Γιώργος Παυλόπουλος
Ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή, το «όπλο» του πετρελαίου και το «σκάνδαλο Γουοτεργκέιτ»
Τα γεγονότα που έμειναν στην ιστορία
- 27 Ιανουαρίου: Υπογράφονται οι Συμφωνίες του Παρισιού, με τις οποίες τερματίζεται και τυπικά η αμερικανική στρατιωτική παρουσία στο Βιετνάμ. Έτσι, ουσιαστικά, επισφραγίζεται η ήττα των ΗΠΑ.
- 11 Σεπτεμβρίου: Στρατιωτικό πραξικόπημα στη Χιλή με τις ευλογίες των ΗΠΑ. Ο Σαλβαντόρ Αλιέντε ανατρέπεται και δολοφονείται υπερασπιζόμενος το προεδρικό μέγαρο από τις δυνάμεις του Αουγκούστο Πινοσέτ.
- 6 Οκτωβρίου: Ξεσπά ο Πόλεμος του Γιομ Κιπούρ, με την αιφνιδιαστική επίθεση Αιγύπτου και Συρίας κατά του Ισραήλ, το οποίο στη συνέχεια αντεπιτίθεται. Ο πόλεμος διαρκεί τρεις εβδομάδες και λήγει πρακτικά με «ισοπαλία».
- 17 Οκτωβρίου: Ο «σκληρός πυρήνας» του ΟΠΕΚ αποφασίζει να αυξήσει κατά 70% την τιμή του πετρελαίου και να επιβάλει εμπάργκο στις ΗΠΑ και όσες χώρες στήριξαν το Ισραήλ, προκαλώντας ενεργειακό και οικονομικό σοκ στη Δύση
Η εξέγερση του Νοέμβρη δεν συνέβη σε ένα διεθνές πολιτικό «κενό» ούτε αποτέλεσε κεραυνό εν αιθρία σε έναν πλανήτη που «κοιμόταν». Αντιθέτως, μια ματιά στα γεγονότα εκείνης της περιόδου αρκεί για να αποδείξει πως ένα μεγάλο τμήμα του ελληνικού λαού, με μπροστάρη τη νεολαία, όπως συνέβαινε σε όλο σχεδόν τον κόσμο, ήρθε να πάρει το «νήμα» που είχαν ήδη αρχίσει να ξετυλίγουν άλλοι. Το νήμα που συνδέει άρρηκτα το Πολυτεχνείο με την ευρωπαϊκή και παγκόσμια έκρηξη του Μάη του ’68, με το μεγαλειώδες κίνημα κατά του πολέμου στο Βιετνάμ, με τις αντιιμπεριαλιστικές εξεγέρσεις και τους επαναστατικούς σπασμούς σε μια σειρά χώρες, από τη Χιλή ως την Πορτογαλία και την Αφρική, με τον γκεβαρισμό και το κίνημα των «Μαύρων Πανθήρων» και του Μάλκολμ Χ, με την Πολιτιστική Επανάσταση στην Κίνα του Μάο. Με την ολοένα βαθύτερη και πιο εμφανή κρίση στο μοντέλο του «υπαρκτού σοσιαλισμού», αλλά και με το Γούντστοκ και τα ριζοσπαστικά μουσικά και πολιτιστικά ρεύματα που ξεπηδούσαν μέσα από τις μεγάλες ρωγμές στο οικοδόμημα του καπιταλισμού της δήθεν ευδαιμονίας και αφθονίας, αλλάζοντας το «μικροκλίμα» στην κοινωνία, την πολιτική και τις ιδέες, στις γειτονιές, τους χώρους δουλειάς και τις παρέες.
Ειδικά όσον αφορά στο 1973, δεν είναι τυχαίο ότι αρκετοί το έχουν χαρακτηρίσει ως τη σημαντικότερη χρονιά για τον κόσμο –όχι μόνο για τη Δύση– στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα. Ή, αν μη τι άλλο, μέχρι τη συγκλονιστική διετία 1989-91, η οποία ουσιαστικά ολοκλήρωσε το σενάριο του ’73, κλείνοντας οριστικά την πόρτα του «πριν» και ανοίγοντας διάπλατα εκείνη που οδηγεί στο «μετά». Ήταν μία χρονιά η οποία ανέδειξε τα όρια του συστήματος που είχε εγκαθιδρυθεί μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, όπως και των «μύθων» που παρέμεναν ως τότε κυρίαρχοι στο ένα από τα δύο μεγάλα στρατόπεδα, αυτό της Δύσης. Εκεί όπου το κεφάλαιο, οι κυβερνήσεις του και τα επιτελεία του αναγκάστηκαν να μορφοποιήσουν και να επιταχύνουν το βίαιο πέρασμα στο επόμενο στάδιο, αυτό του ολοκληρωτικού καπιταλισμού.
Το 1973, άλλωστε, σφραγίστηκε από μια τριπλή κρίση για τη Δύση: Τη γεωπολιτική κρίση, η οποία εκδηλώθηκε με επίκεντρο τη Μέση Ανατολή και τον νέο πόλεμο (του Γιομ Κιπούρ) μεταξύ των αραβικών κρατών και του Ισραήλ. Την πετρελαϊκή-ενεργειακή κρίση, η οποία αποτέλεσε την απάντηση των Αράβων, που αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν την οικονομία και το μεγάλο τους όπλο για να γιατρέψουν τις πληγές του πληγωμένου τους εθνικισμού, οδηγώντας σε κατακόρυφη αύξηση των τιμών του «μαύρου χρυσού» και σε εμπάργκο προς όσους είχαν βοηθήσει το εβραϊκό κράτος. Τέλος, την πολιτική κρίση στην «καρδιά» του δυτικού καπιταλισμού, τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες αναγκάστηκαν να αναγνωρίσουν επισήμως την ήττα τους στο Βιετνάμ, ενώ παράλληλα σαρώνονταν από το «σκάνδαλο Γουοτεργκέιτ», που είχε ξεσπάσει ένα χρόνο νωρίτερα.
Η παραπάνω εικόνα και τα δεδομένα που είχαν διαμορφωθεί δεν άφηναν πολλά περιθώρια, καθώς ανέδειξαν ξεκάθαρα ότι για τον καπιταλισμό υπήρχαν δύο δρόμοι: Είτε θα αφηνόταν να βυθιστεί σταδιακά μέσα στον βούρκο που ο ίδιος είχες δημιουργήσει, απειλούμενος από το νέο παγκόσμιο κύμα επαναστατικού ριζοσπαστισμού που είχε ήδη εκδηλωθεί. Είτε θα επιχειρούσε ένα άλμα προς τα εμπρός, εκμεταλλευόμενος τόσο την ισχύ της αστικής εξουσίας και των μηχανισμών της, νόμιμων και παρακρατικών, όσο και την κρίση του αντίπαλου στρατοπέδου και των «εκπροσώπων» του στη Δύση, που είχαν επιλέξει τον δρόμο του «ιστορικού συμβιβασμού» και του «ευρωκομμουνισμού».
Η επιλογή δεν ήταν δύσκολη και οδήγησε στον δεύτερο δρόμο, τον οποίο έτσι κι αλλιώς είχε ανοίξει από νωρίτερα, όπως είχε φανεί και από την κατάργηση του συστήματος του Μπρέτον Γουντς, το 1971. Τον δρόμο που οδήγησε αρχικά στον θρίαμβο του Ψυχρού Πολέμου και, στη συνέχεια, στο σημερινό «φρενοκομείο» των ανταγωνισμών, των πολέμων, της άγριας εκμετάλλευσης και της καταστροφής του πλανήτη. Σε μια κατάσταση, δηλαδή, η οποία αναμφίβολα συνδέεται με τον καμβά του 1973, έχοντας ομοιότητες αλλά και θεμελιώδεις διαφορές με εκείνη την περίοδο. Σήμερα, εξάλλου, όλα τα στρατόπεδα είναι καπιταλιστικά. Οι ΗΠΑ δεν είναι εξαρτημένες από το πετρέλαιο, ενώ έχει προηγηθεί μια στρατηγική ήττα που έχει κυριολεκτικά «γονατίσει» το σύγχρονο επαναστατικό υποκείμενο, το οποίο προσπαθεί να βρει την ταυτότητά του, την αυτοπεποίθησή του, το αφήγημά του, τους δρόμους και τους τρόπους να αντεπιτεθεί — διεκδικώντας την εξουσία, τον πλούτο που παράγει και του ανήκει, μα και την ίδια του την επιβίωση.
.