων, χωρίς όμως να αποτελούν σωματείο, ούτε βέβαια είναι σε θέση να κάνουν διαπραγμάτευση, αγώνα ή απεργία, αλλά μόνο προσυπογράφουν τις εργοδοτικές απαιτήσεις.
Ποιο είναι όμως το μέλλον της Εθνικής Σύμβασης Εργασίας, σε ό,τι αφορά τους μισθολογικούς όρους; Οι τριετίες διατηρούνται, αλλά παραμένουν «παγωμένες» έως την ολοκλήρωση του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής, το 2016 και μέχρι να πέσει η ανεργία κάτω από το 10%, κάτι που για να γίνει, απαιτούνται ρυθμοί ανάπτυξης του ΑΕΠ 5,5% ετησίως για πέντε έτη και με παράλληλη ένταση της λιτότητας και των εξαθλιωμένων μισθών! Από τον Απρίλιο, επίσης, το επίδομα γάμου καταργείται, με αποτέλεσμα ο κατώτερος μισθός να μειωθεί ξανά κατά 10%.
Μια σημαντική παράμετρος για τους εργατικούς μισθούς και τις συλλογικές συμβάσεις αφορά τη στάση των εργοδοτών απέναντι στις δικές τους συλλογικές μορφές. Σύμφωνα με το νόμο 4093/2012, εργοδότες και επιχειρήσεις που είναι μέλη των εργοδοτικών οργανώσεων που συμβάλλονται στο πλαίσιο Εθνικών Γενικών Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας, στην προκειμένη περίπτωση ΣΕΒ, ΓΣΕΒΕΕ, ΕΣΕΕ, εξακολουθούν να δεσμεύονται τόσο από τους μη μισθολογικούς όρους, όσο και από τους μισθολογικούς όρους της ισχύουσας εθνικής σύμβασης, δηλαδή το βασικό μισθό και ημερομίσθιο, τις τριετίες και το επίδομα γάμου. Όμως οι εργοδότες – επιχειρήσεις που δεν είναι μέλη των αντίστοιχων εργοδοτικών οργανώσεων δεσμεύονται πλέον μόνο από τους μη μισθολογικούς όρους της ισχύουσας εθνικής σύμβασης, αλλά δεν δεσμεύονται, από την 12η Νοεμβρίου 2012 (ημερομηνία δημοσίευσης του νόμου) από τους μισθολογικούς όρους που η ισχύουσα εθνική σύμβαση ορίζει. Να σημειωθεί ότι αυτός και μόνο είναι λόγος για πολλούς εργοδότες διαφόρων κλάδων να αποχωρούν μαζικά από τους εργοδοτικούς συνδέσμους (π.χ. ιδιοκτήτες ΜΜΕ).
Όσον αφορά το νέο σύστημα καθορισμού κατώτατων μισθών και ημερομισθίων, σύμφωνα με το νόμο 4093/2012, θα γίνεται με Πράξεις Υπουργικού Συμβουλίου, αναδεικνύοντας έτσι την κυβέρνηση, την ΕΕ και το ΔΝΤ σε απόλυτους άρχοντες, που θα αποφασίζουν πόσο θα αμείβονται οι εργαζόμενοι στην Ελλάδα. Βασικά «κριτήρια» στη νέα μισθολογική πολιτική θα είναι «η συμβολή στη μείωση της ανεργίας, την αύξηση της απασχόλησης και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας». Με λίγα λόγια, οι κυβερνώντες θα νομοθετούν την αιώνια φτώχεια, ευελπιστώντας σε μια σύγχρονη εκδοχή …κατάργησης της ταξικής πάλης, όπως διακηρύχθηκε επί υπουργίας Λάσκαρη τη δεκαετία του ’70!
Οι εργαζόμενοι, τα μαχόμενα πρωτοβάθμια συνδικάτα, οι αγωνιστές της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς θα πρέπει να απαντήσουν με σκληρούς αγώνες, διεκδικώντας όχι απλώς την επιστροφή στο παλιό καθεστώς των συμβάσεων υποταγής στις κυβερνητικές και εργοδοτικές επιταγές, αλλά όλα τα εργατικά δικαιώματα που αντιστοιχούν στη νέα εποχή.
Με τη σημερινή πραγματικότητα των μισθών πείνας, της μαζικής απλήρωτης, μαύρης εργασίας και της αμείλικτης παράτασης του εργάσιμου ημερήσιου βίου, οι εργαζόμενοι οφείλουν να αντιπαρατεθούν αποφασιστικά. Η μόνη ελπίδα για αξιοπρεπή ζωή κι όχι για «επιβίωση», είναι η διεκδίκηση νέων συλλογικών συμβάσεων για όλους τους εργαζόμενους και αιτήματα όπως: Αυξήσεις σε όλους τους μισθούς και τις συντάξεις με άρση όλων των περικοπών που επιβλήθηκαν από τον Ιανουάριο του 2010. Άμεση κατάργηση του μισθού γαλέρας για τους νέους κάτω των 25 ετών και ενιαία μισθολογικά δικαιώματα για όλους. Κατάργηση των ατομικών συμβάσεων εργασίας, της ανασφάλιστης και μαύρης εργασίας, με βαριά τιμωρία των εργοδοτών – δουλεμπόρων, καθώς και του μέτρου της μονομερούς εκ περιτροπής εργασίας. Σταμάτημα του αίσχους της απλήρωτης δουλειάς. Όσοι εργοδότες οφείλουν δεδουλευμένα σε εργαζόμενους να κατάσχονται αντίστοιχα ποσά από καταθέσεις τους στις τράπεζες, προσωπικά και εταιρικά περιουσιακά στοιχεία, ανεξάρτητα από τη νομική μορφή της εταιρείας του εργοδότη και να αποδίδονται στους εργαζόμενους. Ελεύθερες συλλογικές διαπραγματεύσεις και συλλογικές συμβάσεις σε όλους τους κλάδους και συνολικά. Πενθήμερο, 30ωρο, λιγότερη δουλειά και δουλειά για όλους, που να είναι πλήρης, μόνιμη και σταθερή, με θεσμοθετημένη την αργία της Κυριακής.
Μισθός με αγοραστική δύναμη …1984
Το 2012 υπήρξε θεαματική μείωση των μέσων αποδοχών ανά εργαζόμενο στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις 35 προηγμένες χώρες, είτε σε εθνικό νόμισμα, είτε σε δολάρια, εξαιτίας της εφαρμογής του Μνημονίου 2. Χάρη σε αυτή τη μείωση, οι μέσες αποδοχές στην Ελλάδα, στο τέλος του 2012, σε δολάρια είχαν επιστρέψει στα επίπεδα της δεκαετίας του 1990!
Είναι χαρακτηριστικό ότι οι μέσες ετήσιες αποδοχές ανά απασχολούμενο στην Ελλάδα κατά το 2011 ήταν συγκρίσιμες με αυτές της Σλοβενίας και της Κύπρου, ενώ ο μέσος μισθός το 2012 διαμορφώθηκε στα 1.532 ευρώ από 1.977 ευρώ, τρία χρόνια πριν. Μετά τις μειώσεις του 2012, οι μέσες ετήσιες αποδοχές ανά απασχολούμενο στην Ελλάδα είναι πλέον συγκρίσιμες με αυτές της Πορτογαλίας και της Μάλτας και μέσα στο 2013, εφόσον δεν ανατραπεί αυτή η πολιτική από τους εργαζόμενους, με αυτές της Κροατίας, της Τσεχίας και της Εσθονίας.
Συνέπεια της διάλυσης των συλλογικών συμβάσεων και της μείωσης των κατώτατων πραγματικών αποδοχών κατά 5,2 εκατοστιαίες μονάδες την τελευταία διετία (2010-2011), ήδη από τα τέλη του 2011, ο κατώτατος μισθός σε όρους αγοραστικής δύναμης έχει επανέλθει στα επίπεδα προ του 1984! Ενώ η δραστική μείωση των κατώτατων μισθών της Εθνικής Συλλογικής Σύμβασης, πέρσι τον Φεβρουάριο, με Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου, επιδείνωσε περαιτέρω την αγοραστική δύναμη του κατώτατου μισθού στην Ελλάδα, ρίχνοντάς της κάτω από το όριο του 1984.
Η ονομαστική μείωση αυτή των ημερομισθίων και μισθών της εθνικής σύμβασης, που αφορά το χρονικό διάστημα, από 14 Φεβρουαρίου 2012 και μέχρι την ολοκλήρωση του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής στο πλαίσιο του μηχανισμού στήριξης των ΕΕ, ΕΚΤ και ΔΝΤ, έχει διαμορφώσει τους μισθούς στα σημερινά επίπεδα εξαθλίωσης των 510-586 ευρώ, ανάλογα με την ηλικία του εργαζόμενου. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι επιπτώσεις από τη μείωση του κατώτατου μισθού κατά 22% (και 32% για τους νέους κάτω των 25 ετών) μέχρι το τέλος του προγράμματος δημοσιονομικής «σφαγής» των εργαζομένων, το 2016, δεν περιορίζονται στη μείωση των αποδοχών όσων αμείβονται με τον κατώτατο μισθό αλλά συμπαρασύρουν προς τα κάτω και ανάλογα τα επιδόματα ανεργίας, ασθενείας, μητρότητας, τις συντάξιμες αποδοχές και τις αμοιβές για υπερωριακή απασχόληση.
Όμως και οι λεγόμενες θεσμικές ανατροπές επιφέρουν συντριπτικά πλήγματα στα εργατικά δικαιώματα. Η κατάργηση της επέκτασης των συλλογικών συμβάσεων, της ισχύος και του περιεχόμενου της μετενέργειάς τους, η πρακτική αδυναμία προσφυγής στη διαιτησία, η υπερίσχυση της επιχειρησιακής σύμβασης έναντι των άλλων συλλογικών συμβάσεων εκτός της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας – με εμφανή την τάση ευθυγράμμισης των μισθών των νέων επιχειρησιακών συμβάσεων με τον κατώτατο μισθό της εθνικής. Όλα αυτά πλέον μετατρέπουν τον κατώτατο μισθό από εργαλείο διασφάλισης των ελάχιστων εργατικών δικαιωμάτων ειδικά σε χώρους εργασίας που δεν καλύπτονταν από κλαδικές συμβάσεις, σε όργανο γενικευμένης μείωσης των μισθών και υλοποίησης της λεγόμενης εσωτερικής υποτίμησης.
