Παναγιώτης Ξοπλίδης
Η κοινωνική εξέγερση στη Σρι Λάνκα μοιάζει με σκηνή από ταινία προσεχώς, καθώς η κατάρρευση της χώρας αποτελεί την αρχή ενός ντόμινο, που απειλεί όχι μόνο την περιφέρεια του καπιταλιστικού κόσμου αλλά και τον σκληρό πυρήνα του.
Η βαθιά οικονομική και πολιτική κρίση που εξελίσσεται εδώ και μήνες στη Σρι Λάνκα μετατράπηκε σε λαϊκή εξέγερση τις τελευταίες μέρες, με την κατάληψη του προεδρικού μεγάρου, τη φυγή του προέδρου Ρατζαπάξα και την κατάληψη, στη συνέχεια, του πρωθυπουργικού γραφείου. Ο λαός της χώρας δείχνει αποφασισμένος να ανατρέψει συνολικά όσους θεωρεί υπεύθυνους για τις ελλείψεις καυσίμων, τροφίμων και φαρμάκων, για τις συνθήκες υποσιτισμού και πείνας που βιώνει.
Η χλιδή των κατειλημμένων κτιρίων ανέδειξε τους δύο κόσμους που συγκρούονται όχι μόνο στη νησιωτική χώρα αλλά σε ολόκληρο τον πλανήτη, σε μια συγκυρία που ο πόλεμος στην Ουκρανία λειτουργεί ως επιταχυντής μιας κρίσης που το επόμενο χρονικό διάστημα θα εξαπλωθεί. Από τη μια πλευρά είναι ένας λαός που καλείται να πληρώσει το χρέος που διογκώθηκε, επειδή η κυβέρνηση της Σρι Λάνκα τα τελευταία χρόνια δεν μπορούσε να δανειστεί από τις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές σε προσιτές τιμές.
Από την άλλη, η πολυτέλεια του προεδρικού μεγάρου αντικατοπτρίζει την εικόνα των «επενδύσεων» της χώρας. κουφάρια όπως ένα διεθνές αεροδρόμιο χωρίς επιβάτες στην πόλη καταγωγής του προέδρου ή το φαραωνικό σχέδιο μετατροπής του λιμανιού του Κολόμπο σε «Ντουμπάι του Ινδικού». «Απολάμβαναν τη σούπερ πολυτέλεια, ενώ εμείς υποφέραμε, μας είχαν πιάσει κορόιδα, ήθελα τα παιδιά και τα εγγόνια μου να δουν τον πολυτελή τρόπο ζωής που απολάμβαναν», είπε ένας 61χρονος πωλητής μαντηλιών που ήταν μαζί με τις χιλιάδες διαδηλωτών που κατέλαβαν το προεδρικό μέγαρο.
Ωστόσο, όπως συμβαίνει σε περιπτώσεις κρίσεων όπου ταράσσεται δομικά το πολιτικό σύστημα, οι λαϊκές εξεγέρσεις κινούνται παράλληλα με παλατιανά πραξικοπήματα, σε προσπάθεια κατευνασμού και ενσωμάτωσης της λαϊκής οργής. Ο πρωθυπουργός Βικρεμεσίνγκε προσπαθεί να ελέγξει την κατάσταση με κήρυξη καθεστώτος έκτακτης ανάγκης και με εντολή στον στρατό να επιβάλει την τάξη, ενώ οι ηγέτες της αντιπολίτευσης διαπραγματεύονται τη σύνθεση μιας διακομματικής προσωρινής κυβέρνησης. Η Σρι Λάνκα είναι υπερχρεωμένη σε ιδιώτες πιστωτές (κυρίως από τις ΗΠΑ) αλλά και στις δύο μεγάλες ασια-
τικές δυνάμεις, την Ινδία και την Κίνα, που διεκδικούν τον προσεταιρισμό της στις σφαίρες επιρροής τους. ταυτόχρονα, βρίσκονται σε εξέλιξη συζητήσεις με το ΔΝΤ για την παροχή δανείου, το όποιο όμως θα έρθει με όρους την ιδιωτικοποίηση κρατικών επιχειρήσεων και το πάγωμα των μισθών. Στο νέο γεωπολιτικό περιβάλλον, ωστόσο, αυτές οι «διασώσεις» εξανεμίζονται άμεσα, ενώ είναι πολύ πιο δύσκολα να επιβληθούν, όταν οι λαοί βιώνουν ήδη την απόλυτη εξαθλίωση και φτώχεια, όταν η χώρα αδυνατεί πλέον να εισάγει οποιαδήποτε είδη πρώτης ανάγκης.
Λαϊκή εξέγερση των πεινασμένων στη Σρι Λανκα. Χιλιάδες διαδηλωτές καταλαμβάνουν μετά από πολιορκία την κατοικία του προέδρου Γκοταμπάγια Ραζαπάκσα στο Κολόμπο, τον οποίο φυγάδευσανpic.twitter.com/hxVVGVTObX
— Πριν (@PRINgr) July 9, 2022
Ο πόλεμος και ο εθνικισμός είναι τα όπλα στα οποία καταφεύγουν οι πολιτικοί άρχοντες και οι αστικές τάξεις για να διατηρήσουν την επιβολή τους. Άλλωστε, ο πρόεδρος Ρατζαπάξα και η οικογένειά του είχαν επιβάλει την εξουσία τους για δύο δεκαετίες με τις «δάφνες» της νίκης στον εμφύλιο πόλεμο απέναντι στη μειονότητα των Ταμίλ αλλά και με την καλλιέργεια του εθνικισμού της βουδιστικής πλειονότητας προς τις μουσουλμανικές και ινδουιστικές κοινότητες. τώρα, ο κίνδυνος μιας νέας ανάφλεξης των εθνικών και θρησκευτικών διαιρέσεων είναι υπαρκτός, καθώς φαίνεται να απουσιάζει μια προοπτική ριζοσπαστικής ανατροπής, που θα βάζει μπροστά τις διεκδικήσεις της εργατικής τάξης και των φτωχότερων στρωμάτων.
Αισθητή η απουσία δύναμης που θα μπορεί να προβάλλει μια στρατηγική επαναστατικής διεξόδου σε συνθήκες βαθιάς κρίσης
Η Σρι Λάνκα είχε μια σημαντική παράδοση κομμουνιστικού κινήματος, με παρουσία μάλιστα όλων των ιστορικών ρευμάτων. Τις τελευταίες δεκαετίες, όμως, οι κομμουνιστικές και αριστερές δυνάμεις εντάχθηκαν σε εκλογικούς συνασπισμούς εξουσίας και συμμετείχαν σε κυβερνήσεις, συμμαχώντας με αστικά κόμματα. Σε μεγάλο βαθμό, επίσης, στήριξαν την «εθνική στρατηγική» ενάντια στο ένοπλο αντάρτικο των Ταμίλ. Απουσιάζει έτσι, σήμερα, μια δύναμη που θα μπορεί να προβάλλει μια στρατηγική επαναστατικής διεξόδου σε συνθήκες αχαρτογράφητων νερών, όπου το οικονομικό και πολιτικό σύστημα καταρρέει.
Η χρεοκοπία της Σρι Λάνκα δεν αποτελεί παρέκκλιση από τη λειτουργία του σύγχρονου καπιταλισμού. Πρόκειται για μια ανεπτυγμένη ασιατική οικονομία με τουριστική βιομηχανία και ενταγμένη πλήρως στις δομές του ελεύθερου εμπορίου. Η κατάρρευσή της είναι η αρχή ενός ντόμινο, που απειλεί όχι μόνο την περιφέρεια του καπιταλιστικού κόσμου αλλά και τον σκληρό πυρήνα του. Οι εικόνες των διαδηλωτών να κολυμπούν στην πισίνα του προεδρικού μεγάρου έχουν μια τεράστια δυναμική, που φοβίζει τις ελίτ, γιατί ξέρουν ότι είναι σκηνές από τις μαζικές εξεγέρσεις που έρχονται αύριο.